Yurtiçinde Yapılan Araştırmalar

Can ve Gündüz (2016), “İlkokullarda Çalışan Öğretmenlerin, Maarif Müfettişleri ve Okul Müdürlerinin Yapmış Olduğu Rehberlik Çalışmalarından Yararlanma Düzeylerinin İncelenmesi” isimli araştırmasıyla, resmi ilkokullarda görevli öğretmenlerin, maarif müfettişleri ve okul müdürlerinin yapmış olduğu rehberlik çalışmalarından yararlanma düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanan veriler, içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırmada; öğretmenlerin büyük bir çoğunluğunun, okul müdürleri ve maarif müfettişlerinin etkili bir rehberlikte bulunamadıkları ve öğretmenlerin bu rehberlik çalışmalarından yeterli derecede yararlanamadıkları ortaya çıkmıştır. Araştırma sonunda ortaya çıkan bir başka sonuç ise öğretmenlerin, rehberliğin eğitimli okul müdürleri tarafından yapılmasının faydalı olduğunu düşüncesine sahip olmalarıdır.

Arslanargun ve Tarku (2014)’ nun “Öğretmenlerin Mesleki Denetim ve Rehberlik Konusunda Müfettişlerden Beklentileri” isimli araştırmanın amacı; öğretmenlerin mesleki denetim ve rehberlik konusunda eğitim müfettişlerinden beklentilerini tespit etmektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır. Üç ayrı ilden toplam 64 öğretmen araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Verileri toplamada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Toplanan veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda; öğretmenlerin büyük çoğunluğunun denetim sistemi ve müfettişlere karşı olumsuz tutumları olduğu görülmüş ve rehberlik boyutunun ihmal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Serpen (2014)’ in “Maarif Müfettişlerinin Denetlemede Karşılaştıkları Sorunlara Karşı Algı Düzeylerinin İncelenmesi” isimli araştırmasının amacı cinsiyete göre, müfettişlik için görev öncesi alınan eğitime göre ve kıdeme göre müfettişlerin denetimde karşılaşılan problemleri algılama derecelerini belirlemek; Türkiye'de denetimde var olan sorunları tespit etmek ve çözüm önerileri getirmektir. Araştırmanın çalışma grubu; tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen; 2013-2014 eğitim öğretim yılının ikinci yarıyılında Çanakkale ilinde görev yapan; 1 kadın 17 erkek maarif müfettişi ve görüşmeye katılan 1 kadın 12 maarif müfettişi oluşturmuştur. Araştırmada karma modeli kullanılmıştır. Müfettişlerin denetimde karşılaştıkları sorunları belirlemek için Doç. Dr. Ali Rıza Terzi (1996) tarafından geliştirilen Müfettişlerin Teftişte Karşılaştıkları Sorunlar Anketi ve yarı yapılandırılmış ölçek formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde ise SPSS 16.0 paket programı

33

kullanılmıştır. Görüşme formlarından elde edilen bilgiler de içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre cinsiyet, müfettişlik öncesi göreve hazırlık için gidilen okul ya da kurslara ve müfettişlerin öğretmen ve yöneticilerle çok sorun yaşamadıkları sonucuna ulaşılmıştır; ancak, fazla iş yükü, müfettiş sayısının azlığı, ani çıkan soruşturmalar ve hizmet içi eğitim yoluyla müfettişlerin kendilerini geliştirme imkânı bulamamalarından dolayı müfettişlerin görevlerini tam olarak yapmalarına engel oluşturduğu anlaşılmıştır.

Sivrikaya (2014), “Çağdaş Denetime İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Maarif Müfettişlerinin Algıları” isimli çalışmasıyla araştırmanın örneklemini oluşturan Doğu Marmara Bölgesinde belirlenen 100 öğretmen, 100 okul yöneticisi ve 100 maarif müfettişine ulaşılıp çağdaş denetim ölçeği uygulanarak, deneklerin çağdaş denetim algıları ölçülmeye çalışılmıştır. Araştırmanın alt problemlerinin çözümlenmesi için elde edilen verilerin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama gibi istatistiksel değerler ile t-testi, tek yönlü varyans analizi teknikleri kullanılmıştır. Çağdaş denetim algısında cinsiyet, kıdem ve öğrenim durumuna göre farkları tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda; öğretmenlerin, yöneticilerin ve maarif müfettişlerinin uygulanan bilimsel denetim anlayışından şikâyetçi oldukları görülmüştür.

Aküzüm ve Özmen (2013)’ in “Eğitim Denetmenlerinin Rollerini Gerçekleştirme Yeterlikleri Bir Meta-Sentez Çalışması” isimli araştırmanın amacı; Türkiye’deki eğitim denetmenlerin rollerini gerçekleştirmedeki yeterliklerine ilişkin mevcut durumu, meta-sentez yöntemi ile ortaya koymaktır. Araştırmada nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı yüksek lisans ve doktora tezleri taranarak 18 tane çalışma, araştırmanın kapsamına alınmıştır. Toplanan veriler, meta-analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda; denetmenlerin kendi yeterliklerini “yüksek” düzeyde buldukları; okul yöneticilerinin ise denetmenlerin yeterliklerini “orta” düzeyde buldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Kayıkçı ve Uygur (2012), “İlköğretim Okullarının Denetiminde Mesleki Etik (Bir Durum Çalışması)” isimli çalışmasında denetim etkinlikleri sırasında müfettişlerden beklenen etik ilkelerin neler olduğunu; bu ilkelerin müfettişlerce ne derece yerine getirdikleri belirlemek ve müfettişler, okul yöneticileri, sınıf öğretmenlerinin konuyla ilgili görüşleri tespit edilmeye çalışmıştır. Araştırma sekiz ayrı ilden seçilen 12 eğitim denetmenini, 10 ilköğretim okulu yöneticisini ve 18 ilköğretim okulu öğretmenini kapsamaktadır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla toplanmıştır. Araştırma sonunda denetimde etiğin önemli görüldüğü; ancak etik ilkelerin yeterince uygulanamadığı ortaya çıkmıştır.

34

İnsan ilişkileri ve iletişim becerilerini kullanmak, ortamın koşullarına göre denetim yapmak, belli bir standarda göre denetleme yapmak, öğretmeni geliştirici tavsiyelerde bulunmak, okulda yemek ve ikram kabul etmemek, müdür odasına karargâh olarak kullanmamak, denetime yeterince zaman ayırmak ve gelişmeleri takip etmek, denetmenlerden beklenen etik davranışlardır.

Kızılkanat (2011) “İlköğretim Okullarında Yapılan Denetim Etkinliklerinin Öğretmenlerin Mesleki Gelişimleri Üzerine Katkısı” adlı çalışması ilköğretim okullarında yapılan denetim etkinliklerinin öğretmenlerin mesleki gelişimleri üzerindeki katkısının ne düzeyde olduğunu belirlemek amacıyla 2010-2011 eğitim- öğretim yılında İstanbul’un Anadolu yakasındaki ilköğretim okullarında görev yapan 362 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Amaca uygun olarak genel tarama modeli kullanılmış ve veriler anket yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler t testi ve Oneway ANOVA ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda; cinsiyet değişkenine göre öğretmenlerin görüşlerinde bir farklılık ortaya çıkmamıştır. Ancak genç öğretmenlerin konuya ilişkin algılarının, kendilerinden daha yaşlı olan öğretmenlere göre daha olumsuz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Aypay (2010), “Denetçi Profiline İlişkin Sorunlar” isimli araştırmasında ilköğretim müfettişlerinin profilini ortaya koymayı amaçlamıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 40’ın üzerindeki ilden gelen 128 müfettiş oluşturmaktadır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, t-testi, ANOVA ve Kay-kare gibi istatistiksel kullanılmıştır. Denetçilerin Türk Eğitim Sistemi’nin en önemli eğitim sorunu olarak öğretmen niteliklerini gördükleri; rehberlik, iletişim ve liderlik konularında eğitimlere ihtiyaç duyduklarını; bilgi ve iletişim teknolojisinin konusunda kendilerini geliştirmek istedikleri; zamanlarının büyük kısmını eğitim öğretim dışındaki etkinliklere ayırdıkları bulgularına ulaşılmıştır.

Işık (2010)’ ın yapmış olduğu “İlköğretim Müfettişlerinin Öğretmenin Mesleki Gelişimine Katkısı” isimli araştırma, ilköğretim müfettişlerinin öğretmenlerin mesleki gelişimine olan katkısını tespit etmek; öğretmenlerin beklentilerini ortaya çıkarmak ve bu konuda ortaya çıkan eksikliklerin giderilmesi hususunda öneriler sunmak amacıyla yapılmıştır. Araştırmada verileri, İstanbul’un üç ilçesinde tesadüfi örneklem yoluyla seçilmiş 18 ilköğretim okulunda çeşitli branşlarda 323 öğretmene anket yoluyla uygulanmış. Verilerin istatistiksel analizi SPSS 18.0 ile yapılmıştır. Cinsiyet ve okul değişkenleri için t – testi çözümlemesi yapılırken; kademe değişkeni için Kruskal-Wallis H Testi; yaş, branş, meslekte çalışma süresi (kıdem) ile ilgili grup değişkenleri arasında farklılık olup olmadığını belirlemek için de tek yönlü varyans

35

analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; bayan öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre yardım isteme, kolay ilişki kurabilme ve duygularını ifade etme konularında erkek öğretmenlere göre daha istekli oldukları görülmüştür. Yaş gruplarına göre; öğretmenlerin müfettişler ile ilgili görüşlerinin farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Buna göre 21–25 yaş grubundaki en genç öğretmen grubunun müfettişlerin kendileri üzerindeki etkilere ilişkin görüşlere en olumlu cevapları verdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Kıdem değişkeni açısından öğretmen görüşleri arasında anlamlı bir farklılık ortaya çıkmamıştır.

Rüzgâr (2010)’ ın “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Mesleki Gelişiminde Okul Yöneticilerinin Katkıları” isimli araştırmasının amacı; ilköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki gelişimlerinde okul yöneticilerinin katkılarını belirlemek ve bu kapsamda önerilerde bulunmaktır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İstanbul’un Anadolu Yakası’ndaki çeşitli ilçelerde yer alan 20 farklı ilköğretim okulunda görev yapan toplam 369 öğretmen araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Araştırmada geliştirilen anket aracılığı ile elde edilen verilerin istatistiksel olarak SPSS 15.0 programı ile analiz edilmiştir. Araştırmada öğretmen görüşlerinin aralarında anlamlı fark olup olmaması ile t testi ve tek yönlü varyans analizi uygulaması yapılmış, sonrasında elde edilen farklılığın kaynağını belirlemek amacıyla Scheffe testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda; İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki gelişiminde okul yöneticilerinin katkıları ile ilgili bulgulara rastlanmıştır.

Akbaba Altun ve Memişoğlu (2008), öğretmenlerin performans değerlendirilmesine ilişkin olarak öğretmen, yönetici ve ilköğretim müfettişi görüşlerini ortaya koymak amacıyla “Performans Değerlendirilmesine İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Müfettiş Görüşleri” isimli çalışmayı gerçekleştirmişlerdir. Veriler açık uçlu anket yoluyla toplamıştır. Araştırmanın sonucunda; mevcut denetim sisteminin öğretmenlere yeterince rehberlik sağlayamadığı ve denetimin yeniden yapılandırılması gerektiği bilgisine ulaşılmıştır.

Demirkol (2008)’ un “İlköğretim Müfettişlerinin Öğretmenlerin Mesleki Gelişimlerine Katkıları” isimli araştırması, ilköğretim müfettişlerinin ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin görüşlerine göre öğretmenlerin mesleki gelişimlerine katkılarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma verileri, İstanbul ilinde 3 ilçeden yansız olarak seçilen, toplam 240 idareci ve çeşitli branşlardaki öğretmenlere anket yoluyla uygulanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS istatistik programı uygulanmıştır. Ortalamalar arasındaki farkın anlamlılığını test

36

etmek için t testi ve çoklu değişkenlerin olduğu durumlarda ANOVA analizi kullanılmıştır. Cinsiyet değişkenine ilişkin sonuçlar; erkek öğretmenlerin bayan öğretmenlere oranla “Öğretmenin başarısını onore ederek öğretmenle paylaşır.” maddesine anlamlı düzeyde daha fazla katılırken; öğrenim düzeyleri değişkenine göre öğretmen görüşleri arasında bir farklılığa rastlanmamıştır; ancak yaş değişkeni, idari görev unvanı ve bulundukları okuldaki çalışma sürelerine göre öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı farklılıklar ortaya çıkmıştır.

Aslan (2000), “İlköğretim Okullarında Yöneticilerin, Yönetici Teftişine Konu Olan Görevlerinin Değerlendirilmesi (Kahramanmaraş ili örneği)” isimli araştırmasıyla ilköğretim müfettişlerinin ve okul yöneticilerinin değerlendirmelerine göre; yöneticiler, yönetici teftişine konu olan fiziki durum, yönetim-eğitim-öğretim, personel işleri, öğrenci işleri, büro-hesap-ayniyat işleri ile ilgili görevlerini ne düzeyde gerçekleştirdiklerini belirleyerek teftiş sisteminin gelişmesine katkıda bulunmayı amaçlamıştır. Araştırmanın evrenini, Kahramanmaraş ilinde görevli 50 ilköğretim müfettişi ile 1999-2000 il merkezi ve ilçe sınırları içindeki ilköğretim okullarında görevli 127 okulu yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırma verileri 50 ilköğretim müfettişi ve 43 ilköğretim okulunda görevli 109 okul yöneticisinden elde edilmiştir. Verilerin toplanmasında, araştırmacı tarafından geliştirilen anket kullanılmıştır. Grupların görüşlerinin belirlenmesinde aritmetik ortalama, standart sapma hesaplarından yararlanılmış, grupların görüşleri arasındaki farkın araştırılmasında ise t testi uygulanmıştır. Araştırmanın alt problemlerine ilişkin ulaşılan sonuçlar şöyledir: Birinci alt probleme ilişkin verilere göre; Müfettişler, okul yöneticilerinin fiziki durum, yönetim-eğitim-öğretim, personel işleri ile ilgili görevlerini "orta" düzeyde, öğrenci işleri, büro-hesap ve ayniyat işleri ile ilgili görevlerini "çok" düzeyde gerçekleştirdiklerine inanmaktadırlar. İkinci alt probleme ilişkin verilere göre; okul yöneticileri fiziki durum, yönetim-eğitim-öğretim, personel işleri ile ilgili görevlerini "çok" düzeyde,115 öğrenci işleri, büro-hesap ve ayniyat işleri ile ilgili görevlerini ise "pek çok" düzeyde gerçekleştirdiklerine inanmaktadırlar. Üçüncü alt probleme ilişkin verilere göre ise; ilköğretim okullarında yönetim teftişine konu olan görevlerin yerine getirilmesinde ilköğretim müfettişlerinin değerlendirmeleri ile okul yöneticilerinin değerlendirmeleri arasında anlamlı fark ortaya çıkmıştır.

Turan (1999)’ ın “İlköğretim Müfettişleri Kurum Denetiminin Etkililiği” isimli araştırmasında amaç; Türk Milli Eğitim Sistemi Teftiş alt sisteminin, kurum denetimindeki etkililik düzeyini tespit etmektir. Araştırmada, tarama modeli kullanılmıştır. Türkiye genelinde ekonomik, sosyal ve ulaşım şartlan yönünden birbirine benzerlik gösteren beş alt evrenden üçer il (5. hizmet bölgesinden dört il)

37

random yoluyla tespit edilerek araştırmanın belirlenen bu 16 ilden 320 ilköğretim müfettişi ve 320 ilköğretim okulu müdürü, araştırmanın örneklemini oluşturulmuştur. Araştırma verileri anket yoluyla toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS paket programı kullanılmıştır. Verilerin analizinde t testi ile gruplar arasındaki anlamlı bir farkın olup olmadığı test edilmiştir. Müfettiş grubunun, değişkenlere göre verdikleri yanıtlar arasında, anlamlı bir farkın bulunup bulunmadığı tek yönlü varyans analizi İle test edilmiştir. Anlamlı bulunan "F" değerinden sonra, farkın hangi gruplar arasında olduğunu bulabilmek amacıyla LSD testi kullanılmıştır. Araştırma sonunda; kıdemli müfettişlerin, kıdemsiz müfettişlere göre; yöneticilik yapan müfettişlerin, yöneticilik yapmayanlara göre; dört yıllık fakülte mezunlarının, 2 + 2 kurs mezunlarına göre kurum denetiminde daha başarısız olduğu görülmüştür.

Algün (1998), “İlköğretim Okulları 1. Kademe Öğretmenlerinin, Okul Müdürlerinin Denetleme Yeterliliklerine İlişkin Algı ve Beklentileri” isimli araştırmasında ilköğretim okulu I. kademe öğretmenlerinin, okul müdürlerinin denetim yeterliliği konusundaki algı ve beklentilerini ortaya çıkarmak ve bunun daha yeterli hale gelmesi için öneriler geliştirmeyi amaçlamıştır. Verilerin toplanmasında, araştırmacı tarafından geliştirilen Okul Müdürünün Denetleme Yeterliliği ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini; Kars ili sınırlan içinde bulunan 16 ilköğretim okulundan 139 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada elde edilen verilerin istatistiksel çözümlemesinde SPSS kullanılmıştır. Deneklerin denetim etkinliklerine ilişkin değerlendirmeleri aritmetik ortalama, standart sapma, t testi, tek yönlü varyans analizi, scheffe anlamlılık testi ve duncan testleri kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmada sonucunda: ilköğretim okulu I. kademe öğretmenlerinin, okul müdürleri denetleme yeterliliğini "çok" yeterli algıladıkları ve "pek çok" düzeyinde denetleme yeterliliğine sahip olmalarını bekledikleri görülmüştür. Öğretmenler, ilköğretim okulu müdürlerinin I. kademe öğretmenlerini denetlerken “Çağdaş Denetim İlkelerini” uygulama, “Öğretimin Denetimi”, “Fiziki Koşullar”, “İnsan İlişkileri”, “Öğretmeni Geliştirme” ve “Denetim Sorunlarını Paylaşma” boyutlarında istenilen düzeyde olmadıkları düşüncesindedirler. Öğretmenler, okul müdürlerinin denetimleri sırasında, en çok Fiziki Koşullar düzenlenmesine, en az da “Öğretimin Denetimi” alt boyutuna önem verdikleri yönünde görüş bildirmişlerdir. Öğretmenler, okul müdürlerinin, denetim uygulamalarında öncelikle “İnsan İlişkileri” ve “Öğretmeni Geliştirme” konusunda yeterli olmasını istemişlerdir.

38