Yatırımları Teşvik Edici K.D.V Uygulamaları

Türkiye'de uygulanmakta olan yatırımları teşvik edici vergisel düzenlemelere bakıldığında, bu düzenlemelerin bir kısmı yatırım aşamasında, bir kısmı ise işletme aşamasında avantajlar sağlamaya yönelik olduğu görülmektedir. Aşağıdaki kısımda yatırımların teşvik edilmesine yönelik KDVK ile sağlanan bu teşvikler incelenmiştir. 2.1. KDV Ertelemesi

KDV Ertelemesi, Hazine Müsteşarlığı tarafından verilen teşvik belgelerinde gösterilen yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gereken KDV'nin, bu verginin fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenmesine imkan sağlayan bir teşviktir.

KDV Ertelemesini düzenleyen KDVK’nun 49. maddesinin ikinci fıkrası, 4369 sayılı Kanunla 01.08.1998 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak aynı kanunla KDVK’na eklenen geçici 14. madde ile 4369 sayılı Kanunun yayınlandığı 29.07.1998 tarihine kadar alınan yatırım teşvik belgelerinde yer alan mallardan, makine ve teçhizat niteliği taşımayanlar için erteleme uygulamasının devam edeceği belirtilmiştir.

KDV Ertelemesinden yararlanılabilmesi için, teşvik belgeli yatırım malını ithal edenin, gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olması ve bu malın indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanılması şarttır.77 KDV Ertelemesi, ithalat esnasında ödenmesi gereken KDV tutarı kadar bir teminat verilmesi karşılığında, bu KDV'nin ödenmemesini sağlamaktadır. Erteleme, yatırımcının işletme aşamasında vergi dairesine ödediği KDV'nin ertelenen KDV'ye ulaşıncaya kadar sürmektedir. Vergi dairesi tarafından bu durumun belgelendirilmesinden sonra verilen teminat gümrük idaresinden geri alınmaktadır.78

2.2. Makine ve Teçhizat Alımlarında KDV İstisnası

Tüketim bazlı vergilerden sermaye malları üzerinden alınan KDV, yatırımları bir diğer önemli vergisel teşvik enstrümanıdır. Bazı dönemlerde KDV oranına yüzde

76 _{EKER, Aytaç; Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Teşvik Sistemleri ve Teşvik Politikaları,} Doğuş Matbaacılık, Ankara 1995, s. 149.

77 _{ERGÜLEN, Güneri ve ERDEM, Hayreddin; Vergi Kanunlarındaki Vergi Avantajları, Yaklaşım} Yayınları, Ankara 1998, s. 376.

10 puan daha ilave edilerek uygulanmıştır. Son dönemlerde yatırım teşvik belgesi kapsamına giren ithal ve yerli makine-teçhizat için KDV istisnası şeklinde uygulanmaktadır.79 Bu uygulama eskiden satın alma aşamasında KDV’nin ödenmesi, daha sonra u tutarın yatırımları teşvik fonu kaynaklarından geri ödenmesi şeklinde idi.80

Hazine Müsteşarlığı, ekonomik kalkınmayı teşvik etmek amacıyla bazı sektörleri ve iş kollarını teşvik kapsamına almaktadır. Teşvik kapsamında faaliyet gösteren kişilere, yatırım teşvik belgesi verebilmektedir..81 Yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir. (KDVK Madde.13/d) Bu maddenin gerekçesindeki açıklamalar şöyledir: “…Teşvik belgeli yatırımlarda önemli bir girdi olan makine ve

teçhizatların bu mükelleflere tesliminin vergiden istisna edilmesi, yatırımcıların finansman sıkıntılarını hafifletecek ve yatırımların teşviki için etken olacaktır.”82

4369 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi ile 3065 sayılı Kanunun 13 üncü maddesine eklenen (d) bendinde, yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri katma değer vergisinden istisna edilmektedir. Buna göre, yatırım teşvik belgesinde yer alan mallardan "makine ve teçhizat" niteliği taşıyanların yurtiçi teslimleri ile ithalinde 01.08.1998 tarihinden itibaren katma değer vergisi uygulanmayacaktır.

Bu istisna ile ilgili olarak yayınlanan 69 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’ne göre, amortismana tabi olan ve mal veya hizmet üretiminde direkt olarak kullanılan makine ve teçhizat istisna kapsamında bulunmaktadır. Bir sabit kıymetin istisnadan yararlanabilmesi için, öncelikle makine ve teçhizat niteliğinde olması, ayrıca mal ve hizmet üretiminde kullanılması gerekmektedir.

79 _{DURAN, Mustafa; Türkiye’de Yatırımlara Sağlanan Teşvikler ve Etkinliği, TC Başbakanlık} Hazine Müsteşarlığı, Ekonomik Araştırmalara Genel Müdürlüğü, s. 18.

http://www.hazine.gov.tr/arastirma_inceleme/ar_inc_32.pdf internet adresinden alınmıştır 80 _{SERDENGEÇTİ, Turan; Türkiye’de Yatırım Teşvik Uygulamaları, TC Başbakanlık Hazine} Müsteşarlığı Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü, Ankara 2000, s.8.

(http://www.hazine.gov.tr/arastirma/yatirimtesvik.pdf internet adresinden alınmıştır)

81 _{UYSAL, Hilmi; Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005,} s.185.

82 _{MAÇ, Mehmet; KDV Uygulaması Kitabı, 5. Baskı, http://www.bdodenet.com.tr/kdv/kdv13.pdf} internet adresinden alınmıştır.

Katma Değer Vergisi’nin yatırımlar üzerindeki etkisine ilişkin olarak söylenebilecek bir başka husus da uygulanan Katma Değer Vergisi’nin türü ve verginin yansımasına ilişkindir.

Gayri safi hasıla türü katma değer vergisinde yatırımlara indirim tanınmaz. Sadece üretim girdilerine muafiyet tanınır. Bu nedenle bu tür bir vergi yatırımları teşvik edici değildir.

Tüketim türü katma değer vergisinde ise yatırımların matrahtan indirilmesi imkanı tanındığından yatırım üzerine olumsuz etkisi yoktur. Tüketim türü katma değer vergisi yatırımları teşvik etmektedir. Katma Değer vergisinin uygulandığı ülkelerin çoğunda bu nedenle tüketim türü katma değer vergisi uygulanmaktadır.

Diğer taraftan verginin ileriye doğru yansıtılması halinde ücret üzerine yansıyacağından yatırımları teşvik edici mahiyettedir. Ancak önemli bir hususta katma değer vergisinin uygulamaya bağlaması ile kaldırılacak olan verginin durumudur. Katma değer vergisinin yerini aldığı vergi karlar üzerinde kalan bir vergi ise o zaman katma değer vergisi yatırımları teşvik edecektir. Şayet önceki vergi ileriye doğru yansıtılabiliyorsa katma değer vergisinin yatırımlar üzerine etkisi önemsiz olacaktır.

Katma değer vergisine tüketim türünün uygulanması halinde, sermaye mallarının matrahtan düşülmesi mümkün olduğundan, emek-yoğun değil sermaye- yoğun yatırımların gelişmesi teşvik edilecektir.83

KDV’nin yatırım malı makine-teçhizat için istisna tutulması yatırım aşamasında firmaların finansman giderlerinin azalması bakımından önem arz eder. KDV istisnasının yatırım teşvik amaçlı olarak daha cazip bir teşvik aracı konumuna getirilebilmesi için istisna kapsamının genişletilmesi düşünülebilir. Özellikle, önemli bir yatırım harcama kalemi olan bina-inşaat harcamalarının da istisna kapsamına alınması yatırımcılar açısından yatırım döneminde önemli bir finansman kolaylığı sağlayacaktır.

KDV desteğinin yatırım maliyetlerine net katkısı bulunmamaktadır. İstisnaya tabi tutulmasa da ödenen KDV sonuçta mahsuba tabi tutulacaktır. Sadece istisnaya tabi tutulan dönemle mahsup döneminin uzun olması durumunda, bu arada para değerindeki yıpranma kadar bir katkı söz konusu olacaktır. Tüm bunlara rağmen

KDV istisnasının önemli teşvik etkiye sahip olması, yatırım döneminde firmalara sağladığı finansman giderlerinin azaltılmasıyla ilgilidir.84