Yusuf’un Gördüğü Burhan

Yusuf, şehevi arzuların doruk noktaya ulaşmaya yol aradığı, nefsin zincirlerini koparmaya çalıştığı zamanda ve böyle kaygan bir zeminde dik durabilmiş, beşeri arzularına geçit vermemiş “heyte lek” çağrısına “maazallah” diyerek karşılık vermiştir. Peki, Yusuf, “İffet abidesi Yusuf” olarak anılmasına sebep olan bu zor imtihanda böyle sağlam nasıl durabilmiş, nefsiyle savaşın galibi nasıl olabilmiştir? Buna cevap ayettedir:

“Andolsun ki, kadın ona meyletti. Eğer Rabbinin işaret ve ikazını görmeseydi o da kadına meyletmişti. İşte böylece biz, kötülük ve fuhşu ondan uzaklaştırmak için (delilimizi gösterdik). Şüphesiz o ihlâslı kullarımızdandı.”156

Bu ayetteki “Rabbinin işaret ve ikazını görmeseydi o da kadına meyletmişti” şeklinde tercüme edilen cümle hakkındaki yorumlara baktığımızda, Mâverdî ayrıntıya girerek altı görüş sıralamış olsa da157

, temelde iki farklı görüş olduğunu görmekteyiz. Kanaatimizce bu iki görüşün sebebi ayetin şu iki şekilde anlaşılmasından kaynaklanmaktadır:

1. Rabbinin burhanını görmeseydi, Yusuf da kadına meyletmişti aslında.

Bu şekilde anlaşılmasından dolayı Yusuf’un da kadına şehvetle yaklaştığı ancak Rabbinin burhanını görünce o şehvetinin kaybolduğu ve günaha bulaşmadan onu terk ettiği söylenmiştir.158

Yani bu görüşe göre, kadın çağırdığında Yusuf da kadına meyletmiştir, yaklaşmıştır ama Rabbinin burhanını görünce fiilî durum gerçekleşmeden geri durmuştur.

2. Rabbinin burhanını görmeseydi Yusuf da kadına meylederdi/meyledebilirdi. Bu anlayışa göre ise Yusuf da nihayetinde bir beşerdi ve şehevi duygulara sahipti. Eğer Rabbinin burhanını görmeseydi insanın tabiatında bulunan bu duygudan dolayı meyledebilirdi. Yani “kadında azimle birlikte meyil varken Yusuf’ta azim

156 _{Yusuf, 12/24.}

157 _{Mâverdî, age., III, 24.}

olmaksızın her insanda olan şehvet cihetiyle bir meyil bulunmaktaydı.”159

Ancak, o meyil açığa çıkmadan Yusuf Rabbinin burhanını görmüştü.

Ayeti bu şekilde düşünenler, cümleyi gramer olarak ele aldıklarında “lev la” şart edatının cevabının kendisinden önce geldiği kanısına varmışlardır.160

Dolayısıyla cümleyi “Yusuf da kadına meyletmişti, Rabbinin burhanını görmeseydi” şeklinde değil de yukarıda verdiğimiz gibi “meyledebilirdi” şeklinde ele almışlardır.

Peki, Rabbinin burhanı nedir? Burhan, sözlükte delil, kanıt161

anlamındadır. Ayette geçen burhan için ise farklı yorumlar bulunmaktadır. Bunlara birkaç örnek verecek olursak; Yusuf’un babasının suretini gördüğü söylenmiştir. Babası ona nebilerden olduğunu söylemiş ve onu kadına yaklaşmaması konusunda uyarmıştır.162

Başka bir görüşe göre Yusuf bir melek görmüştür.163

Bir başka yoruma göre de Yusuf’un zinanın çirkinliğini ve cezasız kalmayacağını aynelyakin bilmesi ve bunları düşünebilmesi, onun gördüğü burhanın karşılığıdır.164

Bunlara ek olarak, Zâdü’l-Mesîr’de, Yusuf’un gördüğü burhanın efendisi olan azizin hayali olduğu da geçmektedir. Ayrıca başka bir rivayete göre Yusuf kadının odasında bulunan bir putun üzerinin örtülmüş olduğunu görür. Bunun nedenini sorunca kadın taptığı ilahından utandığı için onu örttüğünü söyler. Bunun üzerine Yusuf her şeyi gören ve bilen Rabbinden utanması gerektiğini düşünür. Bu olayın da Yusuf’un gördüğü burhan olduğu söylenmiştir.165

Bütün bu rivayetleri düşünüp değerlendirdiğimizde Yusuf’un gördüğü burhanın Yusuf’taki Allah inancı ve Allah korkusu olduğu kanısına varmaktayız. Çünkü o “hadi gel” çağrısı karşısında hemen Allah’a sığınmıştır, O’ndan yardım talep etmiştir. Böylesi zor bir imtihan karşısında başka kimden yardım istenebilir ki? Güzel ve zengin bir kadın vardır karşısında ve kapılar kilitlidir. Kapıların kilitli olması “insanda günaha karşı hayâdan meydana gelen direncin kırılmasını”166

sağlayabilecek bir durumdur. Ancak onun bu durumda direnci kırılmamış ve kırılmaması için de Allah’a sığınmıştır. Böyle

159

Cessâs, Ebu Bekir Ahmed bin Ali Er- Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Beyrut, trs., III, 220; Alûsî, age., XII, 554; Ebu Suud, age.,III, 380.

160 _{El-Cevzî, age., IV, 205; El-Endülüsi, Bahru’l-Muhît, VI, 257.} 161

Firuzabadi, age., s. 1523.

162

Taberî, age., VII, 228; Cessâs, age., III, 221; Mâtûrîdî, age., VII, 293; El-Endülüsi, El-Muhararu’l- Vecîz, III, 234; Beydâvî, age., I, 481; Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali bin Ahmed, El-Vecîz fî Tefsîri’l- Kitabi’l-Azîz, Beyrut, 1995, I, 543; El-Cevzî, age., IV, 207.

163 _{Cessâs, age., III, 221; El-Endülüsi, El-Muhararu’l-Vecîz, III, 234; El-Cevzî, age., IV, 208.} 164

Cessâs, age., III, 221; Yazır, age., V, 40; Ebu Suud, age.,III, 380; Zuhaylî, age., VI, 476; El-Endülüsi, El-Muhararu’l-Vecîz, III, 234; El-Cevzî, age., IV, 208.

165 _{El-Cevzî, age., IV, 208.}

bir anda, Rabbine sığınabilmesi ve böylelikle günaha meyletmemesi kısaca içindeki iman gücünü hissetmesi, Yusuf’un gördüğü burhanın ta kendisidir.

Allah Teâlâ, işte o burhan ile Yusuf’u kötülük ve fuhuştan uzaklaştırdığını beyan etmiştir. Ayette geçen “kötülük”, evinde kaldığı efendisine hıyanet; “fuhuş” ise zina olarak yorumlanmıştır.167

Evet, Yusuf kadının teklifini reddederek kendisine iyi muamelede bulunan efendisine hıyanetten ve “zehirli bal”168

hükmündeki zinadan uzak durmuştur. Ayette, “Şüphesiz o ihlâslı kullarımızdandı.”169

buyrularak Yusuf’un Allah’a imandaki içtenliği ile nefsinin esiri olmaktan kurtulduğuna vurgu yapılmıştır. Çünkü “Yusuf Allah’ın seçtiği, vahyi ve risaleti için lâyık kıldığı, her türlü lekelerden uzak tuttuğu, ihlâslı ve bundan dolayı şeytanın aldatamayacağı kullardandır.”170

Ayette anlatılan durumu hayal etmemiz günümüz şartlarında hiç de zor değildir. Nitekim aynı ve benzer durumlar yaşanmakta, üstelik televizyon ve internet vasıtasıyla tüm dünyaya izletilmektedir. Fuhşun ve zinanın yaygınlaştığı ve normal görülmeye başlandığı asrımızda sokakları geçelim, evlerde televizyon ve bilgisayar ekranlarında her an karşılaşabileceğimiz günaha davetler karşısında “maazallah” deme yürekliliğini iman ediyorum diyen kaç kişi gösterebilmektedir?

Bakmanın haramdan sayılmadığı çağımızda, günahların özendirici bir üslupla anlatılıp seyrettirildiği televizyonların ve bilgisayarların kapama tuşlarına basmak Yusuf gibi “maazallah” demenin ve evimizde vakarla oturmanın171

günümüzdeki şekli olsa gerektir.