Yaratıcı Drama Etkinliklerinin Aşamaları

Yaratıcı drama etkinlikleri, belli aşamalara göre planlanmaktadır. Bu aşamalar grubun tanışma ve kaynaşmasından drama dersinin bitimine kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Genel olarak yaratıcı drama aşamalarının şu şekilde sınıflandırılması kabul görmektedir:

• Isınma Aşaması

• Oyun ve Doğaçlama Aşaması • Oluşum ve Değerlendirme Aşaması

2.8.1. Isınma Aşaması

Isınma aşaması, drama etkinliklerinin en önemli aşaması olarak kabul edilmektedir. Bu aşamada drama etkinliklerini katılan kişilerin grupla kaynaşması, ortama alışması ve diğer etkinlik için hazır hâle gelmesi amaçlanmaktadır.

“Bu aşamada beş duyunun kullanımından yararlanılır. Katılımcıların gözlem yeteneğinden yararlanılarak, grup içerisinde uyum sağlanmasına dikkat edilir. Daha çok grup üyelerinin birbirleriyle tanışması, etkileşim kurması gerçekleştirilir. Grup lideri etkindir ve oyunun kuralları kesindir” (Yalçın ve Aytaş, 2005:24).

Isınma aşaması, bedenin ve duyuların harekete geçirilmesidir. Bu aşamada işitme, dokunma, koklama ve görme duyuları özel olarak çalıştırılır. Duyu çalışmalarına önem verilmeli, çocukların duyularını doğru kullanmaları alışkanlık

hâline getirilmelidir. Isınma çalışmalarında bedenin yumuşatılması, kasların çalıştırılması amaçlanır. Liderin komutlarıyla yapılan bu hareketleri herkes aynı anda yaptığı için kişilerde izlenme korkusu oluşturmayacak ve kişinin özgüvenini arttıracaktır (Morgül, 1999:21). Isınma çalışmaları ile katılımcı duyularının önemini fark edecek ve diğer uygulama çalışmalarında duyularını daha dikkatli bir şekilde kullanacaktır.

Drama çalışmalarında katılımcılar tüm enerjilerini çalışma için harcamalıdır. Fazla enerji, çalışmadan önce ısınma ve gevşeme çalışmaları ile yönlendirilmelidir. Öğrencilerin birbirleriyle bir grup oluşturmalarına yönelik olarak yapılan, eğitimde drama yönteminin kullanılmaya başlandığı ilk aşamadır. Bu aşamada kendini tanıma, karşındakini tanıma, karşılıklı iletişim, grup dinamiğinin doğması, oynama aşamasına geçme gibi süreçler yaşanır (Koç ve Dikici, 2003).

Isınma çalışmalarının temel amacı güdülemedir.

“Öğretmenin sınıf içi etkinliği derse girdiği ilk dakikada başlar ve ders bitişine kadar devam eder. Öğretmenin drama tekniklerinden yararlandığı ilk yöntem güdülemedir. Çünkü güdülemenin temelini insanın ihtiyaçları oluşturur. Güdülemenin temeli coşkudur. Başarının arkasında da coşku gizlidir. Coşkunun olmadığı yerde başarıdan söz edilemez” (Aytaş, 2003).

Güdülenmesi yüksek olan bir çocuğu tanımak kolay ancak okullarda böyle çocuklara rastlamak oldukça zordur. Öğrenciler herhangi bir bilgi, beceri ve alışkanlığı birçok nedenle öğrenebilirler. Uyarıcı tarafından oluşturulan bu öğrenme ihtiyacı, tam öğrenme için yeterli olmamaktadır. Bu nedenle öğrencilerin içsel güdülenmelerine öncelik verilmelidir. Bizi bir iş yapmamız için ateşleyen, o işi yapmaktan zevk almamızı, keyif duymamızı sağlayan, dirik ve üretken yapan güdülenme çoğunlukla içsel güdülenmedir (Köymen, 2002). Öğrenciler güdülendikleri zaman derse daha etkin katılabilmekte ve dersin amaçlarına daha kolay ulaşılabilmektedir. Isınma çalışmaları da drama derslerinin güdüleme aşamasını oluşturmaktadır. Bu aşamada öğrencilerin drama etkinliklerine yönelmesi sağlanmaktadır. Ancak drama uygulamalarının yapıldığı bazı mekânlar ısınma çalışmalarına uygun değildir. Çünkü ısınma çalışmaları, öğrencilerin fazla enerjisini boşaltmak amacı güttüğünden, grubun fazla hareket ettiği bir aşamadır. Özellikle sınıf ortamlarında yapılan drama çalışmalarında masa ve sıraların bulunması ve sınıfların küçük olması nedeniyle bu aşama sağlıklı bir şekilde

gerçekleştirilememektedir. Fizikî ortamı uygun olmayan mekânlarda ısınma aşaması daha az hareketle gerçekleştirilmelidir.

2.8.2. Oyun ve Doğaçlama Aşaması

Isınma aşamasında gruba alışan öğrenci, oyun ve doğaçlama aşamasında, drama liderinin hazırladığı plana göre doğaçlama, dramatizasyon ya da rol oynama gibi tekniklerden yararlanarak, canlandırmaların içine girmektedir.

Uygulamaların yapıldığı etkinlik aşamasıdır. Bu aşamada büyük grup, küçük gruplara ayrılır. Lider, gruplara tema ya da bir konu verir. Küçük grup, kendi içerisinde aldıkları konuyu hangi, yöntemle canlandıracaklarını, nasıl bir hikâye çerçevesi çizeceklerini kararlaştırırlar ve rolleri dağıtırlar. 10-15 dakika süren ön çalışmadan sonra, canlandırmalar yapılır (Morgül, 1999:22).

Oyun ve doğaçlama aşamasında lider, sadece sınırları belirler. Isınma aşamasında olduğu gibi kesin kurallar bu aşamada yer almamaktadır. Sınırlar içerisinde öğrenciler özgürdürler.

Bu aşama rol oynama, pandomim ve doğaçlama çalışmalarını içerir. Grup içinde etkileşimi sağlamak, duyu organlarını harekete geçirmek, hayal gücünü etkin kılmak için pandomim çalışmaları yapılır. Doğaçlama sırasında bir metinden masal, fıkra, atasözü, fotoğraf, öykü, tablo, sembol benzeri materyalden ya da örnek bir olaydan yola çıkarak üzerinde durulan kavram ve beceri için drama süreci canlandırılır (Maden, 2010:508).

Isınma aşamasında grup üyeleri arasında oluşan iletişim, bu aşamada etkileşime dönüşür. Birlikte çalışmak, yaratıcı düşünceyi harekete geçirmek, belli bir konu çerçevesinde rol oynama ve doğaçlama çalışmaları gerçekleştirmek bu aşamanın en önemli amacıdır.

2.8.3. Oluşum ve Değerlendirme Aşaması

Isınma, oyun ve doğaçlama aşamaları ile iletişim, etkileşim ve yaratıcılık çalışmaları gerçekleştirilmiş ve katılımcılar birbirlerine alışmışlardır. Oluşum ve değerlendirme aşaması öğrencilerin hem zihinsel hem de fiziksel olarak rahatladıkları bir aşamadır.

Oluşum, önceden hiç belirlenmemiş bir çıkış noktasından hareket edilen, sürecin nasıl gelişeceği ve neye varılacağının bilinmediği uygulama aşamasıdır (San, 2006b:109). Oluşum aşamasında, ortaya atılan bir konudan hareket edilir ve gelişmeye müdahale edilmez. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken husus, grup liderinin gelişmelerin çok aşırı uçlara kaymasını önleyici müdahaleleri dolaylı bir biçimde yapmasıdır (Yalçın ve Aytaş, 2005:25).

Oluşum aşamasından sonra rahatlama, canlandırmalardan sonra tüm grup üyelerinin bedenen ve ruhen rahatlayarak yapılan çalışmaları düşündükleri bölümdür. Çalışmanın amacı ve önemi belirlenmeye çalışılır. Yaratılan etkinliklerin farklı biçimlerle ifade edilmesi de değerlendirme aşamasının içerisinde yer alır. Beden diliyle ifade edilen oluşumların, yazıyla ya da resimle tekrar oluşturulması bu aşamada yer alır. Bu süreçte, çocuktan sentez yapması, vardığı sonuçları ifade etmesi ve bunu yansıtması beklenir (Morgül, 1999:22).

Drama çalışmasının aşamalarının her birinin ardından ya da oyun sonunda süreç tartışmaya açılmalıdır. Burada çocuklara oynarken neler düşünüp neler hissettikleri, oyun esnasında gördükleri bir eksiklik/yanlışın olup olmadığı, etkinlik sırasında nerelerde güçlük çektikleri, gereksiz olduğunu düşündükleri hareket/söz/durum olup olmadığı soruları sorulmalı; bu sorularla çocukların drama sürecini eleştirmeleri ve bu eleştirilere göre sürecin gözden geçirilmesi sağlanmalıdır (Maden, 2010:508).

Yaratıcı drama etkinliklerinde değerlendirme aşaması her etkinlik sonunda yapılabileceği gibi, ders biriminde de yapılabilir. Bu aşamada tüm katılımcıların söz almasına özen gösterilmelidir. Drama lideri, söz alan öğrencileri eleştirmemeli ya da sözlerine müdahale etmemelidir. Değerlendirme aşaması, drama etkinliklerinin katılımcıların gözündeki değerini göstermesi açısından önemlidir. Bu nedenle lider, bu aşamada söylenilenlere dikkat etmeli ve öğrencilerin rahatsız oldukları durumlar yaşanmış ise diğer drama etkinliklerinde bunlara yer verilmemesine dikkat etmelidir.