Yapraklı Girlandlar

Yapraklı girlandlar, defne, meşe, lotus, akantus ve sarmaşık yapraklarından oluşturulan bir örgüyle elde edilmektedir339. İki uç kısımdan başlayan girland örgüsü tam ortada yaprakların

girift geçişiyle, çiçek ya da figürle tamamlanabilir340. Çalışma alanımızda meşe ve sarmaşık

332 _{Diler,1996: 13.}

333 _{Roma merkezi uslüpta koç başları, girland taşıyıcısı olarak kullanılmazken, Anadolu’da bu şekilde} biçimlendirilmiş girlandlar görülmektedir (Işık, 1975: 285).

334 _{Işık: 1975, 309.}

335 _{Diler, 1996: 14; Ayrıca bukranion / bukephalionlar tarafından taşınan girland kullanımının “Pax Romana”} süreci ile sınırlı olduğunu savunan bir görüş bulunmaktadır (Robinson, 1926: 12).

336 _{Işık, 1975: 277.} 337 _{Diler, 1996: 16.} 338 _{Işık, 1975: 278.} 339 _{Korkut, 2006: 8-9.}

yapraklı girland örneğine rastlanılmamıştır. Lykaonia ve Isauria bölgelerinde defne yaprağı çokça tercih edilmiş olup dönemin popüler sanat üslubuna ya da atölyenin genel sanat anlayışına göre yaprağın biçimi farklılık göstermektedir. Buna göre yaprak şekillerini XII grup altında incelemek mümkündür341_.

Bu yaprak gruplarından biri kapalı lotus yaprağının başkalaşmış formu, biri akanthus yaprağının stilize hali olup diğer on tanesi de defne yaprağının çeşitli varyasyonları şeklindedir. Bu bilgiden hareketle yaprak türü olarak ayrılan kapalı lotus yaprağı I. grup olarak nitelendirilmiştir. Bu grupta Kat. No. 7, Kat. No. 13 (arka yüz) no’lu eserler yer almaktadır.

II. grup olarak nitelendirilen girlandlarda görülen defne yapraklarının dipleri eğrisel, uç kısımları merkezin aksi yönünde ilerleyerek sivrilmektedir. Yaprak uçları akstan uzaklaşarak dağınık bir görünüm içindedir. Bu grupta Kat. No.10, Kat. No. 49 no’lu eserler bulunmaktadır.

III. gruptaki girlandların yaprakları, defne yaprağının gerçek formuna en yakın olanlarıdır. III. grupta incelenen eserler, Kat. No. 12, Kat. No. 44‘tir.

IV. grupta incelenen eserler üzerinde görülen girlandlardaki defne yapraklarının dip kısımları eğrisel uç kısımları sivridir. Yapraklar, üç yöne düzenli bir şekilde dizilmişlerdir. II. gruptan farklı olarak yaprak dizilişi dağınık değildir. Bu grupta incelenen eser, Kat. No. 14, no’lu eserdir.

V. grupta yer alan eserler üzerinde görülen girlandlardaki defne yapraklarının ortaları oyuk, kenar hattı çıkıntılı olacak şekilde üretilmiştir. Bu grupta yer alan eserler, Kat. No. 19, Kat. No. 38, Kat. No. 41 (uzun yüz sağdaki girland), Kat. No. 51, Kat. No. 53 no’lu eserlerdir.

VI. grupta yer alan eserlerin, V. gruptakinin aksine orta kısımları çıkıntılıdır. Bu çıkıntının etrafında kanal gibi çizgisel bir oyukluk bulunmaktadır. Bu grupta yer alan eserler, Kat. No. 20, Kat. No. 50, Kat. No. 52 no’lu eserlerdir.

VII. gruptaki girlandlı ostoteklerin girland yaprakları uçlara doğru sivrilmektedir. Yaprakların ortalarında kanal şeklinde çizgisel oyukluklar bulunmaktadır. Bu gruptaki eserler, Kat. No. 22 (solda yer alan girland), Kat. No. 42 (uzun yüzünde) no’lu eserlerdir.

VIII. grupta yer alan eserlerin girland yaprakları, defne yaprağının stilize olmuş halidir. Defne yaprakları üçgen formda ve çeşitli dizilişlerde betimlenmişlerdir. Bu grupta görülen

eserler, Kat. No. 23, Kat. No. 25, Kat. No. 29, Kat. No. 36, Kat. No. 37, Kat. No. 45, Kat. No. 47 no’lu eserlerdir.

IX. gruptaki eserlerin üzerinde görülen girlandlarda balıksırtına benzer bir motif bulunmaktadır. Bu motif muhtemelen akanthusun stilize hali olmalıdır. Bu grupta görülen eserler Kat. No. 28, Kat. No. 30, Kat. No. 31, Kat. No. 32, Kat. No. 40, Kat. No. 48 no’lu eserlerdir.

X. grupta görülen girland üzerindeki defne yaprağının başlangıç ve bitiş kısımları eğrisel formda olup yapraklar oval bir şekil almıştır. Bu grubu temsil eden eser, Kat. No. 4’dür. Bu yaprak formu Pamphylia Bölgesi örneklerinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

XI. grupta yer alan Kat. No. 43 nolu eserin girland yaprakları küçük, yaprak başlangıcı düz ve uçları sivri olacak şekilde betimlenmiştir. Bu yaprak şekli de Pamphylia bölgesi örneklerinde görülmektedir.

XII. grupta görülen Kat. No. 13 no’lu eserin uzun yüzünde solda yer alan girlandın yaprakları, dipten uçlara doğru daralan formdadır. Bu yapraklar saç örgüsü şeklinde dizilmiştir. Tahribattan ötürü deforme olan girlandların bezemeleri anlaşılamadığından herhangi bir grubun içine dahil edilememiştir.

Tablo-1: Lykaonia ve Isauria bölgeleri Ostoteklerinde Görülen Girlandların Yaprak Şekillerine Göre Sınıflandırılması

Grup Adı Karakteristik Özelliği Yaprak Şekli

I. Grup Yaprak şekli, kapalı lotus çiçeğini andırmaktadır. Yapraklar, düzgün bir yay aksı üzerinde dizildiğinden, girland yayının konturlarını oluşturmaktadır.

II. Grup Defne yaprağı kullanılmıştır. Yaprak dipleri geniş ve eğriseldir. Yaprak, uçlara doğru daralarak sivrilmektedir. Yapraklar, farklı doğrultulara yönelmiştir. Bu yönlenme, girland yayının kontur oluşumunu engellemektedir.

III. Grup Defne yaprağının gerçek formuna en yakın halidir. Yaprak dipleri ve uçları sivridir. Yaprağın orta kısmında bombeleşme mevcuttur. Bu yaprak şekli, farklı girlandlarda farklı dizilişlerde görülmektedir.

IV. Grup Defne yaprağının dipleri eğrisel, uçları sivridir, Yaprağın orta kısımları, iç bükey, dış bükey ya da düzdür. Yaprak dizilişi,

düzenlidir. Yapraklar, girland yayının konturlarının dışına çıkmamaktadır.

V. Grup Oval defne yaprağının ortası çukur olarak betimlenmiştir. Yaprağın dip ve uç kısımları da eğriseldir. Bu grup altında iki farklı yaprak şekli görülmektedir. Bunlardan birinin oval şeklinin x ekseni doğrultusundaki çapı küçükken, diğerinin x ekseni doğrultusundaki çapı büyüktür. Bu yaprak şekli, farklı girlandlarda, farklı dizilişlerde ve farklı kombinlerde düzenlemiştir.

VI. Grup Uçları sivrilen oval formlu defne yaprağını, diğer yapraklardan ayıran özellik, orta kısmının kabarık olmasıdır. Bu kabarık kısmın etrafında kanal şeklinde oyuk mevcuttur.

VII. Grup Yaprak uçları sivri olan bu defne yaprağının ortasında kanal şeklinde tek ya da iki çizgiden oluşan oyuk mevcuttur.

VIII. Grup Defne yaprağı, gerçek şeklinden uzaklaşarak üçgen bir form almıştır. Bu grupta yer alan stilize üçgen yapraklar iki sıra ya da üç sıra şeklinde dizilmektedir.

IX. Grup Bu tipteki girlandlar üzerinde balık sırtına benzeyen bir motif bulunmaktadır. Bu motif akantus yaprağının stilize formu olabilir.

X. Grup Defne yaprağının gerçek formuna yakın olan bir yaprak şeklidir. III. Gruptan farkı yaprağın uç kısımları yuvarlaktır.

XI. Grup Bu defne yaprağının kenarları dış bükeydir ve yaprak, uç kısma doğru sivrilmektedir. Yaprak dibinden ucuna olan aks kısadır. Bu da yaprağa kendine özgü bir form vermektedir. Yaprak formu ve dizilişiyle yılan derisini andıran bir görüntü elde edilmiştir. XII. Grup Yaprak dipleri eğrisel, uçları sivridir. IV. gruptan farkı, yaprak

dizilişleridir. Saç örgüsünü andıran bir yaprak dizilişi görülmektedir.