YAPILANDIRMACI YAKLAŞIMDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Eğitim-öğretim etkinliklerinde yapısalcı yaklaşıma bağlı olarak bütüncül öğretim anlayışının benimsenmesi, ölçme-değerlendirme sürecinde de bütüncül bir anlayışı beraberinde getirmiştir (Gömleksiz, 2008). Yapılandırmacı yaklaşıma göre değerlendirme, üründen çok süreci gözlemek, öğrencinin gelişimi hakkında düzenli bilgiler toplamak, öğrenci merkezli etkinliklere ağırlık vermek, öğrencinin kendisini geliştirmesine yardımcı olmak, değişik tip etkinlikler yapmak, öğrenme süreci boyunca edinilen becerileri değerlendirmek, değerlendirme sürecine öğrenci ve ailesini de katmak, gibi konuları içermektedir (Güneş, 2007).

Bu yaklaşımın geleneksel yaklaşımdan şu noktada ayrılır: Geleneksel yaklaşımda öğrenci ağırlıklı olarak bireysel çalışır. Başka bir deyişle başarısı bireysel çalışmasının sonucudur. Oysa yapılandırmacı yaklaşımda öğrenci çoğunlukla grupla birlikte çalışır ve grup içindeki performansı ile değerlendirilir (Küçükahmet, 2008:105).

Bu yaklaşımda değerlendirme ile sadece öğrenme ürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir. Bu yaklaşım, öğrencinin okul dışındaki gerçek dünya ile uyum içinde olmasını sağlayacak becerilere sahip olmasını da hedeflemektedir. Öğrencilerin sadece diploma almaları için değil, gerçek hayatlarının anlamlı olması için derslerin ve içeriklerinin hayat ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Bunun için öğretmenin, öğrettiği konuların hayata dönük yönlerini öğrenciye göstermesi gerekir. Öğrenciler gerçek hayattaki problemlere işaret edebiliyorsa ya da öğrendikleri bilgileri günlük hayattaki problemlerin çözümünde kullanabiliyorsa, öğrenilenler sınıf ortamının dışında işe koşulmuş demektir (Sünbül, 2011:154). Geleneksel anlayışta değerlendirme sürecin sonunda yapılır ve ürüne yöneliktir. Yapılandırmacı yaklaşımda ise değerlendirme ile süreç birbirinden ayrı değil değildir. Süreç, değerlendirmenin bir parçasıdır. Üründen çok süreç değerlendirmelerine ağırlık verilmektedir (Şentürk, 2009; Demirel, 2004).

139 Geleneksel anlayışta değerlendirme sadece öğretmen tarafından yapılır. Oysa yapılandırmacı yaklaşımda değerlendirme sürecine öğrenci de katılır.

Yapılandırmacı değerlendirme bilgiyi hatırlama gücünü ölçmez. Bireyin elde ettiği bilgileri nasıl kullandığını ve nasıl yorumladığını, bu yorumlar ve anlamlandırmalar sonunda yeni bilgilere nasıl ulaştığını gözlemler (Şentürk, 2009).

“Geleneksel ölçme-değerlendirme araçlarının sadece basit ya da alt düzey zihinsel becerileri ölçmekten öteye gitmediği hususunda da hararetli tartışmalar yaşanmaktadır. Çoktan seçmeli soru tiplerinin ulusal düzeyli sınavlarda kullanılması, öğretmenlerin öğrencilerini bu türden soru tiplerine hazırlarken istemeden de olsa onları kritik ve yaratıcı düşünme beceri- lerinden uzaklaştırdıkları, karar verme ve problem çözme becerilerinde yetersiz ve ezberci kişiler olmaya yönelttikleri gerçeği mevcut ölçme-değerlendirme sistemini tartışmaya açık hâle getirmiştir” (Bahar ve diğerlerinden akt. Gömleksiz, 2008).

Günümüzde yapılandırıcı yaklaşımla birlikte, eğitim amaçlarında, içeriğinde ve öğretim yöntemlerinde önemli değişmeler olmuştur. Bu durum ölçme ve değerlendirme sürecini de etkilemiştir. Geleneksel değerlendirme sisteminin yetersizliği ve öğrenci değerlendirmedeki başarısızlığı, eğitim sisteminde çeşitli sorunlara neden olmuştur. Bu gelişmeler yeni de- ğerlendirme yaklaşımlarını gündeme getirmiştir (Güneş, 2007:176-180).

Yeni değerlendirme yaklaşımları, daha çok öğrenme sürecine odaklanmakta ve öğrencinin zihinsel becerilerinin gelişimini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu süreçte öğrenciyi yargılamak yerine, gelişimine yardımcı olmak ön plâna alınmaktadır. Ayrıca öğrencinin gelişimini izlemek için değerlendirmenin sürekliliği üzerinde durulmaktadır (Güneş, 2007:176).

Yapılandırmacı yaklaşım, öğrencilerin entellektüel olarak gelişmelerinin yanı sıra beceri ve kişilik gelişimine odaklanmıştır. Bu becerilerin değerlendirmesinde çoktan seçmeli, boşluk doldurma, eşleştirmeli, kısa cevaplı, açık uçlu sorulardan oluşan testlerin yanında, süreci değerlendirmeye (Sünbül, 2011: 153-154) yönelik araçlar da kullanılmaktadır.

Yapısalcı yaklaşımda klasik ölçme değerlendirme araçlarının yanında aşağıdaki araçlar da kullanılmaktadır:

“Öz değerlendirme, grup değerlendirme, akran değerlendirme formları Tutum ölçekleri

140 Görüşmeler

Sunumlar ve sunum değerlendirme formları Projeler ve proje değerlendirme ölçekleri Performans ödevleri ve rubrikler

Portfolyolar ve portfolyo (ürün dosyası) değerlendirme ölçekleri Kontrol listeleri

Kavram Haritaları” (Şentürk, 2009).

Değerlendirmenin aşamaları başlangıç, süreç ve sonuç aşamalarından oluşmaktadır: 1. Başlangıç Değerlendirme: Değerlendirmenin bu aşaması eğitimin başında yapılmaktadır. Başlangıç değerlendirmesiyle öğrencilerin ön durumları belirlenmektedir. Bu değerlendirme çocukların ön bilgileri ve eğitim durumları ile ilgili bilgi sağlamaktadır. Bu bilgi uygulanacak eğitimin düzeyi ve içerik ile ilgili planlama yapma konusunda yardımcı olmaktadır (Güneş, 2007).

2. Süreç Değerlendirme: Bu değerlendirme eğitim süresince ve sistemli bir şekilde yapılmaktadır. “Bu değerlendirme, uygulama süresince belirli aralıklarla öğrenci gelişim düze- yini belirlemek için gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda yapılan eğitim çalışmalarının uygunluğunu saptamak için kullanılmaktadır. Bu değerlendirme sonuçlarına göre, eğitim çalışmalarına yön verilmektedir” (Güneş, 2007).

3. Sonuç Değerlendirme: Sonuç değerlendirme, öğretim yılı ya da dönemi sonunda yapılmaktadır. Bu değerlendirme ile hangi amaçlara ulaşıldığı, öğrencilerin öğrenme durumları, ders kitapları ve araç-gereçlerin etkinliği ile kullanılan yöntemlerin etkililiği vb. durumlar tespit edilmektedir (Güneş, 2007).

Yapılandırmacı yaklaşımda değerlendirme, “öğretmen ve öğrenci işbirliği ile yapılmaktadır. Değerlendirmenin amacı öğrencinin eksik yönlerini saptamak değil, öğrenciye yardım etmektir. Bir başka ifade ile değerlendirme, öğrencilerin öğrendikleri bilgileri ölçmek için değil geliştirdiği becerilerin düzeyini saptamak için yapılır. Değerlendirme, öğrencilerin düşünme, anlama, sorgulama, ilişki kurma, analız-sentez yapma becerilerini geliştirme düzeylerini ölçmek için yapılmaktadır. Değerlendirme sonunda, öğrenciler arasında kıyaslama yapılmaz. Ancak, becerilerini geliştiren öğrencilerin bu işi nasıl yaptıkları diğer öğrencilerle paylaşılır” (Güneş, 2007).

141 Özetlemek gerekirse yapılandırmacı yaklaşım, öğrenmenin temel unsuru olarak öğrenciyi merkeze aldığı gibi değerlendirme sürecinde de öğrenciyi etkin kılar ve değerlendirme etkinliklerinde öğrenciye sorumluluk verir. Öğrenci bu süreçte sadece öğretmen tarafından değerlendirilmez; bu sürecin bir parçası olur. Bu bağlamda yapılandırmacı değerlendirme, öğrencinin eksiklerini fark edip iyi yönlerini geliştirmesi amacıyla sürece yayılmakta ve çağdaş değerlendirme araçları ile yapılmaktadır.