ĠnĢaat faaliyetlerinin denetlenmesi

4708 sayılı kanun ile belediyelerin üzerinde yapıların denetlenmesi konusundaki yükün azaltılması, denetimin daha etkin ve verimli yapılması hedeflenmiĢ ise de, çeĢitli nedenlerle yapılar fiili ve sürekli olarak belediyeler tarafından denetlenmektedir. Yani yeni yapıların denetimi konusunda belediyelerin iĢ yükünün kalktığını söylemek imkânsızdır.

Bir yapı, inĢa faaliyetinin bitimine kadar temel kazısından baĢlamak üzere belediyeler tarafından onlarca kez denetlenmektedir. Asıl denetleme iĢi yapı denetim kuruluĢlarında olmasına karĢın gerek hak ediĢlerin ödenebilmesi için seviye tespitlerinin yapılabilmesi gerekse yapının proje ve eklerine uygun olarak ilerleyip ilerlemediğinin tespiti için kontrol edilmektedir. Zira kanunla denetleme görevi her ne kadar yapı denetim kuruluĢlarına verilmiĢ olsa da belediyelerin de kontrol etmesi gerektiği hüküm altına alınmıĢtır. Burada her ne kadar bir otokontrol sistemi oluĢturulmaya çalıĢılmıĢ ise de belediyelere yine oldukça ağır bir yük yüklenmiĢtir. ÇalıĢmamızda örnek alınan Fatih Belediye BaĢkanlığı Yapı Kontrol Müdürlüğünce Fatih bölgesinin denetiminin yapılması için mevcut personel sayısı esas alınarak birbirine yakın mahalleler gruplandırılmıĢ ve bölgelere ayrılmıĢtır. Bu Ģekilde Fatih Belediyesi Sirkeci, Laleli, Fatih ve CerrahpaĢa olmak üzere 4 ana gruba ayrılmıĢ, bu gruplar ise yoğunluklarına göre 3 veya 4 bölgeye bölünerek her bir bölge için bir teknik personel görevlendirilmiĢtir. Teknik personeller mimar, mühendis ve teknikerlerden oluĢmakta, ağırlıklı olarak inĢaat mühendisleri görev almaktadır. Bu teknik personeller tarafından hafta içi öğlen öncesi ve sonrasında 4 bölgede 4 er araçla hafta sonları 1 ekip ve 1 personelle acil müdahale ve denetimler yapılmaktadır.

Fatih Belediyesinin Yapı Kontrol ġefliği; bölge sorumlusu 14 teknik personel, yapı kontrol Ģefi ve birim müdüründen oluĢmaktadır.(http://www.fatih.bel.tr/faaliyet- raporu-1481) Ġstanbul ilindeki diğer belediyeler incelendiğinde yapı kontrol Ģefliklerindeki sayının değiĢiklikler gösterdiği görülmektedir.

Belediyelerce betonarme bir yapı inĢaatı kanun gereği en az 6 safhada incelenmekte, bu incelemeler neticesinde; iĢyeri teslimi, temel üstü seviyesi onayı, seviye tespitleri ve yapı denetim hizmet bedelleri ödeme, yapı kullanma izin belgeleri ve iĢ bitirme belgesi iĢlemleri yapılmaktadır.

Ġlk safha; proje inceleme, ruhsat iĢlemleri ve iĢyeri teslim tutanağından oluĢmaktadır. Yapı inĢa faaliyetinin %10 luk kısmını oluĢturan bu adımda taĢınmaz mülk arsa vasfına getirilmiĢ, ancak henüz temel kazısı faaliyetine baĢlanmamıĢ olup, taĢınmaz ġekil 3.2‟de görünen seviyedir. Yapılacak inceleme ve tespitten sonra YDS seviye tespit onayı yapılarak ilgili ilin Mal Müdürlüklerine veya Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüklerine yazı ekinde tahakkuk bilgileri gönderilerek yapı denetim kuruluĢuna toplam hakediĢ bedeli üzerinden %10 luk hakediĢ ödemesi yapılır. YDS‟de yapıya ait YĠBF üzerine hakediĢ ödemesi iĢlenir.

Ġkinci safha; temel kazısının yapılarak yapının bodrum katlar dâhil betonarme taĢıyıcı sisteminin imal edildiği %20 lik kısmını oluĢturan taĢınmazın ġekil 3.3‟te görünen su basman seviyesidir. Yapılacak inceleme ve tespitten sonra YDS seviye tespit onayı yapılarak ilgili ilin Mal Müdürlüklerine veya Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüklerine yazı ekinde tahakkuk bilgileri gönderilerek yapı denetim kuruluĢuna toplam hakediĢ bedeli üzerinden %10 luk hakediĢ ödemesi yapılır. YDS‟de yapıya ait YĠBF üzerine hakediĢ ödemesi iĢlenir.

ġekil 3.3: Betonarme inĢaat uygulaması temel üstü seviyesi.

Üçüncü safha; tüm betonarme taĢıyıcı sistemin imal edildiği %60 lik kısmını oluĢturan karkas inĢaat halindeki taĢınmazın ġekil 3.4‟te görünen seviyesidir. Yapılacak inceleme ve tespitten sonra YDS seviye tespit onayı yapılarak ilgili ilin Mal Müdürlüklerine veya Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüklerine yazı ekinde tahakkuk bilgileri gönderilerek yapı denetim kuruluĢuna toplam hakediĢ bedeli üzerinden %40 lık hakediĢ ödemesi yapılır. YDS‟de yapıya ait YĠBF üzerine hakediĢ ödemesi iĢlenir.

ġekil 3.4: Betonarme inĢaat uygulaması taĢıyıcı sistem seviyesi.

Dördüncü safha; tüm betonarme taĢıyıcı sistemin, dolgu duvarların, çatı örtüsünün ve tesisat altyapısının imal edilerek sıvaya hazır duruma gelmiĢ %80 lik kısmını oluĢturan taĢınmazın ġekil 3.5‟te görünen kaba inĢaat seviyesidir. Yapılacak inceleme ve tespitten sonra YDS seviye tespit onayı yapılarak ilgili ilin Mal Müdürlüklerine veya Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüklerine yazı ekinde tahakkuk bilgileri gönderilerek yapı denetim kuruluĢuna toplam hakediĢ bedeli üzerinden %20 lik hakediĢ ödemesi yapılır. YDS‟de yapıya ait YĠBF üzerine hakediĢ ödemesi iĢlenir.

BeĢinci safha; mekanik ve elektrik tesisatı dâhil tüm inĢa faaliyeti bitmiĢ ve iskana hazır hale gelmiĢ %95 lik kısmını oluĢturan taĢınmazın ġekil 3.6‟da görünen inĢaat seviyesidir. Yapılacak inceleme ve tespitten sonra YDS seviye tespit onayı yapılarak ilgili ilin Mal Müdürlüklerine veya Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüklerine yazı ekinde tahakkuk bilgileri gönderilerek yapı denetim kuruluĢuna toplam hakediĢ bedeli üzerinden %15 lik hakediĢ ödemesi yapılır. YDS‟de yapıya ait YĠBF üzerine hakediĢ ödemesi iĢlenir.

ġekil 3.6: Betonarme inĢaat uygulaması iskana hazır seviyesi.

Altıncı safha; yapı kullanma izin belgesinin ve iĢ bitirme belgesinin düzenlendiği %100 lük kısmını oluĢturan taĢınmazın ġekil 3.7‟de görünen inĢaat seviyesidir. Yapılacak inceleme ve tespitten sonra YDS seviye tespit onayı yapılarak ilgili ilin Mal Müdürlüklerine veya Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüklerine yazı ekinde tahakkuk bilgileri gönderilerek yapı denetim kuruluĢuna toplam hakediĢ bedeli üzerinden %5 lik hakediĢ ödemesi yapılır. YDS‟de yapıya ait YĠBF üzerine hakediĢ ödemesi iĢlenir.

ġekil 3.7: Yapı kullanma izin belgesi almıĢ bina.

4708 sayılı yasaya tabi olmayan yapı ruhsatlarından tescilli kültür varlıklarına ait olan yapılar KUDEB ler bünyesindeki uzman personel ve bölge mühendisleri ile koordineli olarak periyodik zamanlarda kontrol edilmektedirler. Bu tür yapılar proje müelliflerinin denetim ve gözetiminde inĢa edilebildikleri gibi proje müelliflerinin muvafakat edeceği mimar unvanlı Ģahısların denetim ve gözetiminde de inĢa edilebilmektedir. Bu yapıların özellikle taĢıyıcı sistemlerinin ve kullanılan malzemenin standartlara uygunluğunun kontrolü büyük bir sorumluluk ve denetleme

gerektirmektedir. Bu amaçla kültür varlığı olan yapılardaki rekonstrüksiyon ve restorasyon çalıĢmalarının kontrol sıklıkları kültür varlığı olmayan diğer yapılara nazaran daha fazladır. Aksi takdirde koruma kurulu onaylı mimari projelerine göre inĢa edilip edilmedikleri, uygun malzemenin kullanılıp kullanılmadığı, statik taĢıyıcıların doğru teĢkil edilip edilmediğini bilmek imkânsız olacak, yapılar inĢa edenlerin insafına bırakılmıĢ olacaktır.

Tescilli kültür varlığı yapılarda uygulama sorumlusunun bilgi ve tecrübesi, uygulamayı yapan firmanın deneyimi ve KUDEB biriminin uzmanlığı çok önem arz etmektedir. Bunların bir araya geldiği ve yeterli kontrol ve denetimlerin yapıldığı uygulamalarda; aslına uygun, eskinin izlerini taĢıyan, günümüz Ģartlarına göre inĢa edilmiĢ uzun ömürlü kültür varlıkları yeniden hayat bulmaktadır.

Fatih ilçesinde bu tür uygulamalar sıklıkla yapılmaktadır. 2015 yılı içinde KUDEB birimince basit bakım onarım için düzenlenen belge sayısı 35, Ġmar Müdürlüğünce düzenlenen restorasyon veya rekonstrüksiyon ruhsatı sayısı ise 100 dür. (http://www.fatih.bel.tr/faaliyet-raporu-1481)

ġekil 3.8, ġekil 3.9 ve ġekil 3.10‟da sivil mimarlık örneği olarak tescilli ahĢap bir yapının rekonstrüksiyon (yeniden kurma-imal) inĢaatına ait fotoğraflar yer almaktadır.

ġekil 3.9: AhĢap tescilli kültür varlığı rekonstrüksiyon uygulaması 2.

3194 sayılı yasanın 26 ıncı maddesine göre yapı ruhsatı düzenlenen ancak 4708 sayılı yasaya tabi olmayan diğer yapılar da yine yapı kontrol Ģefliklerince rutin olarak kontrol edilerek denetlenmektedir. Ancak bu tür yapılarda asıl sorumluluk yapının sahibi olan kamu kurumunun görevli personeline ait olup, asıl kontrol ve denetimler bu kurumların teknik personelince yapılmaktadır.

Bu konudaki yasal düzenlemeler:

Yapı Denetimi Hakkında Kanun madde 1 de kanunun amacı ve hangi yapıların bu kanuna tabi olduğu hüküm altına alınmıĢtır.(Bkz. Ek-10)

Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği madde 4 te ilgili idarenin görev ve sorumlulukları açıklanmıĢ ve hüküm altına alınmıĢtır.(Bkz. Ek-11)