Mahmut Paşa Vakıfları ve Ekleri

MAHMUD PAŞA VAKIFLARI ve EKLERİ

F â t i h devrinin şerefli bir veziri jjgH M a h m u d P a ş a'nın İ s t a n -j^u l'da namiyle açılan semtinde cami'ini, lıgmammı biliyoruz ve onun B u r s a mimarî tarzında yapılan türbesinin önün­ de geçerken rahmetler okuyup, şimdi

ye-bir ilk mektep yapılan, medresesinin grgası önünden ve cami'i avlusundan yürü­ yüp l ı f a h m , u t p a ş a Yokuşu'nun sol ]ıgşuıda muazzam harnamımn önünden gi­ derken rahmetle nanunı anıyoruz. Lâkin M a h m u d P a ş a'nın evkafı saydıkla-nmudan ibaret değildir. Onu bize bir sone­ dir, saman zaman üzerinde işlediğimiz bir TOlka öğretiyor.

Bu vesika t s t a n b u l'u 953 (1646) da ayn a y n nahiye ve mahallelere ^ayırarak o semt ve mahallelerdeki bütün l eami ve mescidleri, bunların ilk ve ek vak-^;fiye hülâsaları, ilk ve eklerinin hangi ta­ rihlerde tanzim olunduğu, vakfiyeyi imza­ layan asker kadılar, payelüer i s t a n ­ b u l kadı ve naiplerinin isimlerini ve ay­

rıca vakfolunan yerlerin evsafı, semt ve mahalleleri de bildirmektedir. Her veçhile dikkatle araştırılmağa değen bu eseri I s-t a n b u l'un asırlar sonunda yine idaro

edenlerce bozulan ilk ve mükemmel evkaf defteridir' İşte M a h m u d P a ş a va­

kıflarına ait alâkadar olduğum kısmı (va­ rak 108 b-115 a) budur :

•-Ok . lib

^,u-J ^-^,u-J-A* ) ^ ^ i ı-ju y i ^ U - j lib

C/, y* ( J " ^ »lsi»b îîb: Ic j

>L«Jb ^UJ» t^jLİ)»

• > Başvekâlet A r j i v l KAmll tasnifi defterler. No. 25/32. B u vesika bi** aynen ve siyakat lak-**mtan bugUnktt rakkamlara çevrilerek argiv mütehassıslarından bay P a ss ı 1 I 5 ı k ö z 1 U '•'•ftiMlan okunmuştur. Kendisine teşekkür ederim.

(*) Bunlar a k ç e rakamlarını bildirir. Asıllarında Ara boadan kısaltma aiyakat rakaminn ya-«hdır.

66

OnL Praf. Dr. A. SOHEYL ÜNVB3R

OviL^

*4JbU.

OLTU j l j b i > ^ û ^ U *

1>U

14 14 *

7068

8748

824

-c-j J ^ U . 2666

3840

wu 13 Jtaî^ j u - >

2880 4740

2000 840

4948 10700

2160 3860

MAHMUD PAŞA VAîOPI.ART ve EKLERİ

lAb

5040

1860

16700

2424 ^

812

jj»> oıîlj »liîU i>

5555

»Jûl> O j l ^ ijr'ji 4â>.

63000

660

144

1044

2040

508

2500

20000

Ord. Prof. Dr. A. SÜHEYL ÜNVER t > 3

1670

Lib *>rjj\^ j i

360

^3>Vy j ^l^p '-ijij

^yU-42600 C/S" I T j ^ . 13169 6J587 800 120000 5774 26000 35797 1000 49000

MAHMUD PAŞA V A K I F L A R I ve EKLERİ

₆₉

14596 35000

2640 3667

000

jüi>. jüb^ jüi»^ jüU- ji>. 35 49 13 11 10 23

jıU- J L U JÜU

11 13 9

oU JO». ol»- ja>. Jd>. ^

4 3 8 6 11 8

JlU Jd>- ol». j J r

0 0 17 17 10

70 Ord. Prof. Dr. A. SÜHEYL ÜNVER 92 5 2 30 5

Al- (j

p j J

MAHMUD PAŞA V A l t l F L A R I ve EKLERİ 71

^ U - '^ j ji jjüyX '^j'^ ö\jiy- Ai-ü j

' ^ • ^ ^ i ^ r 2.5J CJi J ^ j i J J J f j i J ' s 5 10 2 20 20 10 5 2 1 2 10 5 5 33840 94 2 350 11520 32 3 6 2 3 6 10

72

1

6120

17

3

1

2

1

î > 10

10

14400

40

10

1

30

fJicî

50

3

1

3

30

Mahmud P a ş a Vakıfları S. Ünver

1^

1

5

•} İO

i f

1i

il

1

İ T

i ]

i-I

D 1

\

if

İT

5

i l

if

Mahmud Paşa Vakıfları S. Ünver i ^ 1 3

1

r

fl

1

S i :

ı^

İN.

i

i f .

-1^

İN"

•^7

5 *

^1

-MahımuJ P a ş a ValuHaıı S. Ünver •s

İh

?1

3

\

1^

s.

4

-İl

3

t'-4J

1

4

)

1

i

-'M

Mahmud Pa«a Vakıflan S. Ünver I •a

m

İl

1 -

1 ?

1

M ;

ü»-)3J

Mabmud Pa§a Vakıfları S. Ünver

1

_{İ v}

îî-Tl

il-»

^5

«s

S-2

- i

5

;t3

ıs

İV"

H

Mahmud Paşa Vakıfları S. Ünver

^

-1

1

ı5 . j ^ T-V

m i

•2

11.

mm

3

.-5

3.

l

1x

s. Ünver

s.»

i

Res. 1 — Mahmud Pa^a'ya alt bir minyatür

Res. 2 - Mahmııd Paşa

MAHMUD PAŞA V A K I F L A R I ve EKLERİ 73 54360 151 f j i J f-^-^ r-«<^ f j i J 5 5 5 8 2 4 4 «-.iti *J

i

*ır

1

12

2

4r2

*ır

1

74

2

210200

Şart-ı vâkıf-ı merhûm tevliyet-i ebnâ-ya ve ebnâ-i ebnâebnâ-ya ve ba'del inkirâz ez-' hcd-i ebnâ-i ütekâya ve ba'del inkira^ ez-hcd-i ütekâya ve ba'del inkiraz evra-i ebnâi-ebnâ-i ütekâya batnen ba'dehü batn ve ba'del inkirâz Padişâh-ı âlem penâha mufevvaz olup tevliyete lâyık bir sâlih kimesne nasboluna ve mahsul-i evkaf ev­ velâ rakabate ve meremmât-i usul-i evkafa sarfölünup baki kalan şart-ı vâkıf mukta-zâsınca me$ârif-i mu'ayyene ve vezâif-i mukarrerelerine sarf oluna ve M e d i n e-i M ü n e v v e r e fukarasma yılda bin sik­ ke flori irsal oluna ve tevliyet-i mezbure ütekâ ve yahut ecnebi elinde olduğu takdir­ ce cihet-i tevliyet yevmî 50 akçeden ziyade olmıya. Ve vâkıf-ı mezbur şaıt eylemiş ki zcvâid-i evkaf cem' olup bir cami-i şerif bina etmeğe kifayet ettüği takdirce mah-i'usa-i E d i r n e'de bir cami-i şerif bina olunup eğer dahi ziyade zevayid-i evkaf kalursa her zamanda zevâyid-i evkafdan rakabat içün yüz bin akçe mazbut vc mah­ fuz durup eğer mezkûrattan ziyade zevâT

yid-i evkaf baki kalursa mütevelli-i evkaf işbu mertebe-yi ahirede baki kalan zevâyit-ten vâkıfun ütekâsmdan ve ebnâ-i üteka-sından müstahak olanlara ve sulahâ-i chl-i ilimden olan kimesnelere birer mikdar nes­ ne tâyin etmek tecviz etmişdir. Ve vâkıf-ı mezbur şart eylemişdir ki vakfiyycsinde tâyin olunan hizmetün her hangisi olursa ütekâsmdan müstehak kimesne mevcud ol­ duğu takdirce ahar kimesneye verilmeye. Vaka'a fi evâsıt-ı şehr-i saferi'l-muzaffer min şuhur-i sene semane ve seb'ine ve sc-mane mi'e.

Hâliyâ evkâf-ı mezburenin müsaadesi olup şart-ı vâkıf muktezasınca mahrusa-i E d i r n e'de cami-i şerif olunup ve her za­ manda yüz bin akçe mahfuz olunduktan sonra her senede şart-ı vâkıf müktozası üz-re ülemaya ve fukaraya kısmet-i âdile üze­ re vazife tâyin olunmağa müsaade eder. Zevâyid-i evkafdan her senede yüz bin ak­ çe mikdarı mahsul baki kalıyor. Haliyfi mütevelli A l i B e y ' dir. ,

MAHMUD PAŞA V A I O F L A W vc EKLERİ ₇₅

2 J ^ .

(j^-^

ŞarU vâkıf-ı mc/.bûr budur ki her lursa mütevoJli bu/.ı (.mlâk uh.p vakfa il-yılda iki nefer kimcsncyc hac iç,-ün dörder hak cyk^yup gailesini fukaraya ve mesaki-bin akçe verile. Ve her İki nefer kimesneye nc sarf eyliye ve merhfım-u mezbûrun salât içün günde dörder akçe verile. Ve imaretine kim mütevelli olursa vakf-ı mez-bir kimesneye günde mez-bir akçe verilüp, yıl- bura mütevelli ola. Haliyâ mütevelli A 1 i da otuz gün oruç tutar ve mesârif-i mez- Bey. (Sene 953)

bûı-eden kalanın mütevelli iki bölüp nısfı- M a h m u d P a ş a'nm esas vakfiye­ ni fukaraya ve mcsakine vere. Ve nısf-ı si burada sona eriyor. Lâkin bu imarete aharin vakf-ı mezbûrun rakabesine bi-ka- birçok ck vakfiyeler vardır. Onu deftere dcp-il hâce sarfede. Ve rakabeden zâyid ka- yazılış sırasiyle kısaltarak alıyorum.

tJîüîdcn V i ^ '

(1),

'Alada laıihsiz dalıa sok ek vakıflar var.

(1513) 919 (1486) 891 (1507) 913 (1517) 923 (1483) 888 (1501) 907 (1521) 927 (1519) 925 (1495-96) 901 (1504) 910 (1539) 946 (1520) 926 (1525) 931 (1539) 916 (1486) 891. (1530-31) 937 (1524) 930 (1542) 949 (1543) 950 )) )l )l » D 1) » » )»

76

M a h m u d P a ş a vakfiyesine ek ve muhtelif masraflaı-da yapılan ufak ve büyük te'sislere ait tâli vakıflar, tarihle­ ri, sahipleri ve tescil edilen kadılık âmir ve memurların listesi burada sona ermektedir. Elskiden bir vakfın zamanla noksanları ih­ tiyaçları görüldükçe tamamlayıcı tc'sisler dc yapılmıştır ki bu vakfiyeler de ona mi­ saldir.

Yukardaki »evatm bu vakıfları nc maksatlarla yaptırdıkları vc buna kaı-şıhlc bıraktıkları ekseriya gayr-i menkûl gelir­ leri de defterde yazılıdır. M a h m u d P a ş a'nın bu vakfiyesi ve şimdiye kadar daha çok bilmediğimiz şu noktalan öğre­ tiyor:

1 — I s t a n b u l'da cami'inden ve medresesinden başka imaret, mektep ve mescitler

2 — R u m e l i ve A n a d o lu vi­ lâyetlerinde medrese ve mektep ve mescit­ ler

3 — Vakfiye tarihi sene 878 (1473) tescil eden de Kadi-i asker A l i b. Y u ­ s u f i l - F e n a r i ' d i r .

4 — Vakfa gelir olarak imareti civa­ rında dükkânlar, haneler vc dükkânlarla beraber hamam civarında Kervansaray

5 — İ s t a n b u l M e d r c s e si'n,, mevkûf kitapların cinsleri ve adetleri

6 — E d i r n e civarında H a s-köy'deki mamûresine yaptırdığı medre­ seye verdiği kitapların cinsi ve adetlçı i.

7 — M e d i n e-i M ü n e v v e r o', ye gönderdiği kitapların adetleri.

8 — I s t a n b u l'daki M a h m n a P a ş a M e d r e s e s i kadrosu vo gün, delikleri

9 ~ i s t an b u l'daki İmareti l^nU rosu

10 — E d i r n e'dc Ha s k ö y'dcki medrese ve cami'i kadrosu

11 — S o f y a'daki cami'i kadrosu 12 — B u r s a'daki cami'i ve h;uı ve mescidinin kadrosu

13 — A n k a r a'daki cami'in, Şeyh Hacı Bayram, Bedesten cami'i ve hanının mescidi kadrosu ve R u m el i'ndeki büt­ çesinden maaş alanlar

14 — I s t a n b u l'da M a h m u d -p a ş a İmareti mutbağı masrafları

15 — Nihayet vakfının ekleri ve mas­ rafları

16 — Vakfiyesinin daha x)ck çok v(! mühim teferruata ait şartları vc diğer lıa-yırları v. s