Yatırım Teşviklerinin Maliyetleri Ve Eksiklikleri

Teşviklerⁱ maliyetsiz uygulamalarⁱ değildirⁱ. Bu maliyete, sağlanan yarⁱdımlarⁱ ve alınmayan verⁱgilerⁱ nedeniyle kamuya daha fazla kaynak aktarⁱmak zorⁱunda kalan verⁱgi mükelleflerⁱi katlanırⁱlarⁱ. Bu maliyetin yüksekliğine görⁱe teşviklerⁱin gelirⁱ dağılımını bozucu etkisinden söz edilebilirⁱ.

Tablo 3 : Destek Unsurlarının Bölgelere Göre Dağılımı BÖLGELER

DESTEK UNSURLARI 1 2 3 4 5 6

KDV İstisnası VAR VAR VAR VAR VAR VAR

Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR

Vergi İndirimi OSB-EB Dışı

(Yatırıma Katkı Oranı) 15 20 25 30 40 50

Vergi İndirimi OSB-EB İçi

(Yatırıma Katkı Oranı) 20 25 30 40 50 55

Sigorta Prim İşveren

Hissesi Desteği OSB-EB Dışı 2 YIL 3 YIL 5 YIL 6 YIL 7 YIL 10 YIL Sigorta Prim İşveren

Hissesi Desteği OSB-EB İçi 3 YIL 5 YIL 6 YIL 7 YIL 10 YIL 12 YIL Gelir Vergisi Stopaj Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 YIL Sigorta Prim İşçi His

Desteği

YOK YOK YOK YOK YOK 10 YIL

Faiz Desteği İç Kredi YOK YOK 3 PUAN 4 PUAN 5 PUAN 7 PUAN Faiz Desteği Döviz Kredi YOK YOK 1 PUAN 1 PUAN 2 PUAN 2 PUAN

Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR VAR VAR VAR VAR

Kaynak:http://istanbulymmo.org.tr/dosyalar/platformNotlar/20170208/HusnuErdogmusPlatform08022017.

pdf

Tablo 3’de Türkiye’de yer alan 6 bölge için yapılan destek unsurları yer almaktadır. Bölgesel farklılıkları gidermek amacıyla 4., 5. ve 6. Bölgede yer alan iller için diğer bölge illerine oranla bariz olarak daha fazla yatırım teşviği ve imkanları sunulmuştur. Bu pozitif destek farkı bölgelerarası dengesizliği gidermeye

23

yönelik planlanmış ve diğer bölgelerde oluşan tüm mali ve sosyal farklılıkları en aza indirme hedeflenmiştir.

Genel olarⁱak; 6. Bölgede hemen hemen tüm yatırⁱımlarⁱın desteklenmesi sektörⁱel seçicilik açısından olumsuz birⁱ durⁱum olup seçicilikten uzaklaşılarⁱak, daha darⁱ kapsamlı da olsa 5084 sayılı Kanun uygulanmasına dönüş niteliğindedir ve Yeni teşvik sistemi en az gelişmiş illerⁱin yerⁱ aldığı 6. Bölge için önemli desteklerⁱ öngörⁱülmüşse de bölgede güvenlik, yatırⁱım maliyeti, ulaşım ve nakliye sorⁱunlarⁱı göz önüne alındığında desteklerⁱin yatırⁱımlarⁱı ne kadarⁱ arⁱttırⁱabileceği birⁱ sorⁱu işarⁱeti olarⁱak durⁱmaktadırⁱ. Nitekim alınan ilk sonuçlarⁱ teşvik belgeli yatırⁱımlarⁱın büyük kısmı yine en gelişmiş illerⁱin yerⁱ aldığı 1. Bölgedeki illerⁱe gitmiştirⁱ.Carⁱi açığın en önemli nedenlerⁱinden olan enerⁱji açığının azaltılması için yeni teşvik sisteminde yeterⁱince destek unsurⁱu bulunmamaktadırⁱ. Özellikle yerⁱli enerⁱji kaynaklarⁱı ile yenilebilirⁱ enerⁱji kaynaklarⁱına yönelik yatırⁱımlarⁱ daha fazla teşvik edilmelidirⁱ. 6 Yatırım Teşviklerinin Etkileri Ve Etkinliği

Yatırⁱımlarⁱa devlet tarⁱafından sağlanan teşviklerⁱin başta yatırⁱım karⁱarⁱlarⁱı olmak üzerⁱe teşvik edilen yatırⁱım, teşvik edilmeyen yatırⁱım, rⁱekabet koşullarⁱı, bölgesel kalkınma, verⁱgi mükelleflerⁱi, kamu maliyesi, dış ticarⁱet vb. birⁱçok alana yayılan etkilerⁱi mevcutturⁱ. Yatırⁱımlarⁱın olumlu ve verⁱimli alanlarⁱda gerⁱçekleştirⁱilmesi hem işletmelerⁱin hem de işletmelerⁱin içinde bulunduğu sektörⁱün devamlılığı adına olumlu yönde etki yapmaktadırⁱ.³⁸

 Teşviklerⁱin yatırⁱım karⁱarⁱlarⁱı üzerⁱindeki etkilerⁱi;

 Yatırⁱımın maliyetini düşürⁱmek,

 Finansman ihtiyacını hafifletmek,

 Kârⁱlılığı arⁱtırⁱmaktırⁱ.

 Teşviklerⁱin en önemli etkilerⁱinden birⁱi de kaynak dağılımı üzerⁱindedirⁱ. Teşvik sistemlerⁱi genellikle bazı sektörⁱlerⁱ ve bölgelerⁱ için özel desteklerⁱ öngörⁱürⁱlerⁱ. Bu sayede yatırⁱımlarⁱ teşvik edilen sektörⁱlerⁱe ve bölgelerⁱe

38Mehmet Şahin, Özge Uysal, Bölgesel Kalkınma Çerçevesinde Yatırım Teşviklerinin Shift-Share Analizi, Maliye Dergisi, Sayı 160, Ocak-Haziran 2011.s.50.

24

kaymaya başlarⁱlarⁱ, bu da iktisadi kaynaklarⁱın sektörⁱlerⁱ ve bölgelerⁱ arⁱasındaki dağılımını değiştirⁱirⁱ.

 Teşviklerⁱin diğerⁱ önemli etkisi de bölgesel kalkınma üzerⁱindedirⁱ. Doğrⁱu şekilde uygulanmış birⁱ teşvik sistemi bölgenin kalkınması hususunda iyileştirⁱici etki yaparⁱ.

 Teşviklerⁱ ülkelerⁱin rⁱekabet güçlerⁱi üzerⁱindeki etkilerⁱi sayesinde dış ticarⁱet üzerⁱinde de önemli etkilerⁱ doğurⁱabilirⁱlerⁱ. Arⁱ-Ge, eğitim, döviz, verⁱgi, sosyal güvenlik, enerⁱji sübvansiyonlarⁱı ülkelerⁱ için ihrⁱacat avantajı sağlarⁱ.

 Teşviklerⁱin birⁱ diğerⁱ önemli etkisi ise sektörⁱ seçimi üzerⁱindedirⁱ. Girⁱişimcilerⁱin teşviklerⁱden etkin birⁱ şekilde faydalanması adına yatırⁱım yapacağı sektörⁱü doğrⁱu seçmesi önem arⁱz etmektedirⁱ.

Devlet tarⁱafından sağlanan teşviklerⁱin ne kadarⁱ etkin olduğu, yatırⁱım karⁱarⁱlarⁱını ne derⁱecede etkilediği, teşviklerⁱ sonucunda hedeflenen yatırⁱımlarⁱın ne orⁱanda yapıldığı, teşviklerⁱin kaynak dağılımı üzerⁱinde olumlu etkilerⁱ yapıp yapmadıklarⁱı, teşviklerⁱle sağlanan ekonomik ve sosyal getirⁱinin, katlanılan maliyetten fazla olup olmadığı uzun zamandırⁱ akademik ve bürⁱokrⁱatik çevrⁱelerⁱde sorⁱgulanmaktadırⁱ. “Belirⁱtilen hedeflerⁱe ulaşılabilmesi için özel sektörⁱün sahip olduğu dinamizmi sürⁱekli aktif tutmak önem arⁱz etmektedirⁱ. Bu nedenle Türkiye’de farⁱklı kurⁱumlarⁱ tarⁱafından farⁱklı destekleme arⁱaçlarⁱı amaca katkı sağlamak için uygulanmaktadırⁱ.”³⁹ Türⁱkiye’de yatırⁱım karⁱarⁱlarⁱını etkileyen en önemli unsurⁱ kârⁱlılıktırⁱ. Girⁱişimcilerⁱ yatırⁱım karⁱarⁱlarⁱını verⁱirⁱken ilk olarⁱak hangi sektörⁱde ve bölgede daha fazla kazanç elde edebileceğini arⁱaştırⁱıp ona görⁱe karⁱarⁱ almaktadırⁱ. Firⁱmalarⁱın bu karⁱlılığı sağlamak için mevcut yatırⁱımlarⁱına bakıldığında kalifiye perⁱsonel gerⁱektirⁱen sektörⁱlerⁱde beşerⁱî serⁱmaye durⁱumunu; otel, lojistik gibi sektörⁱlerⁱde faaliyet gösterⁱen yatırⁱımcılarⁱ ise sanayinin gelişmişlik durⁱumunu ilk sırⁱada tutmuşlarⁱdırⁱ. Yatırⁱım karⁱarⁱına etki eden birⁱ diğerⁱ önemli husus olan piyasa koşullarⁱı ve pazarⁱı yakınlık ise ikinci sırⁱada yerⁱ almaktadırⁱ. Pazarⁱda ön plana çıkabilmenin en önemli ihtiyacı ise malzeme temini ve tedarⁱikidirⁱ. Yatırⁱımcılarⁱın ve ekonomistlerⁱin genel görⁱüşüne bakıldığında yatırⁱım karⁱarⁱı verⁱilirⁱken, yatırⁱım teşviklerⁱi bu faktörⁱlerⁱden sonra geldiği kabul edilmektedir. Bazı karⁱarⁱ verⁱicilerⁱe görⁱe ise teşviklerⁱin yatırⁱım üzerⁱinde hiç etkili olamadığı bile savunulmaktadırⁱ.

39Akyol, a.g.e., s.68

25

Bunlar birⁱçok yatırⁱımcının yatırⁱım teşviklerⁱinden haberⁱdarⁱ olmadığını veya çok karⁱmaşık geldiğini belirⁱtmektedirⁱlerⁱ. O yüzden yatırⁱımcılarⁱa teşvik sistemini iyi anlatmak ve desteklerⁱle ilgili tam bilgi sahibi olmasını sağlamak gerⁱekmektedirⁱ.⁴⁰ Bu sebeple yatırⁱımcılarⁱın ise teşvik sisteminden en etkin şekilde verⁱim alacağı şekilde bilgi edinmesi ve seçim yapması gerⁱekmektedirⁱ. Bu noktada yatırⁱım yapmak istediği sektörⁱ ve bölge ile bu seçimlerⁱe sağlanan desteklerⁱle ilgili iyi arⁱaştırⁱma yapması çok önemli birⁱ husus olmaktadırⁱ.

40 Anbar, Değer, a.g.e.s.49

26

İKİNCİ BÖLÜM