Yerel yönetimlerin vatandaĢa karĢı yeni sorumlulukları

Yerel yönetimlerin vatandaĢa karĢı sorumlulukları bilgi ve haber alma, katılım ve baĢvuru hakları kapsamında incelenecektir.

2.3.4.1 Bilgi hakkı ve haber alma

Bilgi edinme hakkı yasasıyla yapılan düzenleme ile yönetim, bireyin bilgi edinme sürecinde bilgi ihtiyacına iliĢkin olarak olumlu ve olumsuz mükellefiyet altına alınmıĢtır. Bilgi Edinme Hakkı yasası boyutunda yönetim, hareketsiz olma sürecini takip ederek, bazen bilgi alma hakkını kullanarak ve bazen bireylerin bilgiye eriĢme taleplerini karĢılama ve kolaylaĢtırma yoluyla bireyleri yanlıĢ bilgilendirme ve rehberlikten koruma yükümlülüğü bulunmaktadır. Yapılan düzenlemelerle, idarenin bilgi edinme hakkının kullanılmasında aktif olmayan bir pozisyondan aktif bir role geçmesi planlanmaktadır (Çolak, 2005: 14).

Bilgi alma hakkı, uluslararası iliĢkiler ve ulusal savunma benzeri açıklanması sorun yaratabilecek alanlar haricinde yönetimin elinde bulundurduğu her çeĢit bilgi ve dokümana ulaĢılmasını, böylelikle halka önemli bir denetim yetkisi sağlanarak kamu idaresinin yolsuzluk yapmasını ve hatalı iĢlemler ve faaliyetler yapmasını önlemeyi hedeflemektedir. 4982 sayılı yasanın gerekçesinde de benzer söylemlere karĢılaĢılmaktadır. Dolayısıyla bilgi alma hakkı, vatandaĢlarla daha yakın bir idareyi,

vatandaĢın yapılan iĢlemleri denetimine, Ģeffaflığı oluĢturma fonksiyonlarının yanında vatandaĢın kamuya olan inancın daha yüksek seviyelere çıkmasında önemli bir rol üstlenmektedir (Köseoğlu ,vd. 2005: 153).

Bilgi alma konusunda idare, bireyin bilgiye ulaĢmasını engellememekle yükümlüdür. Bilgi almada yönetimin; bireylere yardım etme, engelleri kaldırma, bilgiye kolaylıkla eriĢmelerini sağlama sorumluluğu bulunmaktadır. Ġdarenin bilgi alma hakkını engellememe sorumluluğu; düĢünce, ifade, iletiĢim ve kitle iletiĢimi gibi hakların serbest kullanımına yasal sınırlar dâhilinde müdahale etmemeyi ifade eder. Toplumun tamamını veya bir kısmını yanlıĢ bilgilendirilme ve yönlendirilme gibi yasa dıĢı durumları önlemek idarenin güvenli bir ortam oluĢturma görevi vardır. Bilginin en önemli güç olduğu günümüz dünyasında, yanlıĢ yönlendirme ve bilgilendirme yaparak ülkelerdeki ekonomik, sosyal, kültürel ve ulusal varlıklara zarar vermek, kolayca ulaĢılabilecek hedeflerden biridir. Ġdare, yanlıĢ bilgi kullanımını engelleyerek yasadıĢı ekonomik, politik ve ideolojik beklentileri önlemekle yükümlüdür. Sağlıklı bilgi akıĢını önlemek için toplum motivasyonunu bozmayı hedefleyen odak gruplarının oluĢumuna karĢılık yönetim, hazırlıklarını yapmalı ve gereken önlemleri almalıdır (Çolak, 2005: 15).

2.3.4.2 Katılım hakkı

Katılımla alakalı uluslararası organizasyonlardan biri 1996da Ġstanbul‟da yapılan Habitat II konferansında konuĢulan Eylem Planı‟dır. YönetiĢim kavramının ön planda tutulduğu konferansta katılımın önemli bir ilke olduğu ifade edilmiĢtir (Çukurçayır, 2005: 219). Bu konferanstan daha önce 1992‟de BirleĢmiĢ Milletler aracılığıyla Rio‟da gerçekleĢen Yeryüzü Zirvesinde onaylanan Yerel Gündem 21 Belgesi direkt katılımla alakalı düzenlemeleri içinde bulundurmaktadır ve bu belgede olan dört ana amaçtan ikisi katılımla ilgilidir. Bütün ülkeler yerel birimlerin sorumlu olduğu alandaki vatandaĢlarıyla katılımcı bir dönemi oluĢturmaları ve Ģehirlerinde Yerel Gündem 21 belgesi için bir görüĢ birliği oluĢturmaları ve bütün ülkelerdeki yerel birimlerinde karar verme, düzenlenme ve faaliyete geçirme süreçlerinde özellikle kadınların ve gençlerin aktif bir Ģekilde katılmasını sağlayacak uygulamalar geliĢtirilmesi ve bunların uygulanmasına teĢvik edilmesi amaçlanmaktadır. Bu noktada Türkiye‟de öncelikle Ulusal Gündem 21 projesi hazırlanmaya ve uygulanmaya konulmuĢtur.

Türkiye'de Yerel Gündem 21 Projesi'nin uygulanması 2000 yılında baĢlamıĢtır. Proje ortakları olarak bazı belediyeler, büyükĢehir belediyeleri, il özel idareleri ve yerel yönetim birlikleri faaliyete geçmiĢ ve birçok yerde Ģehir konseyleri oluĢturulmuĢtur (Torlak ve Önez, 2005: 661). Projenin öncül amaçlarından biri katılımın gerçekleĢtirilmesiydi.

Yerel Gündem 21 uygulamasının belediye hukukunu Ģehir konseyleri, mahalle idareleri, belediye meclisi ve belediye encümeni, ihtisas komisyonları, denetim raporları, bütçe raporları, faaliyet raporları ve planlama konularında ne derece etkileyeceğini belirlemeye çalıĢırken, katılım boyutuna da dikkat edildi. Konseylerde stratejik planlar ve acil durum planları hazırlanması, komisyonlar ve denetim mekanizmaları, Ģehir konseylerinin kusurlu yönlerini belirleme, imar, arazi ve konut üretimi, kentsel dönüĢüm ve kalkınma alanındaki görevlerin eksikliği ve belediye meclisinin vatandaĢlara ve ilgili kiĢilere görüĢlerinin duyurulması, mahallelerin kurulması ve kaldırılması, kentin adı, cadde ve meydanın isminin değiĢtirilmesi konusuna mahalle ve belde insanlarının katılımının dâhil edilmemesi, yasaya katılma konusundaki eksikliklerden bazılarıdır (Torlak ve Önez, 2005: 666-672).

Yeni düzenleme, etkili bir katılım mekanizması yerine vatandaĢların Ģikâyet etmesine olanak tanıyan dar bir katılım sistemi yelpazesi sunmaktadır, bilgi yayma araçları belirsizdir, katılım hakkının kullanılmasına dair düzenleyici eksiklikler görülmekte, katılım yalnızca danıĢma ve fikir vermekle oluĢmakta, doğrudan karar alma sürecine katılıma müsaade edilmemekte, profesyonel örgütlerin belediye üzerindeki etkileri hafifletilmekte ve örgütlenmemiĢ sektörün katılımı için araçlar geliĢtirilmemektedir. Bununla birlikte, katılımcı demokrasi, bilgi alma ve Ģeffaflık bakımından önemli bir geliĢme olduğu görülmektedir (Turan,vd. 2013: 250).

2.3.4.3 BaĢvuru hakkı

BaĢvuru hakkı kiĢilerin, yargı haricindeki devletin ilgili kuruluĢlarına kiĢisel veya toplu olarak baĢvurdukları, hem kendileriyle hem de kamu çalıĢmaları ile Ģikâyetlerine, sorunlarına veya adaletsizliklerine çözüm bulmak için bir insan hakkı olarak kabul edilir. Kamu düzenini doğrudan baskı altına alıp aksatmadığı için ve idarenin huzursuz olmasını sağlayacak bir özellik göstermediğinden, genellikle yönetim sessizliğinde zaman içinde ortadan kalkar (Anayurt, 2002: 96).

BaĢvuru hakkının kullanılmasına sebep olan bazı hususlar vardır. Bu hususlar; halkın kamu personelleri ile olan münasebetlerinde baĢlarına gelen normal olmayan, huzursuzluk oluĢturan hareket, kusur, hatalı iĢlem ve uygulamalarla vatandaĢa hatalı yol göstermeler, Ģüpheli yöntemler, peĢin hükümlü tavır ve icraatlar sebebiyle baĢvuru hakkı kullanılabilmektedir (Brewer, 2007:550). BaĢvuru hakkının kullanılmasıyla beraber vatandaĢlar, kamu kurumlarının yanlıĢ, hukuka aykırı ve uygun olmayan faaliyet ve iĢlemlerine yönelik yasaların belirlemiĢ olduğu düzende yetkili kurumlara baĢvuru yaparak haklarını ararlar.

3. ĠNGĠLTERE’DE YEREL YÖNETĠMLER VE ETKĠNLĠĞĠ