VELilERE
TA
N
I
TllA\AS~
KONUSUND
A
OK U
l YO H
ET
i
C
i
l E
R
i
N
i
N
v
e
0
G
R E H
C
i
VEL i
L
E R
i
N
i
N
GORU~lERi
Hasan $onti.irk inanu Omversitesi Sosyal Bilimler Entitusulisonsus\U Egitim-Cigretim ve Srnav Yiinergesi'nin
Egitim Yiinetimi ve Teftiji.Plonlomosr
Anobilim Dolr I~in Ongordugu DOKTORA
TEll
olorok hozrrlonmrjtrr. Mal.tya Ekim, r991 DC:..)!.) 0:::-" ... l.I:;;bu "ah:;;ma, Jiirimiz tarafmdan EOitim Yiinetimi ve Tefti:;;i-Planlamas1 Anabilim Dahnda DOKTORA TEZI olarak kabul ediJmi~tir.
Ba~kan
Oye
Oye
ONAY
Yukandakllmzolarm, ad1 gecen iiOretim iiyelerlne Bit oldugunu oneylarJm. . ... ..1 ... ..1 199
EnstiUi Miidiir (j
Okulla ailenln ortak ama.:;lar dO\lru!tusunda birlikte hareket etmelerl, tlqitim-Ogretimdekl verlml ve kallteyl artlrmaktacjlr. Bu Ikl kurumun birlikte hareket edebilmeleri h;in de, velilerin okul hakkmda yeterli bilglye sahip olma -larl gerekmektedlr.
Bu ara~tlrma; okulun ve okuldakl etklnllklerlnln veillere tanll1lmasl konusunda, okul yoneticilerinin ve Ogrenci velilerlnln giiru~lerlni saplamayl ama<;lamaktadlr.
Ara~tlrmaya bir <;ok kl~lnln katklsl olmu~tur. Bunlardan bazllarlnJ bu -rada anmadan gBGem iyeceqlm.
CaII~malar1m slraslnda her tiirlli yardlm ve desttlqi sao;llayan, hocam Prof.Dr. Mustafa AYDIN ve O<x;.Dr. Ibrahim YILDIRIM'a, el~tirllerlnden va onerilerlnden her zaman yararlandl9lm D<x;.Dr. Nizamettin Kay, DOC;. Dr. Kemal ACIKGOZ ve D<x;.Dr. Mahmul fANDOOAN'a, kar~ll~tI9Im her sorunla yaklndan il -gllenen l;al1~ma ark~lar1ma ve Fen E9itim i Dersanesi B i Igisayar Bollimli ele -manlarlna t~ekklir ederlm.
AnkeUerln hazlrlanmasl ve uygulanmasl SlraSlnda yardlmlarlnl aslrge -meyen ve konuya IIi~kin gOru~lerini ie;tenlikle belirten okul yoneticilerine ve Ogrenci velilerlne t~kklir etmeyl de bir bore; billrim.
Ekim, 1991 Hasan ~ENTURK
Malatya
ONAV ... . ONSOZ ... . lei NDEK I LER ... . TABLOLAR ... . BOUJM GIRI$ ... . Problem Durumu ... . Problem Cum lesl ... .. All Problemler ... .. Ar~llrmanln Oneml.. ... . Saylltllar ... . Tanlmlar ... . Sin Ir 1IIIklar ... . II ILGILI LlTERATURUN INCELENMESI ... . Kuramsal Vaylnlar ... . Ar~tlrmalar ... .. ~Itli Ulkelerda Okul Veli IIi~kileri ve Bu
IIi~kilerl Duzenleyen Kurulu~lar ... .
III VONTEM ... .. Ara~llrmanln Vonlem I ... . E9r~ ... .
Veri Toplama Arac;larlnln Hazlrlanmasl. ... . /
Ankeller In uygulanmasl ... , ... .
III IV V VII 6 6 7 8 9 9 11
"
18 24 35 35 3537
39 Ver lIer In ~2Um lenmes 1... 4 1Tablolarda Kullanllan I~reller ve Anlamlarl... 42
Birincl Alt Problama Ait Bulgular ... "., .. ,.", .. " .... . Ikincl Alt Probleme Ait Bulgular ... " ... ,."., .... ,'" OQuncil Alt Problema Alt Bulgular"".".""""""""" Dorduncii Alt Problema Ait Bulgular."".",,,,,.,,,,,,. Be~lncl All Problema Ait Bulgular ... " .. """"""",,,,, Altmcl Alt Probleme Ait Bulgular" .. "."""."""""", Yedlncl Alt Probleme Aft Bulgular",.,."""""""""" Sekizinci All Probleme Ait Bulgular"."" ... ".".""" Dokuzuncu Alt Problema Ait Bulgular."."."""""". Onuncu Alt Probleme Ait Bulgular"".""""".""""" Onblrlncl Alt Problema Alt Bulgular." .. "",,,,,,,,.,,,, V YORUM VE TARTI~MA ... , .. """"""" .. ,.""."'."".""""" VI SONUC;LAR va ONERILER." ... """""""", .... " .. ,,"",,.,"" SonUl; lar .. """""" " ... ,.,,'" ",,' ", " ... " ... ,.",', ". """ dner Iler ... "., ,." " ... , ... ,. '" """ "" "'" ,.,.""." ".",,,,,,,.
Uygu laylcllar 19in Oner iler '"'''''' , .. "."".,,: "" """., Ara~t Irmacllar 19in Onerilar"" ""'''''''''''''' "" """ dZET ( SUMMARY)."., '''' " ... " .. "., "."."" """'"'''''''''''''' "'" KAYNAKlAR.,." ... , .... ",., .. , ... , ... ", ... """ .. ,." ... , .... ,"" .. , .. . EKlER, .. , .. ".,',.,.,"", .. , .. " ... ,."., ... "', .... ,,', .... ', .. ,.,',"", .. . VI 44
49
55 5962
75
86 97 107 115121
137 141 141142
142 144146
149
155TABlO
3.1
3.2
Ara~tlrma Evrenini Olu~turan Okullardaki Yoneticilerin ve Oarenci Velilerinin Saylsal DaQll1ml. ...
Qlllt:jdemin Allndlal Okullardaki Ogrencl Velilerinin Saylsal DaQlllml ... .
4.1 Okul Yoneticllerlnln; Okulun Velliere Tamtllmasl Ko-nusunda Ol:ul Yoneticilerinin GOrev ve Sorumluluk
De-36
37
receslnln Ne Oimasl Gerektlglne 111~kln GOr(j~lerl... .... ~. 44 4.2 Okul Yeneticilerinin; Okulun Velllere Tamtllmasl
Ko-nusunda Okul-Aile Birliklerinin ve Okul Korurn,a Der-neklerinin GOrev ve Sorumluluk Derecesinin Ne Olmasl
Gereldigine IIi~k in GOr(j~leri... 45
4.3 Okul Yiineticilerinin; Okulun Velilere Tamtllmasl Ko-nusunda Ogrencilerin GOrev ve Sorumluluk
Derecesi-nin Ne OImasl Gerektiaine IIi~kin GOrii~leri... 46 4.4 Okul Yoneticilerlnin; Okulun Velilere TamtJlmasl
Konu-sunda Qaretmenlerin GOrev ve Sorumluluk Dereceslnin
Ne Olmasl Gerektigine 11i~kin GOr(j~leri... 47
4.5 Okul Yoneticllerinin; Okulun Velilere TaOltllmasl Ko-nusunda. Ol:uldaki Memur ve Hizmetlilerin Gorev ve Sorumlululc Derecesinin Ne Oimasl Gerelctlglne 111~kln
GOr(j~leri... ... ... 47
4.6 Okul Yoneticilerinin; Okulun Velilere Tamtilmasl Ko-nusunda Basm YaylO OrganlarlOlO GOrev ve Sorum luluk
Derecesinin Ne Olmasl Gerektigine 11 j~kin Gtir(j~leri... 48
4.7 Okul Yontltlcllerlnln; Ol:ulun Flzlksel Sartlarl Konu -sunda Oqrenci Vel i lerlnl Ne Oll;UOO AydlnlalatJlldlkleri
-ne 111$kln G<irU$lerl. ... ... 49
46 Okul Ybnelicilerinln; Ol:ulda Uygulanan Pr ogr;>m-larlnln Amaclarl, Nltellk elrl va Uygulanl$ Bh;lmlerl Y-onlJsunda Oqrenci Valilerlni Ne Oh;iiOO
AydinlalatJlldlklerlne III$kln Gdrii$lerl... 50
4.9 Okul Y6netlcllerintn; Okul Sislemlnin 1$leyl$ini Diizenleyen Kurallar Konusuncla Ogrenci Veilierini Ne Oll;uOO Aydin lalab Ildikler ine 11 i$k in G<iru$leri... ... .
51 4.10 Okul Ytineticilerinln; Okulclaki Sosyal Faaliyetler
Ko-nusunda (lqrencl Velilerlnl Na 019UOO
Aydlnlalablldiklerine 11i$klnGOru$lerl... 52
4.11 Okul Yonellcllerlnln; Okulun Sosyal Havasl ve Okulda -ki Insan llf$kileri Konusuncla Oqrenci Velilerinl Ne
Oll;Ude Aydin laleb IIdik lerlne 111$k In G<iru$lerl... 52
4 12 Okul Ytineticilerinin; Okulda Yapllan Egltim Ogrelimin Ba$8rl DOleyl Konusunda Ogrencl Velilerlni Ne Ol9uoo
Aydlnlalablldiklerine lli$kin GOru$leri... ... 53
4.13 Okul Yonelicilerinin; Okulun Duzeni ve Dlslplinl Ko -nusunda Ogrenci Ve1ilerini Ne 01c;ude Aydlnlalabildik lerine II i$kin GOru$leri. ... .
4.14 Okul ytinetlcilerinfn; Okul ve Okuldakf Etklnlikler Konusunda Ogrencl Velilerinl Ne Ol9Ude
54
Aydlnlelabildlklerfne Ili$kin GOrU$leri... 55
4.15 O"'ul Yoneticilerlnin; b~rencl Velilerinin Okullarl Hakkmdaki Bilgi DUzeylerini Belirlemeoo Veli Top-lantllarl Yapma ytinteminl Ne OIi;Ude Kullandlfdanr.G
lli~k i n Giiru!ller i... ... .. 56
4.16 Okul Yonetlcllerinin; ~renci Velilerinin Okullarl Hakkmdakl Bilgi DUzeylerini Belirlemede Veli1erle Blreysel Giiru~me Yapma Yiintemlnln Ne bl~ude Kul-. landlk lar lOa IIi~k in Giirl.i~ fer 1.. ... " ... .
4.17 Okul Yiineticilerinin; ~renci Velilerinin Okullarl Hak.k.mdaki Bilgi Duzeylerlni Belirlemede Ank.et Uygu-lama Yiinetimini Ne bh;ude Kullandlklarma lli~kin
57
GiirU~ler i... ... ... ... 58
4.18 Ok.uf Yiineticilerinin; Oqrencf Velilerinin Ok.ullarl Hak.k.1ndak.i Bilgi DUzeylerini Belirlemede Cevrede Okulla I1giJi SOylenenleri Izleme Yiintemini Ne bh;ude
Ku llandlk lar lOa IIi~k i n Giiru~leri... ... 58
4.19 O"'ul Yiineticilerinin; Okul Hakkmda Veil feri Aydmlatmak I~in Veil Toplantllarl Duzenleme Yiintem ini Ne OI~Ude Kullandlldarma lli~kin Giiru~leri ..
4.20 Okul Yiineticilerinfn; Okul Hak.kmda Velileri Aydmlatmak. I«;in Oqrencilere SiizlU Duyurular Yaparak Vell1erlne lIetmelerlnl Isteme Yontemini Ne Ol«;ude
59
Ku lIandlk lar-ma 11 i~k in Gi:iru~ler i... ... 60
4.21 Okul Yiineticilerinin; Ok.ul Hakk.lnda Ve1ileri Aydm latmak. I~in Yazlll Haber l~me Yiintem lerini Ne Oll(ude Kullandlk.larma I fi~kin Giiru~lp.ri ... .
IX
4.22 Okul YoneUcllerinin; Okul Halckmda Velilerl Aydmlatmak hiin Okul Aile Birllgl va Okul Koruma Dernegl KanallyJa 61lg1 Verme Ytlntem Inl Ne Oh;Ude
Kullandlklarmft III~kln Gorii~lerl... 62
4.23 Okul Yonetfcllerlnin; Okulun Flzilcsel ~rtlan Konu-sunda ~rancl Valflerinin Ne Ol9iide Bflgi Sahibi
Olma-Ian Gerektfglne 111~kln GtlrU~lerl... 63 4.24 Okul Yonetfcilerlnin; Okulda Uygulanan Program larln
Amal(larl. NftelllcJer! ve Uygulam~ Bl9imler! Konusun-da bgrenci Velilerinin Ne Ol9iide Bilgi Sahib! Olmalarl
Gerektigine IIi~lcin Gtirii~lerl ... 64
4.25 Okul YoneticiJerinin; Olcul Sisteminin 1~leyi~lni Diizenleyen KuraIJar Konusunda ~renci Velllerlnin Ne Ol9iide Bilgi Sahibi Olmalan Gerektigine lIi$kin
Gtirii~lerl... 6S 4.26 Okul Yonetlcflerlnln; Velisl Bulunhduklan ~renclnln
Durumu Konusunda ~rencl Velflerlnln Ne Olr;iide Bilgi
Sahlbl Olmalan Gerektlglne lli$kln GOrU~lerl ... 6S
4.27 Okul Yonaticilerinin; Okuldaki Sosyal Faaliyetlar Konu-sunda~rencl Velller In In NeOl9iide B flgl SahlblOlmalan Gerektiglnalli$kln GtirU~lari... ... .
4.28 Okul Yonetlcilerlnin; Okulun Yonetim Yaplsl ve Yonetim Ilkeleri Konusunda ~renci Velilerinin Ne Ollfiide Bilgi Sahibl Olmalan Gerektigine lli$kin
66
Gtirii$leri ... 67
x
4.29 Okul Yonetietlerlnln; Okuldak I bgretmen ve Yonelieilerin Nitel ik lerl Konusunda bgrenel Velileri-nin Ne OIi;Ode Bilgi Sahibl Olmalarl Gerektlglne 11I~kln
GOru~leri ... ... ... 68
4.30 Okul Yonetletlerlnln; Okul Hakkmda Ogrenel Vellle-rlnin Ne Olc;OOO B ngl Sahibl Olmalarl Gerektigine
I Jj~ln GOrU~lerl ... 69
4.31 Okul Yonetleilerinln; (lgrenei Ve1ilerinin Okul Hakkmda Yeterll Bllglye Sahlp Olmalartnm Egttim-(lgretimdeki Verimi ve Ba~ar1Yl Artlrma Konusunda Ne
OICiide Yarar Sagladlgma IIi~kin GOru~leri. ... 70
4.32 Okul Yonet1cller1nln; (lgrencl Vell1erln1n Okul Hakkmda Yeterll Bllgiye Sahlp Olmalarmm. Okuldakl Sosyal Havayl ve Insan IIt~ktler1n1 Olum lu Hale Getir-me Konusunda Ne Ol~uOO Yarar Sa()ladlQlna I Jj~k In
GOruSleri... 71
4.33 Okul Yonetieilerinin; bgrenci Ve1ilerinin Okul Hakkmda Yeterll Bilgiye Sahip Olmalarmm. Velilerle Okul Yoneticilerinin ve bgretmenlerin AyOl Amac1ar Oogrultusunda Hareket Etmelerini Saglama Konusunda
NeOlc;ude Yarar Sa()ladlQma IIi~kin GOr(j~leri... 72
4.34 Okul Yonetletlerlnin; Velilerin1n Okul Hakktnda Ye-terll BlIgiye Sahip Olmalarmm Okula Oaha Fazla MOOdi Oestek Saglama Konusunda Ne blc;ude Yarar Sagladl()tna
111~1n GOru~lerl... 72
4.35 Okul Yoneticilerinin; Velilerin Okul Hakktnda Yeterll Bilgi Sahibi OlmalarlOln. Oqrenci Oavram~larmtn
Konlrol ve Disipllne Elme Konusunda Ne Oh;ude
Yarar SaqladlQlna IIi~kin Gorii~leri. ... .
4.36 Okul Yoneticilsrinin; Velllerin Okul HakklOda Yeterli BlIgiye Sahlp OlmalarmlO Bllln,,1i Blr Sosyal Kontrol 5aqlayarak Okuldaki Demokratik YaplOln Geli~mesine Katklda Bulunma Konusunda Ne OI~Ude Yarar
73
5aqladlQlna IIi~kin GOru~leri ... 74
4.37 Okul yoneticllerlnin. Y~ Durum larlOa GOre Da()lhml.. 75
4.38 Okul YOneticllerinin. Yoneticiliktekl Kldem Durumla
rlna GOre DaQlhml ... 76
4.39 Okul yoneticilerinin. Bran~ DurumlarlOa GOre
DaQlllml... 77
4.40 Okul yanetlcilerlnfn; Y~ Ourumlar! lie Ve1i1erln Okul HakklOda Ne Ol"iide Bilgl Sahibl Olmalarl GerektiQine
11I~kln GOrii~ler1 AraslOdakl II1~k1... 77
4.41 Okul Yoneticilerinin; Okul HakklOda Valilerin Ne OIl;Ode Bilgi Sahib1 OImalar! Geraktigl Konusundak1
Tercihlerinin Ya~ 6ruplarlOa GOre Oaqlhml ... 78
4.42 Okul Yoneticilerinin; Y~ Durumlarl lie Okul HakklOda Vellleri Ne Ol"iide AydlOlatabildiklerine IIi~kin GOr(j~leri Araslndaki IIi~ki ... ..
4.43 Okul Yoneticilerinin; Yoneticilik Kulemleri IleQ\'jrenci Velilerinin Okul HakklOda Ne OI"Ode Bilgi Sahibi
01-79
malar! 6erektiQine lIi~kin GOrO~leri AraslOdaki IIi~H. 80
4.44 Okul Yonelicilerlnin; Okul Hakklnda Velilerln Ne Olc;ude Bilgi Sahlbi Olmalerl Gerekligi Konusundaki Tercihlerinin Kldem Gruplarlna GOre Dagillmi ... .
4.45 Okul Yonellcllerlnln; Yonellcll1klekl Kldemlerl lie Okul Hakklnda Velilerl Ne OI<;udeAydmlalabildiklerine II i$kin GOru$leri Araslndak i II i$k i ... ... .
4.46 Okul Yonelicilerlnln; Bran~larl lie Okul Hakklnda Ve -li1erin Ne Ol<;ude BIlgi Sahlbl Olmalarl Gerekllgine Ili~kln GOrU~lerl Arasmdakllll~kl ... .
4.47 Okul Ytinelicllerinin; Br8n~ Durumlarl lIe Okul Hakkmda Veillerl Ne OI<;Ude Aydmlalablldlklerine IIi~kin GOrU~leri Arasmdakllli~ki ... .
4.48 Okul Ytineticilerinin; Okul HakkmdaOgrenci Velilerini Ne Ol<;ude Aydlnlalabildikleri Konusundakl Tercihleri -nin Bran~ Gruplarma GOre Dagilimi ... .
4.49 Ogrencl Vel1lerinln; Okulun Flziksel ~rllarl Konu -sunda Ne OI<;Ode Bilgi-Sahibi Olmak Istediklerine II i~k in GOru~ler i ... .
4.50 Ogrenci Velilerinln; Okul Sisteminin 1~leyi~ini Duzenleyen Kural1ar Konusunda Ne Ol<;ude Bilgi Sahibi Olmak Istedlklerlne 111~kln GOru~lerl ... .
4.51 Ogrenci Ve1ilerinin; Okuldaki DUzen ve Disiplin Konu -sunda Ne OI<;Ude Bilgi Sahibi Olmak Islediklerine Ili~kin GOrU~leri ... . XIII 81 82 83 84 85 86 87 87
'1.52 ~renci Velilerinin; Okuldaki Sosyal Faaliyeller Konu -sunda Ne OIC;Ude Bilgi Edinmek Istediklerine Ili~kin
GOr(j~lerl ... ... ... 88
'1.53 O~renci Yelilerinin: Okulda Uygulanan Programlarln Amac;larl. Nilelikleri ve Uygulanl~ Bic;imleri Konu -sunda Ne OIC;Ude Bilgi Edinmek Istediklerlne Ili~kin
GorU~ler i... 88
454 Qorenci Yelilerinin: Okulda Yerilen EQltim-OQretimin Ba~rl DUzeyi Konusunda Ne OIC;Ude Bilgi Sahibi Olmak
Istediklerine Ili~kin GOr(j~lerl ... 89
'1.55 ~renci Velilerinin; Okulun Sosyal Havasl ve Okuldaki Insan 11i~kileri Konusunda Ne OIC;Ude Bilgi Edinmek
Istedilderine Ili~kin GOr(j~leri ... 90
'1.56 Qorencl Velflerinln: Okul Yoneticller lnln Nitelikleri ve Yeterlikleri Konusunda Ne OIC;Ude Bilgi Edinmek
Istediklerine Ili~kin GOrU~leri ... ... 91 4.57 Qorenci Velilerlnin: Okuldakl Ooretmenlerin Nltelik
-lerl ve Yeter likleri Konusunda Ne OlC;Ude BIlgl Edinmek
Istediklerine Ili~kln GOrU~leri ... 91 4.58 Qorenci Yelilerinin; Okul ve Okuldaki Etklnliklerin
Hakklnda Ne OlC;iJde Bilgi Edlnmek Istediklerine Ill~kin
GOrU~lerl ... 92
4.59 Qorenci Velilerinin; Okul Hakklnda Bilgi Sahibi Olmak Istemelerlnde Egitlm-Qoretlmdekl Yerlml ve B~arlYl
Artlrma Nedeninin Ne OIi;OOO Etkn! OlduQuna IIi~kin
GOrU~leri ... 93
4.60 Ogrencl Velllerinin; Okul Hakklnda Bilgl Sahibl Olmak Istemelerinde Ogrencilere Dsha Iyi Rehberlik Yapma ve Onlarln DavranJ$lannJ Daha Disiplinli Hale Getir-me Nedeninin Ne 01<;UOO Etk II i OlduQuna II i$k in
GOrU$leri... 94
4.61 Ogrencl Ve111erlnin; Okul HaHlnda Bl1gl SahlblOlmak Istemelerinde Okuldaki Insan lli~kilerinin Daha Olum-lu Hale Gelmesine Yardimci Olma Nedeninin Ne OI~Ude Etkili Olduguna Ili$kin GOrU$leri ... .
4.62 Ogrenci Ve1ilerinin; Okul Hakklnda Bilgi Sahibi Olmak Istemelerlnde. Okulun Mactli Eksikllklerini GiOOrmede Okul Yiinetimine Yardlmcl Olma Nedeninin Ne OI~Ude Etkili OlduQuna lli~kin GOrU$leri ... .
4.63 Ogrenci Velilerinin; Okul Hakkmda Bilgi Edinmek Istemelerinde Okuldaki Sosyal Faaliyetlere Katklda Bulunma Nedenlnln Ne OI({UOO Etklli OlduQuna Ili~Kln GOrU~leri ... .
4.64 Ogrencl Velilerinin; Velisi Bulunduklan Ogrenclnin Okulu HakKmda. Okul Yiineticilerinden Ne OI~Ude Bilgi
95
96
97
Aldlklarlna IIi$kin GorU$leri ... 98
4.65 Ogrenci Velilerinin; Velisi Bulunduklan Ogrencinin Okulu Hakkmda. Ogretmenlerden Ne OIr;Ude Bilgi
Aldlklarma 11I$kin Gijrli~leri ... 98
4.66 (iqrenel Velilerinln; Velisi Bulunduklarl Oqreneinln Oku\u Hakktnda. Okul Koruma Derneqi ve Okul Aile Bir1iginden Ne i:ill;Ude Bilgl Aldlklarma IIi$kln GtlrU~lerl ... .
4.67 (iqrenei Velilerinin; Velisi Bulunduklarl (iqrenelnin Okulu Hakktnda. Diger Ogrenel Velllerlnden Ne Oll{Ode
99
Bngi Aldlklartna IIi~ktn GOr(j~lerl ... 99
4.68 (iqrenel Velllerlntn; Vellsl Bulunduklarl Ogrenclnln Okulu Hakktnda. Okuldaki Memur ve HizmetlilerOOn Ne
OII{OOO Bilgi Aldlklarma IlI~kin GtirO$leri ... 100
4.69 (iqrenel Velilerinin; Vellsl 6ulunduklarl Ogrenelnln Okulu Hakkmda. Velisl 6ulundul<larl Ogreneiden Ne Oll{Ode Bilgi Aldlldartna "i~in Gi:irO~leri ... .
4.70 Ogrenei Velilerinin; Velisi 6ulunduklarl Ogreneinin Okulu Hakkmda. Velisi 6ulunduklarl Ogreneinin Arka-~lar1ndan Na OlC;Ude 611g1 Aldlklarma III$kln Gi:irij~lerl ... .
4.71 Ogrenel Velilerinin; Okul Hakklnda Basm Yaym Or-ganlarmdan Ne Oll{UOO 611g1 Aldlklarma lli~kin
101
101
Gorij~Ierl ... 102
4.72 Ogrenel Veillerintn; Oku\ Hakl(Jnda BlIgi Edlnmek 1c;ln Oku\ Yonetieileriyle Gi:ir(j~me Yontemine Na Oll{OOO
Ba~vurduklarma lli$kin GOr(j~leri ... 103
4.73 Ogrenei Veillerinin; Okul Hakkmda Bilgi Edinmek lC;in Ogreneinin Slm( va Ders Ogretmenleriyle Gi:ir(j~me
Yantemlne Ne OI<;Ude Ba~vurduklarlna 111~kln Gtirli~ ler I. ... .
4.74 OqrenCI Veillerlnln; Okul HakklndaBllgl Almak IclnVell -51 Bulundugu Oqrenclye Sorular Sorma Ytintemlne Ne
104
OIC;lide Ba~vurduk lar Ina 111~kln Giirli~ler I ... I 05
4.75 Ogrencl Vell1erlnln; Okul Hakklnda Bilgl Edinmek Ic;in Cevrede Okulla IlgIII SOylenenlerl Izlema va
Tanldlklarlndan Bllgl Alma ytlntemlna Na OICUde
B~vurduk larln6 II i~k In Gtirli~ler I... I 05
4.76 Oqrencl Velilerlnln; Okul Hakklnda BIlgl Edinmek Icln Basin Yayln Organlarlnda Clkan Haberleri Izleme
Yiintem ine Ne tilc;lide B~urduklarlna II i~k in
GOrli~ ler I ... I 06
4.77 ~renci Velflerlnln; Okul Hakklnda Bilgi Edinmek lC;in Veli Toplantliarlna Katlima Yiintemine Ne QlcUde Ba~vurduklartna 111~kln GOrU$lerl ... ..
4.78 Oqrenci Veilierinin; Okulun Flziksel ~rtlarl Konusun -da Na OIC;lide Bilgi Sahlbl Olduklartna 111~kin Gtirli$lerl
4.79 Oqrencl Velilerinin; Okul Sisteminin 1$leyl$ini Dlizenleyen Kurallar Konusunda Ne OI<;Ude BIlgl Sahlbl
107
108
Olduklarlna 111~kln Giirli~lerl ... 108
4.80 Oqrencl Veillerlnln; Okuldakl Dlizen ve Dlslpl1n
Ko-nusunda Ne OI<;Ude Bilgl Sahlbl Olduklartna Ili$kin
GtirU~ ler i ... ... I 09
4.81 OQrenel Yeillerlnln; Okuldakl Sosyal Faallyetler Ko-nusunda Ne bh;Ucle Bilgi Sahibl Olduklartna 111~kln
GiirU~ ler I ... ... ... ... I I 0
4.82 dQrenel Yelilcrlnin; Okulda Uygulanan Programlar Konusunda Ne bl~Ude BIIgi Sahibl Olduklartna Ili~kin
GiirU$ler i ... ... ... I I 0
4.83 Oqrenei Yeillerlnln; Okulda '(apllan Egitim-Ogratimin
Ba$8rl DUzeyi Konusunda Ne bl~Ude Bilgi Sahibi
Olduk-lar I no IIi~k i n Giir U~ ler i ... .
4.84 dQrenei Yelilerlnin; Okulun Sosyal Havasl ve Okuldakl Insan III$kllerl Konusunda Ne bl~[jde 611g1 Sahlbl 01 -duklarlna Ili~kln GiirU~leri ... ..
4.85 dQrenel Yeillerlnln; Y1lnetlellerln Nltellklerl va Y e-terliklerl Konusunda Ne bl~Ude Bilgl Sahibl
Olduk-III
112
larma 111~kln G6rU$lerl """"""""""'''''''''''''''''''''''''''''' 113
4.86 OQrenei Yelilerinin; dQretmenlerin Nitelikleri ve Ye -terlikleri Konusunda Ne blc;ucle BIIgi Sahibi Olduk
-lanna Ili$kln Giiru~leri ... 113
4.87 dQranei Yelilerinin; Okul ve Okuldaki Etkinlikler Hakktnda Ne dl~ude Bilgi Sahibi Olduklarlna lli$kin
Giiru~ler i ... ... I I 4
4.88 dQrenei Yeilierinin; Okulun Fiziksel ~rt1arl Konu sunda Okul Yonetieileri Tarafmdan Ne bl~ude Aydmlatlldlklarlna Ili~kin Giiru$leri ... ..
XVIII
4.89 dorenci Velilerinln; Okul Sistemlnin 1~leyi~inl DUzenleyen Kurallar Konusunda. Okul ytineticileri Taraflndan Ne 01~Ude Aydlnlatlldlklarlna lli~kin
Gi:irU~leri ... ... .... ... I 16
4.90 Qorenci Velilerinin; Ol<uldaki DUzen ve Disiplin Konu-sunda Okul Ytineticileri Tarafmdan Ne OI~Ude
AydmlatlIdlklarIna IIi~kin Gi:irO~leri ... I 17
4.91 Qorenci Veli1erinin; Okuldaki Sosyal Faaliyetler Konu-sunda Ok.ul Ytineticileri Taraflndan Ne OI~Ude
Aydmlahldlklarma lli~kin Gi:irU~leri ... 117
4.92 dgrencl Vell1erfnfn; Okulda Uygulanan Programlar Konusunda Okul ytineticileri Taraflndan Ne OI~Ude Aydlnlatlldllclarlna lli~lcin Gi:irU~leri ... .
4.93 Qorenci Velilerinin; Olculdaki Egitim Qoretimin Ba~rJ DUzeyi Konusunda Olcul Yoneticileri Taraflndan Ne
118
Oh;UdeAydmlatJldlklarma 11i~lcfn GOrU~leri ... 119
4.94 Ogrenci Velilerinin; Olculun Sosyal Havasl ve okuldaki Insan lli~kllerl Konusunda Okul Ytineticlleri Taraflndan
Ne OIr;;Ude AydlnlatJldlklarm8 11i~kin Gi:irij~leri ... 120
4.95 dgrenci Velilerinin; Ok.ul ve Olculdalci Etkinlikler Hakkmda Okul ytineticileri Taraflndan Ne 01~Ude
Aydlnlatlldllclarlna lIi~kin Gi:irU~leri ... 120
4.96 Qorencl Vell1erfnfn; Ya~ Durumlarma GOre Dagilim larl ... .
122
4.97 OQrencl Yeillerlnln; Meslek Gruplarlna GOre
Dagilimlarl ... 122
4.98 OQrencl Yelilerinin, OQrenim Durumlarlna GOre
DaQlllmlarl. ... . 123
4.99 Ogrenci Yelllerinin; Ya~ Durumlarl lie Okul Hakklnda
BlIgl Edlnme Isteklerl Araslndakllll~kt... 124
4.100 Velilerln OQrenim Durumlarl lie Okul Hakklndaki Bilgi
Edlnme Isleklerl Araslndakl lll~ld... 125
4. 101 OQrenci Velilarinln; Okul va Okuldaki Elkinllklar Ko -nusunda Ne OIC;Ooo Bllgl Edinmek Isteklerlne III~kln
Tercihlerlnin, OQrenlm Durum larlna GOre Dagilim larl. 125
4.102 OQrenci Yelilerinln; Meslekleri lie okul Hakklnda 811g1 Edlnme Islel<lerl Araslndal<ll1l~kl ... .
126
4.103 OQrenci Valilerinin; Ya~ Durumlarl Ila, Okul
Hakkmdakl Bilgi Dlizeylerl Arasmdakl lll~kl ... . 127
4.104 OQrencl Velilarlnln; OQranim Durumlarl lie, Okul Hakklnda Bilgi DOzeylerl Araslndaki Ili~ki ... .
128 4.105 OQrencl Velilerlnln; Okul Hakklndakl Bllgl
Dlizeylerinln Ogremm Durumlarl Ac;lslndan FarkllllQI..
129
4.106 OQrencl Veillerinin; Mesleklerl lie Okul Hakklndaki
B IIgi DOzeylar i Araslndak I 111~k i... 130
Bu btillimde, tincel1kle problemin kuremsal temeller! iizerinde durulmu~ ve okul-vell f1!~kflerl konusune blr tlClkl1k get1rflmeye call~llml$tlr. Deha
sonr6, problem cumlesi ve ait problemler bellrlenerek, er~llrm8nln tinem!, saylitller, lenlmlar ve slnlrllilkier Ozerinde durulmu$lur.
Problem Durumu
Okul toplumsal bir sistemd!r. Toplumsal sistemler tlClk sistemler
olduQunden, cevrelerlyle blr el1~ verl$ dUzenl kurmek ve ker~lllkil blr konlrol I." "
slslemlnl geli~t1rmeK 2Orundedlrler) Slslemle cevre 6r6Slndekl bu 611~ verl~, toplumsal slslemln 19581 ve cevresel !igelerlnl etkller, deQl~tlrlr (Aydin, 1988, s.150-151).
Sosyel slslemlerle cevre 6r6Smdekl bu el1dl~lm dUzenl, okul tlClsmden
dehe de tinemlidir. Cunkii okuller, em6qlerl ve yepllarl ger~i, tam enlem!yle
tlCl\( slsmeller 0ler6k 1~levlerlnl siirdiirmek 2OrundedlClar.
Mcek, liim s!stemlerde genelde blr K6pel111k ~i1imi gtirullir. Fakat okul kendlsinf cevreslnden soyullemeya l(el1$58 00, Ifevresine ve cevresindekl loplumsal gUl(lere 6qlk olm6k durumundedlr.
Dloer laref\an, "Cevresfne etkln blr tepkfde bulunme" "Olonomlye sahlp olme" VB -Cevreye uyum saolomo" saollkh bfr tirgutOn temel nlle1fkleri oroslnde yer elmaktedlr. S6Ql1ldl tirgut dl$ I(BVreden gel en fstemler k6r~lslnde edilgln k61maz. Yl\(lCl ve be$keldlrlcl blr tepkide de bulunmaz. Hizmet sundugu t oplu-mun etkln blr 1lQes1 olarak, cevreslyle gercekC;1 ve elkflf blr f11$kl 1c;lne glrer.
,YO
.-~vresel Istemlerle orgUtsel koynoklorm uyu~mO(hOI durumlordo ve
"0-menlerda yeniden yapllenme sO" konusudur. Venlden yepllenma, hem t;evrede hem de orgut k(inde (erklll~mOYI ve deOl~meyi if6de eder. CeOda~ toplumlarln en b e-llrgln tizelllgl ollln "~resel ko~ullardakl deOi~me''yI, orgu\Un surekli ol6rek i"lemesi ve yeni durumloro uyum S6()1 om 6S I gereklr (Aydin, 1986, 5.116).
Bu nedenle, okul ytinet1ctlerlnln slsteml vavreye kopel1 tutmaya
r;oll~mDSI, girdislni toplumdan alan, ((1kt1S1nl vine toplume veren ve toplumle
butonl~mesi gereken bu k.urumlarln orgUtsel S601101nl b026C6ktlr.
Bir sist m I((inde yCinetimin gOrevi, sisteme belirli bir kararll1191 ka
-zandlrmak ve slstemdekl dengesl,,1191 en ell duzeyde tulmakllr. Dengesl"lioe neden olan faklorlerln blr bolilmu vevreseldlr. ~redekl deOl~melere k~ul olarek or -laya ((lkan dengesl"l1g1, slstem k.endlnl yenlleyerek gldermek durumundadlr.
Okullerl I((in sistem yakl~lmml seven yCinet1cl1erin, tizellikle
orgiil-vavre 1l1~kl1erlnl k.avremalllr1 ve benlmsemelerl gereklr. Okulla vevrenln blrbl -rinl etk.l1emesl ve aynl om6Cf1ere dtinuk r;ol1~m6S1, blrlik ve biitUnlUk tizelligl
gtislermesl beklenlr (BursollOglu, 1972, s.76).
Okulun vevresiyle S6()l1k11 i1i~l;f1er kurm6S1 gerektlgl, geni~ vavrelerce de payl~llan blr kenldlr. Wellon'e gOre, okul yOnet1clslnln vevreslyle i1i~kl
k.urmeS1nl gerekt1ren nedenler ~unI6rdlr:
1. Demokratik. blr toplumda, okulun no yapt101n1 bl1mek vavrenin en cbgal hakk.ld1r.
2. Okul yonet1clsl yekln ve u"6k t;evrenln (loplumun) okuldan ne b ek-ledi91ni bl1mek zorundadlr.
ic;in, onlarln cJeste<)ini almasl gerekrnektedir (Wallon, 1969,5.128).
Halkm ytinetimi cJesteklernesi, belirli tilC;Ude, onun kendisi ic;in yararl1
ve olumlu c;all~malar yaJltlglnll inanmaslna baglldlr. Bu nedenle, ytinetimin gerc;ekten olumlu i~lor yapmasl VO y6phklarml da Kille ileti~im arac;larlyla halka duyurmllSl gerekmektedir.
ytinetimin amllC( ve hedefleri haldunda geni~ bilgi edinilmesi, onaylam6
bilincini ve t6m cJesteklemeyl, dah6 da ilnemllsl, ytinetimin ba~rlsml artlr8C8k
tinemli blr unsurdur . .Kamu otorileleri, nevi, nic\n ve nllSll yapmak istedi
kler\-ni ac;lk se:;ik anlatmak, metollarlnl ac;lklaylp de()erlendirmek ve eksikliklerinl
belirtmek zorundadlrlar (Olken, 1982. 56).
Okul ytineticileri de okul ile c;evre ara5mda bir ktipru olarllk, c;evrenin
okulu algl1ayl~ bic;imini surekli ~kilde izlemek ve bu 1l1g111lrm ytinetimsel da
v-rllnl~16r ac;lsmdan dogurgalarml yorum lamllk durumundadlr lar (Aydin, 1988,
5.138).
Esasen e<)itim, hallon kayltSlzhOI
va
da kar~1 durmllSl cleO if , katllmllSlve cJesteklemest sayestnde ba~r1ya ul~k bir girt~tmdtr. Demokratik toplum -16rda e<)itime katllma, vatanda~m hem hakkl hem sorumlulugudur (BursallOglu,
1987, s.212). Vatanda~larm bOyle bir sorumlulugu verine getirebilmelert ise,
gerekli bilgilere yeterli duzeyde sahip olmalarl ife olanaklldlr.
Ne var ki konunun tinemi bizim e<)itim duzenimizde henOz anl~llml~
cIeOifdir. Bu nedenle, bl1imsel dOzeyde ar~tlrmal8r yapllarak konunun deOi~ik
boyutlarma ac;lk Ilk geltrl1mest gerekmektedtr.
Sonuc; olarak, sistem yakl8~lmlyla incelendiOinde, okulun ac;lk bir
s1s-tem olduOu ve c;evrestyle yOQun blr 11t~kl 1r,;lnde bulundugu gtirOlmektedir. Bu
emek-tedir. Bu gruploroon birl de, ogrencl velilerlnln olu~turduOu gruptur. Veliler, Ilgitim-Ogretim sUrecl Il(lnda oldukl(o oneml1 rollere sohiptirler. Hem okulun hem de velilerin bunun bilincinde olmalan gerekir. i;unku okulun tigrenciye et -kls1 doOruoon vel1ye yanslmektoolr. Anabebanln okula, dolayeslyla e()1t1m slste-mine tavn, okulun ogrenclye etklslyle ve oku1l6 016n i11~klleriyle tirUntUWdUr (B~ron, 1974, s.64).
Oyso 'fOOu zomon, okul-vel1 ili~kilerl denlnc::e
m.
ok16 galen konular, velilerln okula sogl1yabilecekler1 moddi dastekle, tigrencllerln not ve OOvomslzllk durumu gibi, nesnel ve bil(imsel konulor olmoktocllr. Bu nedenle bOll oku1l6rd6, ytineticiler ve velller, Okul Aile Blrliklerlne yeterlnce onem vermez ve ilg1 \tiStermezken, Okul Korume Derneklerln1n, okula moddi clestek soglam6d6 belirli dUzeyde bfl?8r1l1 olabildlkleri gtirOlmektedir (AsIan, 1984, s.211).OyS(! velilerln, okulun moocli yaPISI yonmoo, omoo:;lorlnl, ytinetim YOPISlnl, progrom lannl ve progrom uygulamalarlnl, tigretlm slstem lnl ve genel olorok okul sisteminln l~leyi~ini bilmeleri gerekmektedir. Nitekim Okul-Alle B Irl1Ql YonetmellQl, "Okulun om6l(lerl, e()1t1m-tiQretim 11kelerl, program lar I,
program uygulomolarl, yonetim llkeler1 ve ~ltli yonelmelik hUkUmlerl" konu-lorinda onabobolarln aydmlo111moslnl, blrllklerin ba~to gelen gtirevleri erasmda slrelamal:toolr (Okul-Aile B1rli01 Yonetmel1g1, MocXle.30).
Okul ve aile I(OCU(lun Ilgitimlnde ve ki~i1ik gell~iminde 5nemli roll ere sohip olen kurum lerdlr. Bu kurum larln birbirlyle I(etl~medan, ewUdum il(inOO, aynl em6l(1er doOrultusund6 harekel etmesl, eQltlm-tiQretlmln kallteslnl ve ver1-mini ertlr6C6ktlr. Iki kurum or6Slnda ortoyo I(lkabilecek f;6tl~molordan ise en bUyOk 28rerl c;ocuklar g5rec::ektlr. Bu nedenle, okul y5neticilerl ~u konularda gerekl1 ytinetsel oovranl~lorl \tiStermelidlrler.
1. Okul 1113 allenin I(atl~malerml 5nlemek ve OYnl am6l(1arl payla~malarml soglamak.
2. Cocukl6rln gell~1m1 va gereks1n1mleri konusunoo lI11eler1 eydln lelmek.
3. Anobob61orln kazanml~ oldukl6rl deneyimlerden okulun yorarl6n
-ITI6Slnl sa(llomok.
4. Etkili ve veriml1 btr eottim iein, velilerin okul ve okuldeki etki n-likler konusunda bilg1 edinmeler1ni saglomak.
GtirulduQu gibl, okul ile oilenin, eym amor;ler cb;)rullusLJnda, ewudum ielnde horekel edebilmelerl ieln, okulun bulUn ytinleriyle vell1ere tamtllmesl ve okul ytinelleileriyle velilerin, ~illi konul6rcle orlak elgllere sahip olmelerl ge -rekmekledir.
Acebe, okulun ve okulcleki etkinliklerln velilere lamlllmllSl konusunoo, okul ytinetlellerlnln ve jjQrenci velilerinin g!5rO$lerl nelerdlr? Okul yOnetlel1erl, bu konuye gereken onem1 verdlklerl ve yelerll I,;6beyl herC6dlklerl g:iru$unde midirler? Dorene I velileri konuyu nllSl1 elgllemokloolrlar?
Ulkemlzde, 1izellikle orto OQretim duzeyinde konunun yeterince ere~tlrllmool0l ve or;lkll9B kevu~lurulmoolQI g:irUlmekledir. Okul-Aile lIi~kilerlnl konu elen er6$t lrmolercle, velller In bi Igllendirllmesl konusuna ooleyh olerek de()lnllm~ de, yonetlcllerln bu konudakl yUkUmlOlOklerlne hemen hemen hie yer verllmemi$tlr.
Bu nedenle, okul yoneticllerinln ve OOrencl vell1erinln, "Okulun ve okuldak1 elkinliklerin velllere (en1lllmasl" konusunu nasll elglle(hklerl,
g:iru~lerinin, dU$uncelerinln ve (u(um lorlmn neler oldugu ve 1izelllk Ie de okul yonellciler1nin bu konucle neler yopl1k lerl, "Egitim Yonetiml" elemncle era$llnlmeyo de()er blr problem olu$(urmeldoolr.
DiY6rb6klr II Merkezlnde bulunan ve genel eQ1l1m-Dgrelim yapen orta dereceli okullar duzeyinde, o~ulun ve okuldaki lkinliklerin ve1iler lal1l111mllSl konusunda okul yonetieilerlnin ve iio;'jrenei velilerinin giir(j~leri nelerdir?
All prQbJemJer
I. Okul yonetielleri, okulu ve okuldakl elklnllkleri Dgrenei velllerine tan1tmflYl onemll blr ytinetlm gdrevl olarak giirmekte midirler?
2. Okul yonelicileri, okulu ve okuldaki elkmlikleri velilere yeterll dLizeyde tan1tablldiklerl giir(j~(jnde midirler?
3. Okul yonelicileri; velilerin okul hakkmda i bilgi duzeylerini septa -mak ICin, hangl yontemlerl, ne III COde kullanmakloolrler?
4. Okul yonetieileri, okuJu ve okuldaki elkinlikleri velilere tan1tm6k Icln hangl yontemleri, ne ol~ude kullanmektoolrlar?
5. Okul yonetieileri, velilerin hengi konulerda, ne ol~ude ve nicin bilgl sehibi olmelerln1 islemekledirler?
6. Okul yoneticilerinin; y8~I, yonelicilik kldemi ve bren~l ile okulun ve okuldakl etkln11klerln ve111ere t8n1tllmesl konusundakl gOr[j~lerl ereslnda en -lemll bir farkll11k Vllr mldlr?
7. Dorene 1 vel11erl, hengl konulerda, ne ol~(jde ve n1cln bilgl sehibl olmflYl istemektedlrler?
nasll elde etmektedlrler?
9. Dorencl velllerl, okul ve okuldakl etklnlll-ler konusunda, gerekll
bllgllere yeterll duzeyde sahlp olduklorl gtiru~unde mldirler?
10. (iorencl velllerine gOre, okul yonetlcllerl okul hakkmda velllerl ne olc;ude eydm lotobilmektedlr ler?
II. Dorencl vellltlrlnln; y~l, OQrenlrn durumu ve meslegi lle okulun velilere t6nltllmasl konusundaki gOru~lerl arosmda onlamll bir farl-llllk vor mldlr?
ArostlrmoOJO (loeml
Toplurndakl tum blreylerl ve kururnlorl doOruoon yo 00 ooleyll olarak etkilerne gucune sohlp olon okullar, butUn toplumlaroo dikkatlerln merkezinde yer alan kururn lardlr. Okulun toplumdakl bu krlt!k konumu, onun da topluma,
toplumdak! kururn ve kurulu~lar6 k6r~1 duyarll olmasml gerektlrmektedir (Aydm, 1988, s.128).
Esasen toplumun mall olon bu kurumlarda, gerek m8CXli kO$ullarm
!vll8$tlrllmesl, gerekse eoltirn-ooretimla 110111 sorunlarm c;tizUmlenmes! 1c;ln c;evrenln desteg!ne !htlV6!f vardlr. Bu nedenle, c;evren!n okulu, okulun da c;ev rey I
IVi tanlmasl, her iki tarafm 00 egit!m OQreUm konusunoo ortak alg116ra sahlp olmesl zorunludur.
Na var k I b8Z1 okul yoneticllar!, okulun c;evreye ve vallIere
tanltllmasml tinemll blr vonetim gtirevi olarak algllamemakta veya uygulamada
konuve gereken onemi vermemektedir. B8Z1 okul yfineticlleri ise, bu konuda ga
OySll okul l1e, I;eVren1n onemli bir unsuru olan iiQrenc1 veliler1 areslnda kurul6C6k sao1lkl1 b1r ili~k1 duzen1, her ik1 grubun de ortak em6(fler
dogrultusunde hereket etmeler1ni S6911yel(llk, btiylece oKullerdeki e()it1m
-tiQret1m1n kel1tes1 ve ver1ml11iQ1 ertocaktlr.
Ar~tlrmen1n; hem okul ycineticilerinin hem de iinrenci velilerinin dlk-kat1er1n1 konu Ozer1ne cekmesl, okul yonet1cl1erlnln gOru~lerln1 bQrenCI vell1e-rlne, iiQrenc1 veliler1nin gOru~ler1n1 de okul yiinetlcilerine tamterok; onlerln,
okul ve okuldekl lklnlikler konusunde orlek algllera u16~meler1na ve eynl am6(fler cbQrullusunda blrl1kle herekel elmelerine yardlmel olmesl, beklenme k-ledlr.
Ayl'1C6, bra~llrlnO sonut;larlndan, okul yiinetieilerl ve iiQrencl veillerl
kadar, konu l1e l1ol1enen dlQer kl~1 ve kurumlarln da yerarlanabl1eceol
du~un[jJmektedir .
SovlltJlor
1. Hem okul yiinelicl1er1, hem de tiOrene1 veliler1, tiOrenel1er1n e()itlm-iiQretlmlnden sorulnludurler.
2. Okul-vel1 l~blrl1gi yeterl1 duzeyde sao1enebl1irse, okuldak1 egitlm-iiQretim1n kel1tesi ve verlmliligi erter.
3. Okul yiinetlel1er1 ve tiOrenc1 vel11er1, «OCugun eg1t1m1 konusunda ortak elgllara SIlhip oldukler1 tekdirde ewudum it;incfe herekel edebilirler.
'1. borenei velileri, velisi bulunduklarl tiOrencl1erin okullarl hakklnda bl1gi edlnmek 1sterler.
gtirevidir.
Tonlmlor
Orlo Dereveli Olcul : MIlIi [Qltim B8K8nllQI'n8 b8!)ll, genel Ogretim
veren ort8 okul ve l1seler. (An6dolu Usesl, Endi.lslrl Meslek Usesl, Imem-Hetlp
Usest ve Fen L1sesl gibt, Olel progrcmlerl 016n ort6 dereceli okuller, er~tlrme
kepSBmtna eltnmaml~tlr.)
Veli : OQrencinin okulle olen i1i~kilerinden ve onun her turlU
dav-r6nt~tndan sorumlu 016n ki~i.
Algi DUYUSBI verilerin y~ntl tinintulerine donu~n bi9imi
(OQuzken, 1981, s.18).
: Organizmantn 0 andaki Y6~lmllsl slr6Stnda dUYUSBI verilerin
beyin tar8ftndan tirgutlenip yoruml8nmesl (Demirel ve Un, 1987, s.7).
I~Iev Blr kimsenin vey8 kurumun gtirduQu t~.
Etklnllic : [)lr ktmsenln vey8 kurumun -elkIn 01m8, cell!ime, 1~
Y8pme ve fooliyelte bulunm6" durumu (TDK., 1988, 5."175).
SIOJrlJlIl;lor
Ar6~l1rm8;
1. DtY8rbaklr 11 Merkezinde bulunan ve genel Ogrelim veren orla
00-receli okullarla,
yOneticileriy Ie,
3. Vine bu okullerdaki tiQrencilerin ve1ileriyle,
IL61L1 LITERATORON INC[lENMESI
KuromsoJ YIIYwlor
Aro~llrma ~onusu ile IIgili kuramsal yoymlarl, deho <;ok, Okul-Aile
IIi~kllerl konusunde yazllon eserlerle, [QiUm YiineUml, EQilim Sosyolojlsl ve
Rehberlik alan!ndakl koynoklor olu~lurmokladlr.
Okul-aile lli~kilerlnl Inceleyen 11k eserlerden blrlsl, Kur~uncu (1947) lor6fm06n koleme ohnml~llr. 1947 Ylhnde yoymlanan bu eserde, okullo ollenln OYn! oma<;ler doQrullusunde herekel elmesl gerekl1QI belirl1lmekle ve her Iki kurumun, birblrlerlnln emll(flerln! <;ok Iyl len!molerlnm zorunlu olduQu
vurgulenmekl6dlr. AYrlC6, okullo oilenln hangl konulorde l~blrliOI yapebilece\)i
ve bu olende okul-elle blrliklerlne d[j~n !tlrevlerln neler olduOu uzerinde. d
u-rulmakladlr (Kur~uncu, 1947, 5.3-5).
MIllI EOilim BokonhomC6 hazlrlonan, "Okul-Aile Blrliklerinln 194 6-47 Dorel1m Yl1l COh~melerm6 Temel B6kl~" adh yoymde, Ozelle ~u gOrO~lere yer verllmekledlr: EQIUmde ne okul ne de olle lek bo~lorlno oma<;larlno
ul~m!lZlor. Bu nedenle, okul ve aile i~birliOI yapmah ve ewudum il;inde hor e-kel elmelidir. Uygulem6da 95rulen, "Veliler sadece, iiQrencilerin be~arlslzhk
giislerdigl, devemslzhk yepllOl veye blr suI; l~ledl0l zemen okule If6Qrlhr" k6n151
orladon keldlrllmoh, onlorm de blrer egillmci olduklerl kabul edilmelidlr
(MEB, 1948, 5.9).
Boilord ve Slrong'e 95re, velller blrer egll1mcldlrler. Okull~manm
olm6dIOl diinem lerde, <;ocuk lerln egitlmlnden lememen onlar sorum luyduler. Bu 11
sorumluluk bugun de devam etrnektedlr. Okul c;a()lndakl c;ocuklarln eQitlm-O;:)retimlnde velilerln rolii 8l61ml!? olmekla blrlikte, ortadan kelkmeml~t1r. Bu nedenle, grup toplenl11or1 yapllerak, konferansler verilerek, basin yayln yoluyle ve ba~ke flrset1erdan yererlenJlerek onlerln eQitilmesi ve bllgl1endlrilmesl ge -rekmektedir (Beilerd ve Streng, 196'1, s.19).
Okulun ve okuldaki etkinliklerln velllere tanJt11mesl konusunda okul
yoneticilerinin tutum ve davronJ!?lorlnln nasll olmasl gerektiQI konusu ise, [glUm Yonetlml elenlndaki eserlerde ele ellnml~tlr.
BurselHJQlu, konuyla Ilgill olorak !?u gbru~lere yer vermektedlr.
-EOilimin herseyden once sosyel blr girisim olduQunu ~ebul
edersek, loplumun yeliskin uyelerlni eQilim konusunda aydonlalmok do
eQiliml mesle~ edlnenlere dusen bir sorumluluklur. EQilimin gelismesini en
tO~ engelle)'en, eQilime iliskin bilgisizliUir. Veliskinlerin, eQilim amot ve suretlerinden hebersiz. yehul bu konude yenlts bilgili olusu, eQilimln
gelismesinde bnemli bir engeldir.
EQllimle doleylt-dolayslz ilgili kimseler aroslOda orlak bir
enloYIS olmazso, eQilimde otlkllk, bulunluk ve lulorltltQon surmesi zorloSlr. Orlek gorus ve enleYISI saQlemak. ozelli~le Ilerl loplumlorda gutlur. <;unku eQilim 81801 genisledikte, yelisklnln bu konudaki bilgisi de 8zelmekladlr. Boyleee, egilimln gelismesi lie yelisklnlerin eQilime Illskln bilgisl arosondo meydona gelen uturum yeliSklnlerin okula olon gweninl
sersmekladlr. Bu ~urumun kepolilmosl Itln en Iyl bnlem, okulun 0100101 yelisklnlerl de Itlne alacak sekilde genislelerek, okulu loplumun ve l
oplu-mu do okul heyalonlO elkin bir oQesl durumuna gelirmekllr. Ancok boyle bir eQllim seyesinde yelisklnlerin okul hokkondakl yanllS kaOl ve hak5lz elesllrilerlnln onune getilmls olur- (BurseltoQlu, 1967, s.204).
Velilerin ve okulun c;ocukten ferkll davren1~ler beklemesini, ikl taraf
eraslndeki onemll 6nl~m62hk nedenlerlnden blri olerek niteleyen Y82er, bu du
-rumden en COk c;ocuklar1n Z6rer gOrdlJgunlJ bel1rtmekte ve 96reyi vel fler1n egitilmeslnde gtirmektedlr.
D1ger tarertan, okul-vell fli~kllerindek1 yetersizlIgin, "bu elenln linemlnl onlom6ml~, yehut de teknlklerini O;:)renmeml~ yoneticilerin
"Okul yonelicisl 8nebebalarla iliskilerinde basenll olme~ I sllyor-se, hem onlenn bOrelmenlerle olan lliskilerlnl Iyi Izlemell, hem de okul konusunde karer ~ureelne kal,lan bQelerden blri olduQunu kebul elmelidlr. EQilim ybnellmlne 6zellik veren elkenlerin belklde en beSlnde, eQllim el -klnllklerine kalilan bireyler ve gruplar areslndaki bu yahn i1iskller gellr. Okulun Drllnu, blreyler I,in yaPllmlS baz, seyler deQil. blreylerln kendile
-ridlr. Bu baklmdan, okul yonelieisi kendlsi ile gorusmeyi bir slkmll
seyan enebabe lie de Isbirli~i kurmek zorundedw. Boyleee dolayll olera~ sorumlu bulunduQu helkle da i1isklsinl erl1rmlS olecakllr. .
Bir brgul, ,evredekl bireylere ve gruplera ne keder baQIl olur -58. bunlarln beklenlilerl de brgOlu 0 kadar elkiler. Bu birey ve gruplerln brgulu deQerlendirmede gbslerdikleri doOruluk, argul hakklndakl bilgileri ile doOru oranlthdlr (BursalloOlu. 19B7, s.B3).
!;evrenin aQllime katllmaslnI saglamak i9in, okul ytineUcilerinln onoorlik yapmalarl gerektiQini ifode eren Bursahoolu, eoilim duzenimizde halkla ill~kller kavramlmn heniJ2 tam olarak 6nl~llmBdIOIOI bellrtmekte ve
O9lk lamalarlm ~le surdiJrmektedlr.
°Blr ,ok okul ybnellelsl ye halkln ,ok uslUnde kalmlsler ve
flldiSi kulelerlnden ,Ikemamlsler, yehul ,ok ailine Inip rol ve s18tolerlnl
kaybelmlslerdir. Bu konude besenll olmak isuyen okul yonelielsl, bnee halkla iliskilerln Qillmdekl bnemlnl ve yerlnl enlemeh ve benlmsemelidlr.
Bundan sonre, okul halk illskilerl programlnln 08511 yaPlleeeQln1 ve uy
gu-lana(aQml, baslnla olen Illskilerin Inceliklerlnl ve bullJn bu eylemlerde
ybnellcilerin oynayaeaOI roller! OQrenmek zorundedlr. Bu sorunlarm ,bzumU Ise, bzcllikle sosy81 pslkoloJI ve lIellslm alanlarlnda yellsmls olmaYI gerekllrlro (6ursahoOlu, 19B7, 5.211-212).
<;evre ile ili~kllerin, eoilim yoneUminin b~ta gelen gtirevleri araslnda olduOunu bellrten Aydin, ( 1988) okul ytineUcllerlnln bu konudakl sorumluluk
-larlOl ~u noktalarda toplan1aktoolr.
1. <;evre kalklnm6SI,
2. EQiUm gereksinlmlmln belirlenmesl,
3. DorsUm program larlnln yorum lanmasl,
5. Diger kurulu~lorln rollerfnin yorumlonrnosl.
6. I;evresel de()erlerfn bOrettm kedrosuna yorum lanmasl.
7. Okul 11 c;evre oraslnda ileti~im kurulmasl.
Okulun ne yapllgl ve ne yapmadlgl konusunda halkln 8ydlnlatllmesl
ge-rektigini belirten Ylllar. ytineticilerin. okul ile c;evre araslnda bir koprO olmek
dururnunda olduQune dikket cekmekte ve $U g!ir[j~lere yer vermektedlr.
"<;evreslnl nesnel olarak yorumlamak. ~evrenln deger sisleminl
ve gO~ yaplslnl ussel olarak anhyabllmek 1~ln. okul yonellelsl ~e~llIl
leknlklere gwenmek ve dayanmak zorundadlr. Yelenekll blr danl~man
yardlml, kamuoyu yoklamelarl. ~evre IIderlerlnln 90rU~lerl. bellrli lop
-lanlilar ve eaddedekl dedlkodular glbl lekniklerden yararlanabilir.
Elklll blr ybnellcl, halk,n okul programlsrlnI anlamss,na kalk,da bulunmasl a~lslndan, lIetisim lekniklerinl ineelemelldlr. Basin, radyo, l e-levlzyon, sergller, yellsklnler eglUml progrsmlar" okul-alle blrllgl etkl n-IIklerl. Ilgrellm programlnln kendisl ve danosms kurullsrl elklll lIellslm
kaneller, olabilir.
Gevreye ulasma ve ~evreyle saghkh bir IIISkl kurma, karma~'k blr orgulsel gorev olarak, ybnellelnln surekll blr sorumluluQunu
oluslurmaklad,r. bu sorumluluQu kars,lamadaki elkililigi, yonetieinin bu
sorumlulugu net olarak lanomlamaslnln, yeleneklerinln s,norlnln ve eldekl bllgilerln bfr 1~levidlr (Aydin, 1988, 5.140).
BO\[jn bu deQerlendirmeler, okul-cevre l1i~kl1erl Konusunda. okul ytinetlcilerinin oneml1 giirev ve sorumluluklarlnln bulundugunu g!istermektedlr. Onlerln bu durumu kavramalart ve konu ile ilOili olerak gereken davranl~lerl
gbstermelerl, bfr !;OK sorunun c;OzOmOne yardlmcl ol6C6ktlr.
Df()er tareftan, okulla olan or06nik bllOlor1 ve ooorudan 111~kjJeri n
ede-niyle, okul /fevreslnfn belk1 de en Ilneml1 1iges1nl, tiOrencl velilerlnln olu~turdugu siiylenebillr. Bu nedenle okul yonetfcilerf. okulun ve okuldakl
etkln-l1klerin velilere tanltllmasl okusunda. giirevsel konumlar1 nedeniyle. gerekli
yonetsel davranl~larl gOstermek durumundadlrler.
za-mando SOSY010jlk. bir olgu olarak k.ar~lmlZ0 I(Ik.mokloolr. Bilindigl gibi okul 505-yal bir kurumdur. Toplumdaki her insanln, dogrudan ya da doleyll , okulla mul
-laka bir ili~kisi bulunmakloolr.
Brookover, "Her DOretmen, yoneliel, DOrenei ve yur\lo~ okulun yap lSI
hai'klnde bir~ler bilir. Tlpkl herhangi bir sosyal grubun sosyal par I(6S 1 olan
bir insanln, grubun diger Uyeleri ile ~endisl araslnda var olan lli~ki1erln
OOQaSI hakklndo bir~ler blldigi gibi" (Aydin ve digerleri, s.148) derken, bu
gcr<;eOi vurgulamakloolr.
Tezean ise konuyu ~u ~k ilde degerlendirmektechr:
-OI:ula gilmeden once. bir tok toeuOun heyelmde enebeba yegene
olorile simgesldlr. <;ocuklerl okule gidinee, enebebeler tocuklerl lizerind.
o relmenlerin olorilesini de kllbul elmelidirler. Cocukler okul kurallarlnl
bozduklerl ve eezelendlrlld.klerl zomon, veJiler hemen oOrelmenin ker$' mde yer allr ve oOrelmenl tocuQun Yllnlnda eleslirirler. Bu durum kU$kusuZ oOrencinin de Z8rerme olmekled.r. <;unku tocuk Slnirle
oQrelmenin olorilesine soygl duymay. oQrenmelidir- (Tezeen, 1985,
s.166).
Y6Zor, anababo1arln bu lOr halali davran1~lar Ina doha b~ka ornek ler verdikten sonra, bunlorln ortadBn kaldlr11m8S1 iCln, anobabalarln okul lar6flndon, cocuk e(lil imi ve okuldo uygulanan program lar konusunda
eydlnlatllmaSI gerekligini belirtmekledir.
OzlUrk, okulun e(lil im-Dgrelim g(irevinl tam olarak verine get irm
esi-nin, okul ile cevre aroslnda Iyi ve uyumlu ili~kiler kurulmoslna b6Qli bulun -dugunu, okul-cevre lli~kllerl denlnce 11k akla gelen ~eyln okul-alle 11l~kllerl oldugunu belirlmekte ve okul-oile birliklerinin bu konudo gereken etkinliOi
gtislermediginf irade elmekledir (OzHirk, 1974, 5.261-262).
Ailenln, psikolog ve pedagoglarca okuldan daha onemli bir e(lilim kuru
torzlorlmn c;ocuQun eQitimlnde onem Ii bir yere sohlp oldugunu, onlorln 1~ hoyatlorlmn ltOCugun okul bd~rlSlm bUylik ti19lide etklledlglnl Hade etmektedlr
(Erglin. 1987, s. 129- 137).
Griffiths, okul ytinetlcilerinln toplumla Ili~kilerlnln bliyuk onem
la ldlOlnJ belirtmekle ve ~le devem etmektedir. "Okul yonetlcllerl toplumun
1I;lnde yer ellrler ve toplumlo I1I~ktler kurmok zorundadlrler. Bu nedenle okul
ve okuldaki elkinlikler konusunOO toplume bilgi vermek ve toplumun ne dli~lindliO[jnU bl1mek durumundodlrlor (GrIffiths, 1966, s.302).
Okullarlmlzdo giderek tinem k62onon ve yoyglnlo~n Psikolojik Dom~mo
ve Rehberlik Hizmetkleri 19inde de, okul-veli ili~kilerl konusu tinemli blr yer
tulmaHedlr.
Son YlllorOO rehberllk ve pslkoloj Ik OOm~m6do, 98Vre ve veIl IlI~k Ileri KonusunOO duzenlenen 9611~melarln oyrl blr hizmel grubu olereK onemle ele
ellndlglnl ve bu elenOOkl hlzmetlerln en Iyl ~kl1de yerlne getlrllmeslnede, oKul
mOdUrlerinln I1gl ve desleQlnln I;OK tinemll oldugunu belirten Kepr;eoglu, bu K
O-nuda ~u noktelerl vurgulemektoolr:
-Okul miJdurlerl, bfr yendan ~evre ve velilerle kurulecek yekm iliskilerde elkin rol 81ebilirler ve bu lIiskileri doQruden dogruye kurup siJrdurebllir. DiQer yendan de, ~ vrc ve veil lIe kurulecek yekln Illskller leln okuldekl dlOer yonelld , uzm8n ve bQrelmenleri tesvlk edebllir, onl8 -re bez, f,rs.lI.r, koleyhkl.r ve olenakl.r s.ghy.bllirler. (Kepl;eoglu,
1985,5.117).
02O()1u IS8, enebebolarln, 90Cuklarlnln benllk ozelllklerl ile eklldemlk b~rllerl ve sosyel Ili~kllerl konusunOO bllgl elmek Uzere okullerdekl rehberllk servlslerlne b6~urmesl, rehberllk uzmenlerlnln de onlere Istedlklerl bllgllerl
vermesl ve onlerle l~blr1fOI yapmesl gereKtiglnl bellrtmektedlr (Ozoglu, 1982, s.132).
Anababa ve veliler tigrencilik devrelerindekl okul hatlrolarlnln, ekono
-mik, sosyal va kiiltiirel duzeylerlnin, okula kar~l olan tavlrlarln1 ~ekillendirdiQini belirten
bzSGy',
okul veli ili~kileri konusunda ~u noktalaracleOi nmek tecli r:
-Anababalar, ~ocukl.n h.kktnda iyi seyler duymaYI daha ~ok
.rzu ederler. 6u baklmdan --oQrelmen ve yenelieilerin- onlarla
gbrusurken, tocuklanln hoS olmayan ve ya zaYlf yonlerinden slkayele
baslamalan doQrul olmaz. Ak5ine, coeuklaron iyi yenlerini belirlerek
onlann ilgilerini okul8 ve 51mfa cevirmek, bbylece IsbirliQlnl kuwetlen
-dirmek dahs kolaydlr (OZ50Y, 1969, s 65).
Velilerle yapllacak gOrii~melerde kullan1lacak teknikler iizerinde de
duran
tnsav,
veliyi sadece yardlm, tavsiye ve al(11 almeya gelen biri olarak gOrmemek gerektiglnl lsrarlo vurgulamkta ve "Blr problem In hall I veya allnacaktedbirlerle ilgili olorok veli bir~ler dii~iini.iyor ve teklif ediyorsa. once bunlar
kabul edilmelidir" demektedir. Ogretmen ve yoneticilerin Kendi dii~(jnce ve onerilerini daha $Onra orteyo koymasl gerekliQini belirten yozar. onceligin veli -lere tanlnmoslnln dahe uygun 01 BCag I kan1S1ndadlr.
Tan yonetici. tigretmen ve veli ili~kilerinde rehberlik programlarlnln yerln1 ~tiyle OC;lklamaktoolr.
-6Qrenci gunluk hsyallmn yalmzce s.mrh bir <Osmon. okulda
geclrmekledlr. 6erlye kalen ktsmlnda Ise 8ilenln doQrud8n elklsl
nll.nd.d.r. Bu sebeple. bQrenciye y.polscek y.rd.mon devemh ve elkili
olebllmesl 1I;ln, yalmz oQrelmenlerin ve yoneliellerln deQlI, velilerin de
enleY'$, beraberllk ve kallhmon. seQI8m8k gerekir- (Tan, 19B6. 5.62).
Tan eyrlC8, rehberlik progromlnln, tigretmen. veli ve okul yonetiml araslnda gerekli ileti~imi ve baglanhYl sagllyabileceginl. herbirinin gtirU~ ve dU$Uncelerlnl blrblrlerine daha obJektif bir tutumla yorumleylp. taraflarl daha olumlu hale getirebileceginl belirtmekledir (Ton. 1969, 5.31).
Johnson ve ark6Oa$larl. Okul-Alle Blrliklerl kanallyla tigretmen ve ve -lilerden olu~k kiir;Uk gruplarln. demokratik bfr ortam i<;inde ~u konularl
1. Okulun em!l(florl, politikesl, progrem ve prosedlirleri,
2. c;ocukluk ve ergenlik oonemlnin tizellikleri,
3. Q.;jrenme psikoloj isi ve inS!lnln geli~im tizel1iK leri
4. Q.;jretimde eilenin, okulun ve toplumun yeri,
5. Ozel hizmet servisleri (Ozel egitim, test, rehberlik ve psikolojik
dam~me servisleri),
6. Yeti~kinler egitimi.
Bu konulerln demokretlk blr ortem lclnde tartl~llm6SInIn, vell1ere bilgi ve gOrU~ kllZendlrOCtlgI iflJ:le edilmektedir (Johnson ve erk~lerl, 1961, s.89).
Ulkemizoo, orte iiOret1m duzeylnde okulun ve okuldakl etkinl1klerln ve
-Ii lere tamt llmesl konusunda, okul ytinetici lerinin ve bgrenci vel ilerinln . gtirU~lerini belirlemeye ytinelik bir er~tlrmeya r6Stlanmaml~llr. Konuya Ili~kin 6r~tlrmalar, OOh6 COk okul-aile ili~kilerini ve okul-aile birliklerini ince le-mere ytinelik ere~tlrmelerdlr.
Okul-eile i~birligini konu alan bir era~tlrma Halil Olker tereflnOOn Y6pllml$tlr.
Ar~tlrme sonUclarln8 gOre; tiQrenci velilerinin biiyUk btilUmu, okul -eile l~blrliOlnin feyOOslne inenmekte, feket COk IIZl bu 6lanOOki etklnliklere I:ellimektooir. Bu sonucten hereketle, velilerin motive edilmesi gerektigi, bu
giirevln de okula ait oldugu vurgulanmaktoolr. AYrica. yapllacak yaylnl/lr yoluyl/l ve1l1erln k/ltll!mmm S6QI/lnmaSl da linerilmektedir (Olker. 1974. s.31-32).
Ylne H/llil Ulker t/lr/lfmdan yapllen ve "okul toplum Ili~kileri "ni leonu' alan bir ar~tJrmada. ~u bulguler elde edllmi~tlr.
1. Okul ytineticileri He vel1ler. i~birliOinin tom boyut1arlnda (I~irligine inanma. l~birliOi yapma ve i~birliginden beklentiler). farlel! bir tutum icindedirler. Bu farlehhle giderllmedikr;e. t/lraf1arm bir araya gelip i~ b~rmalar1 olanakslzdlr. Bu nedenle, vell1erln okul tarafmdan egitllmesi gerek-mektedir.
2. Velller cocuklar1nl okula verlp. onlarlO egltlm-ilQretlm glc1erlerlnl Icar~lloolkl/ln sonra giirevlerlnin bittigi kamsmdadlrlar.
3. Okullar. veli1erle gerekll dlyalOOu Icuramoolklarmdan. pele (fOk leo-nuda farkh tutum ve d(j~(jnceye sahiptlrler. Bu durum I~birllgini g(jcl~tirmelete ve daytlm~mayl engellemektedir. Ylinel1mln tammo ve tamtma foallyetlerl sonucu. okulla ,.eyre ortak bir Mum icine girebi11r (Olker. 1982. s. 140-141 ).
Ilkokullar duzeyinde olcul-aile 1li~kl1erinl incelemeye ytinelik bir 6r~tlrme yapan Bettal Aslan'ln elde eWOi bulguler de mle lizetJenebl1ir.
1. Yonetlcl-vell fll~kl1er1. rastlentllere daytlhdlr.
2. Velilerin COQunun egitsel etkinliklerden haberlerl yoktur.
3. Okul lIe veH ereslOda S6Qllkh blr Iletl~lm S6(llenememektoolr.
Elde edllen bu bulgu16r6 Ooyoll 01or61:. 0I:.ul-611e 111~kl1erlnln r6Sl
-16nt 11ardan kurlar Ilmasl, yetersiz1ik lerlnin giderl1mesl, l1eli~1 m I:.anollarlnln 6G11:. tutulmasl ve vel11erln ol:.ul yanet1mine I:.otilmalorlnln saglonm6S1 tinerllmektedlr (AsIan, 1984, s.212-215).
Vine 11kokullor duzeylnde, velilerin ol:.ul hokklnOd neler bl1diklerlnl ve
DU b11011erinl hanOi I:aynol:lardan elde ettfl:lerinl soptamaya yone11k blr ara~tlrm6 da Sabit Menle~ t6refindan y6pllml~tlr. Ar6~tlrmOClnln elde etliOI
bulgulordan b02116r1 ~un16rdlr.
1. Velilerln, okul ve ~ukl6rlno 11I~kln bilgiler1 yelerli duzeyde
de()f1dlr.
2. Veliler en c,;ok "vell lop16nlilorl", en 02 da "b6sln yayln orgon16rl (rOOyo, televlzyon, gazete vb.)" yoluyl0 bilOI edinmel:.tedlrler.
3. Veliler, en c,;ol:. ~uklorlnln ders durumlorl konusunda bilgi almok uzere ol:ula gitmel:.ledlrler.
Bu sonu~lor 1~IOlnda; basin yayln orgon16rl aroc11101y16, hem ol:.ul yonetiel1er1ne, ham de tiQrenel veliler1ne yane11k eQitlm progrllmlormm duzenlenmesl, veliler1n, ~u()6 ill~kln b621 korarlora kalllma16rlnln S6Qlanmasl ve oku la geldl k ler Incle, tiOrelmen, DOrene I ve yonetfel1er Ie rahalc;a gtir(j~bl1ecekler1 uygun blr orl6mln hazlr16nmasl gerektfglni vurgul/ly6n
ar6~tlrmOCI, ~u noktalaro da de()lnmektedir: Ol:.ul-olle l1i~l:.l1erlnde lar6f1arm kendilerlne d(j~n gtirev ve sorumlulukl6r1 yerlne gelirmelerl, ol:.ul, eQitim va
~uk h6kkmda b1101 S6hlb1 01m61arl. eyrleo konuya 1101 va Islek duymalarl onemlidir. Ol:.ul-al1e l1i~l:.llerin1n bnemlne Inamm ve bu konuda Islekli olan yonat1el, elvermeyan k~ullarl; eynl ~Idlde vell grubu da kendl ~rt1arlnl
zor-leyaral:., i~blr1l91 ortaml yaralablllr va vel11erln okul haklundaki bil0iler1nin yelerll dOzeye ulo~maslnl saollyabllirler. Do;)aldlr 1:.1, ol:.ulu, eQltfml ve ~uOu
t6n1mlyen ki~i, kurum vey6 kurulu~, onll:lr ir;:in bir~ yapemlyocaktlr. Bu ko-nuda aileJerin eoitim i, okul ytinetiminin tinem 11 bir yonetimsel gtirevidir (Ment~, 1987, 5.99-104).
Kenan YumurtacI "Lise Ytinetiei ve Velilerinin Okul Ytinetieilerinden Bekledikleri Lioorlik Davran1~larJ" konulu ara~tlrmaslOda, tizetle ~u gtirU~lere yer vermektedlr.
Lise yoneticiieri ile Dgrenci velilerlnln davran1~ beklentileri birbirin-den farkl1dlr. Egitim-tigretlmi olumsuz ytinde etkileyen bu ferklll1glO giderilmasi gerekir. OkuJ yoneticilerinin yetki ve sorumluluklerJ konusunda DOrenei velile-rinin bilgi sahibi olmelerJ, onlar! daha gerr;:ekr;:l davrenl~ bekJentllerine gOturebilir.
Iki taraflO beklentilerindeki farkhhglO nedenleri de Byr! bir er~tJrma konusu olabilir (YumurtacI, 1984, s.97-107).
"Velilerin Okul Yoneticllerinden BekJedikleri D6Vrenl~lar"l orta okullar diJzeyinde ar~tlran E~ref Nurel'lO elde eWgi sonur;:lardan bOZ1laf1 $unlardlr.
1. Okul yoneticileri, veli beklentl1erine kar$1 duyerll devranmall ve onJarlO dU~Oncelerini rahatr;:a jfoc!e edebilmelerine olanek saglamal1dlrlar.
2. Hem okul ytineticilerinin, hem de tigrenci velilerinin dikketleri, okul-veli ili~ki1eri Ozerine r;:ekilmelidir.
3. Cocugun eoftiminden, yalnlZC6 okulun dSOil, allenin de sorum lu oldugu gerr;:SOi, yonetieiler taraflOdan her flrsatta velilere hat1r latllmahdlr.
Ar~tlrm6Cl, velilerln eoftim-ogretim sistemi Ozerinde etkili kll1nmasl Ir;:in neler yaplleblleceginin ByrlCB are~tlrllmasl gerektiginl belirtmektedir
(Nural, 1987, s.215-217)
Cemal Canpolal. "Orla Oorellmde Oorencl ve Vell1erln Oorelmenlerden
Bel(]enll1eri" ~onulu ar6~llrmaSlnda ~u tinerlye de yer vermekledir. Veliler,
okul, okul programlarl ve dersler konusunda, Qgrelmenlerln kendl1erlne yelerli
bl1gi vermesi gerektigini dU~Unmekle ve bunu beklemekledirler. Bu nedenle okul
ytineticl1eri, tiQretmenlerle velilerin ya~ln l1i~kl1er kurabl1meleri 1~ln gereken
ledbirleri almalldlrlar (Canpolal, 1987, s 55).
Ibr6hlm Yl1d1rlm taraflndan yapllan blr ar~tarmada, Dlyarbaklr II
Merkezindek i orta derecell okullarda gtirev yapen 217 6,'lretmene, kcndileri i~in ho~nutsuzlu~ kaynBgl olan konularln ncler oldugu sorulmu$tur. "Oorencl vell1e
-rinln okula kar~l I1gisizligi" h~nutsuzluk yaralan ve okulun h6V8S1nl olumsuz
ytinde etkl1eyen ~onular ar6Slnda Ilk slrayl alml~tlr.
Egitim tirgutlerinde olum lu blr havan1n olU$maslnda ytineticilere bnem 11
gtirevler dli$tUglinU bellrlen ara$llrmOC1, okul ikllmlnl onemll ol~ude etkl1eyen
okul-veli ili~kileri konusuna, okul yoneticilerlnin bliylik tinem vermeleri gere~
tlglni ifade etme~tedlr (Vl1dlrlm, 1989, s. 11- 12).
Okul-veli ill$kllerl konusunda, Tlirklye dl~lndaki ulkelerde de blr <;01:.
ara$llrma yapllml:jtlr.
Jortie tllraflndan Chl~'da yapl1an, "Toplumun Ozell1kleri ve Aile
Taraflndan Elkllenen Vtinel1clerin Ailelere 11I:jkin Gtirli$lerl" konulu ara$tlrmada
a~a(jldaki bulgular aIde edilmi$t1r.
1. Okul ytinel1cl1erlnln aileler hakklndaki dli$lincelerl gene1l1kle olum
-suzdur.
3. Yonelicllerin informal guc;lere sehip olmalerl, okul-Ilile ili~kilerinde
elkill olmakloolr.
1. Ytineticiler, velilerle yapllocak i~birllQi soyeslnde islenmeyen du
-rum lBrln engellenebileceQi gOrli~undedirler.
5. Yoneliciler, ailelerle ilgili elklnlikleri iyi planltlmall ve onlarl
tan1maya c;all~malldlr.
6. Okul-vell i~birliQi Konusundll deQi~ll.. ytintemler kullanarak, velileri
ikna etmelidir (Ellen, 1986, 5.117)
Holister tereflndan yapllan ve vine okul yoneticilerinin gOru~lerine yer
verilen "Okul-Veli l~birliQinde Velilerin Okul Yoneticilerine Kar~l [ngelleyici
D8Vran1~larl" konulu ara~tlrman1n b6Z1 sonuc;larl ~unlardlr:
1. Ve1flerin bir klsml, okul yonelicilerini gereksiz yere rahatslz el
-mekte, bu durum ise, ytineticilerin i~lerinin aKsemaSlna neden olmak.toolr.
2. Okul-Veli ili~kileri restlant11ara gOre deQil, belirli bir plana ve
pro;)rama gOre gerf;ekl~melidir (Ellen, 1986, 5.117).
Wilson tarBflndan yapllBn bir c;all~mada velilerle yoneticiler araslndaki
ileli!/im bic;imleri ile liderlik, karar verme, amBCf olu~turma, ileti~im Kurma ve
etklleme glbl ytinetlmsel siirec;lerln 111~klsl ara~llrllml~tlr. Sonuc;la, 11etl!/lm
bic;lmleri lle bu surec;ler areslnda anlamll bir ili~kinln bulunmoolQl
gOrulmu~Wr (AsIan, 1984, 5.18).
Orta okullar duzeyinde bir ba!/ka ar~llrma da Charles Hamre
taraflndan yapllml~t1r. "Visconsin Kollejlerinde Anababa ve Ooretmenler
bgrencilerin ve mudurlcr ortok gtJru~lere S!lhiptirler. AYrlco, yenh~ dovronen bgrencilere uygulanacok disiplln kurellerl konusunde de, bu grupler arasmde
ortak bir temelin var olduQu gtJrulmektedir (Asian, 1984, s.18).
Konu ile ilgili olarak, lemel e()itim okullarl duzeyinde bir ba~ka arO'itlrma de Blank leraflndan yapl1rnl~llr. Ara~llrma sonunde; Dgrencilerln
sosyalle~rnesi, ev !idevleri, bireysel ilgilerl, lelevlzyon lz1erneye aylrdlklarl
zeman ve evdekl denetimleriyle ilgili konularde, velilerle, mudur ve
bgretrnenlerin farkh algl1ara sohip olduklarl tesbit edilmi~l1r (Asian, 1984, s.19).
Casali Oll.elerde Ot u)-Vell
I
Iiskj]erl ye BuIlIskllcrl DUzenlcven Kurulusler
Turkiye'de olduQu gibi, diQer ulkelerde de okul-veli ili~kilerini duzenleyen kurulu~lar bulunmaktacJlr. Ozel levfik Fikre! lisesi'nce dlizenlenen "~itli Olke Okullarlnde Ogrenci-veli kurulu~16rl" konulu semlnere sunulen
bildiriler, bu elande tinernli bir kaynak olu~lurmakt6dlr. Bu klslmde; seminere
sunulan bildiriler c;erc;evesinde, Kanada, Amerika Birl~ii( Devletleri, Guney
Kore, Alrnanya, Frense, Isv~, Hlndislen, Ingillere ve Ilalye'dekl okul-vell
ili~kileri ve okul-veli Kurulu~lorl ta01111maya t;611~11ml~llr.
Kana(Jo'do Ql;u)-veli
I)
Isl;jJerlKanada'de Dgretim sisternini duzenleme yelkisi genelde eyaletlere v
eril-mi~tir. Bu nedenle 1951'de kurulan "Kanada Ev-Okul ve Anababe-Ogre!rnenler
Federosyonu'nun temelinde, yerel dernekler bulunmakloolr. Federasyon ve
der-neklerin, okul-veli ve okul-eile i~birliQi konusunde yerel hedefleri bulunmakla
birlikte, bir <;ok ortak amac;larmm de olduQu gtirulrnektedir. Bu ortak arnac;lar
~le slralanabilir:
2. Helkln lememlnln (fOCukle ilgllenmesini sagl6yorek, ev, okul ve dfoer eoilim gu<;ler! ereslnoo orIel< bfr bl)J olu~lurmek.
3. Iyf OOretmen, fyi donenlm ve b~ zemon i<;in toplumun l<elklSln1
S6Qlemek.
'1. Anobeba eqitimf ile eve; okul gucUnU enobebo gUcu ile deslekleyerek
okule, hizmet vermek .
. UIUS61 miresl sUrekli kllocal.. yurllo~lor iefn, f~birlfOi imkenlerl yarelmok.
6. Okul yonellmfne ve okulun temel Kurollorlno doOruoon muoohole el
-memek.
Belirlenen bu ome<;lar <;erc;;evesfnde olman kororlor, yerel dernekler yo 00 feclaresyon lorefmoon, eyalel hukumellerine ya 00 federel hUkumele sunulur.
Kon6doll Anobobo, oorencl ve ooretmenlerln, ItiZU, kul601 ve sesl ohm, Eyalet Federesyonlerl ve Mlll1 Federesyon, hUk(jmeller (jzerfnde bfr boskl grubu olu~lurocek gUce sohiplir. Bu nedenle, ilgi11 mokemlerm yare I dernekleri Ihmel etmesl mumk(jn deQl1dir.
Sonu9 olarok; Keneda'da okul-vell kurulu~ler1, ogretmen ve enebebele
-re, blrblrlerlnl enlemek, deneyfmlerfnl p6yl~mek ve yetkl1flere seslerlnl duyurmok konusunoo yelerl1 oloneQl saglamaktoolr (Beudln, 1982, s.I-5).
AmerU:,o 61rleslll DevletJerlnde Ollul- Vell IlIsl:.llerl
Amerlko Birl~lk Devlellerinde BOillm, eyelel ve yonel1m orgonlermm sorumluluQu elllnOOdlr. Eyeleller kendi eqlllm sfslemlerfnl dUzenleme yetkislne
sahipUrler. EyeleUerde yerel eQitim bolgeleri bulunmekledlr. Egilim bolgelerinin bOyuk1i.igU, lek Dgrelmenli bir ilkokuldan, kenlsel yorelerde yOzlerce okul ve
binlerce Dgrelmene kadar degi~ebilmekledir. Yerel eQitirn sistemlerinin, kendl
bblgelerindeki okullerl ytinelme sorumlulugu verdlr.
Bunlerln yenlnda, dini kurulu~ler ve b821 sosyel gruplerca desleklenen,
Ozel para!l okullar da bulunmekledlr.
Amerike Birl~ik DevleUerindeki tOm okullerda, okul ile eile ereslndaki lli~kl1erl gOclendlrmeye CBll~n gtinulliJ vell ve Dgrclmen grubu
mev-cullur. Bu konudaki en bOyuk grubu, Dgrencl1eri de icine elen "Ulusal Ol:ul-Aile BirliOi" olu~lurmekted1r. Birligin belirlenen eses hedefleri ~unlerdlr:
1. <;OCuklerln ref!lhl!lrlnl !lrtlrmllk.
2. Ev y~mlnln slendarl1erlnl yuksellmek.
3. Okul ile Ilile erllslndaki i~birligini geli~lirmek.
4. <;OCuklerln ve genclerin kOrUnm6Slne yonelik Y6SBlerln C1kerllmeSlnl S6\llemek.
5. <;ocuk lerln devem lIiOi pereS1Z okullerdaki k~ullerln
iyil~lirilmesini saglemek.
Amerike'da, cocuklerln ve genclerin loplum icindeki refehlnl erllrmek emeclYle, eile, Dgrelmen, okul yonelicl1eri ve toplumdaki konuye ilgi duyen diger bireyler, gtiniJllO olerek i~birliOne gitmektedirler. Yerel okul-el1e birlik-leri, orlllk sorun ve C1kerlerl peyle~mllk Ozere oncelikle Kendi eQilim bolgelerindek i diger gruplerle bir areye gelmekte, dahe sonre da eyelel duzeyinde birl~mel«edirler. Eyelel lemsilcilerinin bir ereye gelmesiyle "Ulusal
Okul-Aile BirliQi" olu~mekt6(hr. Bu kurulu~, okul-eile konulerln1 Ic;aren yaylnlarJ deQ1tmakta, dan1~manhk hizmetleri vermekte, okul ve toplumun konuya ili~kin problemlerini ele alan bir de dergi C;lkarmeklad1r. Ulusel Okul-Aile BirliQi bez1 tinerilerde bulunabilir ve vol gdsterebillr. Aneak tUm teklnlikler,
yerel duzeydeki birliklerce planl1lnmllkt6 ve uygulanmaktad1r.
ButUn bu c;al1~malarda ganUlWWk eS6sl1r. Veliler hic;bir zaman bu c;el1~melllro ket11mBk ic;in zorlenmez, iizendirilir. Arneriken toplumunun
yap1Slndan kayneklenan !(Ok seslilik ve demokretik tert1~ma ortam1 ic;inde sorun
-lere c;tizum arenmaS1, bu Iwrumlare dinamizm ve etkinlik kezand1rmektad1r
(M61k~, 1982, 5.1-2).
GOOey Kore'de Ol;uJ-Veli 11Isl;lIerl
Guney Kore'de orte ~retim duzeyinde olduQu gibi, yuksek ~retim duzeyinde de okul-veli kurulu~ler1 verd1r, 11kokullerda ise, okul-veli kuru -lu~ler1nln konumu ferkhd1r. "Olgunl~me Birlikleri" ad1 verilen bu kurulu~lara Oyelik isteQe baQhd1r. AnCllk okul yonetieileri birliklerin tebii Oyeleridirler. Birlikler birbirlerinden b!lOlms1z olerak c;al1~mekta, YllS61 bir sorumlulukler1 da bulunmamaktad1r. Birliklerin 0511 omOC1, ~rencilerin ba~r110r1n1 art1rmak ic;in okul ytioeUmiyle i~bir110i yaprnak ve okula gerekl1 rnaddl yard1m1 saolamakt1r,
Guney Kore'de okul-vell kurulu~larlnln etkinl11derini duzenlemek
arnoc1y16 C1kar1lan ve 1969'dan bu yana yurUrlilkte DIan bir ytinetmellk bulun
-mektad1r. Ilkokul, orta okul ve lise duzeyinde okul-veli ili~ki ve fooliyetlerinin dlizenleyen bu yonetmeliQe gOre gOnUl1li velilerce kurulan birliklerin amec;larJ ~unlard1r:
1. Egitim kalitesini art1rmak.
