Yargıdan Kaynaklanan Sorunlar maddesinin değerlendirilmesi

Bilindiği üzere belediyelerin tüm iĢ ve iĢlemleri idari ve adli yargıya tabi iĢlemlerdir. Bu nedenle hemen her hizmette yargı kaynaklı sorunlar yaĢanmaktadır. Özellikle yapı kontrol mekanizması konusunda bu sorun daha yoğun bir Ģekilde yaĢanmaktadır. Çünkü belediyelerde yapılan iĢlemlerin çoğunluğu bu mekanizma tarafından gerçekleĢtirilmektedir. Bu sorunlar birçok sebepten kaynaklanmaktadır. Bunların ilki olarak uzun süren dava süreçlerini söyleyebiliriz. Bu süreç genelde belediyelerin yaptıkları birçok iĢlerde sıkıntılar yaĢamalarına neden olmaktadır. Bu sorunu ancak mahkeme sayılarını artırarak çözmek mümkündür.

Mahkemeler tarafından telafisi imkânsız sonuçlar nedeniyle idari iĢlemlerin yürütmelerini durdurma kararlarına düzenleme getirilerek bu alandaki sorunun çözümü mümkündür. Çünkü yargılamalar sonucunda belediyelerin tesis etmiĢ oldukları iĢlemlerin hukuka uygun oldukları yönündeki kararlar çoğunluktadır. Hukuk sisteminde soyut bir kavram olan Kamu Yararı ifadesinin yasal bir tanımının yapılması elzem bir durumdur. Zira bir mahkeme tarafından kamu yararı iddiası ile iptal edilen bir iĢlem bir üst mahkeme tarafından bozulabilmektedir. Bu nedenle kamu yararı ifadesi hakkındaki belirsizliğin kanun koyucu tarafından çözümü bu konudaki sıkıntıların da çözümüne yardımcı olacaktır.

Ġmar mevzuatı çerçevesinde tesis edilen iĢlemlere yapılan itirazın iĢlemlerden doğrudan etkilenme kriteri göz önünde bulundurularak kimler tarafından yapılabileceğinin açıklığa kavuĢturulması gerekmektedir. Zira her sivil toplum kuruluĢu belediyelerin yapmıĢ oldukları iĢlemlere itiraz edebilmekte ve bu durum keyfi ve art niyetli müracaatlara neden olmaktadır.

Kentsel dönüĢüm kapsamındaki iĢlemlerin hız kazandığı bu günlerde mahkemelerce durdurulan ve belediye personeli hakkında davalar açılmıĢ olan projeler için acil önlem alınmalıdır. Aksi takdirde bu adımın sekteye uğraması kaçınılmazdır. Örneğin bazı kesimlerce Fatih Belediyesince gerçekleĢtirilen Sulukule dönüĢüm projesi kapsamında belediye personeli hakkında yasal iĢlemler yaptırılarak personelin sanık konumuna getirilmeye çalıĢılması benzer adımlardaki istek ve heyecanın sönmesine neden olacaktır. Hemen her iĢlemde yargı ile karĢı karĢıya kalınması doğal olarak yönetim ve personel üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. Bu nedenle personel hakkında dava açılması zorlaĢtırılmalıdır.

5.6.1 Ġmar planlarının iptal edilmesi maddesinin değerlendirilmesi

Bir belediyenin en önemli hizmeti olan imar palanlarının yürütmeleri mahkemelerce çok sık bir Ģekilde durdurulmaktadır. Bazen yürütmelerin durdurma iĢlemleri planların yeniden hazırlanma sürelerinden de uzun sürmektedir. Durum böyle olunca plansızlık hali ortaya çıkmakta ve beraberinde ise pek çok sorunu getirmektedir. Hâlbuki bu planlar mevcut kanun ve yönetmeliklerdeki hükümlere göre hazırlanmakta ve sıralı kurumlar tarafından onanmaktadır. Buna rağmen planların yürütmelerinin durdurulmaları veya iptal edilmeleri, plan aĢamasında bilinçli veya bilinçsiz hatalar yapıldığını göstermektedir.

Bu maddedeki sorunun en makul çözümü 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının merkezi yönetim tarafından düzenlenmesidir. Bu Ģekilde hem belediyelerin sürekli maruz kaldığı rant iddialarından kurtulmaları hem de yerel yönetimlerdeki deneyimsiz personel eliyle yapıldığı düĢünülen planların uzman ekipler eliyle hazırlanmaları sağlanmıĢ olacaktır. Ancak bu durumda planların hazırlanmasının çok uzun süreler alacağının unutulmaması gerekmektedir.

Mahkemelerin imar mevzuatları kapsamında yapılan iĢlemlerle ilgili olan davalarının sonuca ulaĢması çok uzun zamanlar almaktadır. Her bir karara bir üst makamda itiraz hakkının olması ve bu alanda mahkemelerin iĢ yükünün fazla olması sürenin

uzamasında yegâne etkendir. Dava sürelerin kısaltılmaları için mahkeme sayılarının artırılması bu konudaki sıkıntının azalması açısından önem arz etmektedir. Merkezi yönetimin bu alanda hızlı adımlar atması gerekmektedir.

Mahkemeler ile ilgili bir diğer önemli sorun ise konusunda uzman olmayan bilirkiĢilik müessesesidir. Zira birçok idari iĢlem konusunda uzman olmayan bilirkiĢilerin yanlıĢ bilgi ve yorumları neticesinde iptal edilmektedir. Ġptal edilen imar planları bu alandaki sıkıntılardan yalnızca biridir. Bu nedenle bilirkiĢilik sisteminin elden geçirilmesi, kriterlerin belirlenmesi, ücretlerin makul hale getirilmesi ve hatalı iĢlemlere gerekli yaptırımların uygulanması bu alandaki sıkıntının çözümüne yardımcı olacaktır.

5.6.2 Kanunların kısmen iptal edilmesi maddesinin değerlendirilmesi

Bir kanun maddesinin çeĢitli nedenlerle yasal organlar tarafından iptal edilmeleri, bu kanunun planlanma aĢamasında gerekli araĢtırma, inceleme ve kontrolün yapılmadığını, kısacası özensiz hazırlandığının bir göstergesidir. Bu sorun kanun yapıcıya ait olsa da, sonucu kanunu uygulayana dokunmaktadır. Bu nedenle kanun koyucu tarafından tesis edilen hükümlerin titizlikle düĢünülmesi ve aceleye getirilmemesi gerekmektedir.

Kanun hükümlerinin kısmen veya tamamen iptal edilmelerinde bir geçiĢ döneminin olacağının anayasal düzenleme ile hüküm altına alınması durumunda, ilgili makamın yapacağı yeni düzenlemeye kadar bu alanda bir boĢluğun oluĢmaması sağlanmıĢ olacaktır.

5.6.3 Yasal iĢlemlerin iptal edilmesi maddesinin değerlendirilmesi

Ġmar mevzuatına göre tesis edilen iĢlemlerde yaĢanan iptallerin önüne geçilebilmesi için mevzuattaki hükümlerin yoruma açık olmayan net ifadeler içermesi ve anlaĢılır olması gerekmektedir. Aksi takdirde yanlıĢ anlamalar nedeniyle yanlıĢ iĢlem tesis edilmesi muhtemeldir. Gerek belediyelerin yanlıĢ iĢlemlerinin oluĢturacağı iĢ yükü ve harcamaları gerekse iĢlem tesis edilenlerin mağduriyetleri bu Ģekilde önlenmiĢ olacaktır.

Yapı kontrol mekanizmasınca tesis edilen iĢlemlere yapılan itirazlarda, iĢlemi tesis eden personelin hemen her iĢlem için mahkemelere tanıklık veya keĢifler için çağrılmalarının önüne geçecek düzenleme yapılması bu alandaki sorunun çözümünü sağlayacaktır.

5.6.4 Ġdari para cezalarının iptal edilmesi maddesinin değerlendirilmesi

3194 sayılı yasanın 18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 39,40 ve 41 inci maddeleri gereği Belediyelerce uygulanan idari para cezalarının nasıl uygulanacağının belirlendiği 42 inci maddenin uygulanması hakkında tek baĢına bir uygulama yönetmeliğinin çıkartılması ve belediyelerce bu konuda eğitim verilmesi, bu maddelere göre alınmıĢ olan idari para cezası kararlarının iptalini zorlaĢtıracaktır.

Yargı kaynaklı sorunlardan olan konusunda uzman olmayan bilirkiĢilik sorunu yapılan iĢlemlerin kaderini etkileyen bir faktördür. Ġdari para cezalarının iptali için müracaat edilen idari mahkemelerin teknik konularda yardım aldıkları bilirkiĢilik müessesi için detaylı bir düzenlemenin yapılarak, müessesenin tüm kriterlerinin belirlenmesi, bu alandaki dağınık düzenlemelerin bir araya toplanması ve bu müessesenin kurumsallaĢtırılası gerekmektedir. Aksi takdirde idari iĢlemlerin konusunda uzman olmayan bilirkiĢilerce değerlendirilmeleri ihtimal dâhilindedir. Ġmar kanunu gereği yapı sahibi adına tesis edilen ancak cezanın Ģahsiliği ilkesi nedeniyle ilgili mahkemelerde iptal edilen idari para cezalarının iptal iĢlemi yerine cezanın muhatabı olan kiĢilere rücu ettirilmesi yönünde yapılacak olan bir yasal düzenleme ile belediyelerin aynı konu ile ilgili yeni iĢlemler yapılmasının önüne geçilmiĢ ve belediyelerin bu alandaki sıkıntısı giderilmiĢ olacaktır.

5.6.5 Kanunda öngörülen cezanın uygulanamaması maddesinin değerlendirilmesi

Yasama tarafından yapı ruhsatı almadan veya yapı ruhsatına aykırı olarak bina yapan veya yaptıran kiĢilerin bir yıldan beĢ yıla kadar hapisle cezalandırılacağı 5237 sayılı kanunda hüküm altına alınmasına rağmen bu madde hükmü neredeyse hiç uygulanmamaktadır(Kanun:5237, Madde:184). Hâlbuki konunun vahameti düĢünüldüğünde bu cezanın uygulanması elzem bir durumdur. Zira mevzubahis olan insan hayatıdır. Bu nedenle bu maddeden dolayı yargılananların cezalarının infaz edilecekleri ve ertelenmeyecekleri hüküm altına alınmalıdır.

Özellikle imar kirliliğine neden olanlar hakkında düzenlenen tutanaklardaki kusurların giderilmesi nedeniyle beraat edenlerin aynı suçu tekrar iĢlemeleri durumunda kesinlikle hapis cezası ile cezalandırılacaklarının hüküm altına alınması kaçak inĢaatlara olan yönelimi bitirecektir. Aksi takdirde bu maddenin uygulamada herhangi bir caydırıcılığı bulunmamaktadır.

5.6.6 Yargılamaların uzun sürmesi maddesinin değerlendirilmesi

Uzun süren yargılamalar için önlemler alınması gerekmektedir. Bu önlemlerin baĢında bu konulara bakan mahkeme sayılarının artması ve mahkemelerin bu konuda ihtisaslaĢması gelmektedir. Özellikle bu mahkemelerin teknik konularda yardım aldıkları bilirkiĢilerin mahkemeler nezdinde istihdam edilmeleri bu sorunu büyük ölçüde çözecektir.

Kurumlar arası iĢlem ve yazıĢmaların, bilgi ve belge taleplerinin kısa sürede sonuçlanması ve bu Ģekilde yargılamaların sürelerinin kısalması için EBYS nin tüm yurtta iĢler hale gelmesi gerekmektedir.

Özellikle devam eden yargılamalarda mahkemeler ile belediyeler arasında yapılan yazıĢmalarda iĢlemi tesis eden birim ile ilgi mahkeme arasındaki koordinasyonun sağlanması iĢlemlerin daha hızlı ve verimli yapılmasını sağlamıĢ olacaktır.

5.6.7 Personel hakkında soruĢturma açılmasının kolaylığı maddesinin değerlendirilmesi

Belediyeler hizmet odaklı çalıĢan kamu kurumları olup vatandaĢ ile direkt temasta olduklarından, vatandaĢların memnuniyetsizlikleri durumunda bazı yasal yaptırımlara maruz kalmaktadırlar. Bunlardan en önemli olanı görevi ihmal veya görevi kötüye kullanma iddialarıdır. Bu sorun yapı kontrol mekanizmalarında ise daha sık yaĢanmaktadır. Merkezi yönetimin merkez ve taĢra birimlerinde çalıĢan personel ile belediyelerde çalıĢan personel kıyaslandığında özellikle iĢ yoğunluğundan kaynaklı sorunlar nedeniyle belediyelerde çalıĢan personelin soruĢturmalara daha fazla maruz kaldığı görülecektir.

Tüm kamu kurum ve kuruluĢlarındaki personel hakkında yasal iĢlemler yapılabilmesi hukuken gerekli bir durumdur. Ancak buradaki asıl sorun personel hakkında soruĢturma açılmasının kolaylığıdır. Bir personel için her hangi bir nedenle Cumhuriyet BaĢsavcılıklarına müracaat edilebiliyor olması personel ve belediye açısından çok büyük bir sıkıntı teĢkil etmektedir. Hâlbuki bir personel hakkında görevi konusundaki bir Ģikâyet için önce çalıĢtığı kuruma müracaat edilerek buradan gerekli inceleme ve iĢlemin yapılmasının istenmesi, buradan alınacak cevap ile yasal yollara müracaat edilebilme Ģartının getirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde yapı kontrol mekanizmasında görevli personel her an Cumhuriyet BaĢsavcılıklarınca soruĢturma geçirme riski ile karĢı karĢıya kalmaktadırlar.

Personel üzerinde baskıya neden olan ve motivasyonunu olumsuz yönde etkileyen bu durumun yasal bir düzenleme ile düzeltilmesi gerekmektedir.