Suçun Faili ve Mağduru

Sırf askeri suçlardan olan firar suçu, fail bakımından özgü suç niteliğindedir.149 Bu nedenle firar suçunu ancak asker kişiler işleyebilir.150 Asker kişi sıfatı, kişinin askerlik hizmetine başlaması ile kazanılır. Bunun için de kişide askerlik hizmetine salahiyetli olmak, askerliğe mutlak surette veyahut şartlı olarak elverişli olmak, yaş itibariyle askerlik çağına girmiş olmak ve askerliğe çağırılan doğumlular içinde bulunmak şeklindeki olumlu şartlar ile askerliğe engel olan sebeplerin olmaması ve askerlik çağının geçmemiş olması şeklindeki olumsuz şartların bir arada bulunması gerekir.151 Bu nedenlerle örneğin, sağlık sebeplerinden dolayı askerliğe elverişsiz olan kimselerin ya da askerliğe engel olan sebeplere sahip olan kimselerin askeri hizmete muntazam bir bağ ile bağlanması mümkün değildir. Nitekim Askeri

148 _{Bkz. As. Yrg. 2. D. 22.11.1962 tarih ve 1962/3191 – 2964 E. ve K.; As. Yrg. 2. D. 04.11.1964 tarih}

ve 1964/931 – 968 E. – K.; As. Yrg. 3. D. 26.11.1968 tarih ve 1968/821 – 808 E. ve K.; As. Yrg. 4. D. 18.01.1972 tarih ve 1972/1 – 6 E. – K.; As. Yrg. 4. D. 11.01.1983 tarih ve 1983/78 – 36 E. ve K.; As. Yrg. Drl. Krl. 10.05.1990 tarih ve 1990/77 – 36 E. ve K. sayılı kararları.

149 _{As. Yrg. Gen. Krl. 08.02.1939 tarih ve 1939/2 – 42 E. – K. sayılı kararında da belirtildiği üzere}

firar suçu yalnız askeri şahıslar tarafından işlenebilir ve buna sivil şahısların iştiraki mümkün değildir. (Özbakan, İlgili Mevzuatı İle İçtihatlı, Gerekçeli Notlu Açıklamalı Askeri Ceza Kanunu, a.g.e., s.139).

150 _{Nitekim As. Yrg. 1. D. 03.04.1950 tarih ve 1950/118 – 563 E. – K. sayılı kararında, yanlışlıkla}

askere sevk edilen kişinin de sırf askerler tarafından işlenebilen firar suçunu işleyemeyeceği belirtilmektedir. (Rıza Tunç, Şefik Çapanoğlu ve İbrahim Akmaner, En Son Değişikliklere Göre

İçtihad, Not ve Mütalâaları Havi Askeri Ceza Kanunu ve İlgili Mevzuat, Ankara, Biricik Matbaası,

1953, s.66).

48 

Yargıtay da istikrar kazanmış kararlarında, suç tarihinde askerliğe elverişsiz olduğu saptanan faillerin asker kişi olarak kabul edilmelerinin mümkün olmaması nedeniyle, kıt`alarından veya görevleri gereği bulunmak zorunda oldukları yerlerden izinsiz olarak uzaklaşmaları nedeniyle firar suçundan dolayı cezalandırılamayacaklarını, bu kişiler yönünden firar suçunun işlenemez suç olduğunu kabul etmektedir.152 Hatta Askeri Yargıtay`a göre, suç tarihinde rahatsızlanarak hastanede yatan failin, rahatsızlığının ciddiyetine göre suç tarihinde askerliğe elverişsiz hale gelip gelmediğinin ve fail yönünden firar suçunun işlenemez suç haline gelip gelmediğinin belirlenmesinden sonra fail hakkında, işlediği kıt`asından firar eyleminden dolayı karar verilmesi gerekir.153 Yine Askeri Yargıtay`a göre suçu işlediği sırada Türk vatandaşlığında bulunmayan kişinin asker edilmesi mümkün olmadığı için, firar suçunu işleyebilmesi de mümkün değildir.154

Belirtmek gerekir ki asker kişilerin de bir kısmı firar suçunu işleyemez. Asker kişilerden kimlerin firar suçunu işleyebileceğine bakacak olursak; öncelikle asker kişilerden subaylar, astsubaylar, sözleşmeli subay ve astsubaylar, uzman çavuşlar, uzman jandarmalar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler, erbaş ve erler ile askeri hizmette bulundukları sürece yedek askerlerin tamamı firar suçunu işleyebilirler.

Askeri öğrencilerin de bir kısmı firar suçunu işleyebilirken bir kısmı işleyemez. Askeri Yargıtay`ın da kabul ettiği üzere askeri öğrencilerden lise, ortaokul ve eşiti okullar askeri öğrencilerinin, henüz askeri yükümlülük çağında bulunmamaları ve askeri bir yükümlülük ve taahhüt altına girmek ehliyetine sahip olmamaları nedenleriyle askerlik mükellefiyeti altına girmemiş olmalarından dolayı,

152 _{Bkz.: As. Yrg. 2. D. 28.09.1972 tarih ve 1972/233 – 226 E. – K.; As. Yrg. 3. D. 03.10.1972 tarih ve}

1972/352 – 355 E. – K.; As. Yrg. 4. D. 03.10.1972 tarih ve 1972/357 – 352 E. – K. sayılı kararları (MİS, a.g.e., s.103-104); As. Yrg. 1. D. 07.09.1964 tarih ve 1964/908 – 922 E. – K. sayılı kararı (Özbakan, İlgili Mevzuatı İle İçtihatlı, Gerekçeli Notlu Açıklamalı Askeri Ceza Kanunu, a.g.e., s.146); As. Yrg. 1. D. 16.04.2008 tarih ve 2008/1231 – 1205 E. – K.; As. Yrg. 1. D. 08.07.2009 tarih ve 2009/1386 – 1381 E. – K. sayılı kararları (Koç, a.g.e., s.405 ve 409).

153 _{As. Yrg. Drl. Krl. 02.02.1978 tarih ve 1978/11 – 14 E. – K. sayılı kararı (Özbakan, İlgili Mevzuatı}

İle İçtihatlı, Gerekçeli Notlu Açıklamalı Askeri Ceza Kanunu, a.g.e., s.150).

154 _{As. Yrg. 2. D. 27.09.1962 tarih ve 1962/2113 – 2178 E. – K. sayılı kararı (Özbakan, İlgili}

49 

sırf askeri suç niteliğindeki firar suçunu işleyebilmeleri mümkün değildir.155 Ancak lise öğrenimi üzerinde bir öğrenim gören askeri öğrenciler firar suçunu işleyebilirler.156

Statüleri gereği sırf askeri suçların hepsini işleyemeyen er öğretmenler ise, 1111 sayılı Askerlik Kanunu`na 16.04.1987 tarihli 3358 sayılı Kanunla eklenen Ek 4`üncü madde uyarınca firar suçunu işleyebilirler.

Yabancı askerler, orduyu takip edenler ve harp esirleri Askeri Ceza Kanunu anlamında asker kişi olmadıkları gibi esasen bunların Türk ordusuna sadık kalacakları da düşünülemeyeceğinden firar suçunu işlemeleri mümkün değildir.157

AsCK`nın 3/2`nci maddesi uyarınca MSB ile TSK kadro ve kuruluşlarında çalışan sivil personelin asker kişi sıfatları, TSK İç Hz. K.`nun 115`inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri ile sınırlıdır. Buna göre sivil personel, emrinde çalıştıkları askeri amirlere karşı ast durumundadırlar ve TSK İç Hz. K.`nun 14`üncü maddesinin asta tahmil ettiği görevleri yapmaya mecburdurlar. Ancak sivil personel, TSK İç Hz. K.`nun 14`üncü maddesinin asta tahmil ettiği görevleri yapmamaları durumunda askerlerin tabi olduğu cezai müeyyidelere tabi olmazlar. Bu nedenle sivil personel, sırf askeri suçların hiçbirini işleyemezler. 6413 sayılı Kanun ile TSK İç Hz. K.`nun 115/b maddesinin son cümlesi kaldırılmadan önce ise sivil personel, TSK İç Hz. K.`nun 14`üncü maddesinin asta tahmil ettiği görevleri yapmamaları durumunda askerlerin tabi olduğu cezai müeyyidelere tabi idiler. Bu nedenle de amirlerine karşı

155 _{Bkz.: As. Yrg. İçt. Brl. Krl. 11.12.1953 tarih ve 1953/319 – 369 E. – K. ve 15.11.1975 tarih ve}

1975/2 – 5 E. – K. sayılı kararları. (Çelen, a.g.e., s.378; Koç, a.g.e., s.286; Özbakan, İlgili Mevzuatı İle İçtihatlı, Gerekçeli Notlu Açıklamalı Askeri Ceza Kanunu, a.g.e., s.23; Köseoğlu, a.g.e., s.30); Bu konu ile ilgili bir başka kararında da Askeri Yargıtay; harp ve yedek subay okulu öğrencileri hariç olmak üzere diğer askeri okul öğrencilerinin, askerlik mükellefiyeti çağında bulunmamaları ve okul masraflarını vermek suretiyle askeri öğrenciliği bırakabilmeleri nedenleriyle firar gibi sırf askeri suçları işleyemeyeceklerine karar vermiştir. (Tunç, Çapanoğlu, Akmaner, a.g.e., s.146). Benzer nitelikteki kararlar için Bkz.: As. Yrg. Drl. Krl. 16.06.1962 tarih ve 1962/519 – 43 E. – K., As. Yrg. 3. D. 13.07.1971 tarih ve 1971/323 – 321 E. – K. sayılı kararları (Taşkın, a.g.e., s.84).

156 _{Bkz.: As. Yrg. 2. D. 30.09.1976 tarih ve 1976/275 – 269 E. – K. sayılı kararı (Özbakan, İlgili}

Mevzuatı İle İçtihatlı, Gerekçeli Notlu Açıklamalı Askeri Ceza Kanunu, a.g.e., s.141).

157 _{Cahit Çulha, Askerlikte Disiplin Kabahatleri, Cezaları ve Alay Askeri Mahkemelerinin Bakacağı}

50 

olan amire hakaret, amire fiilen taarruz ve emre itaatsizlikte ısrar gibi sırf askeri suçları işleyebiliyorlardı. Ancak bu değişiklikten önce de firar suçu, TSK İç Hz. K.`nun 14`üncü maddesi kapsamı dışında bulunduğu için sivil personel, yalnız asker kişiler tarafından işlenmesi mümkün olan ve amire karşı olmayan firar suçunu işleyemiyordu.158 Nitekim Askeri Yargıtay`da orduda bulunan sivil kişilere firar suçuna ait hükümlerin uygulanamayacağını kabul etmekteydi.159 Ayrıca Anayasa Mahkemesi, sivil personel ile askeri işyerinde çalışan ve İş Kanununa tabi bulunan işçilerin asker kişi olarak gösterildiği AsMKYUK`nun 10/1-C ve D maddelerini iptal ettiği için sivil personel ile askeri işyerinde çalışan ve İş Kanununa tabi bulunan işçiler, sırf askeri suç olan firar suçunu işleyemezler.

Asker kişilerin açığa alınması durumunda kıt`aları ile bağı kesildiği ve görevleri gereği bulunmak zorunda oldukları bir mahal de bulunmadığı için, açığa alınmış olan asker kişiler de firar suçunun faili olamazlar.160

Askeri Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere mecburi hizmetini doldurmadan istifa etme hakkı olmayan asker kişilerin, istifa dilekçesi verip sonra da vazifesinden ayrılmaları halinde de firar suçu oluşur.161 Uzatmalı jandarma onbaşı ve erlerin de taahhüt ettikleri süreyi doldurmadan istifa edememeleri nedeniyle, bunların taahhüt ettikleri süreyi doldurmadan izinsiz olarak kıt`alarından veya görevleri gereği

158 _{Hulusi Özbakan, İlgili Mevzuatı ile İçtihatlı, Gerekçeli, Notlu, Açıklamalı, Örnekli Disiplin}

Mahkemeleri ve Disiplin Suç ve Cezaları Kanunu, Ankara, 1990, s.132; Savaş hali, olağanüstü hal ve

sıkıyönetim hallerinde sivil personellerin görevini terk etmesinin bir cezai müeyyide ile önlenmesinin gerektiği görüşü için Bkz.: Burhan Eran, Tekin Gürzumar, Disiplin Mahkemeleri ve Askeri Disiplin

Hukuku, Ankara, 1964, s.188-189.

159 _{Bkz.: As. Yrg. 08.05.1935 tarih ve 1935/59 – 379 E. – K. sayılı kararı (Süleyman Aksoyalp ve}

Abdulkadir Altunsu, Haşiyeli, İçtihatlı Askeri Ceza Kanunu ve İlgili Diğer Mevzuat, Ankara, Ayyıldız Matbaası, 1958, s.6-7). Askeri Yargıtay`ın bu kararının özetinin yer aldığı eserde kararın hangi daireye ait olduğuna yer verilmemiştir.

160 _{Bkz.: As. Yrg. 01.04.1946 tarih ve 1946/1155 – 1324 E. – K. sayılı kararı (Tunç, Çapanoğlu,}

Akmaner, a.g.e., s.145).

161 _{Bkz.: As. Yrg. 2. D. 18.03.1959 tarih ve 1959/753 – 1835 E. – K. sayılı kararı (Özbakan, İlgili}

51 

bulunmak zorunda oldukları yerden ayrılmaları şeklindeki eylemleri de firar suçunu oluşturur.162

Firar suçu üste, amire ya da herhangi bir kişiye karşı işlenen suç değildir163 ve firar suçlarının mağduru toplumdur.