Nitel araştırma; algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve çok yönlü bir şekilde ortaya konmasında nitel bir sürecin izlendiği ve bu esnada nitel veri toplama araçlarının kullanıldığı araştırma sürecidir(Yıldırım ve Şimşek, 2013).
Briggs’e, 1986 göre görüşme yöntemi; kişilerin görüşlerine, duygularına, inançlarına, tutumlarına, deneyimlerine ilişkin bilgi elde etmede etkili olması nedeniyle, sosyal bilimlerde yapılan araştırmalarda en yaygın veri toplama aracı olarak kullanılır (aktaran Yıldırım ve Şimşek, 2013). Derinlemesine bilgi, anlık tepki, esneklik, yanıt oranı, tamlık, veri kaynağının teyit edilmesi, sözel olmayan davranış, soru sırası, ortam üzerindeki kontrol gibi özellikler görüşme yönteminin üstün yanlarıdır.
Türnüklü’ye (2000) göre yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinde planlanan soruların olduğu görüşme formunun yanı sıra görüşmenin akışına göre sorular ekleyebilir, kişinin konuyu yeterince aydınlatmasını sağlayabilir. Bu teknik görüşmeciye hem standartlık hem de esneklik tanıdığı için eğitim bilimleri araştırmalarına uygun bir tekniktir. Bu araştırmada amaç zihin engelli çocuklara matematik becerilerinin kazandırılmasında öğretmenlerin Etkileşim Ünitesi yöntemini kullanımı ile ilgili görüşlerini ortaya çıkarmak olduğundan dolayı bu yöntem kullanılmıştır.
Görüşme sonrası verileri iki şekilde kaydedebiliriz; bunlar not alma ve kayıt cihazı ile kaydetmedir. Kayıt cihazı ile kayıt yapmanın araştırmacı açısından en önemli avantajı not alma sorunun ortadan kalkmasıdır. Böylelikle soru sorma ve dinleme işlevlerini daha etkili bir şekilde gerçekleştirmiş olur(Yıldırım ve Şimşek, 2013).
4.2. Çalışma Grubu
Konya ili merkez ilçelerde zihin engelli öğrencilerin bulunduğu özel eğitim sınıflarında görev yapan özel eğitim öğretmenleri bu çalışmanın katılımcılarını oluşturmaktadır. Çalışma grubu amaçsal örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesine göre belirlenmiştir. Amaçsal örnekleme; çalışmanın amacı
doğrultusunda bilgi yönünden zengin durumların seçilmesidir bu durum da derinlemesine araştırma yapmak için gereklidir. Maksimum çeşitlilik örneklemesi de örneklemin kendi içinde benzemesi fakat farklı durumlardan oluşmasıdır( Büyüköztürk, 2012). Bilgi açısından zenginlik önemli olduğundan amaçsal örnekleme tercih edilmiştir. Çalışma grubunu belirlemedeki temel kriter zihinsel engele sahip bir öğrencinin özel eğitim öğretmeni olmaktır. Bu kriter doğrultusunda 38 öğretmen belirlenmiştir. Görüşme yapılan okullar, okulların türü ve öğretmen sayıları Tablo 3 te gösterilmiştir.
Tablo 3: Görüşme yapılan okullar, okulların türü ve öğretmen sayıları
Görüşme Yapılan Okullar Okul Türü Öğretmen Sayısı
Atatürk İlkokulu İlkokul- Hafif Özel eğitim sınıfı
4 Kemal Rızvanoğlu İlkokulu İlkokul-Hafif Özel eğitim
sınıfı
1
İMKB Ortaokulu Ortaokul Hafif Özel
Eğitim Sınıfı
4 Cumhuriyet Ahmet Haşhaş Ortaokulu Ortaokul Hafif Özel
Eğitim Sınıfı
6 Meram Atatürk Mesleki ve Teknik
Anadolu Lisesi
Meslek Lisesi Hafif Özel Eğitim Sınıfı
1 Selçuklu Özel Eğitim Meslek Okulu Özel Eğitim Meslek Okulu
Sınıfları (Hafif)
7 Selçuklu Öğretmen Fatma Menekşe
Özel Eğitim Uygulama Okulu
1.Kademe Özel Eğitim Sınıfları
(Orta- Ağır)
4
Selçuklu Öğretmen Fatma Menekşe Özel Eğitim Uygulama Okulu
2.Kademe Özel Eğitim Sınıfları
(Orta- Ağır)
6
Selçuklu Özel Eğitim Uygulama Okulu
3.Kademe Özel Eğitim Sınıfları
(Orta- Ağır)
4.3. Veri Toplama Araçları
Veri toplama araçları ile ilgili olan bilgiler aşağıda yer almaktadır. 4.3.1. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu
Bu aşamada “Zihin Engelli Öğrencilerin Matematik Eğitimlerinde Kullanılan Etkileşim Ünitesi Yönteminin Etkililiği Hakkında Özel Eğitim Öğretmenlerinin Görüşlerinin Değerlendirilmesi” için Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu geliştirilmiştir.
Bu formdaki soruların geliştirilmesinde alanda çalışan öğretmenlerin ve üç akademisyen ve iki ölçme değerlendirme uzmanının görüşüne başvurulmuştur. Araştırmacı yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırladıktan sonra alanda çalışan iki öğretmenle pilot çalışma yapmıştır. Bu çalışmalardan elde edilen bilgiler doğrultusunda araştırmacı ve danışmanın görüşlerinden sonra görüşme formuna son hali verilmiştir. Tablo 4. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu geliştirilirken yapılan çalışmalar aşamalı olarak verilmiştir.
Tablo 4. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu Aşamaları
1. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu yapılan çalışmalar incelenerek taslak form oluşturulmuştur.
2. Soruların oluşturulmasında araştırmacı ve danışman formu geliştirmeye devam etmiştir.
3. Bu formun geliştirilmesinde alanda çalışan iki öğretmen, üç akademisyen ve iki ölçme değerlendirme uzmanının görüşlerine başvurulmuş gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
4. Alanda çalışan iki öğretmenle pilot çalışma yapılmış.
5. Araştırmacı ve danışmanın görüşleri ile Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formuna son hali verilmiştir.
6. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu uygulanmıştır. 7. Görüşme sonrası veriler yazıya dökülmüştür.
8. Görüşmeye ait yazılar düzenlenmiştir. 9. Yazıya dökülen veriler analiz edilmiştir.
Görüşmeye katılan öğretmenlerde gönüllük esastır. Görüşme esnasında öğretmenlerin görüşme formundaki sorulara samimi ve doğru cevaplar verdiği varsayılmıştır. Görüşmeler sessiz ortamlarda, karşılıklı olarak soru – cevap şeklinde, ses kayıt cihazına kaydederek ortalama 10 dakika sürmüştür. Görüşme yapılan bireylere bu ses kayıtlarının sadece bilimsel nitelik taşıdığı, farklı kişilerle paylaşılmayacağı da belirtilerek karşılıklı güven duygusu oluşturulmuştur.
4.4. Verilerin Analizi
Araştırmanın bu bölümünde veri toplama araçlarından elde edilen verilerin analizine ilişkin bilgiler yer almaktadır.
Araştırmanın bu aşamasında “Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” ile elde edilen veriler nitel veri analizi yöntemlerinden betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir.
Araştırma esnasında toplanan veriler önceden oluşturulmuş olan temalar doğrultusunda özetlenir ve yorumlanır. Verilerin sunumu görüşme ve gözlem esnasında kullanılan sorular dikkate alınarak ta yapılabilir; araştırma sorularının ortaya çıkardığı temalara göre de yapılabilir. Buradaki asıl amaç oluşturulmuş olan bulguları okuyucuya düzenlenmiş ve yorumlanmış olarak sunmaktır. Bu analiz dört aşamadan oluşmaktadır. Bunlar: Betimsel analiz için bir çerçeve oluşturma, Tematik çerçeveye göre verilerin işlenmesi, Bulguların tanımlanması, Bulguların yorumlanması olarak sıralanmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2013).
Görüşmeye katılan otuz sekiz katılımcının her birinin verdiği cevaplar ses kayıt cihazı ile kaydedilmiş; ardından yazıya dönüştürülmüştür. Ve tek tek incelenmiştir. Öğretmenlerin görüşlerinin analizinde, ifadelerin benzerliğine göre gruplamalar yapılmıştır. Veriler sayısallaştırılarak yüzde olarak ifade edilmiştir. Veriler analiz edilirken etik açıdan her bir görüşmeciye kod verilmiştir. Örneğin; 1. Görüşmeciye (Ö.1) şeklinde belirtilmiştir.
Nitel araştırmada elde edilen bu veriler bulgular bölümünde ayrıntılı incelenmiştir.