Yoklama Kaçağı, Bakaya ve Saklı Suçlarından

Yoklama Kaçağı, Bakaya ve Saklı, Askerlik Kanunu`nun 12`nci maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre Yoklama Kaçağı, yaşıtlarıyla birlikte son askerlik yoklamasında bulunmayan ve bulunmadıklarına dair bu kanunda (Askerlik Kanunu) yazılı bir mazeret gösterememiş olanlara; Bakaya, son yoklamada bulunarak asker edildikleri halde, istenildikleri (sevk için çağırıldıkları) sırada gelmeyenlere veya gelip de askerlik yapacakları kıtalara gitmeksizin toplandıkları yerden veya yollardan savuşanlara; Saklı ise yirmi yaşına girmiş oldukları halde isimlerini nüfus kütüğüne geçirmemiş bulunanlara denir.

Yoklama kaçağı suçunun oluşabilmesi için; fail hakkında, 1111 sayılı Askerlik Kanunu`nun 89`uncu maddesi gereğince daha önce bu kabahatten dolayı kesinleşmiş idari para cezasının bulunması, yoklama tarihlerinin, Askerlik Kanunu`nun 25 ve 45`inci maddelerinde37 belirtilen şekilde duyurulması, failin birlikte yoklamaya tabi olduğu yaşıtlarının yurt genelinde normal sevk yılı içindeki son kafilesi gönderilmiş olmasına rağmen askerlik şubesine başvurmamış olması, failin Askerlik Kanunu anlamında kabul edilebilir bir mazeretinin38 olmaması ve failin suç işleme kastının olması gerekir.39

37 _{1111 Sayılı Askerlik Kanunu Madde 25: Milli Savunma Bakanlığı tarafından, o yıl askerlik çağına}

girenler ile bir önceki sene ertesi yıla terk edilenlerin yoklamalarının yapılacağı, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu aracılığıyla duyurulur. Bu duyuru yükümlülere tebliğ mahiyetindedir.

Madde 45: Sevke tabi yükümlülerin listeleri, askerlik şubelerinde ilan edilir. Ayrıca bu listeler, celp dönemleri dışındaki sevklerde ve olağanüstü durumlarda mülki amirlikler vasıtasıyla, köy ve mahalle muhtarlıklarında da ilan edilir.

Celp ile ilgili hususlar Milli Savunma Bakanlığı tarafından Türkiye Radyo Televizyon Kurumu aracılığıyla duyurulur ve yurtdışı temsilciliklerine bildirilir. Bu ilan ve duyurular yükümlülere tebliğ mahiyetindedir.

38 _{Mazeret olarak kabul edilebilecek haller Askerlik Kanunu`nun 47/1`inci maddesinde}

düzenlenmiştir. Buna göre; “Askere sevk için çağrıldıkları halde;

a) Kendisinin tutukluluğu veya hükümlülüğü ya da herhangi bir resmi sağlık kurumu raporuyla belgelendirilmiş istirahat gerektiren hastalığı,

b) Ana, baba, eş, kardeş veya çocuğunun resmi sağlık kurumu heyet raporuyla belgelendirilmiş hayati tehlike içinde olduklarını gösteren hastalığı,

c) Sevkten önceki veya sonraki onbeş gün içinde ikinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından birinin ölümü,

d) Sevkten önceki veya sonraki onbeş gün içinde kendisi veya ikinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından birinin evlenmesi,

e) Sevkten önceki veya sonraki iki ay içinde çocuğunun doğması,

nedeniyle askerlik şubesine gelemeyecek olanlar, bu mazeretlerini kanıtlayan belgeleri askerlik şubesinde bulundururlar. Bunlar hakkında bakaya işlemi yapılmaz. Bu mazeretler dışındaki nedenlerle

19 

Bakaya suçu ise normal bakaya ve geç iltihak (katılma) suretiyle bakaya olarak ikiye ayrılır. AsCK`nın 63/1-b maddesinde düzenlenen normal bakaya suçunun oluşabilmesi için; fail hakkında 1111 sayılı Askerlik Kanunu`nun 89`uncu maddesi gereğince daha önce bu kabahatten dolayı kesinleşmiş idari para cezasının bulunması, celp tarihlerinin, Askerlik Kanunu`nun 25 ve 45`inci maddelerinde belirtilen şekilde duyurulması, failin yapılan bildirim veya duyuru üzerine birlikte sevk edileceği emsallerinin sevk tarihinin son gününe kadar askerlik şubesine müracaat etmemesi, failin Askerlik Kanunu anlamında kabul edilebilir bir mazeretinin40 olmaması ve failin suç işleme kastının olması gerekir.41 AsCK`nın 63/1-d maddesinde düzenlenen geç iltihak suretiyle bakaya suçunun oluşabilmesi için ise; fail hakkında, 1111 sayılı Askerlik Kanunu`nun 89`uncu maddesi gereğince daha önce bu kabahatten dolayı kesinleşmiş idari para cezasının bulunması, sevk için askerlik şubesine gelen failin kendisine tanınan yol süresinin sonunda sevk edildiği kıtasına katılmaması, failin zamanında katılmamış olmasının kabul edilebilir bir özre dayalı olmaması ve failin suç işleme kastının olması gerekir.42

Saklı suçunun oluşabilmesi için ise fail hakkında, 1111 sayılı Askerlik Kanunu`nun 89`uncu maddesi gereğince daha önce bu kabahatten dolayı kesinleşmiş idari para cezasının bulunması, failin yaşıtlarının yurt genelinde normal sevk yılı içindeki son kafilesinin gönderilmiş olması, failin kabul edilebilir bir özrünün olmaması ve failin suç işleme kastının olması gerekir.43

        sevkin son gününe kadar askerlik şubesine gelmeyenler ile gelip de sevk evrakını alanlardan, kendilerine verilen yol süresi sonunda birliğine katılmayanlar, bakaya olarak kabul edilirler.”

39 _{Koç, a.g.e., s. 383; Çelen, a.g.e., s. 502; Özbakan H. “Yoklama Kaçağı, Bakaya ve Saklı Suçları}

Üzerine Bir İnceleme”, AAD., Y: 9, S: 33, s.10-11.

40 _{Kabul edilebilir mazeretler için Bkz.: Askerlik Kanunu`nun 47/1`inci maddesi.}

41 _{Koç, a.g.e., s. 384; Çelen, a.g.e., s. 503-504; Polatcan, Notlu – Açıklamalı – İçtihatlı Türk Silahlı}

Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve Yönetmeliği …, a.g.e., s. 317-318; Özbakan, a.g.m., s.17.

42 _{Koç, a.g.e., s. 384; Çelen, a.g.e., s. 504-505; Polatcan, Notlu – Açıklamalı – İçtihatlı Türk Silahlı}

Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve Yönetmeliği …, a.g.e., s.318-319.

43 _{Koç, a.g.e., s. 385; Çelen, a.g.e., s. 505-507; Polatcan, Notlu – Açıklamalı – İçtihatlı Türk Silahlı}

20 

Görüldüğü üzere yoklama kaçağı, bakaya ve saklı suçlarında failin eylemi, firar suçlarından farklı olarak, askerlik hizmetine hiç başlamamak, TSK ile irtibatının kurulmasını engellemektir. Yoklama kaçağı, bakaya ve saklı suçları, firar suçları gibi mütemadi suçlardandır.44 Yoklama kaçağı, bakaya ve saklı suçları, firar suçları gibi Askeri Ceza Kanunu`nda düzenlenmiş olmasına rağmen, firar suçlarından farklı olarak asker kişiler tarafından değil sivil kişiler tarafından işlenebilir. Çünkü bu suçların failleri henüz birliklerine katılıp asker kişi sıfatını almamış olan askerlik yükümlüleri, yani sivil kişilerdir. O nedenle bu suçlar, Askeri Ceza Kanunu`nda düzenlenmiş olmasına rağmen sırf askeri suçlardan değildir.45 Yine bu suçlarda yargılama yapma görevi, firar suçlarının aksine, 353 sayılı Askeri Mahkemelerin Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu`nun 13`üncü maddesinde yapılan değişiklik sonucu, barış zamanında askeri mahkemelerin görevinde değil adli yargı mahkemelerinin görevindedir.