Zihin engelli bireylerin gelişim evreleri ayrıntıları ile aşağıda yer almaktadır.
2.5.1. Zihinsel Engelli Çocukların Bilişsel Gelişimi
Zihinsel engelli çocukların çoğunluğu bilişsel düzeyde hatırlamada güçlük çekerler. Bu çocukların çoğunun, bilişsel gelişiminin tamamen entellektüel faktörlerden ziyade, motivasyona bağlı olduğu iddia edilmektedir. Araştırmalar klinik gözlemler, zihinsel engelli çocuğun bilişsel görevlerdeki başarısızlık öyküsünün, problem çözme sırasında, bu ipuçlarına güvenme, hatalarla sonuçlansa bile, dış ipuçlarına daha duyarlı olmasının neden olduğunu ortaya koymaktadır. Genel olarak en çok karşılaşılan durumlardan birisi de kısa süreli bellekteki bilgileri uzun süreli belleğe aktarmada yaşanılan güçlüklerdir. İşitsel ve görsel olarak zayıf oldukları için dikkat sorunu sıklıkla yaşanır. Dikkat sorunu ise, öğrenme sürelerinde gecikmeye neden olur. Bu nedenle yaşıtlarına göre hazırlanmış eğitim programlarından yeterli bir şekilde yararlanamazlar. Soyut işlemleri kavramsal olarak algılamaları geç ve güçtür. Yeni durumlara uyum sağlama, genelleme yapmada, kazanılmış bilgileri transfer etmede problem yaşarlar. (Ahmetoğlu, 2004; 48-50).
2.5.2. Zihinsel Engelli Çocukların Psikomotor Gelişimleri
Gelişme terminolojisi alanında “motor” kelimesi eyleme geçmek için kullanılır. Gelişim süreci, bireylerana rahmindeyken fiziksel olarak başlar doğduktan sonra hızla devam eder. Gelişim sürecindeki bazı eylemler reflekslere dönüşür ve yaşamı sürdürürken, bazı hareketler bilinçli olarak organların kullanılmasıyla motor becerilere dönüşür. Bir ayağın üzerinde durulması ya da kağıdın kesilmesi gibi organların bilinçli olarak kullanılması “psikomotor gelişim” olarak kabul edilen eylemlerdir. Psikomotor gelişimi ile ilgili faaliyetler, sadece çocukların fiziksel gelişim süreçlerine değil, aynı zamanda sosyal ve duygusal gelişim süreçlerine de büyük katkı sağlamaktadır. Zihinsel engelli çocukların, diğer gelişim süreçlerinde
olduğu gibi motor gelişim süreçlerinde bazı yetersizlikleri vardır. Zihinsel engelli çocukların fiziksel değişimi ve gelişimi, farklı faktörlere bağlı olarak akranlarına göre daha yavaştır. Yaşamlarının ilk günlerinden beri, zihinsel engelli çocuklar zayıf kaslarının bir sonucu olarak motor gelişim süreçlerinde gecikmeler yaşarlar. Çocukların motor gelişim düzeylerinin farkında olmak onların eğitimi açısından önemlidir. Çocukların yetenekleri ve becerileri, motor gelişim süreci boyunca beceri kazanma konusunda önemli faktörlerdir. Her bireyin kendi düşünme, hareket etme, hissetme, konuşma ve anlama şekli vardır. Kendi yaşlarına göre, zihinsel engelli çocuklar denge, eylem ve el sanatları gibi bazı alanlarda daha az yeteneklidir (Erim ve Caferoğlu,2017;1307).
2.5.3. Zihinsel Engelli Çocukların Dil Gelişimi
Zihinsel engelli çocuklarda sağlıklı normal çocuklar gibi konuşmayı öğrenebilirler. Ancak zihinsel geriliğe sahip oldukları için konuşmaları daha geç seyreder. Mevcut kanıtlar, zihinsel engelli çocukların özellikle dilin yapısal yönlerinde belirli zorluklardan dolayı geç öğrenme olasılıklarının yüksek olduğunu göstermektedir. Zihinsel engellilik düzeyi, gerilikleri arttıkça dil ve konuşma becerileri daha da gerilemektedir. Hafif düzeyde zihinsel engelli çocukların, kelimelere ses ekleme eğilimi görülüp sesleri yanlış ifade ederler. Sözlü yönergeleri, verilen talimatları yerine getirme ve anlamada yetersizlik gösterirler. Sözcük dağarcıkları daha sınırlı, kurdukları kelimeler yaşıtlarının gerisinde olup kelimelerin kullanımı yanlış yerde, yanlış telaffuz kullanırlar. Hafif engelinden dolayı bu çocuklar insanlarla iletişim kurabilmektedirler. Orta ve ağır zihinsel engelliler ise hafif zihinsel engellilere göre dil ve konuşma kapasitesi daha az gelişmiş olup, isteklerini, düşüncelerini daha az kelime ve cümle kurarak sınırlı bir biçimde dile getirmektedirler (Kulaksızoğlu, 2003).
2.5.4. Zihinsel Engelli Çocukların Sosyal Gelişimleri
Zihinsel engel, herhangi bir toplumdaki en sıkıntılı engellerden biridir. Zeka geriliği olan bireyin gelişimi, altta yatan bozukluğun türüne ve derecesine, ilişkili engellere, çevresel faktörlere, psikolojik faktörlere, bilişsel yeteneklere ve eş tanılı psikopatolojik koşullara bağlıdır. Sosyal gelişim, sosyal beklentilere uygun davranma yeteneğinin kazanılması anlamına gelir. Sosyalleşmek, sosyal olarak
onaylanmış şekillerde davranmayı öğrenmek, onaylanmış sosyal rolleri oynamak ve sosyal tutumların gelişmesini kapsar. Zeka geriliği olan kişiler için, nihai sosyal gelişim düzeylerinin, okuryazarlık düzenlemelerinde ihtiyaç duyulan desteğin derecesi ve toplumdaki bütünleşmeleri, kişisel, ev ve toplum işleyişindeki becerilerin kazanılmasının ana hatlarıyla vurgulanmasıyla bir anlamı vardır. Aynı zamanda yaşam kalitesine de önemli ölçüde katkıda bulunur. Dolayısıyla, sosyal gelişmeyi kolaylaştıracak veya engelleyebilecek faktörlerin araştırılması özel bir önem taşır. (Shastri ve Mishra; 1974;33).
Zihinsel engelli çocuklar, düşük zihinsel gelişim nedeniyle, normal çocuklarla karşılaştırıldığında sınırlı kapasiteye sahiptir. Dolayısıyla bu çocukların sosyal işlevlerinin etkilendiği bilinmektedir. Bu durum, engel derecesi ile yakından ilişkilidir. Beyin patolojisine ek olarak, bu çocukların normal bir sosyal düzenekte arızalanmasıyla ilgili başka faktörler de vardır. Çocuğun büyüdüğü belirli bir çevresel ortam, çocuğun sosyal bir ortamda işleyişini iyileştirme veya kötüleştirme konusunda önemli bir rol oynar. Genel olarak, normal sağlıklı çocuklara oranla zihinsel engelli çocuklar, daha çok duygusal ve sosyal problemler yaşarlar. Grup içerisinde arkadaşlarına daha bağımlı, sorumluluk almak istemeyen ve daha çok kendilerinden küçük çocuklarla iletişim kuran çocuklardır. Duygularının farkında olmada, etkileşim başlatma arkadaşlık kurmada ve sürdürmede davranışlarını kontrol etmede, sosyal kurallara uymada ve kavramada sınırlı kapasiteye sahiptirler. Bu çocuklar öz güven eksikliğinden dolayı sosyal ortamlara uyum sağlamada zorluk yaşarlar. Empati kurmadan yoksundurlar(Taş,2017;24).