4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA
4.12. Yaprak Sayısı
Her parselden tesadüfi olarak seçilen 6 bitkinin toplam yaprak sayılarının ortalaması alınmıştır.
3.2.4.13. Yaprak alanı (cm²)
Her parselden tesadüfi olarak seçilen 6 bitkide bayrak yaprağın uzunluğu ile maksimum genişliğinin çarpımıyla elde edilen rakamların 0.75 katsayısı ile çarpılması ve ortalamanın alınması sonucu cm2
cinsinden bulunmuştur.
3.2.4.14. Sömek çapı (mm)
Her parselden tesadüfi olarak seçilen 6 koçana ait sömeklerin tam ortasındaki çap değeri kumpas yardımı ile ölçülerek ortalamaları alınmıştır.
3.2.4.15. Hektolitre ağırlığı (kg)
Her parselden tesadüfi olarak seçilen 6 adet koçandan taneler alınarak ¼ litrelik hektolitre ağırlık ölçme aleti ile hesaplanmıştır.
30 3.2.4.16. Fizyolojik olum süresi(gün)
Her parselden tesadüfi olarak seçilen 6 adet koçanın ortasındaki tanelerin %75‟inin siyah tabakaya sahip olduğu tarih fizyolojik olum süresi olarak kabul edilecektir (Kırtok,1998).
3.2.4.17. Ġstatistikî analiz ve değerlendirme
Araştırmada elde edilen değerler “Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller” deneme desenine göre varyans analizine tabi tutulmuş, farlılıkları tespit edilen işlemlerin ortalama değerleri “LSD” önem testine göre gruplandırılmıştır.
31 4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA
Sakarya mısır çeşidinin farklı fenolojik dönemlerindeki kısıntılı su uygulamalarına tepkisinin ölçüldüğü, verim ve verim unsurlarına ilişkin gözlemlerin alındığı çalışmaya ait veriler göz önünde bulundurularak, elde edilen sonuçlar ayrı başlıklar altında değerlendirilmiştir.
4.1. Tane Verimi (kg/da)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen tane verimlerine ait ortalama değerler Çizelge 4.2‟de, ve bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.3‟de verilmiştir.
Çizelge 4.3‟ün incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamalarının etkisi istatistiki olarak çok önemli bulunmuştur. Bu maksatla hesaplanan F değeri 42.28 olarak bulunmuştur. Ortalama olarak en yüksek tane verimine tam su uygulamasında (S100) 982.18 kg/da ile ulaşıldığı, bunu S70 uygulamasından elde edilen 934.63 kg/da verimin takip ettiği ve S40 uygulamasının da 880.58 kg/da ile son sırada yer aldığı görülmektedir. Yapılan LSD testinde S100 uygulaması ilk grubu (a) oluştururken, S70 uygulaması ikinci grupta (b), S40 uygulaması ise son grupta (c) yer almıştır (Çizelge 4.2).
Yazar ve ark. (2002), en yüksek tane veriminin 1192 kg/da ile % 100 sulamanın 6 günde bir uygulandığı araştırma konusundan elde edildiğini, Vural ve Dağdelen (2008), 3 ve 6 gün aralıklarında A sınıfı buharlaşma kabından oluşan birikimli buharlaşmanın % 40, % 60, % 80, % 100 ve % 0‟ının karşılandığıbeş sulama düzeyiyle yapılan çalışmada, sulama konularının verim ve agronomik özellikler üzerine etkisinin önemli olduğunu, Özcan (2010), farklı su uygulamalarının tane verimi üzerine etkili olduğunu, Uçak (2010) ,sulama suyu ile verim arasında istatistiksel olarak % 1 önem seviyesinde önemli ilişkiler bulunduğunu, tozlaşma (tepe püskülü) döneminde su kısıntısı uygulamasının verimi % 9 oranında azalttığını, Kara (2011), mısır bitkisinin damla sulama yöntemi ile sulanması durumunda 7 gün sulama aralığında A sınıfı buharlaşma kabından meydana gelen buharlaşma değerinin % 80 ve % 100‟ünün sulama suyu olarak verildiği konulardaki alınan dane verimine dayanarak bu değerlerin ve sulama aralığının ideal sulama programı olduğunu belirtmiştir.
32
Bu çalışmadan elde edilen verilerinde gösterdiği üzere su kısıntı miktarı arttıkça verimde azalma olacağı yukarıda belirtilen daha önceki çalışmalarla benzerlik göstermektedir.
Çizelge 4.1. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen tane verimlerine,su kısıntı miktalarına ait ortalama değerler
Çizelge 4.2. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen tane verimlerine ait ortalama değerler (kg/da)
Su Miktarları
Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması
Vejetatif Dönem 967,15 a 962,13 a 960,58 ab 963.28 a Tepe Püskülü Dönemi 984,79 a 916,71 c 921,15 b 940.88 a Tozlaşma Dönemi 984,28 a 886,79 c 823,92 d 898.33 b Süt Olum Dönemi 992,51 a 972,88 a 816,69 d 927.36 ab Sulama Ortalaması 982.18 a 934.63 b 880.58 c LSD(%1):40,98 Konular Su Miktarı (mm) Kısıntı miktarı(mm) Kısıntı
Oranı(%) Verim(kg/da) Verimde azalma % Kontrol 777 0 0 982 VD 70 724,8 52,2 7,2 962 2 VD 40 672,6 104,4 15,5 960 2 TP 70 723,9 53,1 7,3 916 6,7 TP 40 670,8 106,2 15,8 921 6,2 TOZ 70 732 45 6,1 886 9,8 TOZ 40 687 90 13,1 823 16,2 SÜT 70 742,5 34,5 4,6 972 2 SÜT 40 708 69 9,7 816 17
33 820 840 860 880 900 920 940 960 980 1000 S100 S70 S40
Şekil 4.1. Su uygulamaları sonucu tespit edilen ortalama tane verimleri (kg/da)
Çalışmada kısıntı yapılan fenolojik dönemlerde tane verimleri arasındaki farklılık p<0.01 seviyesinde önemli bulunmuştur. Bu maksatla hesaplanan F değeri 7,6 olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.3). Fenolojik dönem ortalaması olarak en yüksek tane verimi vejetatif dönemdeki uygulamalarda 963,28 kg/da olarak elde edilirken, en düşük tane verimi 898,33 kg/da olarak tozlaşma dönemindeki uygulamalarda tespit edilmiştir. Yapılan LSD testinde vejetatif dönemdeki uygulamalar ve tepe püskülü dönemindeki uygulamalar aynı grupta (a) yer alırken süt olum dönemindeki uygulamalar ayrı bir grupta (ab) yer almış son olarak ta tozlaşma dönemindeki uygulamalar ayrı bir grupta (b) yer almıştır (Çizelge 4.2).
Çizelge 4.3. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen tane verimlerine ilişkin varyans analizleri
Varyasyon Kaynakları Serbestlik Derecesi Kareler Toplamı Ortalaması Kareler F Değeri
Blok 3 2792,41 930,8 Sulama Miktarı 2 82690,81 41345.41 42.28** Hata-1 6 5866,74 977,79 Fenolojik Dönem 3 26540,96 8846.99 7,6** Sulama Mik.*Fen.Dön. 6 55499,35 9249.89 7,95** Hata-2 27 31414,3804 1163,49 Genel 47 204804,6461 CV%: 3.95
** İşaretli F değerleri, işlemler arasındaki farklılığın %1, * İşaretli F değeri, işlemler arasındaki farklılığın %5 ihtimal sınırına göre önemli olduğunu göstermektedir.
34
Yazar ve ark. (1990), bitkilerin büyüme periyotlarında, strese duyarlı belirli kritik dönemlerin olduğunu, bitkinin söz konusu dönemlerde su eksikliği ile karşılaştığında, fizyolojik olarak olumsuz yönde etkilendiğini ve beraberinde verimde önemli ölçüde azalmalar meydana geldiğini, Vasilas ve Taylor (1998), mısırın en yüksek su ihtiyacını tozlaşma periyodu boyunca duyduğunu ve bu dönemin en hassas dönem olduğunu, tepe püskülü çıkmadan önce oluşacak stresin ipek çıkışını geciktireceğini, Musick ve Dusek (1980), Eck (1984), Ul (1990), Öğretir (1993), Yıldırım ve ark. (1995), topraktaki su açığına karşı en duyarlı aşamanın çiçeklenme + döllenme aşaması olduğu belirlemişler ve söz konusu dönemde yapılan kısıntının verimde önemli ölçüde azalmalara neden olduğunu, Atteya (2003), püskül çıkarma döneminin vejetatif dönemden kuraklığa karşı daha hassas olduğunu Çakır (2004), vejetatif ve verim parametrelerinin koçan oluşturma ve püskül çıkarma gibi hassas dönemler boyunca ihmal edilen sulamaların eksikliğinden önemli derecede etkilendiğini tespit etmişlerdir. Püskül çıkarma ve vejetatif dönem boyunca meydana gelen su stresinin bitki boyu ve yaprak alan gelişimini azalttığını, Uçak (2010), tozlaşma (tepe püskülü) döneminde su kısıntısı uygulamasının verimi % 9 oranında azalttığını bildirmişlerdir.
Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar göstermiştir ki erken dönemde yapılacak su kısıntılarından tane veriminin etkilenmesi diğer dönemlere göre daha azdır. Elde edilen bu sonuçlar daha önceki çalışmalarla benzer ilişki göstermektedir.
Araştırmada su uygulaması x fenolojik dönem interaksiyonu %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Çalışmada en yüksek tane verimi 992,51 kg/da ile süt olumu x S100 interaksiyonundan elde edilirken istatistiki olarak vejetatif dönem x S70, vejetatif dönem x S40, süt olumu x S70 interaksiyonları aynı gruba girmiştir. En düşük verim ise 816,69 kg/da ile süt olum dönemimdeki S40 konusundan alınmıştır. Elde edilen bulgulara göre tane mısırda vejetatif dönemde belli oranda yapılacak kısıntıların verimi daha az etkilediği tepe püskülü dönemi, tozlaşma ve süt olumu dönemimde yapılacak kısıntıların verimde düşüşe neden olacağı görülmüştür.
35 4.2. Koçan Uzunluğu(cm)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen koçan uzunluğuna ait ortalama değerler Çizelge 4.4‟de, bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.5‟de verilmiştir.
Çizelge 4.5‟in incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamalarının etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. En yüksek ortalama koçan uzunluğuna S100 ve S70 uygulamalarında 17 cm ile ulaşıldığı, S40 uygulamasının da 16,5 cm ile son sırada yer aldığı görülmektedir. Genellikle, su kısıntısı ile koçan uzunluğunda bir azalma gözlenirken bunun istatistik anlamda önemsiz bulunması S70 uygulamasında dahi su yönünden çok şiddetli stres koşulunun oluşmadığının göstergesidir (Çizelge 4.4).
Şimşek ve Gerçek (2005), yürüttükleri çalışmada, A sınıfı buharlaşma kabında saptanan toplam 4 günlük buharlaşmanın % 100, % 80 ve % 60‟ ını, ve sonuçta koçan kalınlığı ve boyunda çok önemli bir fark bulunmadığını, Özcan (2010), farklı su uygulamalarının koçan uzunluğuna etkisini önemsiz olduğunu bildirmişlerdir.
Çizelge 4.4 .Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen koçan uzunluklarına ilişkin varyans analizleri
Varyasyon Kaynakları Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı
Kareler Ortalaması F Değeri Blok 3 9,175625 3,05854167 Sulama Miktarı 2 2,29291667 1,14645833 0,94 Hata-1 6 7,28375 1,21395833 Fenolojik Dönem 3 5,23729167 1,74576389 1,9 Sul.Mik.*Fen.Dön. 6 10,54708333 1,75784722 1,92 Hata-2 27 24,743125 0,91641204 Genel 47 59,27979167 CV%: 5.7
36
Çizelge 4.5. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen koçan uzunlukları (cm)
Şekil 4.2. Su uygulamaları sonucu tespit edilen ortalama koçan uzunlukları (cm)
Çalışmada kısıntı yapılan fenolojik dönemlerde koçan uzunlukları arasındaki fark istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. En yüksek koçan boyu değeri 17,4 cm ile tepe püskülü döneminde elde edilirken en düşük koçan boyu değeri 16,5 cm ile süt olumu döneminde elde edilmiştir.
Araştırmamızda su uygulaması x fenolojik dönem interaksiyonu önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.4).
Sulama Miktarları
Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması
Vejetatif Dönem 16,05 17,8 16,8 16,9
Tepe Püskülü Dönemi 18,15 16,95 17 17,4
Tozlaşma Dönemi 16,8 16,675 16,575 16,7
Süt Olum Dönemi 16,95 16,675 15,8 16,5
37 4.3. Koçan Çapı (mm)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen koçan çapına ait ortalama değerler Çizelge 4.6‟da, bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.7‟de verilmiştir.
Çizelge 4.7‟nin incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamalarının etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Çalışmada koçan çapları 27,6-30,3 mm arasında değişiklik göstermiştir.
Şimşek ve Gerçek (2005), yürüttükleri çalışmada, A sınıfı buharlaşma kabında saptanan toplam 4 günlük buharlaşmanın % 100, % 80 ve % 60‟ ını, sulama suyu olarak uygulamışlardır ve sonuçta koçan kalınlığı ve boyunda çok önemli bir fark bulunmadığını bildirerek bu çalışmayla benzer bulgular ortaya koymuşlardır.
Çizelge 4.6. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen koçan çapı değerleri (mm)
Sulama Miktarları
Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması
Vejetatif Dönem 28,5 29,5 27,6 28,5
Tepe Püskülü Dönemi 29,3 29,95 28,3 29,2
Tozlaşma Dönemi 28,3 28,85 28,55 28,6
Süt Olum Dönemi 28,05 28,75 30,3 29,0
38 20,0 22,0 24,0 26,0 28,0 30,0 S100 S70 S40
Şekil 4.3. Su uygulamaları sonucu tespit edilen ortalama koçan çapı değerleri (mm)
Çizelge 4.7. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen koçan çapı değerlerine ilişkin varyans analizleri
Varyasyon Kaynakları
Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri
Blok 3 18,8758333 6,9586111 Sulama Miktarı 2 4,6866667 2,3433333 0,54 Hata-1 6 26,2466667 4,3744444 Fenolojik Dönem 3 3,8825 1,2941667 0,25 Sul.Mik.*Fen.Dön. 6 19,28 3,2133333 0,63 Hata-2 27 137,9075 5,1076852 Genel 47 210,8791667 CV%: 7.8
Çalışmada kısıntı yapılan fenolojik dönemlerde koçan çapları arasındaki fark istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. En yüksek koçan çapı değeri 29,2 mm ile tepe püskülü döneminde elde edilirken en düşük koçan boyu değeri 28,5 mm ile vejetatif dönemde elde edilmiştir.
Araştırmamızda su uygulaması x fenolojik dönem interaksiyonu önemsiz bulunmuştur (Çizelge 4.7).
39 4.4. Bitki Boyu (cm)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen bitki boylarına ait ortalama değerler Çizelge 4.8‟de ve bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.9‟da verilmiştir.
Çizelge 4.9‟un incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamalarının etkisi istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Bu maksatla hesaplanan F değeri 4,73 olarak bulunmuştur. Ortalama olarak en yüksek bitki boyuna S100 uygulamasında 268,1 cm ile ulaşıldığı, bunu S70 uygulamasından elde edilen 258,9 cm boyun takip ettiği ve S40 uygulamasının da 256,1 cm ile son sırada yer aldığı görülmektedir. Yapılan LSD testinde S100 konusu 1.grubu (a) S70 konusu2.grubu (ab) oluştururken, S40 uygulaması ise son grupta (b) yer almıştır (Çizelge 4.8).
Kırnak ve ark. (2003), verilen su miktarındaki azalış oranına bağlı olarak bitki boyu, gövde çapı, yaprak alan indeksi ve kuru madde miktarında önemli düşüşler gözlendiğini, Yılmaz ve ark. (2004), farklı sulama düzeylerinin ikinci ürün mısırda verim ve bazı agronomik özellikler (bitki boyu, 1000 tane ağırlığı, koçan çapı, koçan boyu, koçanda tane sayısı) üzerine etkisini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmada, sulama konularının verim ve agronomik özellikler üzerine etkisinin her iki yılda da önemli olduğunu, Vural ve Dağdelen (2008), farklı sulama programlarının cin mısırda verim ve bazı agronomik özellikler (bitki boyu, yaprak sayısı, 1000 tane ağırlığı, koçan çapı, koçan boyu, koçanda tane sayısı) üzerine etkili olduğunu bildirerek yürütülen bu çalışma sonuçları ile benzer vurgular ortaya koymuşlardır.
Çizelge 4.8. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen bitki boyları ( cm )
Sulama Miktarları
Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması
Vejetatif Dönem 260,45 b 270,40 a 265,80 a 265,55 Tepe Püskülü Dönemi 275,65 a 252,85 b 239,45 c 255,98 Tozlaşma Dönemi 266,30 a 254,93 b 258,85 ab 260,03 Süt Olum Dönemi 269,75 a 257,33 b 260,25 ab 262,44
Sulama Ortalaması 268.1 a 258.9ab 256.1 b
40
Şekil 4.4. Su uygulamaları sonucu tespit edilen bitki boyları ( cm )
Çalışmada kısıntı yapılan fenolojik dönemlerde bitki boyları arasındaki farklılık istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Fenolojik dönem ortalaması olarak en yüksek bitki boyu vejetasyon dönemindeki uygulamalarda 265,55 cm olarak elde edilirken, en düşük bitki boyu değeri 255,98 cm olarak tepe püskülü dönemindeki uygulamalarda tespit edilmiştir.
Ul (1990), ilk iki dönemde (vejetatif ve çiçeklenme) sulama yapıldıktan sonra, tane bağlama aşamasında yapılan sulamanın bitki boyu üzerine önemli bir etkisinin olmadığını; İstanbulluoğlu ve Kocaman (1996), koçan püskülü çıkarma döneminde verilen sulama suyunun bitki boyu üzerinde değil, tane oluşumunda etkili olduğunu belirtmişlerdir.
Çizelge 4.9. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen bitki boylarına ilişkin varyans analizleri
Varyasyon Kaynakları Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri
Blok 3 426,82 142,606667 Sulama Miktarı 2 1250,795 625.3975 4,73* Hata-1 6 793,565 132,260833 Fenolojik Dönem 3 586,781667 195,593889 1,61 Sul.Mik.*Fen.Dön. 6 2232,018333 372.003056 3,06* Hata-2 27 3286,44 121,72 Genel 47 8576,42 CV%:4.2
** İşaretli F değerleri, işlemler arasındaki farklılığın %1, * İşaretli F değeri, işlemler arasındaki farklılığın %5 ihtimal sınırına göre önemli olduğunu göstermektedir.
41
Araştırmada su uygulaması x fenolojik dönem interaksiyonu % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur. Çalışmada en yüksek bitki boyu 275,65 cm ile tepe püskülü dönemi x S100 interaksiyonundan elde edilirken en düşük bitki boyu ise ise 239,45 cm ile tepe püskülü dönemimdeki S40 konusundan alınmıştır. Elde edilen bulgulara göre tane mısırda tepe püskülü döneminde yapılacak kısıntıların bitki boyunda düşüşe neden olacağı görülmüştür.
Çakır (2004), püskül çıkarma ve vejetatif dönem boyunca meydana gelen su stresinin bitki boyu ve yaprak alan gelişimini azalttığını, Uçak (2010) , mısır bitkisinin değişik gelişim dönemlerinde verilen farklı su miktarlarının bazı agronomik özelliklerden bitki boyu, koçan yüksekliği, 1000 tane ağırlığı, koçan çapı, koçan boyu ve koçanda tane sayısı arasında istatistiksel olarak % 1 önem seviyesinde etkilediğini bildirmişlerdir. Yapılan bu çalışmada elde edilen veriler bu çalışmalara benzerlik göstermektedir.
4.5. Ġlk Koçan Yüksekliği (cm)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen ilk koçan yüksekliğine ait ortalama değerler Çizelge 4.10‟da, bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.11‟de verilmiştir.
Çizelge 4.11‟in incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamaları ve fenolojik dönemlerin etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Çalışmada ilk koçan yükseklikleri 105,6 cm-117,5 cm arasında yer almıştır.
Su uygulamalarında en yüksek ilk koçan yüksekliği değeri 115,16 cm ile S70 uygulamasından elde edilirken, en düşük ilk koçan yüksekliği değeri 108,79 cm ile S40 uygulamasından elde edilmiştir (Çizelge 4.10).
Özcan (2010), farklı su uygulamalarının ilk koçan yüksekliğine etkisinin önemsiz olduğunu bildirmiştir. Araştırma bulguları bu çalışmaya benzerlik göstermektedir.
Fenolojik dönemlerde en yüksek ilk koçan yüksekliği değeri 113,3 cm ile tozlaşma döneminden elde edilirken, en düşük ilk koçan yüksekliği değeri 109,9 cm ile vejetatif dönem uygulamasından elde edilmiştir (Çizelge 4.10).
42
Çizelge 4.10. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen ilk koçan yüksekliği değerleri ( cm )
Sulama Miktarları
Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması
Vejetatif Dönem 108,3 113,2 108,4 109,9 Tepe Püskülü Dönemi 116,7 115,5 105,6 112,6 Tozlaşma Dönemi 113,0 114,6 112,4 113,3 Süt Olum Dönemi 112,0 117,5 108,8 112,7 Sulama Ortalaması 112.45 115.1625 108.7875 90 95 100 105 110 115 120 S100 S70 S40
43
Çizelge 4.11. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen ilk koçan yüksekliği değerlerine ilişkin varyans analizleri
Varyasyon Kaynakları Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri
Blok 3 150,5933333 50,1977778 Sulama Miktarı 2 327,5316667 163.7658333 1,33 Hata-1 6 738,6216667 123,1036111 Fenolojik Dönem 3 80,9866667 26,9955556 0,58 Sul.Mik.*Fen.Dön. 6 195,9483333 32,6580556 0,71 Hata-2 27 1246,025 46,149074 Genel 47 2379,706667 CV%: 6,1
Araştırmada su uygulaması x fenolojik dönem interaksiyonu istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur.
4.6. Çiçeklenme Gün Sayısı (gün)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen çiçeklenme gün sayısına ait ortalama değerler Çizelge 4.12‟de ve bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.13‟de verilmiştir.
Çizelge 4.13‟ün incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamaları ve fenolojik dönemlerin etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Çalışmada çiçeklenme gün sayıları 92,5 gün-95,3 gün arasında yer almıştır.
Su uygulamalarında en yüksek çiçeklenme gün sayısı değeri 94,1gün ile S40 uygulamasından elde edilirken, en düşük çiçeklenme gün sayısı değeri 93,1 gün ile S70 uygulamasından elde edilmiştir (Çizelge 4.12). Bu değerler su kısıntısı arttıkça çiçeklenmenin gecikeceği sonucunu göstermektedir.
Özcan (2010), farklı su uygulamalarının çiçeklenme gün sayısına etkisini önemsiz olduğunu bildirmiştir. Araştırma bulguları bu çalışmayla benzer ilişkiye sahiptir.
44
Fenolojik dönemlerde en yüksek çiçeklenme gün sayısı değeri 94,3 gün ile vejetasyon dönemden elde edilirken, en düşük çiçeklenme gün sayısı değeri 93,1 gün ile tepe püskülü dönem uygulamasından elde edilmiştir (Çizelge 4.12).
Çizelge 4.12 . Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen çiçeklenme gün sayıları ( gün )
Sulama Miktarları
Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması
Vejetatif Dönem 94,0 93,5 95,3 94,3
Tepe Püskülü Dönemi 92,8 92,5 94,0 93,1
Tozlaşma Dönemi 93,5 93,5 93,8 93,6
Süt Olum Dönemi 93,5 92,8 93,3 93,2
Sulama Ortalaması 93,4 93,1 94,1
45
Çizelge 4.13. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen çiçeklenme gün sayılarına ilişkin varyans analizleri
Varyasyon Kaynakları Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri
Blok 3 15,22916667 5,07638889 Sulama Miktarı 2 8,16666667 4,08333333 0,55 Hata-1 6 44,83333333 7,47222222 Fenolojik Dönem 3 10,22916667 3,40972222 2,26 Sul.Mik.*Fen.Dön. 6 4,83333333 0,80555556 0,53 Hata-2 27 40,6875 1,5069444 Genel 47 123,9791667 CV%: 1.3
Araştırmada su uygulaması x fenolojik dönem interaksiyonu istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur.
4.7. Koçanda Tane Sayısı (adet)
Araştırmada; farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulaması sonucu elde edilen koçanda tane sayısına ait ortalama değerler Çizelge 4.14‟de, bunlara ait varyans analiz sonuçları da Çizelge 4.15‟de verilmiştir.
Çizelge 4.15‟in incelenmesinden de görülebileceği gibi, farklı su uygulamalarının etkisi istatistiki olarak çok önemli bulunmuştur. Fenolojik dönem uygulamaları istatistiki olarak önemsiz, su uygulamaları*fenolojik dönem interaksiyonu ise önemli çıkmıştır. Farklı su uygulamaları için hesaplanan F değeri 17,59 olarak bulunmuştur. Ortalama olarak en yüksek koçanda tane sayısına S100 su uygulamasında 675,3 adet ile ulaşıldığı, bunu S70 uygulamasından elde edilen 634,2 adet koçanda tane sayısının takip ettiği ve S40 uygulamasının da 611,3 adet ile son sırada yer aldığı
46
görülmektedir. Yapılan LSD testinde S100 uygulaması ilk grubu (a) oluştururken, S70 ve S40 uygulamaları ikinci grupta (b) yer almıştır (Çizelge 4.14).
Fenolojik dönem uygulamaları istatistiki olarak önemsiz çıkmış ortalama olarak en yüksek koçanda tane sayısına vejetatif dönem uygulamasında 651 adet ile ulaşıldığı, bunu 641,2 adet ile tepe püskülü dönemi,638,6 adet ile tozlaşma dönemi takip etmiş ve süt olumu uygulamasının da 630,3 adet ile son sırada yer aldığı görülmektedir.
Kara (2011), ortalama koçanda tane sayısının en yüksek I120 konusundan 740 adet, en düşük ise I60 konusundan 637 adet olarak elde edildiğini, Özgürel ve Pamuk (2003), denemelerinin birinci ve ikinci yılında koçan başına tane sayısının susuz konuda 427.33 - 258.72 adet; % 30, % 50 ve % 70 sulama suyu uygulanan konularda 457.68 – 577.00 adet, tam sulama konusunda ise 624.83 – 615.03 adet arasında değişiklik gösterdiğini belirtmişler ve bu çalışmada da gözlenen, kısıntıya paralel olarak gelişen koçanda tane sayısı azalmasının beklenen bir etki olduğu görülmektedir. İstanbulluoğlu ve Kocaman (1996), tepe püskülü döneminde oluşacak su eksikliğinin döllenmeyi engelleyerek tane sayısını azalttığını, Vural ve Dağdelen (2008), farklı sulama programlarının cin mısırda verim ve bazı agronomik özellikler (bitki boyu, yaprak sayısı, 1000 tane ağırlığı, koçan çapı, koçan boyu, koçanda tane sayısı) üzerine etkisinin önemli olduğunu vurgulamıştır.
Araştırma sonuçlarına göre sulama suyu miktarındaki azalma önemli bir verim etkeni olan koçanda tane sayısını önemli oranda etkilemiştir. Özellikle tozlaşma dönemindeki hassasiyetten dolayı mısır gibi suyu seven bir bitki için bu beklenilen bir sonuç olmuştur. Yukarıda belirtilen daha önceki çalışmalar da bu sonucu desteklemektedir.
Çizelge 4.14. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen koçanda tane sayıları ( adet )
Sulama Miktarları Fenolojik Dönemler S100 S70 S40 Fenolojik Dönem Ortalaması Vejetatif Dönem 650,4 ab 671,8 ab 630,9 b 651,0 Tepe Püskülü Dönemi 654,6 ab 627,6 b 641,3 b 641,2 Tozlaşma Dönemi 721,3 a 605,2 b 589,2 c 638,6 Süt Olum Dönemi 674,8 ab 632,2 b 583,9 c 630,3 Sulama Ortalaması 675.3 a 634.2 b 611.3 b LSD(%1):40,5 LSD(%5):26,73
47
Şekil 4.7. Su uygulamaları sonucu tespit edilen koçanda tane sayıları ( adet)
Çizelge 4.15. Mısırda farklı fenolojik dönemdeki farklı su uygulamaları sonucu tespit edilen koçanda tane sayılarına ilişkin varyans analizleri