YAPILANDIRMACI ÖĞRETMENĠN ÖĞRENME

ROLÜ

Yapılandırmacı yaklaĢımın eğitim ve öğretimde uygulanmasıyla birlikte öğretmenin öğretme, öğretim ve sınıf içi rollerinde önemli değiĢmeler olmuĢtur. Öğretmen artık sadece bilgileri aktaran, sunan otorite kiĢi değildir. Öğrenme ortamını düzenleyen, öğrenenin veya grubun öğrenme süreçlerini kolaylaĢtıran ve rehberlik eden kiĢidir.156

154 _{ġaĢan, a.g.m., s.51.} 155 _{Kızılabdullah, a.g.e., s.50.} 156 _{GüneĢ, a.g.e., s. 77.}

35

Öğrenenlerin kendi bilgilerini yapılandırmasına, hatalarını fark etmesine, önbilgilerini iĢleyerek rafine etmesine diğer insanlarla ve bilgi kaynakları ile iletiĢime girmesine yardımcı olan kiĢidir.157

Yapılandırmacı öğrenme kuramında öğretmenin çeĢitli rolleri bulunmaktadır. Bu roller; öğretmenin temel rolleri, öğretim rolleri ve sınıf yönetimi rolleridir. Sınıf yönetiminde de düzenleme, düĢündürme ve iletiĢim rolleri bulunmaktadır.158

DavranıĢçı yaklaĢımlarda öğretmenin bilgi aktarma, emir verme ve öğretimi otokratik olarak yönetme rolleri bulunmaktaydı. Bu roller yerini rehberlik yapma ve öğrenmeyi destekleme rollerine bırakmıĢtır.

Öğretmenin temel rolleri kapsamındaki birinci rolü; öğrencileri öğrenen olarak kabul etmek ve onlara rehberlik etmektir.159 Öğretmenler bilgi taĢıyan ve aktaran olmamalı, bilgi kaynaklarına giden yolu gösteren birer rehber olmalıdır. Öğretmenlerin farklı konular hakkında bilgi sahibi olması ve kendini sürekli yenilemesi gerekmektedir.160 Öğretmenin rehber olabilmesi için öğrenene uyum sağlaması gereklidir. Öğrenme ortamında çağın gereklerini iyi bilen kiĢiler olmalıdırlar.

Öğretmenin temel rollerindeki ikinci rolü; öğrenme sorumluluğunu öğrenene vermeli ve onların kendilerine güvenmelerini sağlamalıdır. Öğrenenin öğrenme sorumluluğunu alması için öğretmen iĢbirlikli öğrenmeye ağırlık vermelidir.161

Öğretmenler öğrenenler için problemi çözmek yerine öğrenenin çözümlemesi için ortam hazırlar, onları teĢvik eder. Öğrenene soru sorar ama neyi ya da nasıl düĢüneceğini söylemez. Yapılandırmacılığı benimsemiĢ bir öğretmen kuzey yıldızı gibidir. Öğrenenin nereye gideceğini söylemez ancak yolunu bulmasına yardımcı olur.162

Öğretmen öğrenene balık vermez, balık tutmasını öğretir. Öğretmen teorik bilginin kaynağı olarak hareket etmekten ziyade bir rehber gibi hareket eder.

157 _{ġimĢek, a.g.m., s. 126.} 158 _{GüneĢ, a.g.e., s. 78.} 159 GüneĢ, a.g.e., s. 80. 160 _{Çelikkaya, a.g.e., s. 62.} 161 _{GüneĢ, a.g.e., s. 80.}

162 _{Brooks & Brooks, The courage to be constructivist, Educational Leadership. 57(3), 1999, ss. 21-}

36

Öğretmen otokratik olarak öğrenenin öğrenmesini düzenlemek yerine öğrenenlerin kendi biliĢsel yönelimli açıklamalarında inisiyatifi ele almaları için desteklemeli ve yardımcı olmalıdır. Öğretmenin bu yeni görevi öğrenenleri yargılamak yerine cesaretlendirme, fikirleri dayatmak yerine alternatifleri sunmaktır.163

Öğretmenin üçüncü rolü; öğrenene çeĢitli öğrenme yöntemleri sunmalı ve kendisi de farklı öğrenme ortamlarında farklı yöntemler uygulamalıdır.164

Öğretmen öğrenenlerin öğrenme ortamında bilgiyi öğrenmeleri için farklı öğrenme yöntemleriyle bilgiyi sunmalı ve öğrenenin öğrenme sürecinde aktif olmasını sağlamalıdır. Öğretmenin ortaya koyduğu yöntemler davranıĢçı yaklaĢımda kullanılan yöntemlerden farklı olmalıdır. Öğretmen öğrenmeyi uyarır, bireysel ve doğal öğrenme süreçlerini teĢvik eder. Öğrenenlerin değiĢik bakıĢ açıları için toleranslı olmalarını sağlar. Öğretmenin iĢlevi öğrenme ortamının düzenlenmesinde öğrenme yöntemlerinin belirlenmesi ve farklı çözümler için üzerinde çalıĢılacak problemlerin belirlenmesi ile ilgilidir.165

Yapılandırmacı yaklaĢımı benimseyen bir öğretmene öğrenme sürecinde büyük görevler düĢmektedir. Yapılandırmacı öğretmen öğretim rolleri kapsamında aĢağıda belirtilen ilkeleri uygulamalıdır;

 Bilginin tek kaynağı değil, öğrencilerin öğrenebileceği kaynaklardan biri olmalıdır. Öğretmen öğrenme ortamında kendini eĢsiz bir bilgi kaynağı olarak görmemeli öğrenenin bilgiyi aldığı kaynaklardan biri olmalıdır. Öğrenme sürecinde öğrenen değiĢik kaynaklar kullanmalıdır.

 Öğrencileri kendilerinde önceden var olan düĢünceleriyle zıt olan deneyimleriyle uğraĢtırmalıdır.

 Öğrenci tepkilerinin dersi yönlendirmesine izin vermeli ve öğrencilerin ilk tepkilerinin ayrıntılarını araĢtırmalıdır. Soru sorduktan sonra öğrencilerin biraz düĢünmelerine izin vermelidir. Öğrencinin öğrenme sürecindeki

163 _{Erdoğan Tezci ve Ayhan Dikici, “Yaratıcı DüĢünceyi GeliĢtirme ve OluĢturmacı Öğretim} Tasarımı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, S. 1, Elazığ, 2003, s.256.

164 _{GüneĢ, a.g.e., s. 80.} 165 _{ġimĢek, a. g. m., s. 126.}

37

tepkileri onların öğrenmeye olan ilgilerini gösterir. Öğrenme sürecinde öğrenen tepki vermiyorsa öğrenenin o alanda ilgisinin olmadığını gösterir. Öğretmen öğrenenin ilgisinin olduğu alanlara yönelmelidir. Soruyu soran öğretmen öğrenenlerin cevap verebilmesi gerekli olan süreyi vermelidir. Öğretmen kavramların çevresindeki bilgiyi, soruları ve anlaĢmazlık durumunu öğrenenlerin ilgilerine göre düzenlemelidir. Öğretmenler öğrenenlere yeni öğrendiklerini geliĢtirmede ve eskilerle bağlantı kurmada yardımcı olmalıdır.166

 DüĢündüren, açık uçlu sorular sorarak soru sorma isteğini teĢvik etmelidir. Öğrenenler arasında düĢündüren tartıĢmalar teĢvik etmelidir. Öğretmen öğrenenlere “Bu konuyla ilgili ne düĢünüyorsun?”, “Niçin böyle düĢünüyorsun? , böyle düĢünmendeki sebep nedir?”, “Bu sonuca nasıl ulaĢtın?” gibi sorular sormalıdır. “Evet” veya “Hayır” yanıtı gerektiren sorular yöneltmekten kaçınmalıdır.167 _{Öğrenenin öğrenmesini}

sağlayabileceği tarzdan sorular sormalıdır. Öğrenen öğrendiğini açıkça ifade edebilmelidir.

 Görev verirken “sınıflama” “analiz etme” ve “oluĢturma” gibi biliĢsel terminoloji kullanmalıdır. Öğretmen görev verdiğinde öğrenenin öğrendiğini gösterebileceği tarzdan görevler olmalıdır.

 Öğrenci özerkliğini ve giriĢimciliğini kabul ve teĢvik etmeli, öğrenenlerin sınıf kontrolüne izin vermeye istekli olmalıdır.

 Elle kullanılan ve etkileĢimli fiziksel araç –gereçlerle birlikte ham verileri ve ana kaynakları kullanmalıdır.

 Bilmeyi, bulma sürecinden ayırmamalıdır. Öğrenen kendisi yapılandırarak öğrenmelidir. Öğrenmenin tadına öğrenen kendisi ulaĢmalıdır.

166 _{Orhan Çınar, Emine Teyfur ve Mehmet Teyfur, “Ġlköğretim Okulu Öğretmen ve Yöneticilerinin} Yapılandırmacı Eğitim YaklaĢımı ve Programı Hakkındaki GörüĢleri”, Ġnönü Üniversitesi,

Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 11, 2006, s.53.

38

 Öğrencilerden açık ifadeleri alma konusunda ısrar etmelidir. Öğrenenler ancak anladıklarını ifade edebildikleri zaman gerçekten öğrenmiĢ olurlar.168

Öğretmenin sınıf yönetimi rollerinden olan düzenleme rolünde öğretmen, öğrenenlerle ilgili bazı bilgiler toplamalı bu bilgilerle gerekli düzenlemeleri yapmalıdır. Öğretmenin toplaması gereken bilgiler öğrenenin yaĢadığı ortam ve önbilgileridir. Bu bilgilerle öğretmen sınıfta yapılacak çalıĢmaları belirler. Süreyi, değerlendirme ölçütlerini, araçlarını belirler.169

Öğretmenin topladığı bilgiler öğrenenlerle iliĢkilerini belirlemesi açısından da faydalı olacaktır. Öğrenenin öğrenme sürecine katılmasını da sağlar.

Yapılandırmacı öğretmen çocuklarla iyi iletiĢim kurabilen, çocuk psikolojisi ve öğrenme teorilerine hâkim sınıfta dinamik bir öğrenme ortamı yaratan ve bu ortamı yöneten ve yönlendirebilendir.170

DüĢündürme rolünde öğretmen çeĢitli etkinliklerle öğrencilerin zihinsel yapısını geliĢtirmeyi ve düzenlemeyi içermektedir.171

Öğretmen öğrenenlerin bilgilerini nasıl oluĢturduklarını anlamaya çalıĢmalı yeri geldiğinde etkili sorular sorarak öğrenenlerin öğrenme sürecini yönlendirmeli ve kolaylaĢtırmalı gerektiğinde öğrenenleri doğru kaynaklara yönlendirerek bilgiyi yapılandırarak öğrenmelerini sağlamalıdır.172

ĠletiĢim rolünde öğretmen öğrenenlerin iletiĢim ve etkileĢimlerini düzenlemeli ve düĢünmelerini sağlamaya yönelik çalıĢmalar yapmalıdır.173

Öğrenenlerin birbirleriyle etkileĢime geçmesi ve iĢbirlikli bir öğrenme yöntemini uygulamaları yapılandırmacı öğrenmenin sağlanması açısından faydalı olacaktır.