Oklüü zyonun ikinci tipinizyonun ikinci tipini "so"so ğğ uk cephe tipi uk cephe tipi
okl
oklüü zyon" zyon" meydana getirir. Bunda meydana getirir. Bunda şş artlar artlar
de
değ ğii şş iktir. iktir. ÖÖ nde sonde so ğğ uk hava, ortada suk hava, ortada s cak cak
hava, geride
hava, geride çç ok sook so ğğ uk hava yer aluk hava yer al rlar. Bu rlar. Bu
ş
şartlar alt artlar alt nda so nda soğ ğuk cephe, suk cephe, s cak cepheye cak cepheye
yeti
yetiş şirse, meydana gelen oklirse, meydana gelen okl üü zyon cephesine zyon cephesine
so
soğ ğuk cephe tipi denir. Souk cephe tipi denir. So ğğ uk cephe uk cephe
okl
oklüü zyonunun ilk safhalarzyonunun ilk safhalar nda, so nda, soğ ğuk cephe uk cephe
olaylar
olaylar n n n hemen hepsi gn hemen hepsi g öö rr ü üll üü r. Zeminde de r. Zeminde de
aynen bir so
aynen bir soğ ğuk cephe gibi ekti yapar. Buna uk cephe gibi ekti yapar. Buna
kar
karşş ll k, sk, s cak havancak havan n art n art k daha fazla k daha fazla
y
yü ükselmedikselmedi ğğ i daha ilerlemii daha ilerlemi ş ş safhalarda cephe safhalarda cephe
ö
ön nüü ndeki bulut sistemi hemen tamamndeki bulut sistemi hemen tamam yla yla
kaybolur. Bundan sonra okl
kaybolur. Bundan sonra oklüü zyon cephesi zyon cephesi
tekrar bir so
tekrar bir soğğ uk cephe olarak etkiler ve harita uk cephe olarak etkiler ve harita
ü
üzerinde de bu zerinde de bu şş ekilde g ekilde göö sterilmelidir. Bu tip sterilmelidir. Bu tip
okl
oklüü zyon zyon ö özellikle zellikle cA cA ve ve cP cP hava k hava küü tleleri tleleri
aras
Hava k
Hava küü tleleri ve cephelere tleleri ve cephelere
yer
yerşş ekillerinin etkisi ekillerinin etkisi
Yer
Yerşş ekli ekli öö zellikle yzellikle y üü ksek daksek da ğğ lar hava klar hava k üü tleleri ve cepheler tleleri ve cepheler üü zerinde yaptzerinde yapt klarklar etkilerle ve iklim etkilerle ve iklim şş artlarartlar bakbak mm ndan ndan ç
çok ok öö nemli sonunemli sonu çç lara yol alara yol a çç arlar. Daarlar. Da ğğ lar, lar, öö zellikle paralel szellikle paralel s ralar halinde uzanan yralar halinde uzanan y üü ksek daksek da ğğ lar lar çç oo ğğ unlukla farklunlukla farkl hava k
hava küü tleleri arastleleri aras ndaki dondaki do ğğ al sal s n n rlarrlar meydana getirirler. Hava kmeydana getirirler. Hava k üü tleleri bunlartleleri bunlar kolayca a kolayca aş şamaz. Bunun amaz. Bunun
sonucunda da
sonucunda dağğ lar lar n iki tarafn iki taraf nda nda çç oo ğğ unlukla farklunlukla farkl hava ve iklim tipleri meydana gelmihava ve iklim tipleri meydana gelmi ş ş olur. olur. ÖÖ rnerne ğğ in soin so ğğ uk polar uk polar hava, Alp sisteminin olu
hava, Alp sisteminin oluşş turduturdu ğğ u engel dolayu engel dolay ss yla Akdeniz havzasyla Akdeniz havzas na her taraftan ve kolay bir na her taraftan ve kolay bir şş ekilde yayekilde yay lamaz. lamaz. Gene polar hava, Kafkaslar
Gene polar hava, Kafkaslar n doru n doruğğ unu aunu a şş arak garak g üü neye kolayca sokulamaz; buraya ve Anadoluneye kolayca sokulamaz; buraya ve Anadolu ’’ ya daha ya daha çç ok da ok dağğ larlar
yanlardan dola
yanlardan dolaşş arak girer. arak girer. ToroslarToroslar , tropikal hava k , tropikal hava küü tlelerinin itlelerinin i ç ç kk ss mlara ve imlara ve i ç ç k k s s mlardaki so mlardaki soğğ uk hava kuk hava k üü tlelerinin tlelerinin g
gü üney k ney k yy larlar mm za sokulmalarza sokulmalar nn gg üçüç le leşş tirir. Bu gibi haller nemlilik, stirir. Bu gibi haller nemlilik, s caklcakl k ve yak ve ya ğş ğş bakbak mlarmlar ndan indan i ç ç kk ss mlarla dmlarla d ş ş
yama
yamaçç lar aras lar aras nda bnda b ü üy yü ük farklark farklar n meydana gelmesine yol an meydana gelmesine yol a çç ar. Bu konuda ar. Bu konuda meridyonal meridyonal yy öö nde uzanan dande uzanan da ğ ğlar da lar da rol oynarlar.
rol oynarlar. ÖÖ rne rneğğ in Kuzey Amerikain Kuzey Amerika ’’ nn n batn bat kk yy larlar nda polar ve tropikal Pasifik hava knda polar ve tropikal Pasifik hava k üü tleleri ile tleleri ile kontinental kontinental polar polar ve Atlantik
ve Atlantik’’ in nemli tropikal hava k in nemli tropikal hava küü tleleri arastleleri aras ndaki sndaki s n n r r çç oo ğğ u halde Kayalu halde Kayal k Dak Da ğğ lar lar meydana getirir. meydana getirir. İ İskandinav skandinav da
dağğ larlar da, daha az belirgin olmakla beraber, benzer etkiler yapar. da, daha az belirgin olmakla beraber, benzer etkiler yapar.
Bununla birlikte; a
Bununla birlikte; aş şlmalarlmalar zor olmakla beraber y zor olmakla beraber yü üksek da ksek dağğ lar, hava klar, hava k üü tleleri itleleri i ç çin mutlak ain mutlak a şş lmaz engeller de lmaz engeller de de
değğ ildir. Fakat bu aildir. Fakat bu a şş ma sma s ras ras nda gerek hava knda gerek hava k üü tlesi, gerek cepheler tlesi, gerek cepheler öö nemli denemli de ğ ği işş ikliklerle karikliklerle kar ş ş karkar şş ya kalya kal rlar. rlar. Her
Her şş eyden eyden ö önce, hava knce, hava k üü tlesinin ancak ktlesinin ancak k üçü üçük bir kk bir k sm sm nn n don do ğ ğrudan do rudan doğ ğruya y ruya yüü ksek bir kksek bir k ü ütleyi a tleyi aş şabildi abildiğğ ini, ini,
b
büü y yü ük kk k smsm nn n k n küü tlenin etraftlenin etraf ndan dolandan dola şş tt ğğ nn hathat rlatmak gerekir. Hava k rlatmak gerekir. Hava kü ütlesi ne kadar stabil ise, silsilenin tlesi ne kadar stabil ise, silsilenin
etraf
etraf ndan dola ndan dolaşş an kan k ss m da o kadar fazlad m da o kadar fazlad r. r. ÇüÇü nknk ü ü stabil hava k stabil hava kü ütlelerinde dikey hareketler g tlelerinde dikey hareketler göö r rüü lmedilmedi ğğ inden bir inden bir silsileyi ya en al
silsileyi ya en alçç ak yerinden aak yerinden a şş mak veya etrafmak veya etraf ndan dolandan dola ş şmak e mak eğ ğilimini g ilimini göö sterirler. sterirler. ÖÖ te yandan, yerte yandan, yer ş şeklinin aeklinin a şş ld ldğ ğ
s
s rada zeminin girinti ve rada zeminin girinti ve çç kk ntnt larlar na bana ba ğğ l l olarak hava kolarak hava k üü tlesi itlesi i çç inde t inde tüü rbrb üü lans olaylarlans olaylar meydana gelir ki bunlarmeydana gelir ki bunlar n n kararl
kararl l l k derecesi yok derecesi yo ğğ unlaunla şş ma ve yama ve ya ğş ğş bakbak mm ndan ndan ç çok ok öö nemli sonunemli sonu çç lara yol a lara yol açç arlar. Bir daarlar. Bir da ğ ğ üü zerinden gezerinden ge çç en en hava k
hava küü tlesi itlesi i ç çinde meydana gelen akinde meydana gelen ak m d m düü zensizlikleri serbest atmosferde ancak yavazensizlikleri serbest atmosferde ancak yava ş ş bir bir şş ekilde ve yekilde ve y üü ksek ksek seviyelerde kaybolur. Bu d
seviyelerde kaybolur. Bu düü zensizlikler azensizlikler a ş şlan ar lan ar zanzan n n şş ekline, ekline, ö özellikle taban genizellikle taban geni ş şli liğ ği ile ari ile ar zanzan n y n yüü ksekliksekli ğğ i i aras
aras ndaki orana ba ndaki orana bağ ğl l d d r. Taban geni r. Taban geniş şli liğğ i yi y üü ksekliksekli ğ ğin 2 kat in 2 kat ise, akise, ak m d m düü zensizlikleri dazensizlikleri da ğğ n y n yü üksekli ksekliğğ inin 3 katinin 3 kat y
yüü kseklikte sona erer. Buna kar kseklikte sona erer. Buna karşş l l k, taban genik, taban geni şş li liğ ği yi y ü üksekli ksekliğ ğin 1000 kat in 1000 kat ise, akise, ak m hatlarm hatlar nda meydana gelen nda meydana gelen deformasyon son derece yava
deformasyon son derece yavaş ş bir bir ş şekilde kaybolur. Bunun neticesinde ekilde kaybolur. Bunun neticesinde öö rnerne ğğ in 100 ile 200 m yin 100 ile 200 m y üü ksekliksekli ğğ indeki indeki yer
yerşş ekilleri ak ekilleri ak m hatlarm hatlar n n orta troposfere kadar deforme edebilirler. Gene bu konudaki incorta troposfere kadar deforme edebilirler. Gene bu konudaki inc elemelere gelemelere g öö re, bir re, bir yer
yerşş eklini a eklini aşş an cephe y an cephe yüü zeyi yerzeyi yer şş eklinin y eklinin yüü ksekliksekli ğğ inin birkainin birka ç ç kat kat na ena e şş it seviyelere kadar deit seviyelere kadar de ğğ ii şş ikliklere uikliklere u ğğ rar. rar.
B
Yer
Yerşş eklinin cepheler eklinin cepheler üü zerindeki etkilerine gelince, dazerindeki etkilerine gelince, da ğğ lar lar ve
ve öö zellikle szellikle s ra da ra dağğ lar cephelerin hareket hlar cephelerin hareket h zlarzlar , , e
eğğ imleri ve imleri ve çç o oğğ unlukla cephelere baunlukla cephelere ba ğ ğll ss ü ürere çç ler ler üü zerinde zerinde ö
önemli denemli de ğğ ii şş ikliklere yol aikliklere yol a çç arlar. Cephenin ve daarlar. Cephenin ve da ğ ğlarlar n n
uzan
uzanşş larlar arasaras ndaki ilindaki ili şş kiler dakiler da ğ ğlarlar n b n büü yy üü klkl üü ğ ğü ü ve hava ve hava k
küü tlesinin kararltlesinin kararl l l k derecesi bu suretle meydana gelen k derecesi bu suretle meydana gelen
de
değğ ii şş ikliklerin niteliikliklerin niteli ğ ğini belirleyen ba ini belirleyen başş ll ca koca ko ş şullard ullard r. r.
Da
Dağğ larlar aa şş an cephelerin buralarda duraklamasan cephelerin buralarda duraklamas veya veya al
al konmaskonmas , cephe , cephe ç çevresinde yeni siklonik faaliyetlerin evresinde yeni siklonik faaliyetlerin meydana gelmesine yol a
meydana gelmesine yol açç ar. ar.
Da
Dağğ ll k bir sahayla kark bir sahayla kar şş lala şş arak onu aarak onu a şş an bir san bir s cak cak cephede
cephede şş u deu de ğğ ii şş iklikler g iklikler göö rr üü ll üü r. Kural olarak sr. Kural olarak s cak cak cephenin e
cephenin eğğ imi, daimi, da ğğ larlar n en e ğ ğiminden iminden çç ok daha azd ok daha azd r. Bu r. Bu sebepten dolay
sebepten dolay bir dabir da ğ ğa yaklaa yakla şş an san s cak cephede, cephe cak cephede, cephe y
yüü zeyinin zeyinin üü st k st k smsm dada ğğ a daha a daha ö önce ulance ula şş r. Bunun r. Bunun sonucunda altta kalan bir k
sonucunda altta kalan bir k s s m som so ğğ uk hava burada uk hava burada
hapsolunur. Bu so
hapsolunur. Bu soğğ uk hava kauk hava ka ç çamayacaamayaca ğ ğ ii çç in, sin, s cak cak cephe y
cephe yüü zeyi dazeyi da ğ ğ yamacyamac boyunca duraklar. Bu boyunca duraklar. Bu şş artlar artlar alt
alt nda snda s cak cephenin alt kcak cephenin alt k smsm nn karakterize eden ya karakterize eden yağş ğş
sahas
sahas ayni b ayni böö lge lge üü zerinde uzun zaman oyalan zerinde uzun zaman oyalan r. Bu r. Bu durum, bu yama
durum, bu yamaç çlarlar n n çç ok bol yaok bol ya ğ ğmur almas mur almas na sebep na sebep
olur.
olur. ÜÜ lkemizde kenar dalkemizde kenar da ğğ larlar nn n dn d ş ş yama yamaç çlarlar nda yanda ya ğş ğş miktar
miktar nn n genellikle yn genellikle y üü ksek olmasksek olmas bu bu çç ee ş şit sit s üü rere çç lerle lerle de ilgilidir. S
de ilgilidir. S cak cephenin cak cephenin ü üst kst k smsm na gelince, bu kna gelince, bu k ss m m da
dağ ğ aa şş ar ve ar ve öö te tarafta al te tarafta alçç alal r. Bu al r. Bu alçç almadan dolayalmadan dolay burada bulutluluk ve ya
burada bulutluluk ve yağş ğş yoktur. Syoktur. S cak cephe ancak cak cephe ancak
daha uzaktaki d
daha uzaktaki düü z sahalar z sahalar n n üü zerine ulazerine ula şş nca tekrar nca tekrar
karakteristik bulut
karakteristik bulut şş ekilleri gekilleri g ö örr üü ll üü r ve yar ve ya ğş ğş meydana meydana
gelir. O halde, da
gelir. O halde, dağğ larlar n ban ba şş ll ca etkisi rca etkisi r ü üzgara maruz zgara maruz
yama
yamaç çlarda yalarda ya ğş ğş sahassahas nn n genin geni şş lemesi, yalemesi, ya ğş ğş ss üü resinin, resinin, miktar
miktar nn n ve n ve şş iddetinin artmasiddetinin artmas , buna kar, buna kar şş ll k kuytu k kuytu yama
yamaçç larda yalarda ya ğş ğş sahassahas nn n daralmasn daralmas ve yave ya ğş ğş
miktar
miktar nn n azalmasn azalmas şş eklinde ortaya eklinde ortaya çç kar. Bkar. B öö ylece kuytu ylece kuytu
yama