T A N I T M A L A R . . . T A N I T M A L A R . . . T A N I T M A L A R . . .
MASAL ARAŞTIRMALARI
Yrd. Doç. Dr. Faruk ÇOLAK
Saim Sakaoğlu, M asal A raştırm ala rı, A n kara 1999, 340 s. A kçağ Yayın ları 272,
K aynak E serler 65.
Saim Sakaoğlu’na ait olan bu yayım , Ö n söz, G iriş ve 4 bölümden m eydana gelm ek te dir.
Y azarın önsözde de b elirttiği gibi kitabın bazı bölüm leri, yazarın daha önce yayım lan mış olan çalışm alarından m eydana gelm ek tedir.
Eserin G iriş bölümü daha önce y a yım lanmış olan “Gümüşhane M asalları /Metin Toplam a ve Tah lil A n kara 1973” adlı çalış masının ilgili bölüm lerinden gözden geçirile rek alınm ıştır. G iriş bölümünde; Masal Ü ze rine, Masal N edir?, M asalların K aynaklan , M asalların Sınıflandırm a Ç alışm aları, Ya bancı K ü ltü rlerin ö n e m li M asal K itapları, Türk M asalları ve M asaların K a lıp Sözleri alt başlıkalrı y er alm aktadır.
"M asal N ed ir?” başlığı altında A h m et Ve fik Paşa'dan günüm üze kadar uzanan d evre de yapılan masal tan ım la r’ ve bu tanım larla birlikte Türk dünyasında masala karşılık kullanlan kelim e ve terim ler verilm iştir.
“ M a s a lla rın K a y n a k la r ı” bölüm ünde üzerinde pek çok tartışm a yapılm ış olan m a salların kaynağı m eselesi ve m asalların kay nakları ile ilg ili okullar (T arih öncesi gö- rüş/Mitoloji okulu, Tarihi görüş / Hindoloji okulu ve E tnoğrafik görüş / Antropoloji oku lu) hakkında bilim sel görüşler k aynaklarıy la birlik te aktarılm ıştır.
“M asalların Sınıflandırm a Ç alışm aları” ile ilg ili bölümde m asal tipleri ve m asal m o tifle ri hakkın da k ayn ak lardan h a reketle özetleyici b ilgiler verilerek, Arnee-Thom p- son ve E berh a rd-B oratavın tasn if çalışm a ları araştırıcıların ilgisin e sunulmuştur. M o t if bölümünde ise; m otifin çeşitli yaygın ta nım ları ile Stith Thom pson’un “m o tif lndex o f F olk -Litera tu re” adlı m eşhur tip katalo gundaki m otiflerin sırası verilm iştir.
“Yabancı K ü ltü rlerdeki ö n e m li M asal K ita p la rı" başlıklı alt bölümde ise; Hint, Arap, Iran ve Avrupa m asallarının önemli kitapları kısaca tanıtılm ıştır.
‘T ü r k M asalları” başlıklı alt bölümde T ü rk m asalları 6 başlık altın da toplanm ış tır. T ü r k m asalları İsla m iy e t öncesinden alıp, günümüz bilim sel çalışm alarına kadar
getirm iştir. Bu bölümde T ü rk m asalları ile ilg ili önem li bibliyografik eserler kısaca ta nıtılm ıştır. M asal araştırm acıları için en dikkate değer bölüm lerden birisi bu bölüm dür.
G iriş bölümünün “M asalın K a lıp Sözle- ri/Form elleri” b aşlıklı alt bölüm de m asal y a pılarının vazgeçilm ez unsuru olan kalıp söz- ler/lorm eller incelenm iştir. Form eller; B aş langıç (g iriş), B ağlayış (geçiş), benzer du rum larda kulandan, B itiş ve Ç eşitli Form el Unsurları olm ak üzere 5 alt başlığa a y rıla rak incelenm iş, konu ile ilg ili ay rın tılı bilgi verilm iştir.
Eserin Giriş bölüm ü 85 adet dipnot ve açıklayıcı bilgi ile tam am lanm ıştır, zengin bir dipnotla hazırlanan bu bölüm T ü rk m a sal araştırıcıları için bir tem el başvuru k ita bı olacak niteliktedir.
Eserin Birinci bölümünde; “T ip, M o tif ve Form el” , “m asal A raştırıcıla rı ve Gelenek". M asallarda H ak im iyet ve D evlet Fileri”, “Es ki K aynaklarda M asal” , “Tan zim at’tan M illi E debiyat’a M asal” ve “D eğişik K on ular" alt başlıklarında yazarın d eğişik zam an ve y e r lerde yayım lan m ış m akale ve tebliğlerinden m eydana gelm iştir.
İkinci bölüm, yazarın m asallar üzerine yapm ış olduğu bibliyografya çalışm aları ve m asal kitapları ile ilg ili y azıların a a y rılm ış tır. Bölümün dikkat çeken yazılarından b iri si “İn giliz, Fransız ve A lm an D illerin de A n a dolu M asalları B ibliyografyası” başlıklı y a z ı dır.
Eserin Üçüncü bölümünde T ü rk dünya sının Anadolu m erkezli coğrafyasından der lenm iş 11 adet m asal m etnine yer verilm iş tir.
Eserin Dördüncü bölümünde A li Bg^at A lp te k in ’in y a za r Saim Sakaoğlu hakkında yayım ladığı iki yazı y er alm aktadır. Y a zıla r dan birincisi “m asal Araştırm aları/Folktale Studies I, İstanbul 1988, s. 183-193” de y a yım lanm ıştı. İkin ci yazı da A li B erat A lp te kin’e ait ve Saim Sakaoğlu’nun m asallarla ilg ili önem li dört kitabının tanıtım ıdır. Bu bölümde y er alan üçüncü yazı “M asal d erle yicilerine Ç a ğ n ” başlıklıdır. Dördüncü yazı ise m asal derleyicilerine yardım cı olacak so rulardan m eydane gelm ektedir.
