S D i G E R H iZ M E T L E R E3 E G L E N C E /A N lM A S Y O N B P E R S O N E L □ T E M iZ L iK E Y i Y E C E K / l Q E C E K
Ankete katilan seyahat acentelerinin % 3 0 ’u ula§im hizmetlerini pok pahali, %46.0’i pahali bulmaktadir ((^izelge 11).
Cizelge 11: Ula$im Tarifeleri Hakkinda Degerlendirme ( % ) .
E Q O K PA H A LI □ P A H A LI ■ N O R M A L □ U C U Z
Havaalam ve deniz limam ve park yen hizmetlerini, % 7 8 ’i yetersiz bulmaktadir.
C’izelgel2: Havaalam, Deniz Lim am ve Park Y e ri Hizmetleri Degerlendirmesi ( % ) .
0 Y E T E R S iZ □ N O RM A L H iY i
Yan ve yardimci tesislerin kalite ve iicret yoniinden yapilan degerlendirmede, % 5 3 ’ii kaliteyi kotii, iicreti ise yiiksek buldugunu soylerken; kaliteyi iyi, iicreti diiijuk bulanlarm oram %3.0 olmu§tur (Cizelge 13).
Cizelge 13: Y an ve Y ardim ci Tesislerin, Kalite ve IJcre t Degerlendinnesi ( % ) . K A LiT E KO TU U C R ET DU§UK 6% K A LIT E IYI U C R E T Y U K S E K 2 1% K A LiT E KOTU U C R ET NO RM AL 21% K A L iT E iYi U C R E T DU§UK K A LiT E iYi U C R ET N O RM A L 46% 0 K A L iT E iYi U C R E T DU§UK □ K A LiT E iYi U C R E T N O RM A L H K A L iT E iYi U C R E T Y U K S E K □ K A LiT E KO TU U C R E T DU§UK □ K A LiT E KO TU U C R E T N O RM A L
A L T IN C I B O L U M
. K I J C U K A D A U L K E L E R i Y L E i L G i L i G E N E L B U L G U L A R .1. Siyasi, Sosyo-ekonomik Y a p i ve Turizm Bulgulari
.1.1. Cografik Konum, iklim, Dil ve Din
Cali$ma kapsamina alman kiigiik ada ulkelerine sadece deniz ve hava yolu ile la$ilabilmektedir. Dunya turizminde en biiyiik paya sahip olanlar, Avrupa’ya en yakin olanlar akdeniz Bolgesi kiigiik ada iilkeleridir. Pazar payi bakimindan ikinci buyiik paya sahip Unerika’ya en yakin Karayib Bolgesi kiigiik ada iilkeleridir. Guney Pasifik Bolgesi ada ulkeleri liger bolge ada iilkelerine gore diinya turizm merkezlerine daha uzak olmakla beraber, Giiney 'asifik bolgesindeki ekonomik geli§me ve bu geli§menin sagladigi ivme ile bu bolgede turizmin uratle geh$tigi gorulmektedir. Atlantik ve Hint Okyanusu’ndaki kiigiik ada ulkelerinin de
italar arasinda deniz ve havayolu gegit noktalannda bulundugu dikkate alinmalidir.
Akdeniz Bolgesi kiigiik ada ulkeleri, diger bolge ada ulkelerine gore en az yagi§ ilanlardir. Atlantik bolgesi ada iilkeleri de yagi§ bakimindan su sorununun bulundugu ada ilkeleridir. Giiney Pasifik kiigiik ada ulkeleri ve Hint Okyanusunu ada iilkeleri, en gok yagmur ilan ada iilkeleridir. Akdeniz Bolgesi kiigiik ada ulkeleri, digerlerinden ki§ta daha soguk yazda laha sicak olmakla beraber, $iddetli riizgar ve ta$kinlara varan yagmurlar olmadigindan, yilin adece simrli aylannda yagi$ aldiklanndan; deniz, kum, giine§ turizmi bakimindan iklim ivantajina sahip goriilmektedirler
Kiigiik ada iilkelerinde genelde dil ve din bakimindan homojen bir yapi yoktur. £oklu lil ve din mezhep yapisi, somiirge yonetimleri, yerli halk di§inda adalara yerle§enler, ig :eli§kilerin dogmasina ve adalarda sorunlar ve isti-krarsizliklara yol agmi§tir. Bu istikrarsizliklara >rnek olarak Fiji’de ya§anan darbeler, Kibris’ta siyasi goziimun gergekle$?memi§ olmasi »osterilebilir.
•.1.2. Yakin Tarih ve Siyasi Yapi
Cah$ma kapsamina alinan kiigiik ada ulkelerinin tiimunun ortak ozelligi somiirge
/onetimleri gormelen ve ozellikle Ingiliz somiirgesi olmalandir. Karayib, Giiney Pasifik,
\tlantik ve Hint Okyanusu kiigiik iilke adalanna gore, Akdeniz bolgesi kiigiik ada ulkeleri en ;ski tarihe sahiptirler. Cali^ma kapsamina alinan adalar igerisinde en 90k devlet deneyimine
ahip ulkeler yine Akdeniz bolgesi kiigiik ada iilkeleridir. Birle$mi§ Milletlere I960’da iiye olan <ibns ve I965’de iiye olan Malta’nm devlet deneyimleri sirasiyla otuz alti ve otuz iki yildir. karayib, Atlantik, Hint Okyanusu, Giiney Pasifik bolgelen kiigiik ada iilkeleri 1970 ve sonrasi nllarda bagimsizliklarim kazanmi? ve Birle§mi§ Milletlere iiye olmu^lardir. Yirmi be§ yil ve daha iz devlet deneyimleri vardir.
Karayib bolgesi ada iilkeleri Ingiliz Kraligesi tarafindan atanan valiler tarafindan rtinetilmektedii Genelde gok partili yapiya sahip kiigiik ada iilkelerinde, ig istikrar ve lemorasimn en iyi oldugu ve i$ledigi ada ulkeleri Akdeniz bolgesi ada iilkeleridir.
6.1.3. Yiizolgiimii, Niifus, Egitim ve Saglik
Kiigiik ada ulkelerinin en onemli ozellikleri kiigiik yiizolgiimleri ve nufus yapilari ve pcl^ gok ada ve adaciktan meydana gelmeleridir. Dogal olarak, simrli insan kaynaklan, kiigiik i^. pazarlari olan kiigiik ada ulkelenni ululararasi ticarete daha bagimli kilmakta ve di§ etkilere her zaman agik birakmaktadir. Simrli yuzolgumu, gevre ve turizmin geli$mesini daha gok bagimli kilmaktadir. Dogal kaynaklann son derece simrli veya hig olmamasi da kiigiik ada ulkelerini di$ etkilere agik ve bagimli yapmaktadir. Cah§ma kapsaminda olan kiigiik ada ulkelerini^
yuzolgumleri 181.0 km2-28370 km2 arasinda degi§irken, nufuslan 52000-744000, nufu^
yogunluklari ise 12.2 - 1129.7 arasinda degi$mektedir. Niifus yogunlugu en yuksek bolg* Akdeniz ve bu bolgede Malta adasidir. Kiiguklugun yarattigi pahali ula§im, altyapi, ydnetity maliyeti, kiigiik ig pazar; kiigiik ada ulkelerinin dezavantajlari olurken, ozellikle turizmde gol< onemli olan bireysel temas ve ili§kilerdeki kolaylik, kiiltiiriin korunmasi ve payla§ilmasi ya§amdaki sadclik, insanlarin sicakligi, kiigiik olmanin sevimliligi ise avantajlan olmaktadir
Yeti$mi$ insan guciiniin sunacagi hizmet kalitesi, turistin saglik ve giivenligi, rekabci giicii nii etkileyen onemli etkenlerdir. Ogrenci/ogretmen oram 15.6-32 8 arasinda degi^irken, In, alanda en iyi konumda 18.4 ortalama ile Akdeniz bolgesi kiiguk ada iilkeleri bulunmaktadir Ondan sonra sirasiyle Karayib, Giiney Pasifik Okyanusu, Hint Okyanusu ve Atlantik Okyanusii adalan gelmektedir. Okur - yazar oranimn % 9 1 .4 ile en yiiksek oldugu bolge Karayib bolgesi vc sonra Akdeniz bolgesi kiigiik ada iilkeleridir.
Saglik hizmetlerinde, yatak ba$ina dii$en ki§i sayisinda 240.3 ile Karayib, 412 3 il^ Akdeniz, en kotii konumda 849.3 ile Hint Okyanusu ada iilkeleridir. Hekim ba§ina dii§en ki^(
sayisinda 574.6 ile Akdeniz, 1948 ile Karayib gelirken, 8430 lie en kotii konumda Mini
Okyanusu ada iilkeleridir. (,'ali^ma kapsaminda olan ada iilkelerinde ki$i ba§ina yatak oram 111, 1766, ki$i ba?ina hekim 468-9132 arasinda degi$irken; kadinlarda ortalama omiir 59-79 erkeklerde 54-74 arasinda degi$mektedir. Ortalama omrun kadinlada en yiiksek oldugu b i % 76.3 ile Akdeniz, en dii$iik 65 ve 66 ile Atlantik ve Hint Okyanusu kiigiik ada iilkeleridir Erkeklerde ise en yiiksek omiir 72 ile yine Akdeniz, en dii^iik 60 ile Hint Okyanusu kiiguk ad$ iilkeleridir.
6.1.4. llla§tirma, Haberle$me ve Para-Banka.
Kiigiik ada iilkeleri su ile gevrilmi$ olduklanndan buyiik kitalardan tecrit edilmi$lerdir Tecrit edilmi$lik, ula$imda sorun yaratirken, kiigiik adalara has ozel bir konum cl], kazandirmaktadir. Kazamlan bu ozel konumdan yararlanarak turizmi geli$tirmek ise ancak luivj, ve deniz ula§imi baglantilari ile miimkundiir. Hava yolu $irket sayisi dikkate alindiginda ’ arasinda $irket gali$maktadir. Akdeniz bolgesine sefer yapan ortalama hava yolu $irken 17 (, iken, en az 2.3-2.4 ile Atlantik ve Hint Okyanusu’dur. Ancak, Karayib adalannm Giiney v* Kuzey Amerika’ya yakinligi nedeniyle, deniz ula^imi da bu bolge igin gok onemlidir
Kiigiik adalann biiyiik kitalardan tecrit edilmi$ligi ulasjim yamnda gok iyi habcrle$mcyi zorunlu kilmaktadir. Ki$i ba$ina telefon, adalarda 1.9-175.4 arasinda degi$irken; 2.9 ki$i i|c ^ iyi konumda Akdeniz, 175.4 ki$i ile en kotii Giiney Pasifik Okyanusu kiigiik ada iilkelerdir
Ululararasi ticarete bagimli olan kiigiik ada iilkelerinde, bankacilik hizmetleri de bUyU|( onem kazanmaktadnr Bahama Adalannm bolgenin finans merkezi olmasi, Giiney Kibris'ia kiyi
bankaciliginda saglanan geli§me, Vanuatu’nun Giiney Pasifik Okyanusu’nun finans merkezi olma yolunda attigi adimlar dikkat gekicidir. Yine Bahama bayragi altinda seyreden gemi sayisindaki arti? da ticaret ve turizmin geli§mesine onemli katkilarda bulunmaktadir. Cali$ma kapsaminda olan turn ada ulkeleri kendi para birimlerine sahiptir.
6.1.5. Ekonom ik Y a p i ve Ozellikleri
1991 yili verilerine gore bu ada iilkelerinde G.S.M .H . 47.2 - 6155.7 m.$ arasinda degi§mektedir. Fert ba§ina gelir ise $400.00-11790.0 arasindadir. Bolge ortalamalarina gore G .S .M .H .’da $3101 m. ile Akdeniz bolgesi birinci sirada yer alirken; $166.1 m. ile Atlantik son sirada yer almaktadir. Fert ba§ina dii§en gelir ortalamalan bakimindan yine $6362.0 ile Akdeniz bolgesi birinci sirada yer alirken, $575.0 ile yine Atlantik son sirada yer almaktadir.
Ekonominin sektorel dagiliminda, tarimin G.S.M .H . igindeki payi %6.03- %20.1, sanayinin %11.6-%26.9, hizmet sektoriiniin %51.9-%68.4 arasinda degi§mektedir. Genelde kiigiik ada ulke ekonomilerinde hizmet sektorii % 50.0’nin iizerinde bir paya sahiptir. Tarimin payinin %6.03 ile en dii§iik oldugu bolge, Akdeniz kiigiik ada iilkeleridir. Buna kar§in %26.9 ortalama bir pay ile sanayinin payi en yiiksek Akdeniz bolge ada iilkeleridir. Karayib ada iilkeleri hizmet sektorunde %68.4 ile en yiiksek orana sahiptir. Giiney Pasifik ada iilkeleri en dii$iik hizmet oram ve en yiiksek tarim oram ile birinci siradadir. Karayib bolgesinde ozellikle Bahamalar; Akdeniz bolgesinde G.Kibns ve Malta; hizmet sektorunde, turizm yamnda kiyi $irketleri, bankacilik ve finans ve denizcilik alanlan ile ekonomide ge$itlendirmeye giderken, alt yapilanna onemli yatirimlar gergekle§tirmi§, tarimin payi giderek dii§erken sanayinin payinda arti§ saglamayi ba^armi^lardir.
Tiim ada iilkeleri di$ ticaret agiklari ile kar§i kar§iyadir. Dogal kaynaklari simrli olan kiiguk ada iilkeleri ba$ta yiyecek, lgecek, petrol, arag-gereg ithal ederken, ihracatta belirli tarimsal iiriinlere, kakao, muz, balik, narenciye v.s.’ye bagimli konumdadir. Kugiik ada ulkelerinin ki§i ba$ina ticaret agigi $36.2-$4009.6 m. arasinda degi§irken $2281.0m. ile Akdeniz ulkeleri en biiyiik ki$i ba$in<\ ticaret agigina, $1836.6 ile Karayib kiigiik ada ulkeleri ikinci sirada yer almaktadir. Ki$i ba§ina ihracat verileri ise $11.1 -$3455.0 arasinda degi$mektedir. Ki§i ba§ina en gok ihracatta $1503.6 ile Akdeniz ada ulkeleri birinci sirada yer alirken, $52.1 ile Karayib bolgesi ada ulkeleri ikinci sirada yer almakta, $52.2 ile Atlantik bolgesi son sirada yer almaktadir. Ki$i ba§ina ithalat $121.9-$6954.4 arasinda degi$irken, bolge ortalamalannda $3785.0 ile en gok ithalat Akdeniz iilkelerinde yapilirken, 4304.0 ile en az ki§i ba^ina ithalat Atlantik ada iilkelerinde yapilmaktadir.
1991-92 tiiketici fiyat endeksleri 0.5-107.2 arasinda degi§mekte, bolge ortalamalannda en dii^iik Karayibler ve sonra Akdeniz bolgesi gelmektedir. Akdeniz bolgesinde tiiketici fiyat endekslerindeki yiikseli§ K K T C ’de seyreden yiiksek enflasyondan kaynaklanmaktadir.
Kiigiik ada ulkelerinin diger ozelliklerinden bin ise, giderek artan di§ borg ve yardunlardir. Simrli kaynaklar ve kiigiik ig pazar yapilan di$a agilmalanm ve ozellikle alt yapi yatirimlarmi gergekle§tirmek igin di§ kaynak ihtiyacini artirmaktadir. Kiigiik ada ulkelerinin ki$i ba§ina borg yiiku $258.5-$4269.0 arasinda degi^mektedir. Ancak K.K.T.C'., Tiirkiye’den, ( iuney Kibris Yunanistan ve Avrupa’dan kar^iliksiz yardunda almaktadir Ki^i ba^ina borgta, bolge ortalamalan $496 5-$2473 3 arasinda degi^mektedir Akdem/ ada ulkeleri ortalama verilere gore en gok borglu ve yardim alan ada ulkelerdir
6.1.6. Turizm in Ozellikleri
Ada ulkelerinnde yatak arzi 858-72734, bolge ortalamalan 3838-47602 arasinda degi§mektedir. En gok yatak arzina sahip bolge yine Akdeniz ada iilkeleridir. Adalara gelen turist sayisi 12,000-1,991,000 arasinda degiijirken en gok turist alan bolge Akdenizdir. Turist ba§ina doviz verileri adalarda $181 8-S421.0 arasinda degi§irken en yuksek rakam Karayib bolgesindedir.
Turizm gelirlerinin G S M H ’ya oram en dii$iik Giiney Pasifik Okyanusunda, %83.6 ile en yuksek Karayib bolgesindedir. Turizm gelirlerinin ihracata oram %0.08 ile Giiney Pasifik Okyanusu’nda en dii§uk, 6.0 ile Karayib’lerde en yuksek orandir. Turizm gelirlerinin ithalati kar§ilama oram 0.07 ile en dii§iik Giiney Pasifik Okyanusu adalannda olup en yuksek 1.44 ile yine Karayib bolgesindedir. Sonug olarak, turizm gelirlerinin ticaret dengesini kar§ilama oram en yuksek yine 0.74 ile Karayib bolgesindedir.
6.2. Akdeniz Bolgesi Ada Ulkelerinin Diger Bolgelere Gore Giiglii ve Z a y if Yonleri Genel bulgular i$iginda Akdeniz bolgesi ada iilkelerinin giiglii ve zayif yonleri, siyasi yapilan, makro ekonomik dengeler, gekicilikler, egitim ve saglik, ula§nn ve haberle$me ve yatak arzi olmak iizere alti kriterde degerlendirilmi$tir.
Tablo 113: Akdeniz Bolgesi Ada iilkelerinin Diger Bolge Ada Ulkelerine Gore Giiglii ve Z a y if Yonleri.
K ara yil) Atlantik G. Pasifik Ok. H in t Okyanusu
Siyasi Yapi G G G Ci Makro Dengeler G G G G llla$im ve IIaherlc$me G G G (i gekicilikler G Ci G O Yatak A m G G Ci Ci Egitim ve Saglik Ci G G G
Not: G. Giiglii, Z: Zayif, E: E$it anlamim ifade etmektedir.
Akdeniz bolgesi, bulgulara gore, Avrupa pazan esas alindiginda alti kriterde de digei bolgelere gore daha giiglii konumdadir. Akdeniz bolgesi ada iilkelerinin daha koklu vc c-.ki devlet deneyimi, gok partili demokratik diizen, insan haklan ve siyasi istikrar, Avrupa ve dunya ile ili§kiler, uluslararasi orgiitlere iiyelikler bu sonuca varmamizin ba§lica etkenleridir Siyasi istikrar ve demokratik yapinm ise turizmin geli§mesinde olumlu etkisi vardir. Malta ve Kibris’in eski ingiliz somiirgesi olmasi, Avrupa Birligi ile iiyelik siirecinde bulunmalari, bu pazardan pay almalanm kolayla§tirmaktadir.
Makro ekonomik dengelerde; milli gelir, fert ba§ina gelir, tiiketici fiyat endeksi, di§ aret verilerine bir biitiin olarak bakildiginda, Akdeniz bolgesi ada iilkelerinin daha giiglii bir ->iya sahip oldugu sonucu gikmaktadir. Ekonomideki istikrar, genelde ekonomik dengelere ve izmin geli§mesine olumlu etki yapmaktadir. Akdeniz bolgesi ada iilkelerinde, tarimin •MH’ya oram yillar iginde sanayi ve hizmet sektorii lehine azalmi§tir.
Dogal giizellikler bakimindan genelde adalann birbinnden gok agik iistunluklerini ortaya ymak kolay degildir. Ancak tarih ve kiiltiirel miras bakimindan Akdeniz ada ulkeleri gok ;>i§ik medeniyetlerin be§igi olduklarmdan, diger ada ulkelerine gore daha gugludurler. Yine,
in ozellikleri bakimindan Akdeniz, turist agirlamaya gok daha avantajli konuma sahiptir. nelde gekiciliklerde, Akdeniz Ada Ulkelerine avantaj saglamaktadir.
Kiigiik ada iilkelerinin biiyiik kita ve iilkelerden gok uzak olmalan, di§ diinya ile ’lantilarmi saglamak igin gok iyi haberle$me ve ula$im agim gerektirmektedir. Avrupa pazan omindan Akdeniz ada ulkeleri hem mesafe, hem ula§im imkanlan, yani Avrupa’ya sefer >an ugak ve baglantisi olan ugak §irketleri bakimindan daha giigludiir. Karayib bolgesi ada
elerinin Amerika’ya yakinligi ve ula$im imkanlan, Amerikan pazan igin bu bolge ada elerine ula§im fiyatlannda avantaj saglamaktadir. Ote yanda, Asya-Pasifik’le saglanmakta n ekonomik geli§me, turizmde yakalanan en yiiksek biiyiime oram o bolge iilkelerini unliklari nedeniyle, ula$im fiyatlan bakimindan avantajli yapabilir. Yine de genelde diinyamn
•mli merkezlerine ula$im bakimindan her^eye ragmen Akdeniz bolgesi ada ulkeleri giiglii lilmektedir
l unzm endiistrisinin emek yogun olmasi, iiretim ve tiiketimin aym anda yapilmasi, met sunan mtelikli insan giicii farkliliklarimn yarattigi kalite farki, sektorde insan unsurunun ■mini iirtirmaktadir. O bakimdan nitelikli ve saglikli insan giiciine sahip olanlara biiyiik miiij saglamaktadir. insan faktorii bakimindan da, saglik ve egitim gostergeleri Akdeniz ada elei inm giiglii oldugunu ortaya gikarmaktadir.
Konaklama sektorii, turizmin geli^me diizeyinin onemli bir gostergesidir. Yatak arzi ili-ri yine Akdeniz Bolgesi ada iilkelerinin bu giin iginde daha giiglii oldugunu ortaya ,'iniiktiulii
Akdcni/ bolgesi ada ulkeleri, degerlendirilen biitiin kriter bazinda diger bolge ada
1 Iciuiilrn daha giigliidiir. Ancak, Kuzey Kibris Tiirk Cumhuriyeti di$inda, Malta ve Giiney " i . h i tm i/m ya$am egrisinin doyum noktasinda oldugu unutulmamalidir. Ayni durum
iiniIi In<1 ,mdc Bahama Adalari igin de sozkonusudur. Yatak arzi ve turist sayisi ozellikle /Ml roovHimmde en iist diizeye gikmi§ bulunmaktadir. Halbuki, Bahama Adalari di§inda
I'" Im,»"iI lid.ilan ile Atlantik, Hint Okyanusu, Giiney Pasifik Okyanusu adalan ozellikle, /in \ inini fffiismin ilk a$amasindadirlar. Turizmin yeni geli^meye ba§ladigi ada iilkeleri ile mil m i l r.ma ula^an Akdeniz ada iilkelerinin stratejileri ada olsalar da ozelde lilti>.i« .il In ( idi$mekte olanlar pazar payim artirmaya yonelik stratejiler uygularken, doyum
Akdeniz
bf'=eSI
ada a,kelerini diger ada ulkeleri ile giiglii ve zayif yonleri bakimindan bir onceki bolumde k.yaslad.ktan sonra, ayni kriterler baz.nda K K T C turizm sektoriinu Malta ve Giiney Kibns la kiyaslanmi$ ve giiglii ve zayif yonleri saptanmi§tir.Kuzey Kibns Turk Cumhuriyeti’nin Gimey Kibns ve Malta ya gore devlet denevim.
yenidir. Hepsinde de gok partili demokratik bir diizen varsa da, Kuzey Kibris Turk
Lumhunyet mm taninmami; olmasi, uluslararasi ili§kilerinde, ulkeler arasi ikili andlasmalara girebilmesinde buyuk sikintilar yaratmaktadir. Kibns sorununa siyasi goziim bulunmayisi sivasi behrsizhk bu kntter bakimindan K .K .T .C .’nin Malta ve Guney K.bns’a gore zayif o dugunu
gostermektedir. 3 h
Makro ekonomik dengeler bakimindan da Kuzey Kibns Tiirk Cumhuriyeti zavif S^ulmektedir. J-ert ba§ina du^en gelir rakamlari, buyiime, di§ ticaret ve tiiketici fiyat endekslen 1 C cle henuz sagllkl' bir ekonomik yapinin olu§madigim gostermektedir. Ciddi enerii ve su sorunu yamnda, Avrupa Birligi ulkelerine yapilan ihracatin Avrupa Mahkemesi karari sonucu tikanmasi yine arayi§lara yol agmi^tir. Olumlu goriilen tek faktor, Tiirkiye Cumhuriyetrnm sagladigi kar^iliksiz yardimlar nedeniyle K K T C ’nin Giiney Kibns ve Malta kadar dis borg yiikii altinda olmad.gmdir ve altyap. yamnda savunma giderleri de Turkiye Cumhuriyeti tarafindan kar$ilanmaktadir.
Kuzey Kibns Tiirk Cumhuriyeti tanmmi$ bir iilke olmad.gindan, ikili hava andlasmalar. yapamamaktadir. 0 nedenle di? diinya ile baglanti sadece Turkiye iizermden saglanmaktadir
l utkiye di§inda merkezlere, ula$im ve haberle$me bakimindan Giiney Kibris ve Malta’daki daha guglu konumdadir. Malta ve Giiney Kibns’tan, Amerika, Afrika, Asya ve ozellikle Avrupa’nm onemli merkezlenne kar§ihkh seferler vardir. Anket sonuglan K K T C A ’tipi seyahat acentelermmde hava ula$imi ve meydan hizmetlerinin genelde yetersiz oldugu inancinda olduklanm gostermektedir.
lablo 114: Kuzey K ibris T iirk Cum lniriyeti’nin M alta ve G. K ib n s ’a G ore G iiclii ve Z a y if Yanlari.
Malta (i. K ibns
Siyasi ^ api
Z Z
.Makro !K*nj*clcr
Z Z
1 la>mi \c lla lic tk y n c
/ / (.ckiciliklcr G E \ alak A r/.i Z / Kjiilim \c Sa£lik Z Z
Not: G: Giiglii, Z: Zayif, E: E$it, anlainmi ifade etmektedir.
Guney Kibns ve Kuzey Kibns Malta’ya gore gok daha zengin tarih ve kiiltiir mirasina sahiptir. Kuzey Kibris’ta yatak arzinin heniiz on bin yatagin altinda olmasi, kiyi seridinde betonla$ma olmamasi ve daha bakir gevreye sahip olmasmin gelecege doniik avantaii olabilir.
ncak genelde gekicilikler bakimindan diger faktorlerde oldugu gibi farkhliklar
gorulmemektedir Tur operatorlenn ve turistle turizm degerlerine ili$kin anket galismasi bu degerlendirmeyi dogrular mteliktedii Yeti$mi$ insan giicii bakimindan, okur yazar oram oldukga yuksek olan K K I C ’de ihtisas gerektiren alanlarda yetersizlik vardir Ancak, son
larda geli$en egitim sektorii ile bu agik siiratle kapanmaktadir. K K T C ’de bugiinkii lise iistii itim egitim olanaklan, O T E M di$inda dort yillik turizm egitimi veren iiniversitelerin varligi, ktor bakimindan gelecekte biiyiik avantajllar saglayabilecek potansiyel turizm egitim erkezleridir.
Yatak arzi bakimindan, Malta ve Guney Kibns doyum noktasina ula?mi§tir. Yatak zinda son yillarda gorulen simrli arti? hatta azali§, Malta ve Guney Kibns’in pazar payim •rumaya donuk stratejilere, K K T C ’nin de pazar payim artirmaya donuk stratejilere onem rmesini gerektirmektedir. Yerel acenteleri ile yapilan ankette, yatak arzi bakimindan giigsiiz dugumuz gibi konaklama tesislerinin kalitesinin de yetersiz oldugu saptanmi§tir.
Y E D iN C i B O L U M
7. K U C U K A D A U L K E T U R i z i M L E R i K T N S T R A T E .M L E R 7.1. Genel Stratejiler
7.1.1. Uluslararasi Stratejiler
Turizm, kiiguk ada iilkelerinin kalkinmasmda itici giig olmu§tur. Gelecekte, kiiguk ada ulkeleri igin ba§ka segenek olmayacagi igin, onemi devam edecektir. Ancak, iyi bir planlama ve yonetim saglanmaz ise, turizmin kaynagi olan gevrenin bozulmasi sonucu beklenen fayda gergekle$meyebilir. Kiyilarm, tarihi ve kiiltiirel mirasin korunmasi, mustesna gekiciliklerin, tabiyat ve hayvansal varhklann korunmasi, simrli kaynak varligi dikkate alindiginda gok onemli ve oncelikli hedefler olmalidir.
Simrli arazi ve kiyi §eridi; artiklarin agik denizlere birakilmasi, giivenli arazilere dokiilmemesi veya ekonomik olarak i§lenmemesi; gevrenin ve kiyilarin kirlenmesinde biiyuk tehditdir. Kiigiik ada iilke ekonomilerinin tiimii, artiklarin i$lenmesi ve yonetim sorunuyla kar$i kar^iyadir.
Kiigiik ada iilkelerinin, ozellikle agik denizlere birakilan artiklarin yarattigi kiyi kirlenmesini de getirdigi sorunlan tek ba^larina gozmeleri, artiklarin i$lenmesi igin gerekli kaynagi yaratmalari gok giigtiir. Yapilmasi gereken, gevre ve kaynaklarin ya$amsal onemine dikkat gekerek, surduriilebilir kalkinma igin uluslararasi topluluktan destek saglamaktir.
Kiigiik ada ulkelerine ula$im sadece deniz ve hava yoluyla mumkiindiir. Kita ve merkezlerden tecrit edilnu$ olan kiigiik ada ulkeleri, diinya ile ya§am baglanm haberle§me vc ula?imla saglayabilmektedir. Tecrit edilmi$ olmanin getirdigi yiiksek ula$un ve saglik gidcrlcn, uluslararasi deniz ve havacihk hizmetlerinin kalitesinin kendi denetimleri di$inda olmasi, kiigiik ada iilkelerinde surduriilebilir kalkinmayi saglamada biiyiik engellerdir. Diiijiik maliyet, yiiksek teknoloji ile telefon, fax, radyo, televizyon hizmetleri sunabilme; mevcut hava meydam ve haberle§me sistemlerini yonetme; bakim ve onanm maaliyetlerini du§iirme; adalarin yaraticilikla gare iiretmelen gereken temel sorunlardir.
Maliyetleri du§urmek igin kugiik ada iilkelerinin stratejisi, uluslararasi alanda i§birhgi olanaklan yaratmak olmalidir. Ula$im ve haberle$me alanmda bolgesel orgutlenme ile i$birli£mi olanakh kilacak teknik ve mali yardimlann saglanmasi, ara§tirma ve geli$tirmenin ileriyc gotiiriilmesi, uluslararasi haberle$me sistemlerinin dii§uk maaliyetlerle gergekle$tmhm-M \r Ini amagla yapilacak yatmmlara uygun ortam saglanmasi, diinya ulkeleri yamnda, kugiik ...hi iilkelerinin de gikarlarma hizmet edecektir.
Cagimizda bilim ve teknoloji siirdiirelebilir kalkinmamn kilavuzu konmmimhidii Seyahat ve turizm endustrisinde de ozellikle bilgi teknolojisi siiratle oyunun Km.ill,mm