C1= Doğru seçilen kutucuk sayısı C2= Toplam doğru kutucuk sayısı C3= Yanlış seçilen kutucuk sayısı C4= Toplam yanlış kutucuk sayısı
Bu formüle göre öğrencilerin puanları -1 ve +1 arasında değişir. Bu puanı on üzerinden değerlendirmek için, önce negatifliği ortadan kaldırmak amacı ile bu puan 1 ile toplanır ve elde edilen sayı 5 ile çarpılır (Bahar vd., 2006).
1-Örümcek 2-Balina 3-Kelebek
4-Yengeç 5-Sazan 6-Yılan
7-Kartal 8-Solucan 9-Kurbağa
Şekil 1.1. Yapılandırılmış Grid Örneği (MEB, 2005)
Soru 1: Yukarıdaki kutucuklardan hangisi/hangileri omurgalı hayvanlar grubuna dahil olan canlıları içerir?
Soru 2: Yukarıda seçtiğiniz hayvanları balık-sürüngen-kurbağa-kuş memeli doğrultusunda sıralayınız.
Soru 3: Yukarıdaki kutucuklardan hangisi omurgasız hayvanlar grubuna dahil olan canlıları içerir?
f. Poster: Posterler bir projeyi daha önceden proje ve sistem hakkında hiçbir bilgisi
34
olmayan izleyicilere ana hatları ile tanıtıcı nitelikte hazırlanan iki boyutlu grafiklerdir (Aydoğdu vd., 2005).
Posterin hazırlanmasında dikkat edilecek noktalar şunlardır (Yaman vd., 2005):
Posterin genişliği 60-70 cm, yüksekliği ise 90-100 cm aralığında olmalıdır.
Posterler en az bir metre uzaklıktan okunabilecek şekilde düzenlenmelidir.
Poster; giriş, amaçlar, bulgular ve sonuçlar şeklinde bölümlere ayrılmalıdır. Bu bölümler içerisindeki geçişlere ve vurgulara özen gösterilmelidir.
Posterdeki yazılar ve konular, bütün bir ifade oluşturmalıdır.
Posterde konu ile ilgili resimler, şekiller, tablolar, yazılar ve önemli bilgiler arasında bir bütünlük oluşturulmalıdır.
g. Drama: Drama; bir olayı, bir durumu, konuyu, yaşantıyı tiyatro tekniklerinden yararlanarak oyun veya oyunlar geliştirerek canlandırmaktır. Drama; “yaratıcı drama”, “eğitsel drama” olmak üzere ikiye ayrılır. Öğrenme sürecinde daha çok yaratıcı drama kullanılmaktadır. Yaratıcı drama olay, olgu, yaşantı ve bilgileri yeniden yapılandırmaya yönelik etkinlikler içerir. Yaratıcı drama; ilgili kavram konusunda yapılacak drama çalışmasının amacı verildikten sonra, daha önceden hazırlanmış, yazılı bir metin olmaksızın drama yapan öğrencilerin tamamen yaratıcı buluşları, düşünceleri ve deneyimleri kullanarak ortaya koydukları oyundur. Bu tür drama da öğretmen drama ortamını hazırlar, hedeflerini belirler ve gerekli araç-gereç ve materyali hazırlar (Çepni, 2005).
Drama tekniğinin fen öğretiminde önem kazanmaya başlamasının en önemli nedenlerinden biri drama faaliyetlerinin doğası ile bütünleştirici öğrenmenin doğasının bir biri ile örtüşmesidir. Bütünleştirici öğrenme teorisinde birey bilgiyi çevresiyle etkileşim sonucunda yapılandırır. Drama etkinliklerinde de öğrencilere bilgiyi taklit etmek yerine deneyimlerden yararlanılarak kendi kendilerine oluşturabilecekleri ortamlar yaratılır (Çepni, 2005).
Drama sayesinde öğrenciler;
35
Çevresinde olup bitenleri daha iyi anlayarak yorumlar,
Drama da işlenen kavramları günlük yaşamla daha etkili ilişkilendirir,
Olayları deneyerek, yaşayarak, görerek ve hissederek öğrenir,
Kendine olan güven duygusunu geliştirir,
Bir olayda kişilerin rollerini ve dolayısıyla önemini kavrar,
Kendini ifade edebilen yaratıcı bir kişilik geliştirir,
Kavramları diğer kavramlarla ilişkilendirerek kavramsal yapılanmayı kolaylaştırır,
Soyut kavramları somutlaştırabilir,
Eğitim ve öğretimde aktif rol alarak öğrenilenlerin kalıcılığını artırır (Çepni, 2005).
Bentley ve Watts (1989)’a göre, drama ve rol oynamanın fen bilgisi dersindeki yararları şunlardır:
Öğretmen için dersin kontrolünü ve odağını aynı anda korur. Aynı zamanda öğrenciler öğrenmeleri için sorumluluk geliştirir.
Öğrencilere davranışları hakkında uygun kararlar, değerler ve duygular sağlar.
Sözlü iletişimi artırır.
Öğrencilerin deneyimleri üzerine kurulur ve onların deneyimlerini dış dünyaya anlatmalarını sağlar (Çepni, 2005).
h. Kavram Haritası: Kavram haritası ilk olarak Joseph Novak adlı bir araştırmacı ile Cornell Üniversitesi mezunu olan öğrenciler tarafından yürütülen araştırma projesinin bir parçası olarak 1970’li yılların ortasında kavramlardan, kavramların birbiriyle bağlantısını sağlayan bağlantı çizgilerinden ve kavramlar arasındaki ilişkiyi belirten ibareden oluşan bir ağ olarak geliştirilmiştir (Richard, 2008; Kaptan, 1998).
Öğrencilerin yeni bilgilerini hali hazırda sahip oldukları bilgilerle nasıl ilişkilendirdiklerini anlamalarını sağlar. Kavramlar arasında bağları ve geçişleri gözler önüne sermesi, diğer bir ifadeyle görsel hafızaya hitap etmesi açısından son derece önemlidir (Bahar vd., 2006).
36
Kavram haritaları, insanların bilgiyi nasıl edindiklerini ve nasıl anlamlandırdıklarını gösteren bir öğrenme-öğretme stratejisi veya öğretimin herhangi bir aşamasında kullanabilecekleri iki boyutlu bir araç olarak tanımlanabilir (Yaman vd, 2005).
Genellikle bir öğrenme ve öğretme tekniği olarak kullanılan kavram haritası alternatif bir değerlendirme tekniği olarak da kullanılabilir. Kavram haritaları ölçme aracı olarak kullanılmak istendiğinde şu üç öğeyi içermelidir (Bahar vd., 2006):
Öğrencilerin bir alandaki bilgi yapısını gösteren ödev,
Öğrenci cevapları için bir kavram haritası formatı,
Kavram haritasını değerlendirebilmek için bir puanlama sistemi
Kavram haritası hazırlanması: Kavram haritalarının temelde aşağıdaki 5 maddede belirtilen özellikleri içermesi gerekir. (Bahar ve Bilgin, 2002);
Kavramların seçimi (Bir konunun anlaşılması için gerekli kavramların seçilmesi).
Hiyerarşi (Seçilen kavramların genelden özele doğru sıralanması)
Ara bağlantılar (Hiyerarşiyi gösteren, kavramlar arasındaki ilişkinin oklarla belirlenmesi)
Çapraz bağlantılar (Aynı veya farklı hiyerarşik seviyedeki kavramlar arasındaki bağlantının kurulması)
Ara ve çapraz bağlantıların adlandırılması (Oklarla belirtilen kavramlar arasındaki ilişkilere sahiptir, içerir gibi ifadelerin koyulması)
ı. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç: Belli bir konuda öğrencinin neleri öğrendiğini ve neleri öğrenemediğini belirlemek için kullanılabilir değerlendirme araçlarından biridir. Bu teknikte, temelden ayrıntıya giden bir sıraya göre doğru ve yanlış ifadeler seçilerek öğrenciden doğru seçimi yapması istenir. Böylece, 8 veya 16 seçimlik bir ifadeler listesi ile sonlanan bir dallanmış ağaç oluşturulur (MEB, 2005).
Dallanmış ağaç yöntemi, aynı konuda aşamalı soruların sorulmasında tercih edilebilir. Soruların güçlük düzeyleri dallanma sayısı arttıkça yükselir. Öğrencilere yöneltilecek sorular genelden özele ya da somuttan soyuta doğru olmalıdır. Şans
37
başarısı çoktan seçmeli testlerden daha düşük olmasına rağmen hazırlanmasındaki güçlük nedeniyle fazla tercih edilmemektedir (Yaman vd., 2005).
Bu teknik, öğrencinin kafasında yer alan bilgi ağındaki yanlış bağlantıların, yanlış stratejilerin ve sonuçta yanlış olan bilginin ortaya çıkartılmasında kullanılabilir. İlk defa kullanan öğretmen için zaman alıcı olabilir, öğrenci tahminle doğru cevaba ulaşabilir, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey öğrenme becerilerinin ölçülmesinde yeterli olmayabilir (Bahar vd, 2006).
Tanılayıcı dalanmış ağaç tekniğinde, öğrencinin kafasındaki bilgi ağında yer etmiş kavramlar arası yanlış bağlantılar, yanlış stratejiler ve sonuçta yanlış olan bilgi ortaya çıkartılmaya çalışılır ve bu etkili bir öğrenme öğretme sürecinde önemli şekilde rol oynayabilir (Çatak ve Karaoğlan, 2005).
Şekil 1.2. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Tekniğinde Soru Düzeni (Aydoğdu ve Kesercioğlu, 2005)
i. Öğrenci Öz Değerlendirmesi: Öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini, özellikle başarı düzeylerini ve öğrenme sonuçlarını değerlendirmeleri olarak açıklanabilir.
Kısacası öğrencinin kendisini değerlendirmesi olarak tanımlanabilir. Öğrencilerin neleri öğrendiğini veya hangi alanlarda problemi olduğunu belirlemesi ve
38
gelişimlerine paralel olarak sorumluluğu üstlenmesi öz değerlendirmenin amacıdır (Bahar vd., 2006).
Etkin bir öz değerlendirme öğrencilerin özgüvenlerini geliştirir ve öğrendiklerinin farkında olmayı sağlar. Öğrencinin kendi güçleri ve becerilerinin farkında olmasının yanında öğrenme yaklaşımı hakkında değerlendirme yapmasını sağlar.
Kendini değerlendirme olarak ta adlandırılmaktadır. Bireyin kendi yeteneklerini keşfetmesine yardımcı olan bir yaklaşımdır. Kendini değerlendirme, öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardım eder, öğrencinin motivasyonunun yükselmesine fırsat verir. Öğrencilerin değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına almalarını sağlar. Değerlendirme, puanlama ölçekleri ile yapılabilir (Demirel, 2007).
Çizelge 1.1. Öz Değerlendirme Formu Örneği (MEB, 2004)
Adı ve Soyadı : …………
Sınıfı : …………
No : …………
Bu form kendinizi değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru yansıtan seçeneği işaretleyiniz (X).