Yatık Gökbaş ve Kokarotun Ekonomik Zarar Eşikleri

Ekonomik Zarar Eşiği, herhangi bir yabancı ot türüne karşı yapılan mücadele masraflarının, mücadele sonunda elde edilen kara eşit olduğu nokta olarak ifade edilmektedir.

-Yatık gökbaşın kıraç ve sulanan buğday alanlarında ekonomik zarar eşikleri

Yatık gökbaşın 2006 ve 2007 yıllarında kıraç ve sulanan buğdayda oluşturduğu zarar seviyeleri ayrı ayrı hesaplanırken önce yabancı otun farklı yoğunlukları, ham verilerden oluşan ürün kayıplarıyla regresyona tabi tutulmuştur. Farklı yoğunluklarda yatık gökbaşın buğdayda oluşturduğu kaybın denkleminde (Şekil 4.57 ve Şekil 4.58) ise, x yerine yatık gökbaşın farklı yoğunlukları konulmuş, Çizelge 4.15’ de görülen kontrole göre % ürün kayıpları hesaplanmıştır. Başlık 3.1.5’ te de anlatıldığı gibi ekonomik zarar eşiğini hesaplarken önce ilaçlamaya gerek duyulan yabancı ot yoğunluğuna bağlı olarak oluşan, diğer bir ifadeyle ilaçlama gerektiren % verim kaybının (y) hesaplanması gerekir.

Yatık gökbaşın bulunduğu denemelere ait 2006 ve 2007 yıllarında kontrol parsellerinin verimleri saptanarak ortalamaları alınmış ve kıraç buğdayda 259 kg/da,

sulanan buğdayda ise 599 kg/da olarak tespit edilmiştir. Buğday fiyatlarında iki yılın Nisan ayındaki ortalaması alınmış, Karahan 99 buğdayı 0.394 TL/kg, Konya 2002 buğdayı ise 0.398 TL/kg olarak hesap edilmiştir. Herbisitin hesap edilen uygulama maliyeti ise 2.915 TL/da’ dır. Kıraç ve sulanan buğdayda yatık gökbaş ile mücadelede Tribenuron methyl etkili maddeli (Granstar) herbisitin kullanılacağı düşünülerek bu herbisitin Nisan ayında kullanıldığı iki yıla ait perakende satış fiyatlarının ortalamalarına göre maliyeti 0.44 TL/da olarak bulunmuştur.

Buna göre Tribenuron methyl için yatık gökbaşın kıraç buğdaydaki Ekonomik Zarar Eşiğini hesaplayalım;

Herbisit Maliyeti + Uygulama Maliyeti

y = --- x 100 Ortalama Verim x Buğdayın Fiyatı

0.44 TL/da + 2.915 TL/da

y = --- x 100 259 kg/da x 0.394 TL/kg

y = % 3.29

Formülden çıkan sonuca göre, kıraçta yetiştirilen buğdayın veriminde ancak % 3.29 oranında bir kayıp olursa ilaçlama yapılması gerekmektedir. Bu kaybı kaç adet yatık gökbaşın oluşturabileceğini yatık gökbaş için iki yılın ortalaması alınarak oluşturulan regresyon denklemiyle bulmak mümkündür.

y = 1,119x + 1,274 denkleminde, bulduğumuz “y” yi yerine koyarsak; 3.29 = 1.119x + 1.274

x = 1.8 adet yatık gökbaş/m²

Bulunan değere göre, kıraç buğday ekim alanlarında yatık gökbaş ile mücadelede Tribenuron methyl etkili maddeli herbisit kullanılması düşünüldüğü taktirde bu yabancı otun m²’ de en az 1.8 adet bulunması gerekmektedir.

Aynı herbisitle yatık gökbaşın sulanan buğdaydaki Ekonomik Zarar Eşiğini hesaplayacak olursak;

Herbisit Maliyeti + Uygulama Maliyeti

y = --- x 100 Ortalama Verim x Buğdayın Fiyatı

0.44 TL/da + 2.915 TL/da

y = --- x 100 599 kg/da x 0.398 TL/kg

y = % 1.41

y = 1,0685x + 0,0685 denkleminde “y” yi yerine koyarsak 1.41 = 1.0685x + 0.685

x = 1.2 adet yatık gökbaş/m²

Bulduğumuz bu değer, sulanan buğday ekim alanlarında yatık gökbaş ile mücadelede Tribenuron methyl etkili maddeli herbisit kullanılması düşünüldüğü taktirde bu yabancı otun m²’ de en az 1.2 adet bulunması gerektiğini göstermektedir.

İç Anadolu Bölgesinde tavsiye edilen, ruhsat almış diğer herbisitler dikkate alınarak herbisitin maliyeti, uygulama maliyeti, ortalama verim ve buğdayın fiyatında iki yılın ortalamaları alınarak ekonomik zarar eşiği hesaplanmış ve Çizelge 4.19’ da verilmiştir.

Çizelge 4.19. Yatık gökbaşın farklı herbisitlere göre ekonomik zarar eşikleri (2006- 07)

Etkili Madde Doz

(da) Herbisit Fiyatı (TL/da) EZE Kıraç EZE Sulanan Tribenuron-methyl 1 g 0.44 1.8 1.2 2,4-D Asetik Asit+Florasulam 70 cc 1.43 2.7 1.6 Tribenuron methyl+ Thifensulfuron methyl 3 g 0.76 2.0 1.4 Florasulam+Flometsulam 5 cc 1 2.3 1.5

Çizelgeye göre yatık gökbaşın kıraç alanlarda yetiştirilen buğdaylarda ekonomik zarar eşiği, Tribenuron-methyl etkili maddeli herbisitinin kullanılması durumunda 1.8 adet/m ² yani en düşük, 2,4-D Asetik Asit+Florasulam etkili maddeli herbisitin kullanılması durumunda 2.7 adet/m² yani en yüksek olarak hesaplanmıştır. Diğer taraftan sulanan buğday ekim alanlarında yatık gökbaşın ekonomik zarar eşiği en düşük Tribenuron-methyl etkili maddeli herbisitinin kullanılması durumunda 1.2 adet/m², en düşük, 2,4-D Asetik Asit+Florasulam etkili maddeli herbisitin kullanılması durumunda 1.6 adet/m² yani en yüksek olarak tespit edilmiştir.

Araştırmada yatık gökbaşın kıraç buğday ekim alanlarında oluşturduğu kaybın sulu alanlardakine nazaran biraz daha yüksek olduğunu görmekteyiz. Bu bize yatık gökbaşın kıraç buğdayda daha rekabetçi olduğunu göstermektedir. Buna rağmen yatık gökbaşın ekonomik zarar eşiği sulanan buğdayda daha düşük çıkmıştır. Bunun sebebi ise sulanan buğdayın fiyatının ve özellikle elde edilen verimin daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.

-Kokarotun kıraç ve sulanan buğday alanlarında saptanan ekonomik zarar eşikleri

Kokarotun 2006 ve 2007 yıllarında kıraç ve sulanan buğdayda oluşturduğu zarar seviyeleri ayrı ayrı hesaplanırken önce yabancı otun farklı yoğunlukları, ham verilerden oluşan ürün kayıplarıyla regresyona tabi tutulmuştur. Farklı yoğunluklarda kokarotun buğdayda oluşturduğu kaybın denkleminde (Şekil 4.63 ve Şekil 4.64) ise, x yerine yabancı otun farklı yoğunlukları konulmuş, Çizelge 4.18’ de görülen % ürün kayıpları hesaplanmıştır. Başlık 3.1.5’ te de anlatıldığı gibi ekonomik zarar eşiğini hesaplarken önce ilaçlamaya gerek duyulan yabancı ot yoğunluğuna bağlı olarak oluşan, diğer bir ifadeyle ilaçlama gerektiren % verim kaybının (y) hesaplanması gerekir.

Kokarotun bulunduğu denemelere ait 2006 ve 2007 yıllarında kontrol parsellerinin verimleri saptanarak ortalamaları alınmış ve kıraç buğdayda 458 kg/da, sulanan buğdayda ise 863 kg/da olarak tespit edilmiştir. Buğday fiyatlarında iki yılın Nisan ayındaki ortalaması alınmış, Karahan 99 buğdayı 0.394 TL/kg, Konya 2002

buğdayı ise 0.398 TL/kg olarak hesap edilmiştir. Herbisitin hesap edilen uygulama maliyeti ise 2.915 TL/da’ dır. Kıraç ve sulanan buğdayda yatık gökbaş ile mücadelede Tribenuron methyl etkili maddeli (Granstar) herbisitin kullanılacağı düşünülerek bu herbisitin Nisan ayında kullanıldığı iki yıla ait perakende satış fiyatlarının ortalamalarına göre maliyeti 0.44 TL/da olarak bulunmuştur.

Buna göre Tribenuron methyl için kokarotun kıraç buğdaydaki Ekonomik Zarar Eşiğini hesaplayalım;

Herbisit Maliyeti + Uygulama Maliyeti

y = --- x 100 Ortalama Verim x Buğdayın Fiyatı

0.44 TL/da + 2.915 TL/da

y = --- x 100 458 kg/da x 0.398 TL/kg

y = % 1.85

Formülden çıkan sonuca göre, kıraçta yetiştirilen buğdayın veriminde ancak kontrole göre % 1.85 oranında bir kayıp olursa ilaçlama yapılması gerekmektedir. Bu kaybı kaç adet kokarotun oluşturabileceğini bu yabancı ot için iki yılın ortalaması alınarak oluşturulan regresyon denklemiyle bulmak mümkündür.

y = 0,795x + 0,655 denkleminde, bulduğumuz “y” yi yerine koyarsak; 1.85 = 0,795x + 0,655

x = 1.5 adet kokarot/m²

Bulunan değere göre, kıraç buğday ekim alanlarında kokarot ile mücadelede Tribenuron methyl etkili maddeli herbisit kullanılması düşünüldüğü taktirde bu yabancı otun m²’ de en az 1.5 adet bulunması gerekmektedir.

Aynı herbisitle kokarotun sulanan buğdaydaki Ekonomik Zarar Eşiğini hesaplayacak olursak;

Herbisit Maliyeti + Uygulama Maliyeti

y = --- x 100 Ortalama Verim x Buğdayın Fiyatı

0.44 TL/da + 2.915 TL/da

y = --- x 100 863 kg/da x 0.398 TL/kg

y = % 0.97

y = 0,8075x - 1,0258 denkleminde “y” yi yerine koyarsak 0.97 = 0,8075x - 1,0258

x = 2.4 adet kokarot/m²

Bulduğumuz bu değer, sulanan buğday ekim alanlarında kokarot ile mücadelede Tribenuron methyl etkili maddeli herbisit kullanılması düşünüldüğünde bu yabancı otun m²’ de en az 2.4 adet bulunması gerektiğini göstermektedir.

İç Anadolu Bölgesinde tavsiye edilen, ruhsat almış diğer herbisitler dikkate alınarak herbisitin maliyeti, uygulama maliyeti, ortalama verim ve buğdayın fiyatında iki yılın ortalamaları alınarak ekonomik zarar eşiği hesaplanmış ve Çizelge 4.20’ de verilmiştir.

Çizelge 4.20. Kokarotun farklı herbisitlere göre ekonomik zarar eşikleri (2006-07)

Etkili Madde Doz

(da) Herbisit Fiyatı (TL/da) EZE Kıraç EZE Sulanan Tribenuron-methyl 1 g 0.44 1.5 2.4 2,4-D Asetik Asit+Florasulam 70 cc 1.43 2.2 2.8 Tribenuron methyl+ Thifensulfuron methyl 3 g 0.76 1.7 2.6 Florasulam+Flometsulam 5 cc 1 1.9 2.7

Çizelgeye göre kokarotun kıraç alanlarda yetiştirilen buğdaylarda ekonomik zarar eşiği, Tribenuron-methyl etkili maddeli herbisitinin kullanılması durumunda 1.5 adet/m² yani en düşük, 2,4-D Asetik Asit+Florasulam etkili maddeli herbisitin kullanılması durumunda 2.2 adet/m² yani en yüksek olarak hesaplanmıştır. Diğer taraftan sulanan buğday ekim alanlarında kokarotun ekonomik zarar eşiği Tribenuron-methyl etkili maddeli herbisitinin kullanılması durumunda 2.4 adet/m² yani en düşük, 2,4-D Asetik Asit+Florasulam etkili maddeli herbisitin kullanılması durumunda 2.8 adet/m² yani en yüksek olarak tespit edilmiştir. Kokarotun ekonomik zarar eşiğinin kıraçta daha düşük olmasını, buğdayın fiyatı ve özellikle dekardan elde edilen verimin daha düşük olmasına bağlayabiliriz.

Elde edilen sonuçlara göre Konya yöresinde kullanılan herbisite bağlı olarak kıraç alanlarda yetiştirilen buğdayda kokarotun ekonomik zarar eşiği 1.5-2.2 adet/m², sulanan buğdaylarda ise 2.4-2.8 adet/m² olarak tespit edilmiştir.

Benzer şekilde Caussanel ve ark. (1998), Fransa, Fas ve Türkiye’ de kokarot ve yabani fiğ üzerine yaptıkları ortak çalışmalarda kokarotun düşük yoğunluklarda bile buğdayda yüksek verim kaybına neden olduğunu bildirmişler, kullanılan herbisite bağlı olarak ekonomik zarar eşiğinin 1.9–5 bitki/m² olduğunu saptamışlardır. Mennan (1998) da Samsun’ da yaptığı araştırmada kokarotun ekonomik zarar eşiğinin 2-3 bitki/m² olduğunu tespit etmiştir. Bulunan sonuçlar ile araştırmacıların elde ettikleri sonuçlar birbiriyle örtüşmektedir. Ancak rakamlardaki değişmeler çalışmaların yürütüldüğü yerin ekolojisi, iklim ve toprak yapısı, buğdayın çeşidi, gübreleme ve buğdayın fiyatı, herbisitin fiyatı, uygulama maliyeti ve verim gibi kriterlerinden kaynaklanabilir.