Yeteneğin Yönlendirilmesinde Bazı Ülkelerden Örnekler

Yeteneğin seçimi, yönlendirilmesi ve eğitimi süreçlerini belirli kurallara bağlayan modeller oluşturulmuştur. Uygulanan modelleri tanımak amacıyla yaptığımız literatür taramasında, ülkelerin yönetim tarzlarıyla bu modellerin yapısı arasında mantıklı ilişkiler olduğu görülmektedir. Aşağıda vereceğimiz örneklerde de görüleceği gibi, sporda ileri gitmiş Avrupa ülkelerinde görülen modeller, ayrıntılı ve pedagojik kurallara uygun yönetilir, seçimler laboratuar koşullarında gerçekleştirilirken, ABD gibi bazı ülkelerde; doğal seçim yöntemleriyle ve isteğe bağlı bir uygulama görülmektedir¹¹.

Aslında bu konunun öncülüğünü doğu Avrupa ülkelerinin yaptığı bilinmektedir. Spor biliminde ve pratiğindeki tartışılmaz yerine rağmen ABD'de yetenek seçimi bilinmeyen bir bilim dalıdır.¹¹

Uzun sürede, sporda üst düzeyde başarıya erişmeyi kolaylaştırmak amacıyla içerisinde yaşanan, eğitim-öğretim ve antrenman yapılabilen kurumlar geliştirilmiştir. Yatılı spor okulları birçok eski doğu bloğu ülkelerinde (Ör; Bulgaristan, Eski DDR, Polonya, Romanya, Eski Sovyetler Birliğinde) ve birçok batı Avrupa ülkelerinde (Ör; Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Avusturya, İsveç, İsviçre gibi) bulunmaktadır¹¹.

2.1.10.1. Almanya modeli

1978-79 öğretim yılından beri Kaiserslautern'de Heinrich Heine devlet Lisesi (HHG), ''yetenek geliştirme sınıfları'' projesinde, gençlikte elit sporcu yetiştirme amacı ile görevlendirilmiştir. Aslında benzeri modellere Avrupa’nın değişik ülkelerinde rastlanılmaktadır¹¹.

Bu okulun amacı; ''hiçbir zaman hızlı bir şekilde öğrencileri yüksek bir sportif performansa eriştirmek değil, aksine, öğretimle birlikte, sosyal ve spor gelişimi de dengeli şekilde götürülmektedir'' şeklinde belirlenmiştir “performans, gencin okul başarısına ve uyumlu gelişimine engel olmamalı aksine birbirini tamamlamalıdır” felsefesi esas alınmıştır.

Burada öğrenciler, spor ağırlıklı sınıflarda toplanmışlardır. Bu sınıflar, diğer sınıflarla birlikte öğretimlerini sürdürür. Küçük sınıflarda öğretim daha yoğun, antrenmanlar ve müsabakalar daha hafif planlanmıştır. Okulda derslerde başarısızlık söz konusu olduğu durumlarda öğrenciye özel destek öğretim programları düzenlemektedir.

Bu model çerçevesinde; Badminton, Judo, Tenis, Masa tenisi, Bisiklet dallarında elit sporcular yetiştirilmeye çalışılmaktadır. Antrenmanlar, lisenin ve çevredeki okulların tesislerinde yapılmaktadır¹¹.

Okulun öğrencileri, yörenin seçilen çocuklar olmakla birlikte bir kısmı dışarıdan getirilmişlerdir. Seçilip de evi okula yakın olan öğrenciler yarı yatılı statüsünde okula katılırlar.

Almanya'daki internatlarda (yatılı okul) bilimsel danışmanlıklar ve ölçümler üniversitelerin bünyesindeki spor enstitü!eri tarafından yürütülmektedir. Bu çalışmalar;

 Kondisyonel özelliklerin teşhisi,  Koordinatif becerilerin teşhisi,

 Müsabaka davranışlarının değerlendirilmesi, profillerin ve normların oluşturulması

 Tıbbi ölçümler,

 Sosyolojik yönden incelenmesi, gerekli önlemlerin alınması doğrultusundadır.¹¹

2.1.10.2. İsveç (TTA) Modeli

Avrupa’da zaman zaman daha farklı yaklaşımlarla açılmış yetenek okullarına da rastlanmaktadır. Bunlardan birisi de İsveç Tretorn Tenis Akademisidir¹¹.

TTA 1985'de Bastad (Güney isveç)'da, isveç'in en iyi genç tenisçilerini belirli bir kuruluşta okutup, spor yapmasını daha doğrusu profesyonel tenisçi olarak hazırlamak amacıyla açılmıştır. Bu kurumda, üst düzeyde tenisçi antrenmanlarının yanı sıra, lise olgunluk (Abitur) sınavına hazırlayan bir düzenleme söz konusudur.

TTA' da 18 tenisçi yetiştirilir. Belirli şartlara sahip kişiler bu okula girebilir. Şartlardan bir tanesi, kendi yaş grubunda İsveç’in ilk 8 tenisçisi arasına girmektir. Tenisçiler üst düzeyde tenis antrenörü (Baş antrenör) nezaretinde her gün üç saat antrenman yapabilmektedir (90 dakika sabah, 90 dakika öğleden sonra). Burada İsveç’in dünya çapındaki tenisçilerinin antrenman yapabilmesi çocuklar için büyük uyaran olmaktadır. Turnuvalara katılan sporcu öğrencilerin, üç hafta derslere devam etmeme hakları bulunmaktadır. Öğrenciler okul bitirme sınavlarına (Abitur) ''Yetişkinler için Lise” adlı bir özel okula girebilirler.

Burası aynı zamanda elit sporcuların kamp yaptığı yer olarak da kullanılmaktadır. İsveç hükümeti ''Sosyal Devlet anlayışı'' ile buradaki kişilere bir miktar ''Öğrenim bursu'' vermekle birlikte, masraflar büyük ölçüde TRETORN firması ve tenis federasyonu tarafından karşılanır¹¹.

2.1.10.3. Rusya Modeli

Rusya’da yetenek belirlemesi ilköğretim 4-6 sınıflarda (10-12) yapılmakta ve yetenekli görülen çocuklar sayısı 37’yi bulan yatılı bölge okullarında eğitim görmektedirler. Sporcuların ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmaktadır. Her yaş grubu için belirlenen ülke normlarını yakalayan sporcular bir üst gruba çıkarak seviyesini yükseltirler. Üniversitede eğitim gören başarılı sporcular da devlet tarafından desteklenmektedir. Eski Sovyetlerin yıkılmasıyla kulüpçülüğün çok azaldığı Rusya’da bölgesel müsabakalar ön plandadır⁷.

2.1.10.4. Bulgaristan Modeli

Bulgaristan’da 90’lı yıllarda yetenek belirlemesi 8-12 yaş kız ve erkek çocukların seçilmesiyle başlamaktadır. İyi planlanmış gelişim programları ile desteklendiği de bilinmektedir. Çocukların seçiminde kullanılan testlerin yetenek potansiyelinin belirlenebilmesi için federasyon tarafından belirlendiği ve seçilenlerin spor dallarına alındığı kaydedilmektedir. Bulgaristan’da 28 adet atletizm bölümü olan okul olduğu yetenekli çocukların evlerine yakın okullardan birine yerleştirildiği de bilinmektedir. Devlet destekli olan bu programda spor okullarına seçilen çocukların öğretmen veya antrenörleri, çocukları okula girebilecek standartlarda yetiştirdikleri için ödüllendirilmektedirler.

Okul eğitiminin ilk iki yılı, istinasız olarak, çok yönlü fiziksel gelişimin sağlanmasına ayrılmaktadır. Bu eğitimi takiben daha özel antrenman dönemi; daha üst düzeydeki, daha iyi kalifiye olmuş, kulüp antrenörleri tarafından yürütülmektedir. Seçilen çocuklar, 18 yaşına geldikleri zaman, yüksek performans düzeyine ulaşmaları beklenilmektedir. Örneğin; atletizm için 100 metrede 10.70 saniye, uzun atlamada 7.40 metre, 800 metrede 1:51.0 dakika gibi, performanslar, destek almaya devam edilmesi için ulaşılması gereken performanslardır. Okula alınan çocukların % 30’u söz konusu olan bu standartlara ulaşmakta ve yüksek performans sporuna devam etmektedirler. Bu şekilde spora devam eden atletler, bu aşamadan sonra kulüplere alınmakta ve çoğunluğu özel branşlara yönelmiş olarak, uzman antrenörler tarafından antrene edilmektedir²⁶.

2.1.10.5. İngiltere ve Birleşik Krallık Modeli

İngiltere’de 2004 yılında tamamladığı beden eğitimi ve spor eğitiminde ders saati ve içeriğindeki köklü değişikliklerle, performans sporcusu kaynağı olan okul-kulüp işbirliğini de yeniden düzenledi. Uzmanlaşmış spor liseleri oluşturarak diğer okullarla sistemli bir şekilde bölgesel ortaklıklar gerçekleştirdi. Spor lisesi seçilen okulda öğretmen, antrenör ve malzeme konusunda tam donanım sağladıktan sonra diğer ortak okulların beden eğitimi ve spor desteğini spor lisesinden almasını, merkezi kontrollerle, sağladı. Sistem içerisinde okulların bağlantılı olduğu kulüpler, hem tesis olarak, hem de kendi antrenörleriyle spor eğitimine destek vermektedirler. Kulüpler bu çalışmaları sonucunda okullardaki yetenekli öğrencileri de kendi kulüplerine lisanslı sporcu olarak almaktadır²⁷.

İngiltere’deki Gençlik Spor Kurumu yetenek belirleme ve seçimi konusunda proje bazlı devlet desteği vermektedir²⁸. Geçliği obeziteden koruyan spor yapma alışkanlığı kazandırmaya yönelik projeler içerinde yetenekli olanlara yönelik de Yetenek Belirleme, Seçim ve Gelişim Planı doğrultusunda sistemli yaklaşımları uzun yıllardır sonuç vermektedir²⁹. Hoare’nin hazırladığı Yetenek Belirleme, Seçim ve Gelişim Planı Birleşik Krallık (UK) kapsamındaki ülkelerde bazı branşlara adapte edilerek kullanılmaktadır²⁹. Birleşik Krallık Atletizm Ulusal Yetenek Belirleme Müdürlüğü tarafından adapte edilerek uygulanan bu plan sonrasında yetenek arama ve seçim normları oluşturulmuştur³⁰. Ayrıca Ulusal Yetenek Belirleme ve Gelişim Programı ile 2. Aşama Test Klavuzu hazırlanmış ve branşlarda yapılması uygun görülen testler, protokolleri ile kullanıma sunulmuştur31.