Bu tema altında sınıf öğretmenlerinden elde edilen veriler genel olarak şu anlayışı vurgulamaktadır: “Her çocuğun zihinsel kapasitesi faklıdır ve bu yönüyle sınıf öğretmenleri her çocuktan aynı anlama düzeyini veya akademik ilerlemeyi beklememelidir. Sınıf öğretmeni, her öğrencisini onun kapasitesi dâhilinde gözlemleyip bu yönde bir değerlendirme yapmak durumundadır.” Görüşme yapılan 60 sınıf öğretmeninden sadece üçü zor çocukların taşıdığı bazı özellikler sebebi ile akademik yönden başarılı olamayacaklarını dile getirmişlerdir. Örneğin:
“Başarılı olmaları çok zor. Çünkü öğrenme istekleri yok. Onlara ulaşmak çok zor.” (MO1) “Akademik ve sosyal yönden başarıya ulaşmaları çok zor.” (MO4)
“Akademik olarak dersi dinlemedikleri için konuları geriden takip ediyorlar. Geriden gelseler de alıyorlar konuyu fakat grup ilerlemiş oluyor ve o grubun seviyesini yakalayamıyorlar. Ömür boyu da bu devam edebiliyor. Bu durum da beraberinde başarısızlığı getiriyor.” (MO19)
Bazı sınıf öğretmenleri, zor çocuk olarak görülen öğrencilerin gerekli şartlar
sağlanırsa akademik yönden başarılı olabileceklerini belirtmektedir. Çalışmanın diğer bulgularında da yer alan zor çocukların taşıdığı özelliklerin oluşturduğu engellerin, onların akademik olarak normal bir aşama kaydetmesini zorladığı düşünülmektedir. Bu engeller ortadan kalkar veya azaltılırsa ya da avantajlı yönleri özele alınıp değerlendirilirse bu tip çocuklar için akademik yönden başarılı olmanın mümkün olduğu savunulmaktadır. Sınıf öğretmenlerinin veli-öğretmen işbirliği; öğrencinin iyi tanınması ve doğru yönlendirilmesi; ilgi ve yeteneklerinin fark edilip değerlendirilmesi; sabır gösterilmesi; davranış bozukluklarına yönelik çalışılması ve olumlu kazanımların sağlanması gibi koşulların gerçekleşmesi ile zor çocukların akademik yönden başarılı olabileceklerine inandıkları görülmektedir. Öneğin:
“Zor çocuklar hiç beklemediğiniz anda hiç beklemediğiniz bir başarı ile tabii ki bazı engelleri aşabilirlerse özellikle sınıf öğretmeni aile ile işbirliği yapar ve çocuğa özel yaklaşırsa, yakınlık gösterirse karşınıza çıkabilir.” (MO3)
“Veli-öğretmen-öğrenci üçgeni arasındaki iletişim eğer çok iyiyse zor çocuk başarılı olabilir. Bu sağlanmazsa çok zor.” (MO5)
“Akademik olarak çevre şartlarına göre başarılı olabiliyorlar. İyi değerlendirilirlerse. Sosyal olarak farklılıkları dezavantaj oluşturuyor, ne diğerlerin ilgisini çekiyorlar ne de diğerleri onların ilgisini çekiyor.” (MO10)
“Onlara uyumlu bir ortam sağlanırsa başarılı olabilirler.” (MO12)
“Zor çocukların yetenekli olduğu bir alan vardır. Bu alanda yeteneğine yönelik eğitilirse başarılı olma yolu açılır. Onun ilgi ve gereksinimleri bu yöndedir çünkü.” (MO14)
“Aile ile işbirliğine gidilirse bu çocukların başarılı olma ihtimalleri var. Yoksa başarılı olmaları çok zor.” (MO16)
“Her canlı eğitilebilir. Zor da olsa sonuçta insan ve zor da olsa istenen şeyler onlara öğretilebilir. Bilişsel ve psikomotor gelişimleri dikkate alınarak planlar hazırlanıp ona göre uygulamalar yapılması lazım.” (DBO1)
“Aile ilgiliyse yani veli işbirliği yapabileceğimiz bir çocuksa belli bir başarıya ulaşılabilir. Çünkü zor çocukların temelinde aileden gelen bir durum var. Aileyle çatışmaları olan zor çocuklar var. Tamamen ailenin eğitimi ve tutumuyla alakalı. Temeli aile ve bence aileye inmek lazım.” (DBO4)
“Başarılı olabilirler, öncelikle sevildiklerini ve kabul gördüklerini hissetmeleri gerekir.” (DBO6)
“Çok fazla olmamakla beraber çok iyi tanıma fırsatı bulduğunuz ve doğru adımlar attığınız bazı zor öğrenciler başarılı olabiliyor.” (DBO9)
“Gerekli şartlar sağlanırsa özellikle öğrenci sayısı az olursa zor çocuklar başarılı olabilir. Mevcut müfredat ve şartlar da zor.” (DBO10)
“Zihinsel yetersizlik yaşayanların dışında kalanlar başarılı olup bazı yönleriyle değişebiliyorlar.” (DBO11)
“Evet olabilir. Nadir de olsa çiçek açabilir yani başarılı olabilir; kendi gayreti, çevrenin desteği ile nadiren başarılar görülebilir.” (DBO13)
“Gerekli şartlar elverirse mesela aile gibi sistem gibi başarılı olabilir.” (DBO18)
“Eğitim bir süreçtir. Aile, sosyal uyumundan sorumludur. Saç ayağından biridir aile. Öğrenci, yüzde 60 öğretmen yüzde 40 aile diyebilirim. Bu süreç olumlu değerlendirilirse başarı sağlanır.” (DBO20)
“Zor çocuklar akademik olarak başarılı olabilirler. Ben şuna inanıyorum, öğrenemeyen bir canlı yok sadece öğretim yöntemleri yanlış olabilir. Bir yunus balığının burnunda top dönebiliyorsa, halkadan atlayabiliyorsa, insana da her şey öğretilebilir.” (ÖO8)
“Zor çocuklar akademik olarak başarılı olabilir fakat bu çocukların davranış bozukluklarının olumlu müspete döndürülüp zihindeki şeyin de akademik olarak geliştirilmesi, tatmin edilmesi gerekiyor.” (ÖO14)
“Öğretmen tabularını yıkar, açısını değiştirir ve zor olanı seçerse tabii ki zor çocuk da kolaylaşır ve başarılı olma yolunda adımlar atar ve en sonunda başarılı olabilir.” (ÖO15)
Bazı sınıf öğretmenleri ise herhangi bir şart öne sürmeden zor çocukların akademik yönden başarılı olabileceklerini dile getirmektedirler. Örneğin:
“Tabii ki başarılı olabilirler hem sosyal hem de akademik yönden.” (MO2)
“Evet olabiliyorlar. Sosyal olarak güven, iletişim gibi yönleri güçlenebiliyor. Haftada 30 saat onlarla beraberiz ve gözlem yapıp tanımalıyız onları.” (MO15)
“Evet başarılı olmalarında bir sıkıntı yok. Sosyal olarak uyumları da yüksek çünkü hareketli yanları ve lider vasıfları üstün.” (MO18)
“Bu çocuklar akademik olarak ve sosyal uyumda başarı sahibi olabiliyorlar.” (MO20) “Zor çocuklar da hayatta başarılı olabilirler.” (DBO2)
“Evet olabilirler. Hatta sanatsal ve spor dallarında da başarılı olabilirler. Yani illaki akademik başarı olması şart değil. Doğru meslekte mesleki başarıları da olabilir.” (DBO16)
“Evet olabiliyorlar. Davranışları bozuk olan tipteki çocuklar akademik ve sosyal hayatlarında başarılı olabiliyor, davranışları düzelebiliyor. Zaman içinde problemleri yenip daha normal davranabiliyorlar. Şikâyet edilen davranışları çok azalıyor. Öğretmen çok etkili çocuk üstünde ama zor olmalarındaki en büyük etken ve sorumlu öğretmen olarak görmüyorum. Zor çocukların genelde ailelerinde bir problem var bence.” (DBO19)
“Akademik olarak her öğrenci gelişebilir. Önce akademik başarıdan çok insan olabilmeleri adına insan liderliği gösterebilmelidir.” (ÖO1)
“Akademik olarak başarılı olabiliyorlar. Sosyal uyumda ciddi sıkıntılar yaşıyorlar.” (ÖO2) “Her normal öğrenci gibi onlar da başarılı olabilirler.” (ÖO4)
“Her çocuk zihinsel bir problemi yoksa zor da olsa akademik olarak eğitime hazırdır, başarılı olabilir ve program çerçevesinde algılar.” (ÖO9)
“Akademik olarak başarılı olabiliyorlar. Aslında zeki ve öğretmeni dinliyorlar ama siz onu dinlemiyor zannediyorsunuz. Aslında dinliyor ve karşına gelince yapıyor. Ama çabuk sıkılıyor. Tekrarlar onu sıkıyor. Sınıfta onun gibi düşünen başka bir öğrenci yoksa vay o sınıfın ve sınıf öğretmeninin haline!” (ÖO19)
Sınıf öğretmenleri, genel olarak, zor çocukların akademik ve sosyal uyum açısından başarılı olabileceğine inanmaktadırlar. Fakat bu süreçte aile desteği, öğretmen bakış açısı ve sistemin gerekli düzenlemeleri içermesini de şartlar olarak ileri sürülmektedirler. Zihinsel olarak öğrenme problemi yaşamayan ve kabul gören, sabırla üstüne düşülen ve aile desteğini almış zor çocukların başarı oranlarının arttığı katılımcılar tarafından vurgulanmaktadır. Araştırmaya katılan sadece üç sınıf öğretmeni (MO1, MO4, MO19) zor çocukların hayatta sosyal uyum ve akademik yönden istikrarlı bir başarı sağlayamayacaklarını belirtmişlerdir.