Fare ve koyunlarda ginseng katılmış inaktif salmonella tyhimurium aşılarının etkinliği

\'ı:I.lliı.l)ı:r~.12U1l7),21,2:17·2~

FARE VE KOYUNLARDA G

iNSENG

KATıLMıŞ

INAKTIF SA

LMONELLA

TY

PHIMURIUM

AŞILAR

I N I N

ETKiNllGI

H.HüseyinHadimlil O Osman Erganiş ' zafersayın1 BilgehanYıldınm1

Th

e Emeat')

·

or

l

nacfivated

Salmondıa

T

yphlmurlum va

cclncs

"i

th

Cinse ng in Mite

a

nd

S

heep

Öıeı

:

Bu

çalışmada. mine1aJ

cil (UC). mineral OiI +

gnseng

<MQ+GI.ak1rrin)'\1m hÖOkU (AH) .... alüminyum hid-rOkSıC+gınseng(AH+G)leadfı,ıvantıanrnı,Nk1ı:I'

5aJmOne&J

TypIWnuium&filannınkoyun ....tarefetde etkir'\J9nibe-Irier.mesiamaçtandı. inakU S Typhirnuriumqılan,koyı.nara3hattaaralıldaıll2kezCIiIriaftı vey8kasiç; yola uy.

gUandı. Kan 6nWderi aşılamadan sonıaki 3., 5. ve 9. haftalarda loptandı. I<oyur*wın Hn.m Omeklerinde S.

Typtwrıur;un'a kafşı obpn antikor weıeri rnodıfryvEnzyme L.Ned IrnrnUnOSOtbenI Assay (EUSA)

le

beitIenCi. Lnaktıf S.Typhim.Mium~lan. tarelere2haftaaraIıldaı1a2 kezderianıveyakasiçiyolauygulandı. Farelerdeaııtikor

Otçümü

mikto Sen.m ~yon Tesb (mSAT) le yapıldı. Konuolere gOre afllanrntf lare .... 1(0)U1Iann s

e-rumlarw'ıdak; anııkoi WMtlbeirgınolarak

Y\JkSek

btA.ındu. Aş.ılanrNf ve çebnç yaplmışfareler de0IÜmve lTLOttıÜide

gözlenmecL

A

yna.

ldaSiIıL. aquvantlaır ile ginseng arasındaki etkieşirrief ~

sonuç

olarak.

~ suş­ !anndanhazırlanan inaktılS, TyptWnuriı..maşuan, S.Typhimuril.ım enfeksiyonlarından koıuvnada laydalı oWıiIeceği

kanaatino

vanldı.

An ah ta, Kelimeler:

SUnOnda

Typhynujum.aşı,ginseng.rTWIeral

y-

o.

aJÜminYUm

hidr0ks4

Summary: Theaim

of

"

st~was todelef1Tlıine eNacıiveness oIlnactıvated5.aknoMIa Typhımun..ım vac:ciı'iesacı­ juvanledwılhmineral

cil

(MO).mineralol+ gW\Seng(MO+GI.a1unıini.mhydtOxide (AH) andal ı..mnı..mhp'cIxide•

ginseng (AH. G) insheepand mice.

S

.

Typhimuriumveccees wer. administeredinsheep

twice

813

week.sinlervais. stb:ulaneousty orinlramascularty. BIOOdsafr1)leswerecoDectedat weeks3,5and 9 aher vaccination.

The

titers ol

antibeldies against S. Typhimurium in serwn samples were delected by using HII-made Enzyme Linked Im-munosorbenı Assay (ELISA ). The inactivaıe<l S. TyptUmurium 'Vaceınes wet. admiNstered to mc. twice with 1\'.1) weeksiıterva!sbyIMOtSC routes.The measurementol theantibodyinmice wasdonebymcro serum agglulination test(mSAT). levels ol anlibodics insora

ot

'Vaccinaıed Mimalswere signilicantlyhighetthan !he cceırcıe. No mor-talıtyandlTIOfbidıtywereobservedinmice vaccinatedand chaUanged.In addition,interactıonsbetweencıasscar ad-juvants andginseng were etse evaluated,Consequenlly, etrecuveoese of S.Typhimurium vaccines preparedfrom tccatstrains wasloun dtobeusetertccroıectsheepfromthe inleeticn ol S.Typhimutium.

KeyWord s: Salmonena Typhymurium, veecine.ginseng, mineral011,aliminlumhydroxide

Gırış

Satmorıeüozls. yoOun yetiştirme yapılan öze l-likle slQ ı r, koyun ve kanatlılarda ekonomık öneml olan ve en yaygın enterik bakte riyel bir en-leksiyondur (McClure ve ark., 1994 : Kirk ve ark., 2002: Smith-Paleerve ark., 2003). Salmoneıla tü r-leri zoonoz karakterdeolup

s

üt.

yumurta ve etle in -sanlara tıulaşabümektedtr(Evans ve ark., 1990; Cruch aga ve ark., 2001). Bu nedenle,

saf

-monelk)zjsin önlenme sindaki temel strateji, aş ı­ lama ile salmoneıla türterine karşı gençhayvanları korumak şeklindedir (Jones ve ark., 1988: Mukkur

ve ark.,1998;Paceve ark., 1998; Raupach ve Ka -ul man , 2001). Bir işletmede salmenella en-fek siyo nun çıkması durumunda antibakteriyel i laç-larl a mücadelede çoOunlukla Istenilen son uç lar alınamamaktadır (Kırk ve ark., 2002; Erganiş ve ark.•

2

003).

Sa

lmone/la emericll serava

rs t

yph

i

murium

(

S.

Typhimurium), Insa n ve hayvanları tehdit eden z o-onotik ajanların on yaygım olarak

belirtümektedir

(Cruchaga ve ark., 2001; Robertsonve ark., 1982; Smith·Palnar ve ark.., 2003). Etken, fekal kon-tamınasyon ııe bulaşmış materyallerde ve

hay

-Gelltr.ıhıJI05.ıoo7 . :htuıJ,m1I.s.rkul.Nu lt

HADI

ML!.

ERGANIŞ .

S

A

Yı N,

YILDIR

IM

vanların bulundu(ıu

çevrede

yaygın

olar

ak

bu-lunmaktadır. Salmoneıla

türleri

,

hayva

nlarda aku

t

s

eptisemi,

atık,

a

rtrüts

ve

solunum

yolu

en-teksiyonta

nna

sebe

p

olabilmektedi

r

(

Kang ve ark.

,

2003

:

Smith

-Palner

ve ark

.

• 2003)

.

Bu

nunla

bi

rlikte,

salmoneUoz

isri

hayvanların

çOOund

a

he

rhan gi b

ir

kl

inik

bel

ini

g

Orülmemektedir

(Erganiş

v

e ark

.,

2003

)

.

BOyle

hayvan

lar,

sürü

içerisind

e

e

n-fe

ksiyonun

yayılmasına

ve

i

nsanlard

a

gıda

ze

-tu

nenmesine

sebep olab

ilmesi

açısından

ö

nem arz

e

tmektedir (Lasce

lles

ve ark

.,

1

988:

E

vans

ve ark.

,

1999

1.

G

inseng :

Asya ü

lkelerinde

u

zun

yıllardan

beri

kullanılan

P

anax g

inseng

C

.A.

M

eyer (

Araliaceae)

k

ö

künden

elde ed

ilen

b

ir

ekstraktır.

G

i

nseng;

i-Merkez

i

sin

ir

sitemin

i

uyarmak

,

men

tal

kon-santrasyonu

artırmak

veya anti-stress e

tkisi

ama-cıyla

Ii

-

Gene

l

enfeksiy

onlara

karşı

dOOal d

irenci

a

r-tırmak amacıyla kullanılmaktadır

(

Rivera ve erk

.,

200Ja)

.

Çeşilli çalışmalarda

(Hu ve ark..

,

200

3:

Kim

ve ark

.,

200

3;

Aive

ra

ve ark., 2003b

),

Insan

ai-veetar

makrolajların

t

agosit

i

k aktivtles

inl

geUştirdiQI,

Pseudomonas aerugincsa i

le

enfekte lareler ü

ze-rinde

t

erapôtik e

tk

inllQi

olduQu ve

slQır polimoı1

n

ük-lear lök

ositlerin

f

agos

i

lik ve

oksidaıd

ak

tivitelerin

i

arlırdlQ' gösterilmiştir. Ayrıca,

g

ins

eng t

otal

sa

·

poninıen.

Rb2,

R

g1 ve

A

d g

inseno idleri,

I

L-6'yl

art-tırdlOI

ve b

u

nedenle s

treste

ilişkili

bo

zukluklao n

le-rapötik

düzeltilmesinde

veya

araştınimasında

kullanılabileceklerl

i

l

ade ed

ilmek

tedi r

(

Kim

v

e ark

.

,

2003

)

.

Enfeks

iyöz

hastalıklarla

müc

adelede

aşı

uy-gulamalarının

ye

ri

ve

ö

nemi

tanış ı lamayacak

kadar

büyüktü

r.

Salmoneıla

t

ürlerinin

oluştu rdu ğu

has-talıkların

önle

nmesinde

insa

n v

o

hayvanlarda

za-yıllatılmış salmoneıla

t

ürleri

canlı aşı

ol

arak

kul-lanılmaktadı r

(

Lascelles v

e a

rk., 1

988:

Mukkur ve

ark

.,

199

8: Rau

pach ve Ka

ufmann, 2001: Kang ve

ark., 2003)

.

B

u tür

aşı lar

o

ralolarak uygulama

ko-laylıQı,

muköza

l

baQışıkhQı uyarması.

h

eteroloç

an-t

ijenler

kada

r

taşıyıcı olması

nedeniyle

humera

l

ve

h

üc

resel

baQışıkhk oluşturması

gibi

av

amailara

s

ahip

ol maktad ır

(

McClu re

ve a

rk

.,

1

994;

M

an-surov

a

ve a

rk., 1

995 ).

Ayrıca,

i

naktif

ba

kterin ve

t

oksaid

aşı larda kuııanı lmaktadır

(

Pace ve

ark.,

1998:

Erganlş

v

e

a

rk., 2003)

.

Erganiş

v

e

ark

.

(2003

),

i

naktif S

.

T

yphlmu rium v

e

K

lebsielfa

p

ne-umon

ia

kombıne aşının

dana

tarda

hem koruyucu

hemde

ıeraoöta

etkin

liOinin

olduQunu

be

-ürımektedmer.

BatbOur ve ark. (1996), koyunl

arda

inak

tif

S

.

Typh

imurium

aşı uygulaması

ila yC:ks

ek

t

itrede

antikor belirled

iklerini

ve

2

.

ke

z

aşılamanın

hu

moral

baQIŞıkh{ı1 artırdı{ıını

ifade etmektedirler

.

L

ascelles ve a

rk

.

(

1988),

koy

unlara

canlı

S

.

Typh

l-muri

um'un

aşısuun

orat

uygulamasının

koruyucu b

ir

i

mmünite

oluşturduQunu,

lakat

kıkal

o

larak

bar-sa

klarda an

tiko r

ü

retimini

l

odüklemed iOi sonucuna

ulaşmışlardır.

K

wang

ve Ultledike (

1995), 1

5

re-kombinanı

f

lagellum prote

ini i

dentili ye ve üret

im

i

yaptıklarını, ayrıca

koyun ve danalara

canlı

ve

ina

k-t

il S

.

T

yphimurium

uyguladıklannı

ve denemede

ki

hayvanların serumlarında immüooreaklıl prctetnıen

t

espit

ettiklerini

bildirmişlerdir.

M

ukkur

ve

a

rk

(1995), koyun

tara i

naktif ve

canlı

S

.

Typ

himu rium

aşı uygulamalarında;

i

naktif

aşıya

gO

re

canlıaşuann

ant

ikor

t

itrelerini

daha

da

yü

kselttiOini

be

-lirtmişlerdir,

Aynca

.

barsaklatda

aşılamadan

7

gün

sonra IgM, 14 ve 21 gün sonrada IgG

,

v

e

I

_gG2

t

es-p

it

ettik

lerini

rapor

etmişlerdir.

Bu

çalışmada,

koyun ve danalardan

i

zole ed

i-l

en S

.

Typh

imurium

suşlarından hazırlanan inaktıl aşının

fare

ve

koyunlardak

i

i

mmünojenik

et-k

inlilderinin

bel

irlenmesi

arnaçıandı.

Materya

l

\18

Me

tot

Hayvan

Mateıyali:

B

u

çalışmada,

herhangi b

ir

kl

inik

anormallik göstermeyen Merinos koyun

(&8

aylık)

ve swlss albino

f

arelar (6-6

haftalık)kUılanıldı.

K

oyunlar, he

r

bır

gru

pta (4

aşı

grubu ve kont

rol

g

rubu)

7'şer

h

ayvan

olmak üze

re

top

lam

5 gruba

aynldı.

F

areler. her b

ir

grupta 10

'ar

hayvan o

lmak

üz

ere

5

g

ruba (

4

aşı

grubu ve kontro

l

grubu) bö

-I

OndO

,

Hayvanıara

optimum

şartlarda bakım.

bes-lem

e

ve

aşılama uygulamaları yapıldı.

Aşı suşları :

Koyun ve danalardan izo

le

ed

ilen

S

.

T

yph imurum

suşları, aşı,

çelinç ve

seroıoiik

test

-l

erdeki

antlienıerin hazırlanmasında kullanıldı.

iz

e

-t

attar.

A

nkara

Ü

niversitesi

Tı p

F

akü

l

tes

i

, M

ik

-r

obiyoloji

An

abilim

Dalı nda.

S

.

T

yph

i

mur

i

um

(1.4,5

,12

:

1,

2)

ol

arak se

rotiple ndirüdl.

Salmoneıla

T

yphimurium

Suşlarının

Pa-tojeniıeleri:

Ko

yunlardan Iz

o le edilen

S

.

T

ypht-muriu

m

çehnç

miktarını

belirlemek içi

n

farele

r

kul-la

nıldı

.

Bakteriye

l

konsan

trasyon

mik

tarları

(6 x

10

8,

6 )(1

0

1

,

6 x

10

6, 6x

10

s bakterUml) g

Oz ö

nüne

alı­

nar

ak. S

wis s

albino t

arele r

5'e

rli 4

g

ruba

bOlÜnd

Ü.

B

akterinin

B

HI buyyo

nda

ta

ze

kültU

rier

i

hazırlandı.

I

arele re kas içi yol

a

e

njek te

edildi ve

1

5 gün

bo-y

unca gö

zlondi

(

Mukkur

ve ark

1

992)

.

Fare

ler

sta

n-danı şık

(1

2112

sa

at

ışıklkaranlık)

ve

ısı

(22

c

_C)

_şan­

larında

tut

uldu v

e a

dlibitum yem ve su ver

ildi.

lnak

til

S

.

Typhlmuri

um

Aşılann Hazutanması:

S

.

Typh

i

murium

suşlannın

ayn

ayrı, Breın-Heart

In

-lu

sion (

BHI) b

uyyona ekim

leri

yapıldı

ve 37

cC'de

48

saa

t

inkübe ed

ildi.

Ür

eyen k

clonüer

santrif

üj

i

le

Fareve KoyunlardaGiııgscııg Katılmış.•.

(4500 rpm

,

30 dak)

toplandı,

3 kez PBS ile

yıkandı.

Son konsantrasyonu 1.2x10

9

_bakter

_i/ml'ye

ayar-land ı

ve % 0

.3-5

formalin

katılarak

inaktive edild

i

(Erganiş

ve ark.

,

2002b).

He

r

bir bakter

i

süspansiyonundan

eşit

mik-tar

da

alındı

ve

karıştırıldı.

Daha sonra, antijenler

%

3'lük al

üminyum

hidroksite (AI (OHb jeline

(Alhy-dro

gel,

Superfors AlS

;

Denmark) absorbe edildi

veya m

ineral

yağlı

adjuvant (Montanide ISA

50,

S

eppic,

France) ile homo

jenize

edildi. Daha

sonra,

4 mg

/ml g

inseng

ekstraktı

(Solgar

,

Leonia,

N.

J.

,

USA

)

ek

lendi.

1

.

Grup

:

Bi

r

kısım

her

i

ki

S.

Typhimur

ium

suş­ larından

ibaret anti

jen

so

lüsyonu

ve 1

kısım

Minera

l

O

il

ad

juvant

i

le

homojenize edild

i.

2

. Grup

:

Her iki

S

.

Typ

himurium

suşlarından

i

ba

r

et an

tijen so

lüsyonuna

%3

oranında

Aliminyum

hi

droksit jeli i

lave

edild

i.

3

.

Grup

:

Her iki

S.

Typhimurium

suşlarından

ib

aret ant

ijen

solüsyonuna, %3

oranında

A

liminyum

hi

droksit

j

eli ve

4

mg/ml g

inseng

ekstratı

il

ave ed

il-d

i.

4.

Grup

:

B

ir

kısım

her

i

ki

S.

Typhimurium

suş­ larından

i

baret ant

ijen

sol

üsyonu

ve 1

kısım

Minera

l

adju

vant

i

l

e

h

omojenize ed

ildi

ve 4 mg/m

l

ginseng

ekstratı

i

lave ed

ildi.

Aşıların

Sterilite ve

Zararsızl ık

Kontrolleri

:

Aşı­

lar

. 5

'er

adet sw

iss

alb

ino

fareye deri

altı

yolla 0.2

ml d

ozunda ve

rildi

ve 15 gün s

üreyle

gözlend

i.

Ay-rıca,

1'

er ml

aşı

ma

teryalleri

B

HI,

Kanlı

agar

,

Mac-C

onkey aga

r

ve Saboraud Dex

troz

agar

a

ek

ildi

ve

1 hafta

s

üreyle ü

reme yönünde

n

günlük

k

ontrolleri

yapıldı (Erg aniş

ve ark., 2002b).

Koyun ve Fareler

in

Aşılanması :

Koyun

lar,

1

'er

ml do

zunda

aşı

i

le

2

1

gün ara ile kas

i

çi (mineral

yağlı)

veya d

eri

allı

(alüminyum hidroksit jelli) yolla

aşı /an dı.

Fa

reler,

1

'er

ml dozunda

aşı

ile 15 gün ara

ile

a

rka

b

acaktan

kas

i

çi yolla

aşılandı.

Kontrollere

benzer

şekil de

l'

e

r

m

l

ste

ril

f

izyolojik

tuz

lu

s

u

e

n-jekte edild

i

(

Mukkur ve ark.

, 1

995; Barbou

r

ve a

rk.,

1996)

.

Çelınç

De

nemeleri:

F

areler 5 gruba (10'ar) bö

-l

ündü

v

e top

lam 50

f

are üzer

inde

çelınç

denemeler

i

gerçekleştirildi.

i

kinci

aşılamadan

1

5 gün sonra

,

her

b

ir

fa

reye 6x

10

7

_bakter

_i/ml

_{periton iç}

_i

_{verildi ve 10}

gün b

oyunca göz

lendi.

Bu dönemde

şekillenen

ölüm

v

e

bulaşma oranları

kayded

ildi.

Tüm farelerin

i

ç

organlarından

bakter

iyolojik

ek

imler

yapılarak

S

.

Typhim

urium yenid

en i

zolasyonu

yapıldı

(Mukkur

ve ark., 1

992).

Bakteriyolojik

Yoklamalar:

Farelerin

iç

or-ganlarından alınan

örneklerin bakteriyolojik

yok

-lamaları

klasik metotlara gö

re

yapıldı.

Seroloj

ik

Yok

lamalar:

An

ti-

Salmoneıla

Typh

i-murium

Antikorlarının

Ölçümü

Koyunlardan

aşılama

önces

i

(O

.

gün

)

ve

son-rası

3., 5

.

ve 9

.

haftalarda kan örnek

leri

al ındı.

Serum örnekleri

çıkartılarak

test ed

ilinceye

kadar

-80

°C'de

saklandı.

Serum örneklerinde

S.

Typhi-murium'a

suşlanna karşı gelişen antikorların varlığ ı

l

aboratuarda

hazırlanan

modifiye bir ELlSA ile be

-lir

lendi.

Ön

çalışmalarda

antijen

,

serum ve ko

n-jugatın

optima

l

sulandırmaların

s

tandardizasyonu

yapıldı.

Testlerde pozi

tif

ve negat

if

kontro

l

serumları kullanı ldı .

ELISA: Koyun

lardan i

zole ed

ilen

S.

T

yphi-murium (1,4,5,12:1,2), B

Hl'a

eki

lip

37

°C'de

48 saa

t

inkübe edildi. Üreyen bakteriler santrifüjle

toplandı ,

konsantrasyonu karbonat-bikarbonat buffer ile (pH

9.6)

1.

2x109 bakter

i/ml'ye

ayarlandı

ve inakt

ive

ed

ildi.

Immu

lon

ii

m

ikropleytlere

100 m

l

anti

jen

ko

-nu

ldu,

37

°C'de 1

saa

t

ve

4°

C'de 24 saat

i

nkübe

ed

ildi.

Yıkama sonrası ,

adsorbe

olmamış alanları

kap

lamak i

çin m

ikropleytlere

%

1

'

li

k Bov

ine

Ser

um

A

lbumin

(BSA)'den 100 m

l

kondu ve 37

°

C'de 1

saat bekletildi. Daha sonra fosfat buffer solüsyon

u

ile (PBS

-T:

0.15 mol/L, 0.5

%

Tween 20, pH 7

.2)

i

le

3 kez

yıkandı.

Serum

örnekle

rinin

1

0

'

ar

katlı

s

u-landırmalarından

(1/

10, 1

/20

,

1/40,.

....1

/20480) 100

m

l k

ondu ve 37

°

C'de

6

0

d

ak

i

nkübe e

dildi.

PBS

-T

ile 3 kez

yıkamas ı sonrası ,

tüm

ç

ukurlara 1

00

ml

h

orseradish peroks

idaz

ile

işaretli

donkey an

ti-sheep

I

gG

il

ave ed

ild

i

(

1

:8000

,

w

hole m

olecule,

Sigma A 3

415,

St.

L

ouis, MO, USA

)

ve 37

°

C'de 30

dak inkübe edild

i.

Yıkama sonrası,

tüm

çukur

lara

100

ml

substrat

ola

rak

0.4

mg/m

l

d

-pheny

lenediamine

d

ihydrochloride

(0.05 M p

hosp-h

ate-citrate

buffer

, d

-phenylenediamine

-

ta

blets,

S

igma

P 8287

,

S

t L

ouis

,

MO

, U

SA)

il

ave

edildi.

M

ikropleyller 20 da

k

o

da

ısı s ı nda

bekietiid

i

ve

E

LlSA okuyucusunda

(

Anthos

La

btec I

nstruments,

A 5022

,

Sa

lzburg)

450 nm

'de o

kutuldu

(

Barbour

ve

ark

1

996).

Serum Ag

lütinasyon

Testi

:

Koyunlardan izo

le

edilen

S

.

Typhimurium

suşu

(1,4

,5,12:1,2)

%

5

koyun kan

:

içeren Blood Agar Base (D

ifco)

e

kilip

37

°C'de

413

saat üret

ildi.

Daha sonra ü

reyen

mik-roorgan

izmalar

santrifüjle (4500

r

pm

f

or 30

min

)

HADIML!.

ERGAN1Ş.

SA

YıN.

YILDIRIM

konsantrasyonu

_{txı o?}

bakteri/ml

_ayarlandı

ve

%

0.5

formalin ile inakti

ve

edildi.

Mikroorganizma

s

üs-pansiyonu

serum aglüt

inasyon

test antijeni

olarak

kullanıldı (Erganiş

ve ark.,

2002a)

.

Farelerden

aşılama

öncesi

(O

.

gün)

ve

çelınç

uygulamasının

10. gününde kan örnekleri

alındı.

Serum örnekleri

çıkartılarak

test edilin

ceye

k

adar

-80°C'de

saklandı.

S

erum

A

glütinasyon te

sti 96

gözlü

mikropleytlerde

_{yapı ldı.}

Önce,

1.

çu

-kurcuklara 80

ul,

diğerlerine

50

LLLfizyolojik

tuzlu su

kondu.

Birinci

çukurcuka

test edilecek serumdan

20

III ilave edildi,

karışt ırı ld ı

ve 2.

çukurenka 50 LLL

aktarıld ı .

Serum

suland ı rması

(1/10,

1/20,

1/

40,...1/20480) son tüpe kadar

yapıldı.

Daha sonra

tüm çukurcuk

lara

50 ml SAT anlijeni ilave edildi

ve

37

°

C'de bir

gece inkübasyona

bırakıldı.

Serum

su-landırmaları

1/10=1,

1/20=2, 1/40=3..

..,

şeklinde

numerik

rakamlara

çevrild

i

ve

geometrik

or-talamaları değerlendirildi (Erganiş

ve ark.,

2002a)

.

istatistiksel Analizler: SPSS

istatistiksel paket

programı kullanılarak

gruplar

arasında farklılığın

be-lirlenmesi için Vari

yans

analizi,

farklı lıkların

önem

düzeyinin belirlenmes i

içinde Tuke

y

testi

kullanıldı.

Bul

gul ar

Koyunlardan izole edilen

S.

T

yphimur

ium

su-şunun,

yükse

k

konsantrasyo nlarda (6xl0

8

_bakteri/

ml,

6xl0

7_bakteri/mı

_{ve 6xl 0}

6

_bakteri/ml)

_{verilen fa}

-relerin

tümünü öldürürken,

6xl0

5

_bakteri/ml

_S

_.

Typhimurium

verilen tarelerin 3'ü

hastatandı

ve 2's

i

öldü

(Tablo 1).

Aşılanmış

farelerde hastalanma

ve ölüm

mey-dana gelmezken,

aşısız

farelerden 3'ü

hastalandı

v

e Tsi öldü. (Tablo 2).

Iç

organların

mikrobiyo lojik

muayenesinde;

kontrollere

göre

aşı lı

gruplardaki

farelerin tümünde

daha

düşük

oranda

S

.

Typhimurium

izole edildi.

Aşı lanmış

farelerin

(MO, AH,

AH+G ve MO+G) or

-ganlarından

S

.

Typhimurium

izolasyonları sı ras ı yla;

17

(%

34),

12

(

%

24),

7

(%

14)

ve

8

(%

16)

iken

kontrol

farelerde 33 (%

66) olarak tespit

edildi.

Bu-nunla birlikte,

normal

aşı gruplarındaki

(AH ve MO)

farelere göre, ginseng

ekstraktı

ilave

edilmiş aşı

gruplarındaki

(

AH

+G

v

e MO+G)

farelerin iç

or-ganlarından

daha

düşük

oranda

S

.

Typhimuri um

izole edildi

(Tablo

3).

Kontrollere

göre

aş ılanm ı ş

ve

çel ınç yap ı lm ı ş

farelerin

serumları nda

anti-S. Typhimurium antikor

titrereri

belirgin olarak

daha

yüksek

bulundu.

is-tatistiksel

olarak,

aşılı

gruplar

arası ndaki farklılıklar

önemsiz

bulunmasına rağmen,

ginseng

eklenmiş

S.

T

yphimurium

aşısı

(AH+G ve MO+G) ile

aşı

-Tablo1.SalmoneılaTyphimur iumsuşunun farelerdeki patojeniıesi

6x108bakteri/ml 6x107 bakteri/ml 6x 106 bakteri/ ml 6x105bakteri/ml Hasta 5/5 Ölüma Hasta 5/5 Ölüm 5/5 Hasta 5/5 Ölüm 515 Hastab Ölüm 215 a Peritoniçiinekulasyonsonrası15 gün süresince ölenfarelerinsayısı

b Peritoniçi inokulasyonsonrası15 gün süresince hastalanan farelerin sayısı

cÖlenveya hastalanan/örneksayısı

Tablo 2.SalmoneılaTyphimurium(6x107 CFU) ileçelınçedilen farelerdehasta ve ölümsayıları' ,"

MOa AHb AH+Gc MO+Gd Kontrol

Hasta Ölüm 0/10 0/ 10 0/10 0/10 0/10 O/LO 0/10 0/10 3110e 7/10

aMO: Mineralyağlı , bAH: Alüminyum hidroksit,cAH+G: Alüminyum hidroksit + Ginseng (4 mg), dMO+G: Mineralyağlı +Ginseng (4 mg)

e Ölenveyahastalanarı/örnek sayı sı 'Fareler15 gün ara ile2 kezaşılandı.

Fare\'1:KoyurtlurdaGin ı::se n ı: Ka ulnuş...

Teblo a. Çelinçyapılmış tereıenniçorganlarındanS.Typhimuriumızolasyonsonuçları

Iç organlar

MO'

AH' AH+Oc MO+ Od Kontrol

Karaciğer 7110 5/10 2/10 2/10 lQ1lOe Dalak 4/10 3110 3110 1/10 5/10 Kalp 0110 1/10 1110 1110 5/10 Böbrek 4/10 1/10 0110 2/10 5/10 Akci ğer 2/10 2/10 1/10 2/10 8/10 Toplam 17/50 12150 7/50 8/50 33150

aMO: Mineral yağlı . bAH: Alüminyum hidroksit. cAH.G:Alüminyum hidroksil + Ginseng (4 mg). dMO.G: Mineral

yağ1ı.Ginse ng (4mg)

e Izole edjler'VOrneksayısı

'Fereler15 gün araile 2 kezeşıtandı.

.. Fareler2.aşılamadan15 günsonra perilaniçi yolla S.Typhimurium ile

ç

etrnç

edildive10 gün süresincegözlendi.

Tablo4.mSAT ile FareterinSerumlarındakiAnti-S.Typhimurium Antikor Titreleri

Aşılama Önces!

çeımç sonrası

MO'

O.OO±O.OO 10.90±O.LO O.OO±O.OO 10.9O±O.10 O.OO±O.OO 11.50±0.22 O.OQ±O.OO 11.S0±O.31 Kontrol O.OO±O.OO 2.30±0.36

aMO: Mıneralyağlı.bAH; Alüminyum hidrokslt,cAH. G: Alüminyumhidroksil +Ginseng(4mg).dMO+G: Mineralyağlı + Ginseng (4 mg)

"serumsuıancrrmetennumerik rakamlaraçevrildi: 1110= 1.1120::.2.1/40--3.... "Farele r15gün ara ile2 kezaşılıındı.

••Fareler 2.aşılamadan 15 gün sonra periteniçi yollaS.Typhimurium ile çsltnç edildive 10 gün süresincegözlendi.

Tablo 5.ElISA ileKoyunlarınSerumlanndakiAnti-$. TyphimuriumAntikcrTitrelerı

Hafta

M

O'

AH' AH. Gc MO.Gd Kontrol

AşıtamaOncesi O.OO±O.OO 0.00.10.00 O.OO±O.OO O.OO±O.OO O.OO±O.OO

3

8.33±O.31 7.7tt l.25 6.57tO.8 8.71±1.50 0.00±0.00

5

10.83±O.40 10.57i1.81 8.43tO.57 10.33±1.21 0.00±0.00

9

9.83±O.17 9.2510.50 8.80tO.37 10.0010.71 0.00±0.00

aMO: Mineralyağlı .bAH: Alüminyumhidroksit.cAH. O;Alüminyumhidroksit +Ginseng (4mg),dMO + G: Mineralyağlı

• Ginseng (4 mg)

"serumsulandumalannumerikrakamlaraçevrildi;1/10::: 1, 1/20=2.1/40=3....

Ianmış tarele nn serumlarında daha yüksek t'treoe antikarlar belirlendi(Tablo4).

Aşılıveaşrsız koyunlarınkan serumla rındakiS. Typhimurium'a karşı Oluşan antiko r titreler i Tablo s'oe göste rilmektedir. Kont rollere göre S. Typni-murium aşıları ile aşılanmış koyunları n se-rumiarında anti-S. Typhim ur ium antikor litreleri be

-lirgin olarak daha yüksek bulundu (P<O.OS). Bütün aşnanrmş koyunlarda , ilk aşılama sonrası 3. haf·

ıada antl'cor türele r.nde artış beli rlen di. Ikinci aşı ­ lama sonrası 5. haftada, artışla r daha da

be-lirginleşli. Bun un la birtikte, aşı lı grup la r arasındaki

farklıhklar istatistikselolarak önemsi z (P>O.OS) bu

-lunmasma raQmen.ginseng eklenmiş mineralyağlı

S. Typ himurium aşısı (MO+G) ile aşuanrmş fa-reter inserumtarında daha yüksek tilrede antikorlar belirlendi.

HADıMLL,ERGA N IŞ .SAYIN,YILDIRIM

Tartışma

ve Sonuç

Salmonellozis, koyun dah

il

bütün ç

iftlik

hay-vanlarında

büyük ekonomik

kayıplara

sebep o

lan

ve

gıda

z

inciri

içerisinde

i

nsanlarda enfeksiyon ya

·

pab

ilme

potansiyeline sahip b

ir

hastalıktır.

Zoonoz

özelliğe

sah

ip

b

irçok

salmoneıla

serotipi

(yaklaşık

2000) mevcuttur. Bununla b

irlikte,

S. Typhimurium

koyun

,

kanatlı, sığır

dahil

geniş

bir

konakçı

spekt-rumunda adapte olabilmektedi

r

(Kwang ve ark.

•

1

995;

E

vans ve ark., 1999

;

K

irk

ve a

rk.,

2002

;

C

ruchaga

ve ark

.,

200

1;

Sm

ith-Palner

ve ark.

,

2

003).

G

insengin

kuru

ekstraktında;

b

ir

çeşit

saponin

ol

an g

insenoidler,

kimyasa

lolarakta

tri-terpeno

id

g

likozidler

beli rlenm iştir. Ayrıca,

Ginseng influenza

ve

l

eptospirozis

g

ibi

enfeks

iyonlara

karşı

im-m

ünmodulatör olarak

önerilmiştir

(R

ivera

ve ark

2003

).

Asl ında,

uzun

yıllardan

ber

i

aşılarda

sa-pon

inler

adjuvan

t

o

larak

kullanı lı rken

g

inseng

daha

çok

e

nfeksiyonlara

karşı doğal

di

renci

artırmak

için

kullanı lm ışt ır

(Rivera ve ark 2003)

.

Bununla bi

rlikte,

d

aha

düşük

i

mmünojeniteye sah

ip

anti

jenlerin

uya-rım

öze

lliklerini

artırmak

su

retiyle

bağışıklığ ı

da

ge-liştirebilmektedir

(Hu ve ark., 2003).

R

ivera

ve ark (2003), 2 mg g

inseng

ekstraktı

e

klenen

Parvovirus

ve

Erysipefotohrix

mu-siopathiae

aşıları

ile

aşılanan

domuzlarda,

aşılama

sonrası

daha yüksek titrede

antikorların oluştuğunu

belirtmişlerd i r. Ayrıca,

a

lüminyum

hid

roksitli

aşılar

Ig

G

l'in

sentez

ini

uyarırken,

ginseng

il

aveli

aşıların

Ig

G

_2'n

in sentez

ini

sağlad ığ ın ı

t

espit

etmişlerdir.

Hu

ve a

rk. (2003)

,

süt

i

neklerinde g

inseng

ekstraktı

ve

R

b

1

g

insenoidini

il

e

komb

ine

e

dilen

Staph-y

lococcus

aureus

bak

terin

ve ova

lbuminin;

tek

baş­

larına

veri

lmelerine

göre da

ha

yüksek titrede an

-t

ikor

oluşturduğunu belirlemişlerdir.

Bunun

yanısıra,

g

inseng

ekstraklı aşılar

ile

aşılanmış

hayvanlarda

P

okeweed m

itojen,

Concanava

lin

A ve S. aureus

an

tijenlerine

karşı oluşan

cevapta

l

enfosit pro

-Ii

ferasyonunda

artış gözlemlemişlerdir.

Sonuçta

,

sa

ha d

enemelerinde, g

inseng

ekstrakt ı

ve Rb

₁

g

in-se

noidini

adj

uvant

o

larak

mastitis

aşı larına

ka-tılmas ı

meme

i

çi enfeks

iyonlara

karş ı

korunmada

e

tkili

olduklarını

ifade

etmiş lerd ir.

Bu

çal ışmada, aşıh

grup

lar

arasındaki

fark-lılıklar

i

statistiksel olarak önemsiz (p>0.05)

bu-lu n mas ın a rağmen,

g

inseng

eklenmiş

mineral

yağlı

S

.

Typ

himurium

aşıs ı

(

MO+G) ile

aşılanmış

ko-yunların

ve (A

H+G

ve MO

+G)

aşı ları

il

e

aşılanmış

f

arelerin

serumlarında

da

ha

yüksek t

itrede

an-t

ikorlar

be

lirlendi.

R

ivera

et a

L. (

2003) ve

H

u ve ark.

(20

03),

aşı adjuvantı

ola

rak

al

iminyum

h

idroksit

ve

gi

nseng'in

a

ntikor ü

retimi

ü

zerine s

inerjik

e

tkili

o

l-duğunu

if

ade e

tmektedir.

B

u

çalışmanı n bulg uları araştırıcıların

(

Rivera e

t

a

L. ,

2003 v

e Hu

ve

a

rk.,

2003

)

sonuçları n ı

t

eyit e

tmektedir.

Ayrıca,

n

ormal

aşı grupları ndaki

(AH ve MO) fare

lere

göre g

inseng

ekstraktı

il

ave

edilmiş aşı gruplarındaki

(A

H+G

v

e

MO+G) farelerin iç

organlarından

daha

düşük

oran-da

S. Typhimurium

izole

ed

ilmesi;

g

inseng'in

i

mmun s

istemin

bakteris

idal

akt

ivitesini

art ırd ığ ın ı

gös

termektedir.

Aşı çalışmaları nda; suş,

a

ntijen

miktarı,

inak-ti

vasyon yön

temleri

ve

kullanılan adj uvantı n çeşidi şekillenecek

hu

moral ve

hü

cresel

bağ ış ı klı k

ü

zerine

etkili o

labilmektedir.

Ant

ijen

ve

aşı kaynağı

o

larak

kullanı lan

S. Typh

imurium'un

pat

ojenitesinin be

-lirlenmesi önemlidir. Bu

çalışmada,

yüks

ek

k

on

-santrasyonlarda (6x10

8

_bakter

_i/ml,

_6x10

7

_bakter

_i/ml

ve 6x10

G

_bakter

_i/ml)

_{taze S. Typhimu}

_rium

_kü

_ltürü

verilen

f

arelerin tümü ö

lürken .

6x10

5

_b

_akteri/ml

konsantrasyon

unda

3'ünü

n

hastaland ı ğ ı

v

e

2

'sinin

öldÜğ Ü gözlenmiştir.

Bu

so

nuçlar,

s

ahadan i

zole

ed

ilen

S.

T

yphimurium

suşunu n

pa

tojenitesinin

yük-sek

olduğunu

gös

termektedir.

Erganiş

ve ark

. (

2003), b

ir

bes

i

işl etmesinde

öle

n

2

sığırdan

i

zole edi

len

S. Typh

imurium

ve

K.

pneumonia

suşlarından hazırlanan

oto

jen

bakte

rin

aşı

ile 2 kez

aşılanan

hayvan

larda

yüksek

ti

trede

ant

ikor

tespit

etmişlerdir. Aşının

yan etki

lerinin

ol-maması,

il

aç

kullanımının azalmas ı

ve

sa

l-mone

llozis

yönü

nden

herhang

i

b

ir

k

linik

bu

lgunun

göz

lenmemesi

n

edeniyle

i

naktive

o

tojen

S

af-monefla

ve/veya K

lebsiella

aşıları n ı n

k

oruyucu

ol-duğu

kadar

t

edavi

e

dici o

larak d

a

faydalı olduğu

if

ade

edilmişti r.

Deneyse

l

aşı çalışmalarında, ku llan ı la n

an-t

ijenlere

karşı oluşan

h

umoral

bağış ıkl ı ğ ın

b

e-lirlenmes

inde

ELl8A önemli bir yer

tutmaktad ır.

Kwang ve ark (1995),

doğal

enfe

kte

vey

a

s

al-mone

lla

ile

aşı lı hayvanla rı n kan larında

li-popo

lisakkarid, fl

agellin.

bakteriy

el

Iizatl

ar

ve

y

üzey

anti

jenlerine

karşı oluşan antiko rl arı

ELl

8 A

ile t

espit

etmişlerd i r.

B

rennan ve a

rk (1

994),

sal moneıla aşısı

i

le

aşt ıanan

f

are ve

koyunların serumları nda aşı­

lama

sonrası

yüksek titrede

sal moneıla

spes

ifik

IgM,

I

gG, ve IgA ve intestinal

yıkantıda

da IgA t

es-pit

etmişlerdir.

Mukkur ve ark (1995).

canl ı

aro

rnatik

S

.

Typhimur

ium

CS332

suşunun

kas

i

çi ve o

ral

yolla veya aseton ile inakt

ive

edilm iş

virulent S.

Typhimurium

suşunun

kas iç

i

verildiği koyunla rı n

i

n-testinal

yıkantı

ve

serumlarında;

kontro

llere

g

öre

v

e-riliş

yoluna

bakılmaksızın,

anti-f1ag

ellin

veya

an

ti-Ii

popolisakkarit

antikorların ı

daha

y

üksek

bul

F

are

veKo)'u111arda (;iılgSClıgKunluuş...

ıgM, IgG

_ı

ve Ig

G

₂

olduğunu

r

apor

etmişlerdir.

Bu

-nunla be

raber,

I

naktif

aşıya

g

öre

canlı

S

.

T

yphi-mu

r

iu

m

aşıları

i

le

aşılanan

koyunlarda

an

tikor

tlt-r

elen daha yükse

k te

spit

edilmiştir. Canl ı aşılar

H

e

kas

ıçı

v

eya o

ral

yoııa aşı lama sonras ı

7

.

günd

e

k

o-yunların

i

ritestinat

yıkantılarında

h

em

anll

-lPS

hemde

aru-naçeıun

antik

ertannda

IgM

tespıt

edl-li

rken

,

aşı lama sonrası

14

ve

21. g

ünlerde

IgG

_ı

ve

I

_gG2

_{belirlemişlerdir.}

Ö

lü

_aşılarda

lsa

en fazla a

n-ti

kor

j

zotipi I

gG, ola

rak

bulunmuştur.

B

artour

ve

a

rk

(

1996),

I

naktif S

.

Ty

ph

i

murium yaO

h

aşı

Ile

aşı­

la

nan

i

k

i

f

arkh

k

oyun

ırkının (İvesl

koy

unu

ve

F

ln

x

T

exel x l

vesl

mele

zi)

serumla rında

ElISA

il

e

il

k

i

m-mü

nizasyo ndan

2 ha

fta

s

onra,

se

rckonv erstycn

%

66

.7 i

ken l

vesl k

oyun larda ra

pel

sonrası

3

.

ha

ftada

'%

100

artış qöz te mle mlşle rdlr.

Bu

çalışmada,

k

ontrollere gö

re

aşılanmış

ve

çelınç yapılmış

I

arelertn

serumlarında

S.

T

yph

l

-mur

ium'a

karşı şekillenen

a

ntikor

ti

treleri bel

irgin

ol

arak daha yükse

k

b

ulundu

.

B

enzer

şekilde,

S

.

T

yphimur

i

um

aşıları

il

e

aşılanmış koyunların

s

e-rumiarında

da

;

yü

ksek

titre

lerde an

ti-S. Ty

ph

l

-murıum

antiko

nan b

elirlendi (

P<O.OS)

.

Bü

tün

aşı·

lanmış

koyunla

rda,

ilk

aşılama sonrası

3.

h

aftada

anlıkor

ti

trel

er

inde

anış

gö

zlenirken,

iki

nci

aşılama

sonrası

5

.

haft

ada

artışlar

da

ha

d

a

belirginleşti.

K

o-yunta

rda.

ko

ntrollere g

öre

aşı

h hayvan

larda

aşı­

lam

a

sonrası

9

.

h

aftada a

ntikor t

itrelerinin

hala yü

k·

s

ek

olduğ u

b

elirlendi.

B

u

çalışma

ve

diğer araşt ı rm a la rı n

(

Kwang

ve ark

19

95,

M

ukkur

ve ark

1

995,

Bart

our

v

e a

rk

1

996)

sonuçları

uy

umlu

bu-l

undu.

8egg ve a

rk.,

(

1990)

,

canlı

a

romatik S

.

T

yphi·

mur

ium

suşu

i

le

deri

allı

ve kas iç

i

aşuanan

k

o-yunlarda ö

lüm ve

is

hal

oranlarının düştü{ıünü

be-nrtmek

tedlrler

.

Mukk

ur

ve

a

rk

(1

992),

ca

nh

a

r

omatik

S.

Typhim

urium CS

332

suşunun

pa

-r

e

nteral ve

rilmesi

sonras ı.

tar

eleroe

7

.

günde ya

-pılan

çe

hnça

karşı

b

ir

k

oruma

oluştuğunu

ve 3 ay

korumanın

d

evam

ettiğini

tesp

it

etmişlerdir.

K

o-yun

larda

is

e,

korumanın

6

.

a

yda vark

en,

12

.

ayd

a

b

elirleye

m

edikleri

n

i

tt

ade et

mektedirler

.

Bu

çalışmada, çelı nç yapılan aş ı s ız

Iar

elerin

3

'ünde

ha

statanma v

e

z

'stnoe ö

lüm m

eydana

ge-l

ir

ken

aşrh

f

arelerde

hast

atanma

ve ölüm g

öz-l

enmed

i.

A

ynca,

çennç yapı lan

f

areterin

Iç

o

r-ganlarının

m

ikrobiyolojik

rn

uayeneslnde:

kont

rollere

gö

re

aşılı Iareıenn

tüm

ünde d

aha

düşük

ora

nda

S.

T

yph

i

murium

i

zole ed

i

ldi.

Aş ı lanmış

far

elerin

(MO

,

AH

, A

H+G v

e

M

O+G)

organlarından

S

.

Typh

i-m

urium lz

otasyonlan

sırasıyla;

17

(%

34),

1

2

(

%

2

4), 7

(%

14

)

ve B

(%

16

) Iken kon

trol

t

areleroe

3

3

(%

6

6)

ola

rak te

spit e

dildi. K

ontrollere g

öre

aşılı

ha

yvanlarda has

talanma ve

ölüm

q

ö

zfenmeme

sl.

h

em d

e

iç

organlarında

daha az

e

tken

I

z

ole

ecu-me

si

aşıların etkinliğine bağlandı.

D

iQer

ça-lışmalarda

(

Begg

v

e ark

.

,

1

990

;

M

ukkur ve ark..

1992

) be

lirtilen

salmoneıla aşıların ın

ö

lüm

ve has

-lal

anma

oranları

ü

zerine

e

tkileri il

e

b

u

çalışmadaki

k

oruma

sonuçları

para

llelik gös

termektedir.

Araştırıcılar

(Begg ve ark

..

1

990;

Bren

nan

v

e

ark., 1994

)

,

humera

l

bal)lşıkhO ın yanı sıra

hüc

resel

ba{ıışıklığın şekiltend i~inı

de

belirtmektedirıe r. Aşı­ lanmı ş

f

arelerde

salmoneıla

ant

ijenle

rine

karşı

güçl

ü

b

ir

gecikmiş

tip

aşırı duyarlılık

r

eaks

iyonu

otuştuğunu

d

a blldtrme

kteomer

(

Begg

Ile ark.

,

1990

;

Br

ennan ve

a

rk

.,

199

4; P

o

l

otsk

ii

ve ark

.,

1994)

.

Polot

sklt

v

e a

rk.

(

1994),

koy

unlarda

S

.

Typh

imurium

274

aşısının

ka

s

ıçı aşılama sonrası

btast

oslt

transform

asyonu,

mit

oz

i

s

oranında ,

pl

a

z-ma, dalak. lenf

dü{ıümlerinde

h

ücre

sayısında artış

gOzlemiştir.

So

nuç

ol

arak; patele

nitest yükse

k

S

.

T

yph

l-mu

rium

i

le fa

relarin

ç

ehnç de

nemelerinde S

.

T

yp

h

i

-muri

um

aşuanmn

k

oruma gücünün

olduğu

bu

lundu.

Ayrıca,

Ginseng miner

al

yağl ı

v

eya

aliminyum hid

-r

oksit

a

djuvant il

e

bakt

erin

aşının

k

ombine edi

lmesi;

aşının

hem h

umeral

h

emde ba

kterisidal

etkinliğini

poz

itif ol

arak

artırmaktadır.

S

.

Typh

imurium

aşıtan.

k

oyun

s

ürülerinde

salmoneıla enfeksiyonlarının

ö

n-lenmes

inde

kullanı labilir.

B

ununla

b

irlikte,

aşı ların

h

ücresel

bağış ıkhk

ü

zerine et

kileri ve e

tkenin t

ekel

saçılımının

b

elirlenmesi

için

yenı araştı rmala rın

sü

r-dürül

mesi

ge

rekt

iOi

kanaat

i

ne

varıldı.

Teş e kkür

Pro

jeyi

d

estekleyen Selç

uk

Üni

versitesi

Bi-l

imsel

Araştırma

Pr

ojeleri

Koordinaıörlüğü'ne

(

BAP·

2004

/108)

teşekkür

ed

enz

.

K

aynakl ar

8arbour, E.

K.

,

Hamaden. S.K., Zoubiane, G.•Talhouk.

R., Hilan, C.

(1996)

.

An enzyma-linked immunosorbent

assayfor evalution olan experimental SalmoneılaTyphi.

muriumvacclne inIwObreeds ol ewes.SmailRum.Res.• 21,239-244.

8e99, A. P., Walker, K. H.• t.ove.O. N.,Mukkur. T.K.

(1990). Evalualion of proteetion againsl experimentalin

sheep lmmunised wilh 1 or 2 doses ol live uromatıc­

dependent Salmanella Typhimurium. Ausı.

vet

.

J

.,

67

,

294-298

.

Brennan, F.R.. Oliver.S. J., 8aird. G. O. (1994). Dil·

terercesinthe immune responses ol

rra

ce

andsneec to

an

ercm

euc -oeceneent

mutant ol Salmonella Typhi·

murium.

J.

Med.Microbiol.,41,

2

0-28

.

HADIMLI,ERG A N I Ş .SAYIN.YILDIRIM

Frias, N.,Usera, M.A. (2001). Antimicrobials resistance

in salmonellae from humans, food and animals in Spain

in 1998.J. Antimicrobial Chemoth.,47, 315-321.

Erganis, O., Çorlu, M., Hadimli, H. H., Kav, K. (2003).

Development and therapeutic effects of ınactivated

sal-monella and klebsiella vaccine for beef cattle: A

pre-liminary report.Condition and Perspectives of Veterinary

Science and Practice DevelopmentMaterials of Int.

Sci-entific and Research Conference,Almaty, Kazakistan.

Erganiş,

O.

,

Hadimli, H.H., Kav,K.,Çorlu,M.,Öztürk,

D. A (2002a). Comparative study on detection of

Omithobacterium rhinotrachealeantibodies in rneat-type turkeysby dot immunobindingassay, rapidagglutination

test and serum agglutination test. Avian Path., 31,

201-204.

Erganiş,O., Hadimli, H.H.,Solmaz, H.(2002b). Vaccine

development from serotypes 01, 02 and 078 of

Esc-herichia coliagainst avian colibaeillosis: Layer chickens.

TurkJVet Anim ScL,26,1213-122l.

Evans, M.

R.

,

Salmon ,

R.

L., Nehaul, L.,Mably,

S

.,

Wa·

ford,L., Noları-Rarrel, M. Z., Gardner, D., Ribeiro, C.D.

(1999). An outbreak of SalmoneılaTyphimurium DT 170

assoeiated with kebab meat and yogurt relish. Epi·

demiol. Infect., 122,377-383.

Hu, S.,Concha,C., Lin. F.,Persson Waller, K. (2003).

Adjuvant effect of ginseng extracts on the immune

res-ponses to immunisation against Staphylococcus aureus

in dairy cattle. Vet. Immun. Immunpathol., 91,29-37.

Jones, P. W., Collins, P.,Aitken,M.M. (1988). Passive

protection of calves against experimental infection wilh SalmoneılaTyphimurium. Vet Rec.. 123, 536-541. Kang,H.

Y.

,

Curtiss , R. (2003). Immune responses

de-pendent on antigen location in recombinant atlenuated

Salmoneıla Typhimurium vaccines following oral l

rn-munization. FEMS Immunol. Med. Microbiol., 1519, 1-6.

Kim, D.. Moon,

Y

.,

Lee,T., Jung,J.,Suh,H., Song,D.

(2003). The inhibitory effect of ginseng saponins on the

stres induced plasma interleukin-6 in mice. Ne·

uroscienceLett.. 353, 13-16.

Kirk,J.,Atwill,E.,Holmberg,C.,Arana, M.,et aL. (2002).

Prevalance of and risk factors forSalmoneılain water

ot-fered to weaned dairy calves in Califomia, USA. Prev.

Vet.Med.,54, 169- 178.

Kwang, J., Littledike, E.T. (1995). Production and

iden-tification of recombinant proteins of Salmoneıla Typhi·

murium and their use in detection of antibodies in

ex-peimenta lly challenged animals. FEMS Microbiol. Lett., 130,25-30.

l.ascelles, A. K.. Beh, K. J., Mukkur, T. K.S.,Willis,G.

(1988). Immuno response of sheep to oral and

sub-cutaneous administralion of live arornatic-dependent

mu-tant of Salmoneıla Typhimurium (SL1479). Vet. Immun.

Immunpathol., 18, 259-267.

Mansurova, N. L., Chuprinina, R. P., Egorova, N. B.,

Kuzmina,L. A.,Scorikova, i.G., Kaverina, K. G.(1995).

Antigen-specific activity of poly-component vaceine after

oral administration and subcutaneous injection. Zhurnal

Mikrobiol. Epidemio l Immunobiol,1, 37-39.

McClure, A.M., Christopher, E.

E.,

Wolff,W.A., Fales,

W.H., Krause, G.

E.,

Miromonli, J. (1994).EffecıofRe

-17 mutant Salmoneıla Typhimurium bacterin toxoid on

clinicalcoliform mastitis.J DairySei, 77,2272-2280.

MukkurT. K. S.,Walker,K. H. (1992).Developmentand

duration of proteclion against salmonellozis in mice and

sheep immunised with live aromatic-depe nde nt S

al-monellaTyphimurium. Res.Vet.ScL,52,147- 153.

Mukkur T. K. S., Walker, K. H., Baker, P., Jones, D.

(1995). Sistemyc and mucosal intestinal anlibody r

es-ponse of sheep immunised with aromatic-d ependent live

or killed Salmoneıla Typhimurium. Comp.

Immun.Microbiol. Infect. Dis., 18,27-39.

Mukkur, T.K.S.,'Nalker, K.H.,MeDowell,G.H. (1998).

Passive immunisali on of neonatal lambs via colostrum

and milk of ewes previously immunised with live at

-lenuated Salmoneıla Typhimurium protects neonatal

lambs from experimental salmone llosis. Comp.

Immun.Mic robiol. Infect. Dis.,21, 327-336.

Pace, J. L., Rossi, H. A., Esposito, V.M., Frey, S. M.,

Tucker,K. D.,Walker, R.ı. (1998).Inaclivated wholecell

bacterialvaceines: Current status and novel sırategies .

Vaceine, 16. 1563-1574.

Polotskii, lu. E., Efremov, V. E., Bondarenko, V.

M.,Svirideko, V. F., Khozhai, L.

1.

,

Kreich man, G. S.,

below,A.G.,Zhorykunov, A.ı. (1994).The vaccinalp

ro-cess afterintramuscularimmunizali on ofsheepwith Sal

-monella Typhimurium stra in 274. zh. Mikrob iol. Ep

i-demiol.Immunobiol.,2,67-74.

Raupach, B., Kaufmann, S. H. E. (2001). Bacıerial vi·

rulence, proinflammalory cylokines and host immunily:

How lo choose Ihe appropriate Salmoneılavaceine str

a-in. Microbes and Infeclion, 3,1261-1269.

Rivera, E.,Dagfeldl, A., Hu,

S

.

(2003a). Ginseng extracl

in aluminium hyroxide adjuvanled vaccines improves the

anlibody response of pigs to porcine Parvo virus and

Erysipelothrix ehusiopalhiae.Vet. Immun. Immunpath ol.,

91.19-27.s

Rivera, E.,Hu,S., Concha, C.(2003b).Ginseng and

alu-minium hyroxide actsinergistically as vaccine adjuvant.

Vaccine, 21, 1149-1157.

Robertsson, J.A.,Svenson, S. B., Rensırom, L.H.etaL.

(1982) Defined salmoneıla anligens for deteclion of ee

l-lular and humoral immune responses in salmon e ıl a i

n-feci ed calves. Res.Vet. ScL, 33, 7-ı ı.

Smilh-Palner, A., Slewart, W.C., Mather, H.,Greig,A.,

Cowden, A., Cowden, J. M., Reilly, W. J. (2003) Ep

i-demiology of Salmoneıla enterice serovars

ent

etitkiis

andIyphimı:riumin animals and people in Scolland bet-ween 1990 and 2001. Vet. Rec., 153,517-520.