Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: İzmir Sümerbank Basma Sanayi Yerleşkesi örneği

Tam metin

(1)DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ. TAR H YAPILARIN YEN DEN LEVLEND R LMES : ZM R SÜMERBANK BASMA SANAY YERLE KES ÖRNE. Seçil U URSAL. Mayıs, 2011 ZM R.

(2) TAR H YAPILARIN YEN DEN LEVLEND R LMES : ZM R SÜMERBANK BASMA SANAY YERLE KES ÖRNE. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Mimarlık Bölümü, Restorasyon Anabilim Dalı. Seçil U URSAL. Mayıs, 2011 ZM R. i.

(3)

(4) TE EKKÜR Tez çalı mamın olu umunda, geli mesinde ve ilerlemesinde, de erli fikirleriyle yardımcı olan saygıde er danı manım, Yrd.Doç.Dr. Hümeyra Birol Akkurt’a, te ekkürlerimi bir borç bilirim. Çalı mam boyunca bana destek ve yardımcı olan, hiçbir fedakârlı ı esirgemeyen, babam Nebil U ursal’a, annem Sevinç U ursal’a ve ablam Evil Yıldırım’a, ayrıca çalı ma ortamımda bana her türlü kolaylı ı sa layan i. arkada larıma sonsuz. te ekkür ederim. Tez konumla ilgili ar iv bilgilerini benimle payla an Dr. Erdal Uzuno lu’na, Konak Belediyesine, zmir Büyük ehir Belediyesine ve zmir 1 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’na, gerekli izinleri sa layarak çalı mamı kolayla tıran, zmir l Milli E itim Müdürlü üne ve Nevvar Salih. gören Meslek. Lisesi çalı anlarına te ekkür ederim.. Seçil U URSAL. iii.

(5) TAR H YAPILARIN YEN DEN. LEVLEND R LMES : ZM R. SÜMERBANK BASMA SANAY YERLE KES ÖRNE ÖZ Tarihi yapıların, sosyal, kültürel, tarihi ve mimari de erlerin simgesi olması, tarihi yapıların korunması fikrini ortaya çıkarmaktadır. Tarihi yapıların gelecek ku aklara aktarılması ve kültürel süreklili in sa lanmasını hedef alan koruma disiplininin temel eylem alanlarından biri yeniden i levlendirmedir. Tarihi yapıları. yeniden. i levlendirme, kullanım dı ı kalmı yapılara, mekânsal ve yapısal özellikleri ile örtü en, yeni kullanım olanaklarının sa lanmasıdır. Yeniden i levlendirme koruma disiplini ile toplumun geçmi iyle etkile im kurmasını sa layan tarihi de erler yeniden hayat bulmaktadır. Tarih içinde çe itli i levlere kar ılık vermek üzere tasarlanmı olan tarihi yapılar, ya am standartlarının ve gereksinimlerinin de i mesi ile kullanılmayarak, zaman içerisinde bakımsızlıktan ve olumsuz çevre artlarından dolayı yok olmaya mahkûm kalmı lardır. Verilecek olan yeni i lev, yapının mimari, sosyal ve kültürel de erlerine sadık kalınarak, çevresel etkenlerinde dikkate alınması ile tespit edilmelidir. Yeniden i levlendirilerek kent silüetine olumlu etkisi olan bu tarihi yapılar ayrıca kentler için birer prestij yapılarıdır. Bu çalı mada, Tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesi kapsamında bir tarihi endüstriyel alan olan, zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi incelenmi tir. Yerle ke, Cumhuriyet döneminin modernist yakla ımlarını yansıtması ve fiziksel çevrenin organizasyonu üzerinden halka yeni bir ya am tarzı sunması açısından önem ta ımaktadır. zmir Sümerbank Basma Sanayi’nin kapatılmasını takiben, 2000 yılından itibaren kullanılmayan ve çöküntü alanı haline gelmi alan, 2008’de bir kısmının e itim i levi ile organize edilmesinin ardından yerle ke bütünlü ünü kaybetmi tir. Tez kapsamında öncelikle, zmir Sümerbank Basma Sanayi yerle kesinin olu um ve geli im süreçleri incelenmi , ardından tarihi, kültürel, sosyal ve mimari de erlere. iv.

(6) sahip olan yerle kenin kent belle indeki yerinin yeniden canlanması için, yeni i lev önerisi getirilmi tir. Yeni i levin tesbiti a amasında yerle kenin, özgün durumundan günümüze gelen süreç içerisindeki de i imlerin tesbiti için farklı yerlerdeki ar iv dosyalarına ula ılmı ve yerle kede alan çalı maları yapılmı tır. Veriler ı ı ında yerle keye yeni bir i lev önerisi ile atanarak, vaziyet planı üzerinden farklı model önerileri sunulmu tur. Anahtar Kelimeler: Koruma, levlendirme, Endüstri Mirası, Sümerbank. v.

(7) THE RE-USAGE OF THE H STOR CAL BU LD NGS: THE CASE OF ZM R SÜMERBANK PR NTED – CLOTH PLANT FACTORY CAMPUS ABSTRACT Because historical places are symbol of social, cultural, historical and architectural values, it brings a thought of that historical structures has to be protected. Historical places to be transfered to new generation and to have cultural continuosness one of the protection disciplines basic action field is refunctioning. Refunctioning the historical places is providing new usage possibilities that are aliasing localical and structural particularity to the structures that are out of usage. With refunctioning protection discipline, historical values that set up interaction with society`s past become alive. In the past, historical places, that are designed to against different functions, because of changing life standarts and needs they are not being used and in the time because of neglection and negative environment conditions they are convicted to be vanished. The new function that will be assigned has to be determined with being loyal to architectural, social and cultural worthy and enviromental factors of the structure. The structures that are refunctioned and became positive influence to city`s silhouette are also prestige places to the cities. In this project, Izmir Sumerbank Printed-Cloth Plant Factory Campuses is analyzed, which is a historical industrial field for refunctioning. The premises is valuable because it is a projection of Republic period`s modernist approach and it offers a nes life style to the public over an organization of a pysical environment. Subsequent to closing of Izmir Sumerbank Printed-Cloth Plant Factory Campuses the land that has not being used and became wreckage since 2000, part of it is organized for education function and has lost its premises entirety in 2008. Within the thesis first of all, Izmir Sumerbank Print Industrial Premises` formation and evolution`s duration is examined, after that to bring to life to the. vi.

(8) premises that has historical, cultural, social and architectural worthy in the engram of the city, new function suggestion is brought. During the fixation of the new function, to determinate the premises` change from their original condition to today`s time, the archivie files that are in different places are reached and field work has done in the premises. In the light of datas, be assigned to the premises with a new function suggestion, over situation plan, different model suggestions are offered. Keywords: Protection, Re - Usage, Industrial Heritage, Sumerbank. vii.

(9) Ç NDEK LER Sayfa No YÜKSEK L SANS TEZ SINAV SONUÇ FORMU………………………………..ii TE EKKÜRLER....………………………………………………………………… iii ÖZ……………………………………………………………………………………iv ABSTRACT....……………………………………………………………......……..vi BÖLÜM B R - G R. ................................................................................................ 1. 1.1 Çalı manın Amacı .................................................................................................. 3 1.2 Çalı manın Kapsamı .............................................................................................. 5 1.3 Çalı manın Yöntemi .............................................................................................. 6. BÖLÜM K – TAR H YAPILARIN KORUNMASINDA YEN DEN LEVLEND RMEN N ROLÜ.. .................................................... 8 2.1 Koruma Mevzuatında levlendirme ...................................................................... 9 2.2 Yeniden levlendirmeyi Gerektiren Kavramsal Temeller .................................. 12 2.2.1 Eskime Kavramı .......................................................................................... 12 2.2.2 Köhneme,Köhnele me Kavramı ................................................................. 13 2.2.3 Süzülme Kavramı ........................................................................................ 14 2.2.4 Soylula tırma Kavramı ................................................................................ 15 2.2.5 Slum Bölgesi Kavramı ................................................................................ 15 2.2.6 Çöküntü Bölgesi Kavramı ........................................................................... 15 2.3 Yeniden levlendirmeyi Gerektiren Müdahale Yöntemleri ................................ 16 2.3.1 Yeniden Kullanım (Reuse) .......................................................................... 17 2.3.2 Yeniden Hayat Verme (Regeneration) ........................................................ 18 2.3.3 yile tirme (Rehabilitation) ......................................................................... 18 2.3.4 Kentsel Yenile me (Urban Renaissance) .................................................... 19 2.4 Tarihi Yapıların Yeniden levlendirilmesini Gerektiren Nedenler .................... 19. viii.

(10) 2.4.1 Sosyo Kültürel De i imler .......................................................................... 21 2.4.1.1 Aile Yapısının De i imi ....................................................................... 22 2.4.1.2 Dünya Görü ü Ve Toplumsal Tutumların De i imi ............................ 22 2.4.1.3 nanç De erlerinin De i imi ................................................................ 23 2.4.1.4 Politik De erlerin De i imi ................................................................. 23 2.4.2 Ekonomik Nedenler..................................................................................... 23 2.4.2.1 De erli Alanların Kullanılır Kılınması ............................................... 24 2.4.3 Çevre Faktörü .............................................................................................. 25 2.5 Tarihi Yapıların levlendirilmesinde Yeni levin Belirlenmesini Etkileyen Faktörler ............................................................................................................... ..26 2.5.1 Sosyo-Kültürel Etkenler .............................................................................. 26 2.5.2 Ekonomik Etkenler...................................................................................... 27 2.5.2.1 Finansman Bulunması ......................................................................... 27 2.5.2.2 Öncelikli Ekonomik De er Olu turulması ........................................... 28 2.5.3 Yasal Etkenler ............................................................................................. 28 2.5.4 Çevresel Etkenler ........................................................................................ 30 2.5.4.1 Yapıların Bulundu u Konum .............................................................. 30 2.5.4.2 Mevcut Yapı Sto u .............................................................................. 30 2.5.4.3 Yapının Peyzajla lgisi ........................................................................ 31 2.5.4.4 Demografik Yo unluk ......................................................................... 31 2.5.5 Mimari Niteliklerin Etkisi ........................................................................... 32 2.5.5.1 Plan,Cephe Ve Kesit Kurgusu ............................................................. 32 2.5.5.2 Yapının Yapım Malzemeleri Ve Strüktürel Elemanlarının Durumu ... 33 2.6 Tarihi Yapıların Yeni levleriyle Kullanım ekilleri......................................... 33 2.6.1 Var Olan levle Kültürek Gösterime Sunulması................................... 33 2.6.2 Yeni Bir lev Verilmesi ......................................................................... 34 2.7 Yeniden levlendirme lkeleri ............................................................................ 35 2.7.1 Yapı Ölçe inde Yeniden levlendirme lkeleri.......................................... 35 2.7.1.1 Mekan Analizi Boyutu ........................................................................ 36 2.7.1.2 Mekan Organizasyonu Boyutu ............................................................ 36. ix.

(11) 2.7.1.3 Kültürel Boyut ..................................................................................... 37 2.7.2 Alan Ölçe inde Yeniden levlendirme lkeleri ......................................... 37 BÖLÜM ÜÇ –. LEVLEND RME MODELLER .............................................. 39. 3.1 Bankside Güç stasyonu – Tate Modern Sanat Galerisi....................................... 41 3.1.1 Yapının Konumu Ve Kentle li kisi ............................................................. 44 3.1.2 Yapıyı Yeniden Organize Etme Anlayı ı Ve Günümüz Kullanımı ............ 47 3.2 Eyüp Sultan Feshane Binası – Uluslar arası Fuar Kongre Ve Kültür Merkezi .... 52 3.2.1 Yapının Konumu Ve Kentle li kisi ............................................................ 53 3.2.2 Yapıyı Yeniden Organize Etme Anlayı ı Ve Günümüz Kullanımı ............ 54 3.3 IBA Emscher Parkı .............................................................................................. 58 3.3.1 Parkın Konumu Ve Kentle li kisi ............................................................... 59 3.3.2 ParkıYeniden Organize Etme Anlayı ı Ve Günümüz Kullanımı................ 60 3.3.3 Emscher Park projesinden Yeniden levlendirme Örnekleri ......................... 62 3.3.3.1 Kuzey Duisburg Parkı ......................................................................... 62 3.3.3.2 Zollverein Kömür letmesi ................................................................ 64 3.4 Silahtara a Elektrik Fabrikası Alanı – Santral stanbul E itim Ve Kültür Merkezi .................................................................................................................... 67 3.4.1 Alanın Konumu Ve Kentle li kisi ............................................................... 67 3.4.2 Alanı Yeniden Organize Etme Anlayı ı Ve Günümüz Kullanımı .............. 68 3.5 ncelenen Örneklere Yönelik De erlendirme ...................................................... 73 BÖLÜM DÖRT – ZM R SÜMERBANK BASMA SANAY YERLE KES NCELEMES .......................................................................................................... 75 4.1 Sümerbank letmelerinin Kurulu Süreci .......................................................... 75 4.2 Sümerbank Tekstil Yerle keleri Ve Özellikleri ................................................... 78 4.3 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi ........................................................ 82 4.3.1 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Ve Fiziksel Çevresinin Özgün Kurgusu ....................................................................................................... 86. x.

(12) 4.3.1.1 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Özgün Fiziksel Çevresi .............................................................................................................. 87 4.3.1.2 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesinin Özgün Mimari Kurgusu Ve Kullanımı ...................................................................................... 88 4.3.2 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Ve Fiziksel Çevresinin Günümüz Durumu ........................................................................................................... 100 4.3.2.1 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Günümüz Fiziksel Çevresi ............................................................................................................ 100 4.3.2.2 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Günümüz Mimari Kurgusu Ve Kullanımı .................................................................................... 109 4.3.3 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesinde Bulunan Yapıların Özgün Ve Günümüz Özellikleri ...................................................................................... 115 4.3.3.1 Üretim Yapıları ................................................................................. 115 4.3.3.2 Üretim Destek Birimleri .................................................................... 118 4.3.3.3 Konaklama Yapıları .......................................................................... 123 4.3.3.4 dare Yapıları..................................................................................... 125 4.3.3.5 Sosyal Tesisler................................................................................... 126 4.3.3.6 Rekreasyon Alanları .......................................................................... 129 4.3.4 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Korunma Sorunları ............... 130. BÖLÜM BE – ZM R SÜMERBANK BASMA SANAY YERLE KES N N YEN DEN LEVLEND R LMES .................................................................... 133 5.1 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesinin Yeniden levlendirilmesinde Tespit Edilen Sorunlar ............................................................................................. 133 5.2 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesinin Yeniden levlendirilmesinde Temel Alınan lkeler ................................................................................................ 135 5.3 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Yeni lev Önerisi ........................ 137 5.3.1 zmir Sümerbank Kültür Ve E itim Parkı Plan Kurgusu ............................ 139 5.4 zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi Yeniden levlendirme Model Önerileri .................................................................................................................. 145 5.4.1 Yok Olmu Yapıların Rekonstrüksiyon Yöntemi le levlendirilmesi Yakla ımı ........................................................................................................ 149 xi.

(13) 5.4.1.1 E itim Yapıları .................................................................................. 153 5.4.1.2 Ofis Binaları ...................................................................................... 153 5.4.1.3 Danı ma – Satı Ve Depo Binaları .................................................... 154 5.4.1.4 Restoran Ve Kafeterya Binaları ........................................................ 154 5.4.1.5 Kültür Yapıları .................................................................................. 155 5.4.2 Yok Olmu Yapıların zlerinin Okutulması Yöntemi le levlendirilmesi Yakla ımı ....................................................................................................... 157 BÖLÜM ALTI- DE ERLEND RME VE SONUÇ ............................................ 161 KAYNAKLAR ....................................................................................................... 167 EKLER. ........................................................................................................ 172. xii.

(14) BÖLÜM B R GR Tarihi yapılar, yapıldıkları dönemin kentsel ve mimari üslubunu, yapılı biçimlerini, toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel ya amları hakkında bilgi sunan birer belge niteli indedir. Bu yapı veya yapı gruplarının sosyal, kültürel, tarihi ve mimari de erlerin simgesi olması, tarihi yapıların korunması fikrini ortaya çıkarmı tır. Tarihi yapıların korunması, tarihi mirasın gelecek nesillere aktarılması, tarih bilincinin var olması, ekonomik katkı sa laması, kente bir kimlik kazandırması ve ya ayan halkla olu turulmu olan ba ın süreklili inin sa lanması için arttır. Günümüzde koruma yöntemlerine bakıldı ında, koruma, büyük oranda yeni bir i lev vererek tarihi yapıların korunması olarak ortaya çıkmaktadır. Yeniden i levlendirme, yapının; onarımı, bakımı, sürekli kullanımı, kent siluetine olumlu katkısı, tarih bilincinin canlanması ve ekonomik canlanmaya katkısı bakımından önemlidir. Yeniden i levlendirmenin ilk çıkı ı yeniden de erlendirme olarak tanımlanmaktadır. Yeniden de erlendirme kinci Dünya Sava ı’ndan sonra ortaya çıkan bir kavramdır. Bu kavram, tarihi yapının korunmasının ekonomik bir tavır olarak benimsenmesiyle, 70 li yıllarda tarihi çevre ve koruma planlamasına dönü mü ve yeniden i levlendirme olarak nitelendirilmeye ba lanmı tır. Yeniden i levlendirmenin, tarihi yapı ve alanların ekonomik de erinin artmasında olumlu bir katkısı oldu unun fark edilmesi, bu eylemin yaygınla masındaki en önemli nedenlerdendir. Tarihsel süreçte, sosyal, kültürel ve ekonomik ya amı de i tiren kırılma noktaları bulunmaktadır. Tarihe baktı ımızda bu kırılma noktalarını, 15. ve 16. yüzyıldaki Rönesans ve Reform hareketleri, 18 yüzyıl endüstri devrimi ve günümüz küreselle me dönemi olarak ele alabiliriz. Kırılma dönemlerinde, toplumların aile ya antısı, sosyal hayatı, kültürel faaliyetleri, dine olan inanç düzeyi, ekonomik girdileri ve üretim ekilleri de i mi tir. Bu de i imler tarihi çevrelerin kar ıladı ı ihtiyaçlardan daha farklı gereksinimlere ihtiyaç duyulmasına sebep olmu tur. Ve. 1.

(15) 2. zamanla, tarihi çevrelerin i lerli ini kaybetmesiyle yeni gereksinimleri kar ılayan yapılanmalara ihtiyaç duyulmu tur. htiyaçlara cevap vermeyerek terk edilen yapı ve yapı grupları zamanla bakımsızla mı , mekânsal, görsel niteli i zayıflamı , çevre halkı tarafından dı lanmı. çöküntü alanları olmu , marjinalle mi tir. Yeniden. i levlendirme, tarihi yapıların ve alanların gelecek ku aklara aktarılması, fiziksel ve kültürel süreklili inin sa lanması, yapı ve alanların yeniden de erlendirilerek ekonomik ve kültürel ortama katkı koyması, yapılı çevre görünümünün güzelle tirilerek kentin ihtiyaçların kar ılaması adına gerekli bir uygulamadır. Yeniden i levlendirme uygulamalarında temel öncelik geriye dönülebilirliktir. Bu tanım, tarihi yapıya, kimli ini olu turan biçimsel özelliklere geri dönü ü olmayacak müdahaleler gerektiren bir i lev verilemez oldu unun ifadesidir. Yapının korunmasına sebep olan de erlerin süreklili i yeniden i levlendirme restorasyon çalı malarında en önemli amaçtır. Bu de erlerin aktarımını belirleyecek olan kriterler, yapıların yerle im içindeki konumları, yapı ve çevre ili kileri, mekân organizasyonu, iç mekân düzenlemeleri, cephe düzenlemeleri ve kullanılan malzemelerdir. Çünkü burada esas olan yapıyı korumak, tarihten gelen özel bir estetik ve kültür birikimini gelece e bırakmaktır. Yeni bir i lev verilerek kurtarılan yapı, gelecek ku aklar için do ru bilgiyi aktarmalıdır. Türkiye’de, tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesinin, ilk olarak Tanzimat dönemi sonrası stanbul’da uygulandı ı görülmektedir. 1850’li yıllarda endüstri devrimini gerçekle tiren batı dünyasındaki de i imlerin ülkemize etkileriyle, 1924 yılında Topkapı sarayı onarılmı ve müze olarak kullanılmı tır. Ülkemizde koruma kapsamına alınmı. yapıların korunamaması ve korunmayı beklemesi yeniden. i levlendirmeyle sonuç bulabilmektedir. zmir ilinde korunmayı bekleyen tarihi alanlardan Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi için, tez kapsamında yeniden i levlendirilerek koruma önerisi getirilmektedir. zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi, Cumhuriyet dönemine geçi i yansıtan önemli bir endüstri mirasıdır. Yerle ke tarihi de eri, konumu, fiziksel çevresi ve bölgesel de eri açısından kentte tekrar geri kazandırılmalıdır. Bu ba lamda tez kapsamında alana, yeni i lev atanarak farklı iki model önerisi ile koruma amaçlanmaktadır. Yeniden i levlendirme koruma.

(16) 3. yöntemi ile yerle kedeki tarihi yapıların bütüncül olarak korunması, özgün dönemdeki üretimin canlandırılması, kentteki imgesel de erinin ortaya çıkartılması ve kent geli imine katkı sa laması amaçlanmaktadır. 1.1 Çalı manın Amacı Tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesi olgusu koruma kapsamında müdahale türleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yeniden i levlendirme uygulamaları, dikkat ve zamana yayılan bir süreç gerektirmektedir. Uygulamaya yönelik alınan kararlarda esas olan yapının fiziksel ve kültürel de erlerinin korunması oldu undan, i lev seçimi yapıya uygun olmalıdır. Seçilen i lev do rultusunda yapıya uygulanacak müdahalelerde,. mimari,. çevresel,. ekonomik,. sosyal,. kültürel. ve. yasal. düzenlemelerdeki etkiler göz önüne alınmalı ve çalı ma bu do rultuda yapılmalıdır. Ulusal co rafyaya baktı ımızda, tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesi uygulamalarının daha çok stanbul’da gerçekle ti i görülmektedir. zmir’de ise Kadifekale’den Kemeraltı’na kadar yayılan bir alanda gerçekle en koruma çalı maları, zmir Liman arkası bölgesi için düzenlenen kentsel tasarım yarı maları ve bu bölgedeki havagazı fabrikasının yeniden i levlendirilmesi, oteller bölgesi restorasyon uygulamaları son yıllarda yapılan önemli çalı malardandır. Tarihi yapıların yeniden i levlendirilerek korunması kapsamında,. zmir ili. içerisinde bulunan zmir Sümerbank Basma Sanayi yerle kesi, Cumhuriyet dönemi sanayile me ve kalkınma sürecine, varlı ı ile katkıda bulunmu endüstriyel bir alandır. Yerle ke, Cumhuriyet dönemi modernle me sürecinin, kültürel-sosyal ve mimari izleri ile, merkezi devlet otoritesinin i leyi inin yansımalarının görüldü ü yerle ke, endüstri mirası olarak nitelendirilmektedir. Yerle ke, zmir Liman Arkası bölgesindeki konumu ve çok farklı i levlere hizmet veren birçok yapı kompleksini bünyesinde barındırması ile farklıla maktadır..

(17) 4. zmir Sümerbank Basma Sanayi yerle kesi, 2000 yılında üretimin sonlanmasıyla alan dı ı kalmı tır ve çöküntü alanı haline dönü mü tür. 2008 yılında da yerle kenin bir kısmının yeniden i levlendirilmesiyle, birçok yapı yıkılarak alanın bütünlü ü kaybolmu tur.. Yerle kenin. sosyal,. kültürel,. tarihsel. ve mimari. de erinin. canlandırılması, kent bütünündeki imgesel ifadesinin ya atılması ve varlı ını koruyan yapılarında süreç içerisinde yok olmasının önüne geçilmesi için, yeniden i levlendirilerek korunması önerilmektedir. Tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesi ve Sümerbank Yerle keleri ile ilgili akademik. çalı malara. bakıldı ında,. i levlendirme. kuramsal. yakla ımları,. Cumhuriyet döneminde tarihsel, kültürel ve siyasal önemi ile seçilen Sümerbank fabrika yerle kelerini anlatan çalı malar yapılmı tır. Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesininde. içerisinde. bulundu u,. zmir. Liman. Arkası. bölgesinin. de erlendirilmesi çalı ması, Eylem im ek’in yüksek lisans tezine konu olmu tur. im ek, yeniden i levlendirme kapsamında, Liman Arkası bölgesi ve bölgede bulunan bir yerle kenin, korunma sorunları üzerinden, biçimsel i lev önerilerini aktarmı tır. Bunu yanı sıra, Sümerbank yerle kelerinin, modernle me sürecindeki fiziksel ve mimari yansımaları ile de i en yönetimin üretim organizasyonunun olu umundaki etkileri üzerine odaklanmı. doktora tezleri bulunmaktadır. Bu. tezlerden birini olu turan, Özlem Arıtan doktora tezinde, Cumhuriyet dönemi modernle me sürecinin; Malatya, Kayseri, Konya, Aydın ve Bursa Sümerbank yerle keleri üzerindeki biçimsel ifadesinin aktarmı tır. Erdal Uzuno lu ise iktidarın dönü ümü sürecinin, Nazilli, zmir, Manisa ve Bergama Sümerbank yerle keleri üzerindeki mekânsal etkisini anlatmaktadır. zmir Liman arkası bölgesinde bulunan Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi 2000 yılının ba ında üretime son vermesiyle kullanılmayarak çöküntü alanı haline gelmi tir. 2003 yılında özelle tirilerek l özel idaresine devredilen alan, 2003 yılı nazım imar planındaki notlara göre, arkeoloji müzesi, kongre, kültür ve e itim alanı olarak kullanılmak üzere ayrılmı tır. l Milli E itim Müdürlü ünün, 2006 yılında alanın yeniden i levlendirilmesi önerisi, konuyla ilgilenen çevreler tarafından.

(18) 5. tartı malara sebep olsa da, 2008 yılında alana in a edilen e itim binaları yerle ke bütünlü ünü bozarak, bamba ka bir kimli in ortaya çıkmasına sebep olmu tur. Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi, Cumhuriyet dönemi modernle mesinin temel kriterlerini yansıtması ve modern mimarlık mirası olması sebebiyle korunması gerekmektedir. Bu süreçte, yerle kenin mimari bütünlü ünün korunarak yeni i levinin belirlenmesi kararı, yeni i levin kente nasıl katkıda bulunaca ı ve yeni i levin yerle ke organizasyonuna nasıl yansıyaca ı önem kazanmaktadır. Bu çerçevede çalı manın amacı; zmir Sümerbank Basma Sanayi yerle kesinin özgün organizasyon ve mimari kurgusundan günümüze gelene kadar geçen süreçteki de i imleri belgelemek ve vurgulamak, yerle kenin korunma sorunlarını belirlemek, bu sorunlar do rultusunda yeniden i levlendirme kararlarının saptamak, yerle kenin çöküntü alanı durumundan kurtulup, kente kazandırılması ile bölgenin canlanmasına ve geli mesine örnek olacak model önerileri sunmaktır. 1.2 Çalı manın Kapsamı Çalı ma kapsamında, zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi yeni i lev model önerileri ele alınmı tır. Model önerileri, yerle kenin özgün vaziyet planı mimari kurgusu ve mekân organizasyonu üzerinden elde edilen veriler sonucunda belirlenmi tir. Yerle kenin yeniden i levlendirilmesi konusu üzerinde be a amalı bir çalı ma yapılmı tır. Birinci bölümde, konunun tanımı yapılmakta, amacı, kapsamı ve ele alınma biçimi aktarılmaktadır. kinci bölümde, tarihi yapıların korunmasında yeniden i levlendirmenin rolü ele alınmaktadır. lk olarak yeniden i levlendirmeyi gerektiren kavramsal temellere ve müdahale yöntemlerine de inilmi tir. Ardından yeniden i levlendirme sebepleri, zamanla her toplumda soyo-kültürel de i imlerin ya anması, ekonomik nedenlerle kullanımına ihtiyaç duyulması ve çevre faktörü olmak üzere üç ba lık altında incelenmi tir. Bunların belirlenmesinin ardından verilecek i levin ne.

(19) 6. olaca ını etkileyen unsurlar ve ardından tarihi yapıların yeni i levle kullanım ekillerine de inilmi tir. Bölüm yeni i lev ilkeleriyle sonlandırılmı tır. Üçüncü bölümde yurt içi ve yurt dı ında uygulanmı yeniden i levlendirme örnekleri, ortak ba lıklar altında incelenmektedir. Örnekler, konumu itibari ile kent ve yapılı çevresi ile ili kisi, çevrenin sosyo – kültürel seviyesi, yeni i lev önerisi ile yapıyı yeniden organize etme anlayı ı, uygulanan müdahaleler ve günümüz kullanımı anlatımıyla aktarılmı tır. Dördüncü bölümde çalı ma alanı olan. zmir Sümerbank Basma Sanayi. Yerle kesi ele alınmı tır. lk olarak Sümerbank ve Sümerbank Yerle kelerinin genel özelliklerine de inilmi tir. Ardından konumuz olan yerle kenin kentsel konumu ve sınırları tanımlanmakta, tarihsel geli im süreci ve alanın çevresi ile ili kileri incelenmektedir. Yerle kenin biçimsel özellikleri vaziyet planı üzerinden mekânsal örgütlenme ba lamında, fonksiyon grupları, dola ım ve üretim aksları, hiyerar ik düzen içerisinde kullanım alanları özelinde anlatılacaktır. Mimari kurgu ile yerle kede, özgünde var olan yapıların biçim özelliklerine de inilmesinin ardından, bölüm, alana dair korunma sorunları ile son bulacaktır. Be inci bölümde; alanda tespit edilen sorunlara yönelik, çevresel, sosyo ekonomik – kültürel ve mimari ölçekte yeni i lev önerisi getirilecektir. 1.3 Çalı manın Yöntemi Tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesi kuramsal yöntemi ile zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesine öneri i lev model önerileri sunmayı hedef alan tezin ilk a amalarında, literatür taramaları yapılmı tır. Literatür taraması ile yeniden i levlendirme kavramına ait ikinci ve üçüncü bölümler ekillenmi tir. zmir Sümerbank Basma Sanayi Yerle kesi alan çalı malarına dair izinlerin alınmasının ardından, ilk olarak, Konak Belediyesi, zmir Büyük ehir Belediyesi ve zmir 1 Nolu Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ar ivlerinden.

(20) 7. yararlanılmı tır. Yerle ke ait yapıların tescil fi lerinin, plan notlarının ve uygulanan müdahalelerin proje kapsamında elde edilmesinin ardından alan çalı malarına ba lanmı tır. Alan çalı malarında vaziyet planı üzerinden, var olan yapıların, aksların ve kullanım alanlarının tespit çalı maları yapılmı tır. Bu tespit çalı maları sırasında, ilgili ilteratürden, Özlem Arıtan’ın 2004 yılında hazırladı ı ‘‘Kapitalist Sosyalist Modernle me Modellerinin Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlı ı’nın Biçimleni ine Etkileri – Sümerbank Kit Yerle keleri Üzerinden Yeni Bir Anlamlandırma’’ ve Erdal Uzuno lu’nun ‘‘ The Constıtutıon Of Power Relations In Spaces Of Industrial Production: The Case Of Four Sümerbank Campuses In The Aegean Region’’ adlı doktora tezlerinden yararlanılmı tır. Ayrıca yerle kenin bulundu u Liman Arkası Bölgesinin özelliklerinin anla ılmasında ve alana yönelik kullanım kararlarının üretilmesinde, Eylem. im ek’in ‘‘Endüstri Yapılarının Kültürel Miras Olarak. rdelenmesi Ve De erlendirilmesi: zmir Liman Arkası Bölgesi Örne i’’ adlı yüksek lisans tezinden bilgi alınmı tır..

(21) 8. BÖLÜM K TAR H YAPILARIN KORUNMASINDA YEN DEN. LEVLEND RMEN N. ROLÜ Her geçen gün artan nüfus ve ekonomik eylemler, kentsel geli meyi ve arazi kullanım de erlerini etkilemekte, bu da giderek tarihi yapıların ve kentlerin fiziksel özelliklerini de i tirmektedir. Tüm dünyada, birbirine benzer nitelik ve görünümde yapıların ço alması ile gerçek kültürel kimli ini korumaya çalı an her ülke, koruma olgusunu giderek artan oranda gündeme getirmi tir Fakat tarihi kent merkezleri, ticaret, hizmet ve di er sektörlerin, tarihi alanlarda geli mesine karsı koyamamakta ve tarihi ö eler ve mimari. yapıların. korunması, ekonomik. gerekçelerle. zorlanmaktadır. Tarihten günümüze gelen yapılar; yasa ve yönetmelikler dâhilinde, belli de erleri bünyesinde barındırması sebebiyle, korunması gereken yapılar ya da yapı toplulu u dâhiline alınmaktadır. Koruma konusu, dolayısıyla kültürel mirasa sahip çıkma olayı, toplumsal bir görevdir. Bu görev bilincinin ve e itiminin yaygınla ması, uzman ki ilerin bu konuda çalı maları, yasa ve yönetmeliklerde koruma kavramında artlar olu turulması, hükümetlerin bu konuyu önemsemesi ve korumanın gereklili ine inanılması ile mümkündür. Sözlük anlamı ‘bir varlı ı tehlike ve dı etkilere karsı güvence altına almak” olarak belirlenen koruma kavramı, uygulandı ı varlı a ve amacına göre çe itlilik gösterir (Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, s.901). Koruma, tarihi belgelerin saklanması, do al kaynakların güvence altına alınması, sanat eserlerinin ya atılması, çevrenin istenmeyen de i imlere maruz kalmasının engellenmesi, sosyal yasam ko ullarındaki de i imlerin önlenmesi ve kültürel kavramların sürdürülmesini sa layıcı eylemleri kapsar. Uzun yıllar müzecilik ile sınırlı tutulan koruma anlayı ı, günümüzde kültürel de erleri olan mimari eserlerin, i levsel ve ekonomik yönden toplum kullanımına sunulmsı seklinde yorumlanmaktadır. Koruma yönteminin. 8.

(22) 9. uygulanmasıyla; tarihi yapıların ve kentlerin süreklili inin sa lanması, toplumda yasayanlara sa lıklı bir tarih bilinci kazandırılması amaçlanmaktadır. Günümüzde, tarihi alanların korunmasında kar ıla ılan en temel problemlerden biri, bu alanların kullanım dı ı kalmasıdır. Kullanım de erini, bir di er ifade ile i levselli ini kaybeden yapı ve alanlar süreç içerisinde bakımsızla makta, çöküntü alanlarına dönü mekte ve yok olmaktadır. Oysa tarihi yapı ve alanların korunması, yeniden güncel ya ama dahil edilmeleri ve yeniden kullanımlarının sa lanması ile olanaklı olacaktır. Dolayısıyla, tarihi yapı ve alanların yeniden i levlendirilmesi, kültürel mirasımızın süreklili inin sa lanması ve bu alanların sahip oldu u ekonomik de erin yeniden olu turulması için önemli bir koruma uygulaması olarak ele alınmalıdır. Tarihi yapıların korunmasında i levlendirmenin rolünü tartı mayı hedefleyen bu bölümde öncelikle, koruma mevzuatında i levlendirme, i levlendirmeyi gerektiren kavramsal. temeller. i levlendirmeyi. ve. gerektiren. müdahale. yöntemleri. nedenler,. etkileyen. tanımlanacaktır. faktörler,. binaların. Ardından yeniden. i levlendirilerek kullanım ekilleri ve i levlendirme ilkeleri aktarılacaktır. 2.1 Koruma Mevzuatında. levlendirme. Koruma kavramının, Helenistik dönemden ba layıp günümüze kadar süre gelen geli im ve de i im süreçlerinin, hukuki, dini ve bireysel etkileri bulunmaktadır. Bu süreçte antik kentlerden ba layan koruma bilinci artarak devam etmi , dini liderlerin bu sürece katkılarıyla ortaya çıkarılan. yasalarla birlikte, koruma bilinci. yasala tırılmı tır. Bu yasaların evrensel yasalar haline dönü meleri, koruma kavramının etkisini güçlendirmi tir. Koruma, 18.yüzyılın sonlarına do ru tartı ılan bir konu olmu ve günümüze kadar geçen süreçte, kuramlar ve yasalar do rultusunda tartı ılmı tır. Bu tartı malarda, kültürel mirasa sahip ülkelerde ortak bir dil olu turma kaygısı, koruma kurallarının.

(23) 10. netle tirilmesi ve uygulamaların belirleyece i bu yasaların, belirli bir bilimsel temel ve ölçütlere dayalı olmasına çalı ılmı tır. II. Dünya sava ı sonunda, tarihi kentlerin korunması iste i ve yıkılan kentlerin yeniden canlandırılması amacıyla 1931 Atina bildirgesi( Carta Del Restauro ) tanımlanmı tır. Atina bildirgesinin yetersiz kalmasıyla 1964 yılında Venedik Tüzü ü, daha sonrada 1975’te Avrupa Konseyi tarafından Amsterdam Deklarasyonu ile koruma ölçütleri yeniden tanımlanmı tır. 1979 yılında ise Avusturya ICOMOS bildirgesi ( Burra Burra Charter ) kendi prensiplerini koymaktadır. Türkiye’de korumayı konu alan yasal düzenleme 80’lerde olu turulmu ve Kültür ve Tabiat varlıklarını koruma yasası adı ile 21 Temmuz 1983 yılında yürürlü e girmi tir. Koruma kavramını ekillendiren kuram ve mevzuat 18.yüzyıldan günümüze bu ekilde geli irken, i levlendirme kavramı ilk olarak Carta Del Restauro kapsamında ifade edilmi tir. 1931 tarihli bildirgede, i levlendirerek korumada temel söylemlere yer verilmi ve ya ayan yani ayakta duran anıtlara, yalnızca özgün i levinden çok uzak olmayan ve binada gerekli uyarlamaların önemli hasara neden olmayacak ekilde yapılabilece i, yeni kullanımlar verilmesinin, kabul edilebilir oldu u vurgulanmı tır. 1931 yılındaki Carta Del Restouro’nun yetersiz kalmasıyla, 1964 yılında yayınlanan Venedik tüzü ünde, Carta Del Restouro temel alınarak, daha çok anıtsal nitelikli yapıların yerinde korunması, fonksiyon kazandırılarak korunacak yapılarda, özgün malzeme ile onarımın, dönem katkılarının saygı görmesinin, yapılan onarımın özgün yapıdan ayırt edilebilecek ekilde ve dengeli bir biçimde yapılmasının ve onarımda. varsayımlara. dayanan. müdahalelerin. bulunmamasının,. gerekti i. vurgulanmı tır. Venedik tüzü ünde yeniden i levlendirilerek kullanıma sunulan anıtların, bu sebeple plan ve bezemelerinin de i tirilmemesini, ancak bu sınırlar.

(24) 11. içinde yeni i levin gerektirdi i de i ikliklerin tasarlanabilir ve buna izin verilebilir oldu u söylenmi tir. Avrupa Konseyi tarafından Avrupa Mimari Miras Yılı nedeniyle 1975 yılında düzenlenen kongre sonunda yayınlanan Amsterdam Deklarasyonu ile bütünle mi koruma kavramı ve korumanın çevresiyle korunması temel alınmı tır.. levlendirme. ile ilgili olarak, yapıların karakterine saygı göstermeyi ihmal etmeden,ça da ya amın gereklerine uyan i levlerle ya atılmaları gerekti i söylenmi tir. 1979 tarihli ‘‘Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması için ICOMOS Bildirgesi’’ ile Amsterdam Deklarasyonu ile belirlenen ilkeler detaylandırılmı ve korunması gerekli nitelikler tanımlanmı tır. En önemli katkısı, koruma planının içeri inin belirlenmesidir. Bildirgede, i levlendirerek koruma kapsamında, önerilen fonksiyonların tarihi alanın özelliklerine uygun olması, mevcut mekânsal dokunun, özellikle ölçek ve büyüklük anlamında dikkate alınması gerekti i vurgulanmı tır. Türkiye ‘de ise koruma, 16.6.2005 kabul tarihli, Tarihi ve Kültürel Varlıkların Yenilenerek. Korunması. ve. Ya atılarak. kullanılması. hakkındaki. kanunla. yasala tırılmı tır.1995 yılında alınan onarım ilkelerinde, yeni i lev verilecek yapılarda, yapılacak olan eklerin niteli inin ve tarihi yapıyla bütünle mesi bir tasarım sorunu olarak görülerek, kurul görü üne ba lı olarak uygulanabilir oldu u ifade edilmektedir. Tarihi yapıları i levlendirerek korumada, yasaların hepsinde, geriye dönülebilir müdahalelerin olması ana kuraldır. Bu kural çerçevesinde, yapıların, plan ve cephe kurgularına sadık kalınması, bezeme detaylarının korunması, yapının özgün i levine ve tarihi alanın özelliklerine uygun i levin atanması öngörülmü tür. Yasal mevzuat tarafından ilkeleri çok tanımlı olmasa da yeniden i levlendirme uygulamaları ulusal ve uluslararası düzlemde son yıllarda yaygınla mı tır..

(25) 12. 2.2 Yeniden. levlendirmeyi Gerektiren Kavramsal Temeller. levlendirerek koruma, tarihi doku veya yapının kimli ini koruyarak ça da ya am gereksinimlerine göre yeniden canlandırılmasıdır. Buradaki amaç, tarihi de erlerin gelecek ku aklara ta ınması ve tarihsel süreklili in sa lanmasıdır. Tarihi doku ve yapıların güncel ya ama dahil edilmesi süreci incelendi inde, yeniden i levlendirmeyi gerektiren bazı kavramlar öne çıkmaktadır. Bunlar eskime kavramı, köhneme kavramı, süzülme kavramı, slum bölgesi kavramı ve çöküntü bölgesi kavramıdır. 2.2.1 Eskime Kavramı Zamana ba lı olarak, tarihi kentsel çevrelerde, kentsel, sosyo ekonomik – kültürel, mimari ve yasal boyutlarda eskimeler meydana gelmektedir. Ku (1992) eskime kavramını ‘‘yapıların strüktürel ve fonksiyonel olarak mevcut amaçları için yetersiz kalmaları veya bölgedeki kullanımın de i imiyle, mevcut yapıların yeni amaçlara uygun olmamaları’’ olarak tanımlamaktadır (s.25). Kele ise eskimeyi (1998) ‘‘bir yapının toplumsal, i levsel ve sa lamlık yönlerinden yeni olmaktan çıkmasını, sa ladı ı yararların azalmasını ya da yok olmasını içeren süreç’’ olarak tanımlamaktadır (s.126). Çetiner (1985) eskimeyi, ‘‘yapı, doku hatta kent bütünü ve strüktürü için birçok yönden, günün artlarına uymama, cevap vermeme’’ olarak ifade etmektedir (s.111). Yukarıda belirtilen farklı görü ler do rultusunda eskime olgusunu, ya ayan her kent dokusunda olu an do al bir süreç olarak tanımlamak ve u ba lıklar altında incelemek mümkündür. Fonksiyonel (i levsel) Eskime: Yapı stokunun üstlendi i fonksiyonu etkin olarak yerine getirememesi olarak ifade edilen kavrama ili kin Göksu, “yapının fiziksel durumunun iyi olmasına ra men konumsal dezavantajı veya iç özellikleri açısından i levsel niteliklerini yitirmesi’’ ifadesini kullanmaktadır (Göksu,2005, s.11)..

(26) 13. Fiziksel Eskime; Atasoy fiziksel eskimeyi ‘‘yapıda dı etkenler altında zamanla ortaya çıkan bozulmalar ve yapı sisteminde olu an de i imler’’olarak tanımlarken (s.45), Göksu(2005) ise, ‘‘yapıyı veya dokuyu olu turan fiziksel elemanların, çevre ko ulları, kötü kullanım, ya , i lev de i ikli i gibi sebeplerle yıpranması’’ olarak tanımlamaktadır (s.21) Rölatif ( Göreli, Biçimsel ) Eskime; Atasoy(1973) rölatif eskimeyi ‘‘kullanıcı yargılarına göre de i en ve içinde bulunulan ko ullara göre tanımlanan bir tür’’ eklinde tanımlamaktadır (s.33). Bu tür eskime, tasarım niteli i, malzeme, donanım ve zevkler gibi faktörlere ba lı olarak olu maktadır. Ekonomik ( Finansal ) Eskime; Yapının veya dokunun, bakım ve onarım harcamalarının getirisini a masıyla olu maktadır. Bu durum bölgedeki kullanıcı sayısının azalması, sosyo – ekonomik yapının bozulması, alternatif kullanımlardan elde edilen gelirin, alandaki mevcut gelir düzeyinin üstüne çıkması sonucu kullanım talebinin dü mesi nedenleri ile meydana gelmektedir. Konumsal ( Bölgesel ) Eskime; Kamu kurumlarının getirdi i yasal ko ullar ,( sa lık, emniyet, yangın gibi ) mevcut yapıların bünyesinde kolaylıkla kabul edemeyece i, olumsuz durumlar olu turabilmekte ve bunun sonucunda eskimelere neden olmaktadır. Yasal eskimede yapılar kullanılamaz duruma dönü ebilmektedir Kontrol. Eskimesi;. Göksu. (2005). ‘‘binaların. yenilenmesi. ve. geli menin. yönlendirilmesini düzenleyen mekanizmalarda, bölgeye ili kin kontrol eksikli inin bulunması’’ olarak tanımlanmaktadır (s.45) 2.2.2 Köhneme, Köhnele me Kavramı Göksu (2004), köhnemeyi, bir yapı veya yapılar grubunun, bir kentsel bölge veya alt bölgenin göstermi oldukları fiziksel eskimeye ek olarak, sosyo – ekonomik, sa lıksal, kültürel konularda da kendi içinde ya ayanlar için oldu u kadar, yakın.

(27) 14. çevresinde ya ayanlar için de problem te kil edecek bir düzeyde yetersizlik göstermesi hali olarak tanımlamaktadır (s.26). Köhneme tiplerini, bina köhnemesi, fonksiyonel de i imler, çevresel köhneme, toplumsal de i imler, artların de i mesi, ekonomik etkenler olarak ayıran Ergun, bu tiplerin ba ımsız olarak köhnemeye sebep olabilece i gibi, dolaylı olarak di erlerine de yol açabilece ini ifade etmektedir. Çetiner (1985),köhnele me durumunu, bölgenin içindeki yapıların fiziksel yıpranması, sa lık artlarının bozulması, artan ihtiyaçları kar ılayamaması, standartların altına dü mesi durumu olarak ifade etmektedir(s.55) Baransu (1989), köhnemeyi, bazı bölgelerin fonksiyonel de i im ve geli imler sonucunda, yatırım yönünden verimlili ini ve çekicili ini kaybetmesi olarak belirtmektedir. Köhneme olayının birbirinden ba ımsız ve çok farklı ko ullarda meydana gelebilece ini, binaların bakımsızlı ı ve pisli i düzeyinde ortaya çıkabilece i gibi, sosyal yapının yerel ölçekte tamamen bozulmasıyla, yerel yönetim yapısını etkileyecek ve politik boyutlarda. sancılanmalara. yol. açacak. köhnemeler. olabilece ini. de. ifade. etmektedir(s.63). 2.2.3 Süzülme Kavramı Kentlerin ilk kuruldu u bölgeler, genellikle bünyelerinde konut ve ticaret alanlarını barındırmaktadır. Zamanla yeni kentsel alanların geli mesiyle, mevcut konut alanlarının geli en kent çevrelerine yayılmaları, merkez bölgede oturanların yapılarını ticaret ve di er hizmet sektörlerine bırakmaları, kentlerde fonksiyonel ve sosyal de i imi meydana getirmektedir. Ancak bu de i im sürecinde, doku içinde eskimi ve yıpranmı durumda olan yapılar, ço unlukla farklı bir fonksiyona hizmet edemez ve de i im sürecinde de aynı fonksiyon ile kullanılırlar. De i im sürecinde bu tip yapıları tercih eden kullanıcılar, genellikle bölgenin eski sakinleri de il, dü ük gelir düzeyine sahip yeni kullanıcılardır. Kentsel alanların bu ekilde kullanıcı de i tirmesine süzülme denmektedir. Süzülme olayının geli ti i çevreler, bölgede gerçekle en sosyal de i im nedeniyle,. göç. ile. gelen. sosyal. yapının. yerle imi. için. uygun. zemin.

(28) 15. olu turmaktadırlar. Bu durum, tarihi dokuların göç alma yo unlu unun temel nedenlerinden biridir. 2.2.4 Soylula tırma Kavramı Soylula tırma genellikle tarihi kentsel çevrelerde olu maktadır. Yapılan müdahalelerinde etkisiyle, orta ve üst sınıfın merkeze yakınlı ı nedeniyle, bu bölgeyi tercih ederek ta ınması ve o bölgenin önceki i çi sınıfı sakinleriyle yer de i tirmesi olarak tanımlanmaktadır. Soylula tırmada yapılar daha üst gelir grubu tarafından ele geçirilerek, dü ük gelirli kullanıcılarla yüksek gelirli kullanıcılar yer de i tirmektedir. Göksu (2005),soylula tırmayı, müdahale edilen noktada ya ayanları oradan sürmeye, oraya üst gelir gruplarını çekmeye yarayan projeler olarak tanımlamaktadır. 2.2.5 Slum Bölgesi Kavramı Slum bölgesi, yeterli ya am alanlarından, açık alanlardan, altyapıdan ve sa lık hizmetlerinden yoksun olan, suç i leme, ruhsal çöküntü, yoksulluk, zihinsel engel, sosyal çözünme olaylarının da yo unla tı ı odaklar olarak tanımlanmaktadır (Baransü, 1989,s.84). Çetiner (1985) slum bölgesini, ‘‘fiziksel çevre ve yapıya ait eskimi lik ve ekonomik yönden verimsizli in getirdi i hususlarla beraber, sa lık, barınma, sosyal ve estetik ko ullardan ötürü, çe itli nedenlerle bozulmu , yıpranmı , dü ük. standartlı. ya am. ko ullarının. hüküm. sürdü ü. alanlar’’. olarak. tanımlamaktadır(s.93). Köhneme kavramı fiziksel doku ve fiziksel çevre a ırlıklı kullanılmasına kar ılık, slum kavramı sosyal a ırlıklı kullanılmaktadır. 2.2.6 Çöküntü Bölgesi Kavramı Bir kentin, toplumsal ve ekonomik etkenlerle geli mesi engellenen, ta ınmazları sürekli olarak de er yitiren, yoksulluk yuvası niteli i kazanmaya yüz tutmu bölümü olarak tanımlanmaktadır. Di er bir tanımlama ile a ırı nüfus hareketleri, yo unla maları ve yı ılmaları ile birlikte, ba ta kent merkezleri olmak üzere tüm.

(29) 16. kentsel alandaki, sosyal ve i levsel anlamda olu an olumsuz dönü ümlerdir (Baransu, 1989, s.72). 2. 3 Yeniden. levlendirmeyi Gerektiren Müdahale Yöntemleri. Kuramsal olarak yeniden i levlendirme kavramı, ilk olarak 1964 Venedik tüzü ünde yer almı ve koruma planlamasında uygulanabilecek yöntemler arasında sunulmu , korunacak yapılara yeniden islevlendirme ba lamında yapılabilecek fiziki müdahaleler tanımlanmaya çalı ılmı tır. Venedik tüzü ünden sonra Avrupa Konseyi bir dizi toplantı düzenlemi ve yeniden i levlendirme konusunda çalı maları ba latmı tır. Bu toplantılarda tarihsel ve kültürel de erlere sahip korunacak alanların ve korumanın tanımı yeniden yapılmaya çalı ılmı , saptama, belgeleme ve programlama yöntemleri yeniden tartı ılarak mevcut koruma yöntemlerinin etkili olamama nedenleri belirlenmi tir. Bu toplantılar sonucunda; gittikçe artan teknolojik geli me ve ekonomik baskı altındaki bu alanların korunmasında, kentsel tarihi dokunun tarihsel ve mimari etüdü ile ekonomik ve sosyal ara tırmalarının verilerinin de de erlendirildi i bütünle mi koruma çalı malarına gereksinme oldu u, koruma planlaması yapılırken kentsel geli im ihtiyacının da göz önünde tutulması gerekti i savunulmu tur. Tarihi mirasın yok edilmesine neden olan en önemli dört faktör; nüfus artı ı, de i en yasam standartları, teknolojik geli me ve toplusal e ilimlerin de i mesidir. Bakımı ve onarımı yapılmayan konutlar, konfor standartlarının altında kalmı , sa lık sorunları ço almı , ça da. teknoloji ile birlikte çevrede gereken mekân. düzenlemeleri, büro, çarsı, otopark, trafik yolları plansızca uygulanmı tır. Kentlerde nüfus yo unlu unun artmasıyla, arazi de erleri yükselmi tir ve bu yükseli , tarihi alanlar ve yapıların yeniden de erlendirilmesi kavramını ortaya çıkarmı tır.. Bu. alanların yeniden de erlendirilmesindeki en etkin yöntem yeniden i levlendirmedir. Topluluklar, geçmi yapı kültürleri, sosyal ve kültürel de erleri, inanç, tutum ve alı kanlıklarının fiziksel bir sonucu olarak, yeni çevrelerinden farklı beklentiler.

(30) 17. içerisine girmeye ba lamı lardır. Toplumlar endüstrile me ve beraberinde kentle me etkisi altında kalınca; kültürel olarak yeniden yapılanma sürecine girmekte, de er yargılarında olu an önemli de i ikliklerin sonucunda da sosyal ve ekonomik yapıda de i imler olu maktadır. Bu de i imlerin bir sonucu olarak, mimari ve kentsel bazı de i iklikler meydana gelmektedir. Günümüz kentlerindeki bu durum; tarihî kentlerin fiziksel yapısını de i tirmektedir. Kentlerde meydana gelen ekonomik de i im ve yapıların olu an yeni ihtiyaçlara cevap verememeleri, farklı ihtiyaçları da kar ılamaları gere ini ortaya çıkarmaktadır. Ko ulların ve de er yargılarının hızla de i ti i bir toplumda, zaman içerisinde Kültürel miras beklentilere cevap verememeye ba lamaktadır. Süreçte kültürel mirasın kullanımı sonra erer ve devamında terk edilmi , bakımsız bir görüntü ortaya çıkar. Mirasın hem kültürel boyutta, hem de ekonomik boyutta ülkeye katkı sa laması için, yeniden kazandırılması gerekmektedir. Bu kazanımın süreklili inin sa lanması, ancak yapının kullanılması ile olabilir. Yapının kullanılması ise i levlendirilmesi sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Yeniden i levlendirilmesi planlanan yapı ve alanlar, 2.1.1. bölümünde aktarılan yasal mevzuat çerçevesinde ele alınmakta ve uygulamaya yönelik kararlar geli tirilmektedir. Bu kapsamda benimsenen ve uygulanan müdahale yöntemleri öyledir; 2.3.1 Yeniden Kullanım ( Reuse ) Yeniden kullanım kavramı, yapının eskimesi, kullanım de erini yitirmesi ve teknolojik olarak yetersiz kalması nedeniyle, yapının onarımı sa lanarak tekrardan kullanıma açılmasıdır. Yeniden kullanım yapının tarih içerisinde tekrar farklı ki iler tarafından farklı amaca hizmet etmesiyle veya aynı amaca hizmet etmesi ile sa lanabilir. Dolayısıyla yeniden kullanımı tarihi yapıya yeni i levin atanması veya eski i levin farklı bir organizasyonla devam ettirilmesi olarak tanımlamak mümkündür..

(31) 18. 2.3.2 Yeniden Hayat Verme ( Regeneration ) Rejenerasyon yeniden te ekkül, yeniden do ma, ıslah olma, yenilenme gibi kavramlarla ifade edilmektedir. Yok, olmu , bozulmu , çöküntüye u ramı alanlarda yeni bir dokunun yaratılması anlamına gelmektedir. Özden(2002), rejenerasyonu yeni dokunun olu umu sırasında ıslah edilebilecek alanların iyile tirilmek artıyla dokuya kazandırılması olarak ifade etmektedir. Ba ka bir bakı la rejenerasyon bir yenileme türü olup, mevcut fakat eskimi ve fonksiyonunu yitirmi kısımların yenilenmesi ve tekrar olu turulması amacına dönüktür. Bu dönü türme çalı ması yeni i lev atanarak sa lanabilmektedir. 2.3.3 yile tirme ( Rehabilitation ) Çetiner(1985), rehabilitasyon, planlı olarak geli mi , ancak zamanla yıpranmı , çe itli eklemelerle yo unlukları artmı. yapı ve bina gruplarının yeniden bir. düzenleme ile sa lıklı hale getirilmesi için uygulanan sa lıkla tırma yöntemi olarak tanımlamaktadır. Özden (2002) ise, bozulmaların, sa lıksız ve niteliksiz geli melerin ba ladı ı, ancak özgün niteli ini henüz kaybetmemi olan kentsel çevrenin yeniden eski. haline. kavu turulması. olarak. tanımlamaktadır.. Göksu’ya(2005). göre,. rehabilitasyon; kentin tümünün ya da belirli bir parçasının, fiziksel olarak yıpranması, ya da gereksinime cevap vermemesi durumunda, mevcut binaların veya çevrenin daha iyi yasam standartlarına kavu turulması için, mevcut toplum yapısını bozmadan,. bazı. müdahalelerle. kullanılabilir. özelliklerinin. iyile tirilmesidir.. Kele (1998) ise ba ka bir bakı la, bir yerle im yerinin tümünü ya da bir bölümünü, i levlerini gere i gibi yerine getiremez durumdan kurtarmak, özellikle oturulabilirlik niteliklerini yitirmi. ve eskimi. konut alanlarını daha iyi i lev özelliklerine. avu turmak olarak tanımlanmaktadır (s. 49). Bu rehabilitasyon çalı maları esnasında, alanın bir kısmı farklı i levler içinde kullanılabilir..

(32) 19. 2.3.4 Kentsel Yenile me (Urban Renaissance) 1980’li yıllarda Avrupa Konseyince, üye ülkelerinde katılımıyla, kentsel yenileme uygulamalarında, kentsel kimlik kaybı ve tekdüzele tirilen kentler sorunlarının ortaya. çıkması. nedeniyle,. yerine”kentsel. yenile me” kavramı. kullanılması. önerilmi tir. ‘‘Kentsel yenileme yerine uygulaması önerilen “kentsel yenile me’ (urban renaissance) stratejileri ile bu kez, kentli insanın, kent mekânı ile birlikte ele alınması, kentin yerle ik de erlerinin ölçü ve oranları ile korunması, mekânsal tanım ve anlamları ile saklı tutulurken, kent kültürü ve kentsel yasamı yeniden canlandırma amaçlanmaktadır’’(Birsel,. Polat,. Yılmaz,. 2003).. Kentsel. ya amın. yeniden. canlandırılması ise, alanların kullanılır kılınması ile mümkündür. Bu da yeniden i levlendirmeyi gerektirmektedir. Böylelikle korunamayan, kentsel tarihi mekânın yıkılıp yeniden yapılmasıyla ortaya çıkan kültürel ve tarihsel yok edi , yerini, özgürlü ünü koruyabilmi , ça da. yasam ko ullarına uygun, kentte ya anılası. mekânların yaratılması olgusu almı tır. Kentsel yenile me stratejilerinin uygulanması ile planlamada çok sık gündeme gelen“sürdürülebilirlik” kavramının “kent mekânında” ve ‘kent kültüründe” uygulanabilmesi sa lanmaktadır. 2.4 Tarihi Yapıların Yeniden. levlendirilmesini Gerektiren Nedenler. Tarihi yapıların yeniden i levlendirilmesi, ça da bir koruma müdahalesidir. Bu koruma müdahalesi, kullanım dı ı kalan ve ça ın ihtiyaçlarına kar ılık veremeyen yapıları, yok olmaktan kurtaran, sürekli bakım ve onarımının yapılarak, varlı ının devam etmesini sa layan, tarihi yapıların kentsel ya ama katılmasını sa layan, bir çalı madır. Korunması gerekli kültür mirasımızın yeniden i levlendirerek gelecek ku aklara iletilmesi, kültürel süreklili in sa lanması, tarihi kanıtların korunması, insanlara tarih ile bütünle ik yeni ya am olanakları sa lanması, bu alanların.

(33) 20. kullanılarak bu alanlardan ekonomik fayda sa lanması, daha güzel ve temiz alanlar yaratılması açısından önemlidir. Tarihi yapıların i levlendirilerek korunması, titiz bir çalı ma gerektirmektedir. Müdahalenin. sınırları. müdahalelerinde,. kesin. yapının. olarak. mimari. belirlenmelidir.. özelliklerini. Yeniden. etkileyecek,. i levlendirme. geri. dönülmez. uygulamaların yapılmaması, yapının farklı bir i levin gereksinimlerine cevap verecek nitelikte olması sa lanmalıdır. Mevcut yapı özelliklerini de i tirmeden, yapıdan maksimum derecede yararlanılmalıdır. Tarihi yapıların yeniden i levlendirmeye ihtiyaç duymaları, içsel ve dı sal müdahaleler sonucunda ortaya çıkmaktadır. çsel müdahale, doku içerisinde ya ayan kullanıcıların, de i en gereksinim, istem ve ili kileri ba lamında ortaya çıkan müdahalelerdir. Kullanıcı, ço u zaman bilinçsiz olarak dokudaki yapıları ve çevreye zarar veren müdahalelerde bulunmaktadır. Dokunun yakın çevresindeki yeni yapıla malara benzer dokular olu turarak ya da alanı terk ederek, dokunun bozulmasına veya çöküntü alanı haline gelmesine neden olmaktadır. Dı sal müdahale ise kendi içinde ikiye ayrılır. Bunların ilki, dokunun çevresinde bulunan alanlarda ortaya çıkan rant taleplerinin etkisidir. Bu alanlardaki rant talepleri, ço u zaman, yerel yönetimlerce kabul görmenin ve buna yönelik yapılan yeni düzenlemelerin sonucunda, alanın yakınındaki tarihi kentsel dokuda bir baskı olu turmaktadır. Doku dı ındaki alanlarda artan rant, dokuda bir takım bozulmalara sebep olmaktadır. kinci tip dı sal müdahale ise, plan ile yapılan müdahalelerdir. E er doku sit alanı kapsamı içine alınmı sa, dokuya müdahale, koruma – geli tirme – yenileme kapsamında yeniden islevlendirme ya da mevcut i levi devam ettirme yönünde bir düzenlemedir. Ancak doku, sit alanı dı ında kalıyorsa, imar planı kararları do rultusunda bir müdahale söz konusudur..

(34) 21. Bu içsel ve dı sal müdahaleler, tarihi yapıların i levlendirilmesini gerektiren nedenleri do urmaktadır. Bu nedenler; sosyo – kültürel de i imler, ekonomik nedenler ve çevre faktörüdür. 2.4.1 Sosyo- Kültürel De i imler Endüstrile me devrimi ile ortaya çıkan sosyo- ekonomik, kültürel, fiziksel, çevresel de i imler, mimari alanda da etkili olmu tur. Daha sonrada küreselle me kentleri. etkilemi tir.. Yeni. ileti im. sistemleriyle. etkile im. a ları,. günlük. ya amımızdan ekonomik, sosyal ve kültürel yapıları da içeren her boyutu, her düzeyi, her mekânı de i tirmekte ve yeniden biçimlendirmektedir. Yani sürece baktı ımızda de i imler ilk olarak, sanayi kentlerine geçi te, ikinci olarak da sanayi kentlerinden küresel kente geçi te ya anmı tır. Gelecek kentlerin geli imi tarihi kültür alanlarının korunmasına ba lıdır. Tarihsel ve kültürel kent dokuları ya da yapısı, kentlerin geçmi e ait üsluplarını, tarzlarını ve özgün kimlikleri hakkında bize bilgi verir. Tarihsel ve kültürel merkezlerin çevresinde olu an de i imler yapıyı veya dokuyu direk olarak etkilemektedir. sosyo – kültürel de i imlerde bu de i imlerdendir. Sosyo – Kültürel de i imleri. u. ba lıklar altında inceleyebiliriz Ko ulların, de er yargılarının ve daha pek çok unsurun hızla de i ti i toplumsal yapının yeni biçim ve düzenlemelere yöneldi i bir ça dayız. Zaman boyutu içerisinde i levler de i ebilmekte, fakat yapılar kalabilmektedir. Bu durum, eski ya da yeni yapılmı binaların gelecekte, bu defa ba ka bir açıdan kullanıma açılmasını gerektirebilir. Her ça ın yapısı ve kentleri o zamanın fonksiyonlarına ihtiyaç duymu , bu ihtiyaçlara cevap verebilecek ekilde yapılanmı tır. Bugünün ihtiyaçlarına kar ılık verememesi yok olma nedeni olmamalıdır. Eski yapılara, gelir getirecek bir meta olarak bakmanın yanı sıra, bundan önemli olarak bu yapılara, de erlendirilmesi gereken, kullanılması gereken, ya atılması, gelecek ku aklara aktarılması gereken kültür ürünleri olarak bakılması dana do ru bir görü tür (Altınoluk, 1998)..

(35) 22. 2.4.1.1 Aile Yapısının De i imi. Aile yapısının de i imi, yapısal anlamda direk olarak konut kullanımını etkilemektedir. Ailenin büyüklü ü, ailenin sosyo – ekonomik statüsü, dünya görü ü ve toplumsal tutumu zamanla de i mi tir. Ailede kadın rolünün baskınlı ı artmı ve bu da payla ımların artmasına sebep olmu tur. Örne in tarihi kent merkezlerindeki konutlar o zamanın ihtiyaçlarına göre geni aileleri barındıracak ekilde yapılmı tır. Kentlerdeki sosyal yapının de i mesi sonucu küçülen ailelere bu konutların kullanı sız gelmesi sonucu aileler yeni ya am tarzlarına uygun yeni konutlara ta ınmayı tercih etmi lerdir. Terk edilen konutlar ya bo kalarak yıkılmaya mahkûm edilmi ya da dü ük fiyatlarla kırsal alandan gelenlere kiralanmı tır. Dü ük kiraya oturan kiracıların bu konutları korumaları mümkün de ildir. Çekirdek aile ya antısına geçilmesi sonucu, evlerdeki ya am birimleri küçülmü ve toplu konutlarda ya anmaya ba lanmı tır. Buda yapılardaki iç mekân organizasyonun de i imine neden olmu tur. Günümüzde eskiden konut olarak kullanılan mekânlar, daha çok ki iye hitap eden i levlerle donatılmaktadır. Bu yapılar, el sanatları sergilerinin yapıldı ı bir alana, e lence mekânına yâda küçük bir ticarethaneye dönü mektedir. 2.4.1.2 Dünya Görü ü Ve Toplumsal Tutumların De i im Dünya görü ü kültürel aktarımlarla açıklanabilecek bir kavramdır. Görü ve tutumların de i iminde ulusun dini, dili ve siyasi tarihi önemli bir rol oynar. Bu görü lerin de i mesiyle, farklı sosyal mekânlara, ortak kullanımlara ihtiyaç duyulur ve tarihteki tutum ve görü leri destekleyen mekânların günümüzde kullanılmaması ile bu mekânlar günümüz ihtiyaçlarını kar ılayacak ekilde dönü türülür. Zamanla de i en ya am biçimi ve ona ba lı istekler nedeniyle birçok tarihi yapı özgün i levini yitirmekte, ilk yapılı amacından farklı bir i leve hizmet etmek için uyarlanmaktadır..

(36) 23. Hamam, kervansaray, tekke, manastır gibi tarihi yapı türleri ancak özel durumlarda özgün i levlerini sürdürdüklerinden, bu yapı türlerinin farklı amaçlarla kullanılmaları zorunlu olmaktadır. Konut, otel gibi i levleri günümüzde de geçerli olan binalar ise bugün yapılan benzerlerinin konfor ko ullarını sunmaktan uzak olduklarından, i levsel olarak eskiyerek standart altı kalmakta, güncelle tirme yapılmadı ında, terk edilerek harap olmaktadır.. 2.4.1.3 nanç De erlerinin De i imi nanç de erleri, tutum ve alı kanlıklar, her dönem bir ya am tarzı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu ya am, yapıları, kentle meyi, mekânları etkilemektedir. Günümüzde ilim dünyasına olan inanı ın yerini bilim dünyasına bırakmasıyla, tarihte dini amaçla kullanılan. alanlar. günümüzde. kullanılmamaktadır.. Veya. günümüzde. belli. sebeplerden dolayı ülkemize yerle mi ve kendi inançları do rultusunda yaptıkları dini yapıları kullanan kesimlerin günümüzde olmaması veya sayılarının azalması da yapıların bo. kalmasına sebep olmaktadır. Günümüz inanç de erleri i levsel. eskimeye sebep olabilecek nedenlerdendir. Buda i levlendirmenin sebeplerindendir. Örne in kiliselerin birço unun cemaatini kaybetmesiyle, bazılarının camii olarak kullanılması, kimilerininse terk edilerek kendi haline bırakılması kaçınılmaz bir sondur. 2.4.1.4 Politik De erlerin De i imi Dönemin siyasi gücü, belediyeler, yerel yönetimler yapı veya doku bazında korumanın önemini artırıcı veya azaltıcı etkilerdir. Bu anlamda yapıların korunması dahilinde, yeniden i levlendirmeyede neden olacak etkenler arasında sayabiliriz.. 2.4.2 Ekonomik Nedenler Tarihi yapıların de erlendirilerek ihtiyaç olan i levlere cevap verebilmesi ile o i levi görecek yeni bir binanın yapılmasına gerek duyulmamaktadır. Bu uygulama.

(37) 24. ülkede ekonomik bir kalkınma yaratarak kültürel mirasın korunmasını sa lamaktadır. Eski yapılara, gelir getirecek bir meta olarak bakmanın yanı sıra, bundan da önemli olarak bu yapılara de erlendirilmesi gereken, kullanılması gereken, ya atılması ve gelecek ku aklara aktarılması gereken kültür ürünleri olarak bakmak daha do ru bir görü tür’’ (Altınoluk, 1998, s.19). Eski yapıların ça da fonksiyonlarla donatılıp yasama kazandırılması, kültür ve uygarlık ürünlerine gösterilen saygının sonucu oldu u gibi, bu konunun ekonomik boyutu da bulunmaktadır. Tarihi yapıların yıkılıp yeniden yapılması “enerji yo un “bir çabayı gerektiren yüksek maliyetli bir i lemdir. Burada konu olan yıkım ve yapım maliyetinin yanı sıra para ile ölçülemeyen tarihsel de erdir. Bir yapının yıkılıp yeniden yapılması uzun hukuksal süreç, isin yüklenme maliyeti ve kamuya a ır yükler getirecek kamula tırma maliyetlerinin tümünü kapsar. Bu maliyet hem kamuya a ır yükler getirirken hem de kentin geli mekte olan ve yatırıma ihtiyacı olan alanlara gerekli yatırımların yapılamamasına neden olur. Kentsel dokunun yeniden islevlendirilmesi ise “emek yo un” çalı maları gerektirir. Düzenli ve planlı bir çalı ma sonucu belki de kamuya hiçbir yük getirmeden. bu. çalı ma. tamamlanabilir.. Böylelikle. hem. koruma. eylemi. gerçekle tirirken hem de alternatif çalı ma alanları elde edilir. 2.4.2.1 De erli Alanların Kullanılır Kılınması Tarihi çevreler, özgün kullanımları nedeni ile günümüz ehir merkezlerinde yer almaktadır. Bu merkezler günlük ya amda sık sık insanlar tarafından gidilen, günlük ihtiyaçların sa landı ı, ticaret alanlarının bol miktarda yer aldı ı, kullanılmayan bo alanların bulunmadı ı mekânlardır. Bu alanlarda bulunan, kullanılmayan, bakımsız tarihi yapıların kente yeniden katılması, yeni i lev yüklenmesi ile olur. Yeni i lev yüklenmesi ekonomik anlamda kente fayda sa lamasının yanında, kentin gereksinimlerine cevap veren, sa lıklı bir yapı görüntüsü ile olumlu bir çalı ma olacaktır..