Yolsuzluğun Etkileri

Yolsuzluğun etkilerini ekonomik etkiler ve kamusal düzen üzerindeki etkiler olmak üzere iki genel başlıkta incelemek mümkündür.

3.4.1. Ekonomik Etkileri

Bir ülkede yolsuzluğun bulunması, yerli ve yabancı yatırımcılar için negatif etki yaratmaktadır. Ülkede yolsuzluğun olması her şeyden önce o ülkede adalet sisteminin gereği gibi işlemediğinin kanıtı olduğundan, ülkede çalışan, üreten, girişimci her türden ticari faaliyet erbabı için ticari üretim ve birikimlerin güvencede olamayacağı algısını yaratabilmektedir. Bu durumun ise girişimciliği minimum düzeylere indirebildiği görülmektedir.

Diğer taraftan yolsuzluk ülkede bulunan veya dışarıdan yatırımcı olmak isteyen kişi ve firmaların rekabet edebilme kapasitesini azaltmaktadır. Yatırımcılar için bütün bu psikolojik etkilerin yanında, yolsuzluk, bürokratik sisteminde belirleyici ilişkisi olduğundan yatırımcılar için artı maliyet yaratır. Çünkü yatırımlar için gereken iznin alınması, belirli miktardaki rüşvet ödemesine bağlanırken, bu miktar çoğu kez yatırımın değeri ile doğru orantılı olabilmektedir. Bu yönüyle yolsuzluk; keyfi, tesadüfî ve önceden tahmin edilemeyen bir vergi niteliğini görüntüsü yaratmakta ve yarattığı belirsizlik nedeniyle yatırım yapma isteğini köreltebilmektedir.

Yolsuzluklar tasarruflar üzerinde de ciddi etkiler yaratmaktadır. Tasarruflar ile yolsuzluk arasında doğrudan ilişki söz konusudur. Doğrudan etki sonucunda yolsuzluk ülkedeki sermaye kaçışına neden olmakta ve ulusal tasarruf düzeyini düşürmektedir (Çelen, 2007: 95).

32

Diğer taraftan yolsuzluk, yatırım oranlarını ve büyüme olumsuz yönde etkilemektedir. Aynı zamanda yurt dışı yatırımlarını da etkilemektedir (Demirhan ve Karagül, 2001: 139).

Bu olumsuzluk altında, yatırım yapacak olan kişilerin, bürokratik işlemleri azaltmak amacıyla rüşvet vermesi, siyasilerin yakınlarını kayırması anlamında onların önünü açması gibi sebepler yatmaktadır (Bayrakçı, 2000: 133).

Bu durum ise ekonomik gelişmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca yatırımları da azaltmaktadır. Diğer taraftan yolsuzluk ile kamusal yatırımlar arasında doğrusal bir ilişkiden bahsetmek mümkündür. Bu anlamda yukarıda belirtildiği gibi siyasetçilerin yakın çevresine menfaat sağlamak amacıyla kamusal yatırımları teşvik edebilmektedirler.

Ancak bu şekilde yapılan yatırımlar er ya da geç sorunlara neden olmaktadır. Kamu sektörü yatırım projelerinin tamamlanmasının hemen ardından çukurlarla dolan yollar, sürekli olarak devre dışı kalan enerji santralleri ve çalışmayan altyapı projelerine ilişkin hikâyelerle doludur (Karaca, 2000: 96; Çelen, 2007: 101).

Şöyle ki; yolsuzluk yukarıda da ifade edildiği gibi, geri dönüşü olmayan kamusal yatırımları ve kamusal harcamaları arttırmakta, kamusal hizmetlerin verimliliğini düşürmekte, kamu gelirlerini azaltmakta tüm bunlar ise büyümeyi olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bunların yanı sıra yanlış alanlara yapılan kamu harcamaları kamu hizmetlerinin etkinliğini azaltmakta ve büyümeyi yavaşlatarak gelişmeyi de olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

Yolsuzluğun bir diğer olumsuz yönü de kamu kesimi finansmanı üzerindeki olumsuz etkisidir. Bu olumsuz etkinin en göze çarpan türü ise bütçe açığı şeklinde de değerlendirilmektedir (Kılavuz, 2003: 235; Çelen, 2007: 102).

Diğer taraftan yolsuzluğun kamu harcamalarını arttırdığı yönündeki etkilerinden bahsetmek mümkündür. Yoksullara yapılacak yardımların ihtiyacı olmayan kişilere aktarılması şeklinde ki uygulamalar bu duruma örnek verilebilir.

33 3.4.2. Kamusal Düzene Etkileri

Yolsuzluk ekonomik etkilerinin yanı sıra hukuk devleti ilkesini olumsuz yönde etkilemektedir. Kamu görevlilerinin görevlerini kötüye kullanmaları ve menfaatleri doğrultusunda davranmaları hukuk devleti olma ilkesini ciddi anlamda zedelemektedir.

Kamusal düzen ile ilgili olarak yolsuzluğun en olumsuz etkisi siyasal sistemin, devletin ve yönetimin yasallığını ve saygınlığını zedelemesi, toplumsal anlamda var olan güveni aşındırmasıdır. Yasaların ve kuralların düzenleyici anlamda etkisini yitirdiği tüm toplumlar, şüphesiz çürümeye ve kargaşaya mahkûmdurlar (Kılavuz, 2003: 235).

Diğer taraftan yolsuzluk en genel hukuk ilkesi olan kanun önünde eşitlik ilkesini de olumsuz yönde etkilemektedir. Yolsuzluk nedeniyle fırsat eşitliği ilkesi zarar görmektedir.

Yolsuzluk kamu hizmetlerinden faydalanma ve kamu harcamalarına iştirak etmede adalet ilkesini sarsmakta ve kayırmacılığı ortaya çıkarmaktadır (Akalan, 2006: 108). Yolsuzlukların kamu için en büyük zararı, kamuya ayrılması gereken kaynakların, ölü ve hayali yatırımlara harcanmasıdır. Yolsuzlukların, kamu yararına kaynak ayrımında sapmalara yol açması, nispi fiyat dengelerinin oluşmasını engellemekte, tüketici ve üretici fiyat dengelerinin kurulamasına yol açmaktadır. Örneğin, rüşvet ödemek durumunda kalan bir mal ve hizmet üreticisi, bunu tüketiciye yansıtmaktadır. Böyle olunca da yolsuzluklar nedeniyle tüketiciler, bir tür dolaylı vergi ödemek zorunda kalabilmektedir. Yolsuzlukların ve rüşvetin ekonomideki işlem maliyetlerini arttırdığı ve belirsizlik katsayısını yükselttiği ifade edilebilir (Kılavuz, 2003: 235).

Kamu finans üzerindeki yolsuzluğun etkileri üzerine yapılan bir araştırma sonucunda bazı bulgular elde etmişlerdir. Bu sonuçlara göre (Tanzi ve Davoodi, 2000:35): 1.Yolsuzluk; kamu yatırımlarını artırma eğilimindedir. Çünkü kamu harcama kalemleri yüksek seviyedeki memurlar yoluyla manipüle edilmektedir.

34

2.Yolsuzluk; yeni malzemeye yönelik harcamaların sürdürülmesini ve kamu harcamaları bilişimi üzerindeki işlemleri çarpıtmaktadır.

3.Yolsuzluk; sağlık ve eğitim harcamaları üzerindeki kamu harcamasını çarpıtmaktadır. Çünkü bu harcamalar, diğer kamu projeleriyle de ilişkilidir.

4.Yolsuzluk; bir ülkenin alt yapısını ve kamu yatırım etkinliğini azaltmaktadır. 5.Yolsuzluk; kamu görevlilerinin düzenleyici sorumluluğu ve nominal vergi oranın bağlı olan net etkiye rağmen, yönetimlerin vergi ve tarife toplama yeteneğini azaltması nedeniyle vergi gelirlerini azaltabilmektedir (Tanzi ve Davoodi, 2000:36).

Yolsuzluk bir anlamda kötü yönetimin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bu durum kalkınmayı, ekonomik istikrarı, tasarrufları, yatırımları olumsuz yönde etkilemektedir. Yolsuzluk olgusunun gelir dağılımı ve yoksulluk üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Yoksuzluk ile büyüme arasında da ters yönlü ilişki vardır. Yolsuzluk arttıkça büyüme oranları ters yönde azalmaktadır. Bu durumda gelirlerde dengesizlik yaratmakta ve yoksulluğu arttırmaktadır.