Yapılandırmacı Yaklaşım

Bilim adamları tarafından savunulan öğrenme kuramlarında öğrencinin aktifliği ve merkezde olması önem kazanmıştır. Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımında öğrencilerin daha önceki deneyimlerinden ve ön bilgilerinden yararlanarak yeni karşılaştıkları durumlara anlam verebilecekleri savunulmaktadır. Kişi, bilgiyi pasif olarak almaz, deneyimlerini kullanarak yeni bilgiyi anlamlandırır.

Yapılandırmacılık, felsefe olarak başlamış, sosyoloji ve antropolojide, sonrada psikoloji ve eğitimde uygulanmış, bir bilgi ve öğrenme kuramıdır. Öğrenenlerin bilgiyi nasıl öğrendikleriyle ilgili bir kuram olarak gelişmeye başlamış, zamanla öğrenenlerin bilgiyi nasıl yapılandırdıklarına ilişkin bir yaklaşım halini almıştır. Öğrenme, ezberlemeyle ya da bilginin tekrarı ile değil, bilginin transferi ile yeniden oluşturulmasına dayanır.

Yapılandırmacı yaklaşım, temel öğrenmenin ancak soru sorma, araştırma, problem çözme gibi öğrenci faaliyetleri ile gerçekleşebileceğini savunmaktadır. (Koç,2002:5-6)

Öğrenciye aktif öğrenme yaşantısı tanımayan eğitim, ezber eğitim olarak nitelendirilmektedir. Olaylar arasındaki ilişkileri keşfetmeyen, sistematik sorgulama yapmadan, eleştirmeden, bilgileri olduğu gibi algılamayı amaçlayan, öğretmenin aktif olduğu eğitim ortamları ezberci eğitimin sonucudur ( Arabacı,2005:25-27).

Yapısalcı teoriye göre her birey öğrenme sürecinde aktif hale getirilmeli ve kendi öğrenmesinden sorumlu olmalıdır. Bu nedenle öğretmen sınıfta yöntem çeşitliliğine gitmelidir. Aktif öğrenme, öğrencinin dikkatini öğrenme faaliyetlerine odaklayarak ve kavramlarla konular arasında ilişkiler kurmak amacıyla bir şeyler yaparak öğrenme sürecini yürütmesini gerektirir. Aktif öğrenmenin gerçekleşebilmesi için öğrencinin bilgiyi kendisinin yapılandırması gerekir. Öğretmenler bilgiyi aktarmak yerine öğrencinin konuyla ilgili kendi bağlantılarını kurmasını sağlanmalıdır. Yapılandırmacı yaklaşım, yalnızca dinleyen ve rutin metin alıştırmaları yapan öğrenciler yerine, düşünen, tartışan, soruşturan, hipotez kurup sınayan öğrencileri hedefler; bilgi, ancak bu şekilde tekrarlanarak oluşturulur.(Saban, 2004:179)

Tüm öğrenmelerin zihindeki bir yapılandırma sonucu oluştuğu varsayımı üzerine temellenen yapılandırmacılık, bireyin öğrenme sürecinde daha fazla sorumluluk almalarını ve etkin olmalarını gerektirir. Bu amaçla yapılandırma eğitim ortamlarında bireylerin çevreleriyle daha fazla etkileşimde bulunmalarına olanak sağlayan işbirliğine dayalı öğrenme, probleme çözmeye dayalı öğrenme vb. öğrenme yaklaşımlarından yararlanılır (Yaşar,1998:78). Sınıf içinde öğrenciye sunulan öğrenme yaşantıları, aynı zamanda öğrencinin sosyal gelişimine de hizmet etmektedir. Araştırmalar, grup içi çalışmaların, öğrenciler arası etkileşimi artırdığını, öğrencilere birlikte çalışma alışkanlığı kazandırdığını, öğrencilerin derse karşı olumlu tutum geliştirmelerine yardımcı olduğunu ve kendine güven duygusu geliştirdiğini ortaya koymuştur ( Erden, 1998:127).

Yapılandırmacı öğrenme ortamının temel öğesi öğrenendir. Öğrenenler, demokratik bir sınıf ortamında günlük yaşam problemlerinin karmaşıklığını çözerek yaşam boyu kullanacakları bilgiyi oluştururlar. Öğrenme ortamı bilgilerin aktarıldığı bir yer değil, öğrenmenin, öğrencinin entelektüel etkinlikleriyle sağlandığı, sorgulamaların ve araştırmalarının yapıldığı, düşünme, sorun çözme becerilerinin geliştirdiği bir yerdir (Şaşan, 2002:51)

Eğitim sisteminin öğrencilere potansiyellerini geliştirme fırsatı vermesi ve ülke kalkınmasında etkin rol oynayabilmesi için ortamı eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, bilimsel düşünme, ilişkisel düşünme, akıl yürütme gibi becerileri kazandıracak şekilde düzenlenmelidir. Eğitim ortamında öğrencilere soru sorma, cevap verme, yorum yapma, diğer bir deyişle öğrencilerin bilgilerle oynayıp, bilgi bina etmelerine izin verilmelidir. (Özden, 2002:18).

Eğitimde yeni anlayışlar, öğrencinin bilgilenmesini değil, bilgi üretme kapasitesine ulaşmasını vurgulamaktadır. Öğrencinin aldığı bilgiyi kendince yorumlaması, anlamlandırması beklenmektedir. Sınıf, başkalarınca keşfedilen bilgilerin aktarıldığı bir ortam değil, öğrencilerin aralarında ve öğretmenleriyle etkileşimleri sonucu yeni bilgiler ürettikleri bir ortam olmalıdır ( Özden,2002:62). Bu da ancak, öğrencinin merkezde olduğu bir eğitim anlayışı ile mümkün olur. Peki öğrencinin merkezde olduğu bir sistemde nelere dikkat edilir, neler önemlidir, eğitim öğretim ilkeleri nelerdir?

Öğrenen merkezli bir sistemde bireylerin öğrenme sürecine etkin katılımları ve kendi bilgi yapılarını anlamlandırmaları desteklenebilir. Öğrenciyi merkeze alan yaklaşımlardan birisi olan yapılandırmacı kuramda öğrenme, öğrencinin etkin rol aldığı bir süreç olarak algılanmaktadır ( Koç,2002:8). Öğrenci merkezli sınıf, karşılıklı sosyal ilişkileri, bağımsız araştırma ve çalışmayı, yaratıcılığı göstermeyi ve çeşitli öğrenme biçimlerini de dikkate alan bir yapıdır ( Aytaç, 2003). Yapısalcı yaklaşıma göre oluşturulacak sınıflarda işlenecek derslerde bu esaslar dikkate alınmalıdır. Öğrencilerin derslerde aktif olduğu, araştırdığı problem çözdüğü bir sınıf ortamında değerlendirmenin de farklı bir yöntemle yapılması gerekmektedir.

Öğrenci merkezli eğitim, bireysel özellikleri dikkate alarak, bilimsel düşünme becerisine sahip, öğrenmeyi öğrenmiş, üretken, bilgiye ulaşıp kullanabilen, iletişim kurma becerisine sahip, evrensel değerleri benimsemiş, teknolojiyi etkin kullanan ve kendini gerçekleştirmiş bireyler için eğitim sürecinin her aşamada öğrenci katılımını sağlayacak biçimde yeniden yapılandırılmasıdır. Öğrenci merkezli eğitimin en öncelikli amacı, öğrencinin, kendi kendine öğrenmeyi keşfetmesini sağlamaktır (MEB,2004).

Öğrenci merkezli etkinlikler, yaparak yaşayarak öğrenmeyi, öğrencinin düşünmesini, araştırmasını, bilgiyi kullanmasını, yeni bilgiler elde etmesini sağlayacak şekilde olmalıdır. Boydak’a göre (2004) öğrenci merkezli eğitimin bazı özellikleri şunlardır:

o Öğrencinin öğrenme özellikleri temel alınır. o Tüm çevre öğrenme ortamıdır.

o Öğrenci aktiftir ve bilgiyi oluşturandır; Öğretmen ise rehberdir ve öğrenciyle etkileşim içerisindedir.

o Etkinlik gerçek yaşamdan alınmıştır; öğrenciyi aktif ve merkezde tutar. o Öğrenilecekler bütüncül olarak ele alınır, ayrı ve yalıtılmış öğrenmenin

önüne geçilmeye çalışılır.

o Değerlendirme, öğrenci ile birlikte ve tüm öğrenim boyunca sürer, sadece sınavlar değil gözlem, görüşme, tartışma, öğrenci rapor ve dosyaları bu amaçla kullanılır. Sorular açık uçlu, anlamlı ve derinlemesine düşünmeyi gerektiricidir.

o Çıkarımda bulunmak, karşılaştırmak, çözümlemek, yorumlamak, oluşturmak, sınıflamak, tartışmak temel beklentilerdir.

o Öğrencinin gerçek yaşam sorunlarını çözme becerisinin artması için, öğrenileceklerin gerçek yaşamdaki kadar karmaşık olması beklenir.