Yatay Olmayan Birleşmeler Bağlamında

Belli bir pazarda pazar gücüne sahip bir teşebbüsün, dikey ilişkili veya komşu ikinci bir pazarda faaliyet gösteren bir başka teşebbüs ile birleşmesi, bu ikinci pazarda, hâkim durum yaratılmasa da tüketici zararına yol açabilecektir (Mosso 2007, 19). Bu çerçevede, olası herhangi bir yaptırım açığını gidermesi amaçlanan etki bazlı SIEC testi, Komisyon’a, yatay olmayan birleşmelerde, hâkim durum yaratıldığına veya mevcut hâkim durumun güçlendirildiğine ilişkin bir tespitte bulunma gereği duymadan, rekabetin önemli ölçüde engelleneceği gerekçesiyle müdahale yetkisi vererek bu tip birleşmelere müdahale edilmesinin önündeki yasal engeli (Lindsay 2004, 393) kaldırmıştır.

Mosso (2007, 19), reform sürecinde esasa ilişkin testin değiştirilmesi hakkındaki tartışmaların, oligopol piyasalardaki yatay birleşmelerin yol açtığı tek taraflı etkiler üzerine odaklanırken, hâkim durum testindeki yatay olmayan birleşmeler açısından söz konusu olan muhtemel açık senaryoları üzerine fazla odaklanmadığını, oysa, esasa ilişkin testteki değişikliğin özellikle yatay olmayan birleşmelerin değerlendirilmesi ile ilgili olduğunu belirtmiştir. Bununla birlikte Völcker (2004, 404), Komisyon’un yetkilerini genişleteceği tek alanın anlaşmacı olmayan oligopoller olduğunu belirten Birleşme Tüzüğü’nün dibacesinin 25. paragrafına dayanarak, Komisyon’un yatay olmayan birleşmelere karşı çıkması açısından önceki durumdan daha fazla bir yetkisi olmadığını öne sürmüştür. Mosso (2007, 19-20) ise dibacenin 25. paragrafının, yeni testin yatay olmayan birleşmelere uygulanmasını dışlamadığını ve söz konusu ifadelerin açık bir şekilde, ilgili pazarda hâkim durum yaratılmasa da yatay olmayan birleşmelerden kaynaklanan tek taraflı kapama/dışlama uygulamalarını kapsadığını belirtmiştir. Koordine edilmiş etkiler dışındaki tüm anti-rekabetçi

94

Bkz. dipnot 54, par.43.

95

Case T-464/04, Impala v Commission [2006].

96 _{Bu konuya ilişkin ayrıntılı değerlendirme için Bkz. Bölüm 3.1.3.} 97

Esasen “Eksik Yaptırımın Azaltılması” başlığı altında ele alınması gereken bu konu, gerek taşıdığı önem gerek farklı nitelikteki birleşmeler açısından açık sorununu ele alması bakımından ayrı bir başlıkta ele alınmıştır.

48

etkilerin, tek taraflı etkilerin kapsamına girdiği dikkate alındığında, dibacenin 25. paragrafındaki ilgili ifadenin, SIEC testine anlamlı bir sınırlama getirmediği görüşü (Fountoukakos ve Ryan 2005, 290) kabul edilmelidir.

Yatay olmayan birleşmeler açısından tek taraflı etkiler özellikle “rakibin maliyetlerini artırma” zarar kuramları bağlamında söz konusu olmaktadır98 (Mosso 2007, 19). Nitekim açık birleşmeleri arasında gösterilen BP/E.ON99 birleşmesinde taraflar, hâkim durum testinin, rakibin maliyetlerini artırma kuramı çerçevesinde ele alındığını iddia etmişlerdir. Komisyon Alcan/Pechiney (II)100 kararında, üst pazarın kapatılması yönündeki bir stratejinin, rakibin maliyetlerini artırma yoluyla kârlı olabileceğini belirtmiştir.

Ayrıca Komisyon Vivendi/Canal+/Seagram101 kararında, birleşmenin, Universal’in üst pazarda hâkim durumda olması nedeniyle değil de, Canal+’ın Amerikan film yapımcıları karşısındaki pazarlık gücünü artırması ve Canal+’ın da bu gücü münhasır anlaşmalar yapmak için kullanarak ödemeli yayıncılık alt pazarındaki rakiplerini dışlamasını sağlayacak olması nedeniyle, Canal+’ın ulusal pazarlarda hâkim durum elde etmesine veya mevcut hâkim durumunu güçlendirmesine yol açacağını belirtmiştir. Söz konusu karar, üst pazarın kapatılması için üst pazarda esaslı pazar gücünün (hâkim durumun) varlığını şart koşmaması açısından önemlidir.

Yatay olmayan bir birleşmede tek taraflı etkiler, bu birleşme anti- rekabetçi nitelikte bir kapama/dışlama (foreclosure) etkisine yol açtığında ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede Komisyon, YOBR’de, yatay olmayan bir birleşmenin anti-rekabetçi olduğunu ortaya koymak için üç aşamalı bir analiz öngörmüştür. Komisyon ilk önce, birleşen firmanın işlem sonrasında ilgili pazarı esaslı ölçüde kapama kapasitesine (yeterli pazar gücüne) sahip olup olmadığına bakacaktır. Birleşen firmanın pazarı kapama yeterliliğine sahip olduğu gösterildikten sonra, ikinci olarak, böyle bir eylemde bulunma olasılığı belirlenmelidir. Söz konusu olasılık, kapama yönündeki bir eylemi teşvik edici ve caydırıcı etkenlerin birlikte değerlendirilmesini, anti-rekabetçi kapama uygulamalarının birleşen firma için rasyonel olduğunun ortaya konulmasını gerektirmektedir. Ekonomik teşvikler olarak adlandırılan ve kapama eylemlerinin olası maliyetleri ile getirilerinin karşılaştırılmasını içeren bu analiz sonucunda, anti-rekabetçi kapamanın, getirilerinin, maliyetlerini aşması anlamında birleşen firma için rasyonel olması gerekmektedir. Birleşen firmanın anti-rekabetçi kapama eylemlerinde bulunma olasılığını tam olarak belirlemek için ayrıca, yasal caydırıcıların da hesaba katılması gerekmektedir. Kapama eyleminin yasal

98 _{Bu konuya ilişkin olarak Bkz. Röller ve de la Mano 2006, 11.} 99

Comp/M.2533 [2002], par. 89.

100 _{Comp./M.3225 [2003] , par. 40-44.} 101

49

olmaması nedeniyle birleşen firma, söz konusu uygulamanın rekabet otoritelerince tespit edilme ve dolayısıyla kendisinin cezalandırılma riskini de hesaba katacaktır. Üçüncü olarak, etki bazlı SIEC testi ışığında, Komisyon’un kendisini, birleşen firmanın söz konusu kapama eyleminde bulunma yeterliliğine sahip olduğunu ve böyle bir davranışta bulunma olasılığını belirlemekle sınırlandırmaması, ayrıca, bu tip bir kapama uygulamasının rekabet üzerinde önemli zararlı etkileri olacağını ve tüketicilere zarar vereceğini de göstermesi gerekmektedir. Tüketici refahı temelli bir yaklaşım benimseyen Birleşme Tüzüğü’ne göre, belli bir pazardaki rakiplerin dışlanması veya marjinalize edilmesi, birleşme işlemine karşı çıkılması için tek başına yeterli değildir. Bu eylemler yoluyla nihai olarak anti-rekabetçi etkilerin oluştuğu ve tüketicilerin zarar gördüğünün gösterilmesi gerekmektedir.