Yetişkin Eğitimi Kurumu Olarak İSMEK

Vatandaşlara en yakın yerel yönetim birimi olan belediyelerin, “sosyal belediyecilik” anlayışı çerçevesinde sağladıkları ücretsiz mesleki eğitim faaliyetleri, toplumsal, ekonomik ve psikolojik açılardan gözle görülür kazanımları olan başarılı bir tablo çizmektedir. Bu anlamda ilk kurs Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından açılmıştır. Bu iki büyükşehir belediyesinin sanat, meslek ve beceri edindirme kursları kurumsal bir kimliğe sahiptir. Özellikle İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları (İSMEK), belediyelerin ortaya koyduğu yetişkin eğitimi çalışmalarına bir örnek olarak sunulabilir. Bu çerçevede çalışmanın kısıtlılığı göz önüne alınarak, İSMEK’in yapısı, niteliği ile ilgili bilgilerin verilmesinde yarar vardır.

3.1.1. İSMEK’in Yapısı ve Niteliği

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları (İSMEK), “örgün eğitim sistemi dışında planlı, programlı ve sistemli olarak yürütülen bir eğitim şekli” olarak tanımlanan, yaygın eğitim ilkeleriyle gerçekleştirilen bir “yetişkin eğitimi organizasyonu” dur. İSMEK, İstanbulluların, genel eğitim ihtiyaçlarına cevap vererek kişisel birikimlerini yükseltmek, onları pasif tüketici olmaktan çıkarıp aktif üretici olmalarını sağlamak, mesleki ve sanatsal bilgilerini geliştirmek, istihdam edilebilirliklerini artırmak, gelir elde etmelerine katkıda bulunmak, kentsel, kültürel ve sosyal gelişmelerine katkıda bulunmak, kent kültürü ve metropolde yaşama konusunda donanımlı hale gelmelerine yardımcı olmak, işgücü piyasasının ihtiyacı olan kalifiye ara elemanları yetiştirerek ekonomiye katkıda bulunmak, vb. amaçlarla kurulmuş, örgün eğitimi tamamlayıcı bir yetişkin eğitimi organizasyonudur (İSMEK, 23.09.2009).

İSMEK’in yasal dayanağını;

- 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu,

- 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, - 5393 sayılı Belediye Kanunu,

- 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu,

- Milli Eğitim Bakanlığı 2005 yılı Yaygın Eğitim Amaçlı Kurslar Yönergesi - İstanbul Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile yapılan protokol

- Eğitim Müdürlüğü Yönetmeliği gibi kanun, yönetmelik, yönerge ve protokoller oluşturmaktadır (İSMEK, 23.09.2009).

Büyükşehir Belediyesi bu hizmeti, ihaleler ile belirlediği yüklenici firma/firmalardan hizmet alımı yöntemi ile yürütmektedir. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Eğitim Daire Başkanlığı Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren İSMEK, Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü’nün 18.05.2005 tarih ve 2938 sayılı “ Kamu Kurum ve Kuruluşları, Belediyeler, Vakıflar, Dernekler ve Meslek Odaları Tarafından Milli Eğitim Bakanlığı’nın Denetim ve Gözetiminde Ücretsiz Olarak Açılacak Yaygın Eğitim Amaçlı Kurslar Yönergesi” esaslarına göre eğitim vermektedir. Bu çerçevede, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile İstanbul Valiliği İl Halk Eğitim Başkanlığı’nın imzaladıkları protokoller çerçevesinde kurslar açılmıştır. Dersler ve içerikleri de aynı yönerge çerçevesinde belirlenmektedir (İSMEK, 23.09.2009).

Uygulamalı eğitim metoduna dayanan İSMEK, eğitim ortamında tanışma, kaynaşma, dayanışma ve işbirliğini güçlendirmeye yönelik, insan merkezli bir eğitim programıdır. İSMEK, ağırlıklı olarak kişisel gelişim ve kadın emeğini geliştirmeye yönelik eğitimler vermektedir. Kadınlara verilen eğitimler ile kadınların potansiyel bir işgücü olarak yetiştirilmesinin yanı sıra, önce aile ekonomisine daha sonra da ülke ekonomisine yarar sağlaması hedeflenmektedir. Böylece evlerdeki atıl işgücünün istihdama ve emeğe dönüştürülmesi gerçekleşmektedir. Ayrıca kurs merkezlerindeki erkek kursiyerlerin sayısı da yıllar itibariyle artış göstermektedir. Verilen mesleki ve teknik eğitimlerle işsizlere ve eğitimini tamamlama imkanı bulamamış gençlere istihdama katılabilmelerine destek amacıyla beceri kazandırılması hedeflenmektedir. İSMEK kursları, birer kültür mozaiği olması açısından da önem taşımaktadır. Eğitimlere katılanlar, İstanbul’un kozmopolit yapısının küçük bir mozaiğini oluşturmaktadır. İstanbul’un şehir merkezlerinden kenar mahallelerine kadar uzanan bu kurslarda 16-80 yaş arası binlerce insan kurs hizmeti almakta böylece kültürel paylaşım ve değerler alışverişi gerçekleşmektedir (İSMEK, İsmek Haber Bülteni Sayı 1-4, 23.09.2009).

İSMEK’te istihdama yönelik çok sayıda branşın yanı sıra hobi ve beceri geliştirmeye yönelik branşlarda göze çarpmaktadır. Bu branşlardaki faaliyetlerle; İSMEK, katılımcıların sosyalleşme imkanı bulabileceği alanlar oluşturmaktadır. İSMEK’ler, bu anlamda sadece bir eğitim kurumu olmaktan öte, kursiyerlerin sosyal hayata adaptasyonunu sağlayan birer rehabilitasyon merkezi işlevini de yürütmektedir. İstanbul’un kırsal kesimleri ve gecekondu alanlarında da yoğun olarak faaliyet gösteren İSMEK, kadınların ve genç kızların sosyal hayatın aktif ve etkin üyeleri olabilmeleri için bir sosyal platform oluşturma fonksiyonunu da yerine getirmektedir. İSMEK kursiyerleri arasında; okuma yazma bilmeyenler, örgün eğitimin herhangi bir kademesinden ayrılmış olanlar, herhangi bir örgün eğitimi tamamlamış olanlar, yaşlı ve emekliler, işsizler, özel ve kamu kurumlarında çalışanlar vb. pek çok kesimden İstanbullu bulunmaktadır. İSMEK, özürlüler, mahkumlar, yaşlılar gibi toplumun dezavantajlı kesimlerine de ulaşmaktadır. Ortak hedef olan “üretim” doğrultusunda hareket eden vatandaşlar, bu sayede hem madden hem manen büyük kazanımlara sahip olmaktadırlar (İSMEK, İsmek Haber Bülteni Sayı 1-4, 23.09.2009).

Sağlıklı yaşam için sağlık ve spor eğitimleri ile birlikte, resim müzik gibi güzel sanatlar, unutulmaya yüz tutmuş geleneksel sanatlar ve el sanatlarının canlandırılıp yaşatılması, geliştirilerek gelecek kuşaklara aktarılması da İSMEK’in eğitim içeriğinde yer almaktadır (İSMEK, İsmek Haber Bülteni Sayı 1-4, 23.09.2009).

Ayrıca İSMEK’te, meslek ve sanat öğrenen insanlara, aldıkları bilgilerle, bağımsız bir iş kurabilmesinin alt yapısının oluşturulduğu ve yeni istihdam edilebilir özellikler kazandırıldığı söylenebilir. Aldığı dikiş nakış eğitiminin ardından terzi dükkanı açanlar, filografi eğitimi alan kursiyerlerin satış atölyesi açması, Radyo Programcılığı ve Sunuculuğu branşında eğitim alan görme özürlü bir kursiyerin özel bir radyoda program yapmaya başlaması, kuaförlük kursuna devam edip sertifikasını alan bir kursiyerin televizyon programlarında makyözlük ve kuaförlük yapması, yemek kursunu tamamlayan bir kursiyerin yemek kitabı yazıp ve bir lokanta açması, Bilgisayar İşletmenliği kursunu tamamlayan bir kursiyerin İnternet Cafe açması, Yaşlı ve Hasta Bakımı branşını bitiren bir kursiyerin aldığı eğitimle yeni bir işe kavuşması, Sahne Makyajı kursunu bitiren bir kursiyerin, film setlerinde ve tiyatro sahnelerinde işe başlaması vb. örnek olarak sayılabilir. Ayrıca satış noktaları oluşturmak suretiyle

kursiyerlerin edindikleri yeni bilgi ve becerilerini kendi ekonomik güçlerine katmalarına fırsat tanınmaktadır. Özetle İSMEK; kursiyerlerinin içindeki yetenekleri keşfedip ortaya çıkaran, geliştirmesine yardımcı olarak özgüven aşılayan, üretici konuma getiren, rehabilite eden, yalnızlıktan kurtaran, sosyal bir çevre edinmesini ve dostluklar kurmasını sağlayan bir ortam sunmaktadır (İSMEK, İsmek Haber Bülteni Sayı 1-4, 23.09.2009).

İSMEK’in kuruluşundan bugüne (1996-2009) eğitim verdiği kursiyer sayısı 810 bine ulaşmıştır. Sadece geçtiğimiz yıl (2008-2009), 395 bin İstanbullu ön kayıt yaptırmış, bunlardan 230 bini 218 kurs merkezinde 123 farklı branşta İSMEK’ten eğitim almıştır. İSMEK, istihdama yönelik mesleki ve teknik eğitim branşlarının yanı sıra, hobi içerikli ve elbecerilerini geliştirmeye yönelik el sanatları eğitimi, geleneksel Türk el sanatları eğitimi, çağın gereklerinden olan bilgisayar ve dil eğitimleri, sağlıklı yaşam için spor eğitimleri, müzik eğitimi, sosyal ve kültürel eğitimler gibi oldukça geniş bir branş çeşitliliğine sahiptir. (İSMEK 23.09.2009). İSMEK’in kursiyerlerin gelişimine sağladığı faydaları özetle; eğitim işlevi, üretime katkı, kültürel mirasın aktarımı, sosyalleşme imkanı ve psikolojik destek şeklinde sıralayabiliriz (Erol, 2007: 83-85). İSMEK, gerek ulaştığı kursiyer sayısı, gerek branş çeşitliliği, gerekse İstanbul’un dört bir yanında mahallelere kadar yayılmış kurs merkezleri ile pek çok kuruma model olmuştur. Pek çok yerel yönetim, İSMEK’in çalışma sistemini ve faaliyetlerini örnek alarak benzer nitelikte sanat ve meslek eğitimi kursları açmaktadır (İSMEK 23.09.2009). Yurt içinde BUSMEK (Bursa), KO-MEK (Kocaeli), İZEM (İzmir), KAYMEK (Kayseri), KOMEK (Konya), ASMEK (Antalya), EBMM (Erzurum), GAMEK (Gaziantep) vb. çok sayıda büyükşehir il ve ilçe belediyeleri İSMEK’i model alarak benzer çalışmalar başlatmıştır. Almanya, Hollanda, Suudi Arabistan, Tunus, Bosna-Hersek, Suriye, Fas, Etiyopya, Dağıstan, Kazakistan, Endonezya, Bahreyn, İskoçya, Finlandiya ve Pakistan’dan gelen heyetler İSMEK’te incelemelerde bulunmuştur (İBB, 23.09.2009: 191-215).

3.1.2. İSMEK’in Eğitimine Hakim Olan İlkeler

İSMEK, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaygın eğitim kurumları yönetmeliğinin (Mart 2006/2582), 5. maddesinde belirtilen ilkelerle eğitimlerini sürdürmektedir. Bu ilkeleri herkese açıklık, ihtiyaca uygunluk, süreklilik, planlılık, yenilik ve gelişmeye açıklık, gönüllülük vb. şeklinde sıralayabiliriz (İSMEK, ismekkatalogweb, 23.09.2009).

Herkese açıklık: Herkesin yararlanabileceği biçimde yürütülür ve özel eğitim

gerektiren bireyler için özel önlemler alınır.

İhtiyaca uygunluk: Bireysel ve toplumsal ihtiyaçlara uygun olarak gerçekleştirilir. Süreklilik: Bireylerin hayat boyu yararlanabilecekleri biçimde düzenlenir.

Planlılık: Kalkınma planları hedeflerine uygun şekilde; eğitim-öğretim, üretim, insan

gücü, istihdam ilişkileri dikkate alınır.

Yenilik ve gelişmeye açıklık: Programlar; öğrenme ve öğretme yöntemleri ile ders

araç-gereç, bilimsel ve teknolojik gelişmelere, çevrenin ve ülkenin ihtiyaçlarına göre sürekli geliştirilir.

Gönüllülük: Bireyin ve toplumun çalışmalara isteyerek katılımları esas alınır.

Zorunlu ilköğretim yaşını tamamlamış her İstanbullu İSMEK kursiyeri olabilmektedir. Buna göre İSMEK’te kursiyer alt yaş sınırı 16’dır. Üst yaş sınırı ise yoktur. Kayıtlar her yıl Eylül ayında yapılmakta; dersler Ekim ayında başlamaktadır. Haziran ayında ise eğitim dönemi sona ermektedir. MEB’in belirlediği müfredatlar çerçevesinde 3,5 aydan 9 aya kadar süren eğitimlerin yanı sıra bazı branşlarda bir sonraki dönem de devam eden tekamül kursları verilmektedir (İSMEK, 23.09.2009).

Branşın kredisini dolduran ve başarılı olan kursiyerlere, MEB onaylı Kurs Bitirme Sertifikası, derslere devam eden ancak yeterli başarı gösteremeyen kursiyerlere de Kurs Katılım Belgesi verilmektedir. İSMEK’in vermiş olduğu MEB onaylı kurs bitirme belgeleri bütün Türkiye’de geçerlidir. Ayrıca bazı branşlarda uluslararası akreditasyona sahip yabancı kuruluşlarla işbirliği yapılarak ülkemiz dışında da geçerliliğe sahip sertifika verilmeye başlanmıştır (İSMEK, 23.09.2009). İSMEK’te bütün eğitimler ücretsiz olup, eğitim branşları kursiyerlerden gelen taleplere göre belirlenmektedir. Dileyen herkes başvuru önceliğine göre kontenjanlar ölçüsünde eğitimlerden ücretsiz yararlanma hakkına sahiptir.