Türkiye’de Program Geliştirmenin Tarihçes

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de program geliştirmenin tarihi bir gelişimi vardır. Çeşitli dönemlerde çağın gereklerine göre programlar değiştirilmek ve geliştirilmek istenmiştir.

Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte eğitim sistemi ve eğitim programları üzerinde çalışmalar yapılmıştır. 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat kanunu ile tüm öğretim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) bünyesinde toplanmıştır ( Yüksel,2003; Gözütok, 2003: 46). Genel hatlarıyla program geliştirme çabaları, yerel okullarda başlamış, sonra merkez örgüte geçmiş, son olarak üniversitelerde bir inceleme alanı olmuştur (Babadoğan, 1993:66). Eğitim programlarındaki değişikliklerin özünü laiklik, batıya dönüş ve müsbet bilimler oluşturmuştur (Varış,1998:70).

Eğitim sistemimizde uzun süre dersler ve konular listesi anlamında kullanılan “müfredat programı” anlayışı 1950’li yıllardan sonra yerini “Eğitim Programı” anlayışına bırakmıştır.

1953 yılında toplanan Milli Eğitim Şurasında ilköğretim programları ele alınmış, 1948 ilkokul programının geliştirilmesi zorunluluğu üzerinde durulmuş, böylece program geliştirme çalışmaları Milli Eğitim Bakanlığı’na ağırlıklı bir şekilde başlamıştır. Hazırlanan taslak program 1953- 54 yılında Bolu ve İstanbul’da deneme okullarında uygulanmıştır. Bu çalışmalara paralel olarak 1954- 55 öğretim yılında İstanbul Atatürk Kız Meslek Lisesi’nde deneme okulu program komisyonu tarafından geliştirilen deneme okulu programı da ortaöğretimdeki program geliştirme çalışmalarının öncüsü niteliğini taşımaktadır.

Cumhuriyetten bugüne ilköğretimde, aralarda taslak niteliğinde olanların dışında 1926, 1936, 1948 ve 1968 olmak üzere belli başlı dört program uygulamaya konulmuştur (Arslan, 2004).

1924- 1930 yılları arasında hazırlanan programların temel felsefesi nesillere Cumhuriyet rejimini ve nimetlerini benimsetmek olmuştur ( Yüksel,2003). 1950’li yıllara kadar program geliştirme çabaları daha çok dersler ve konular listesi hazırlamak hazırlamakla ele alınmış; 1950’li yıllardan itibaren program geliştirme çalışmalarının sistemli şekilde yürütülmesi yolunda çabalar artmıştır. (Gözütok,2003:44; Demirel,1999:16) 1960’lı yıllarda yoğunlaşan program geliştirme çalışmaları sonucunda hazırlanan program, 1968-1969 eğitim öğretim yılında uygulamaya konulmuştur (Yüksel,2003).

1980 sonrası, ilkokul programlarının toplu geliştirme uygulaması, yerini tek tek dersler bazında program geliştirme uygulamasına bırakmıştır. Ayrıca 1980 sonrası geliştirilen programlarda deneme uygulamalarına yer verilmiştir (Tazebay,2000:177).

Dünya bankasının desteğiyle 1990’lı yıllarda Milli Eğitimi Geliştirme Projesi ile program geliştirme çalışmaları önemli gelişme göstermiş; projenin amaçlarına ulaşması için Müfredat Laboratuar Okulları geliştirilmiştir. Müfredat Laboratuar Okulları, öğretim ve öğrenmeyi destekleyen materyaller ile birlikte öğretim programlarının alanda denendiği pilot okullardır. Önceki yıllardan farklı olarak bu okullarda test edilen programların aksaklıkları giderildikten sonra programlar tüm ülkede uygulanmaktadır. Proje programların denenmesi ve geliştirilmesi işi Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesine ( EARGED) verilmiş, program geliştirilmesi için EARGED tarafından bir program modeli oluşturulmuştur. Oluşturulan bu model, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB) tarafından uygun bulunmuştur (Yüksel,2003).

Temel Eğitim Programı, 8 yıllık zorunlu ilköğretimi yaşama geçiren 4306 sayılı yasanın sonucunda ortaya çıkan yeni temel eğitim stratejisinin uygulanacağı bir hareket programıdır. Temel Eğitim Programının hedefleri sekiz yıllık ilköğretimi yaygınlaştırarak evrensel bir kapsama ulaştırmak, ilköğretimin kalitesini artırmak ve ilköğretim okullarına ilgiyi çoğaltarak buraları toplum için birer öğrenme kaynağı haline getirmektedir.

MEB TTKB tarafından 2000’li yıllarda program geliştirme çalışmaları başlamıştır. Taslak niteliğinde hazırlanan eğitim programlarının 2004-2005 yılında pilot okullarda ilköğretim birinci kademede deneme uygulaması yapılmıştır. MEB 2004 programları aşağıdaki modele göre geliştirilmiştir ( Akbaba,2004:19).

1.8. İlköğretimde Program Değişikliklerinin Gereklilikleri

Son yıllarda, eğitim alanında yapılmış birçok araştırma ve incelemeden elde edilen bulgular eğitim-öğretim programlarında değişim ve dönüşümün gerekliliğini ortaya koymuştur. Milli Eğitim Bakanlığı, hem akademik çevrelerin araştırma ve bulgularını, deneyimlerini hem de eğitim camiasının diğer temsilcilerinin görüşlerinden de yararlanarak program geliştirme çalışmalarına başlamıştır. Milli Eğitim Bakanlığı, ilköğretimde program değişikliğinin gerekliliğini 14 maddede ortaya koymuştur.

1. Değişik bilim alanlarındaki araştırma bulgularının ve eğitim bilimlerinde öğretme öğrenme anlayışındaki gelişmelerin yöntem ve içerik olarak öğretim programlarına yansıtılması,

2. Eğitimde kaliteyi artırmak ve eşitliği sağlamak,

3. Ekonomiye ve demokrasiye duyarlı bir eğitim ihtiyacı,

4. Bireysel ve ulusal değerlerin küresel değerleri de dikkate alarak geliştirilmesi ihtiyacı,

5. Mevcut öğretim programları uygulamaları kapsamında öğrencilerin çoğunluğunda okula, öğrenmeye, okumaya tepki düzeyinde bir isteksizlik olması,

6. Mevcut öğretim programlarında konuların çok kapsamlı ve ezbere dayalı bilgi yoğunluklu olması nedeniyle, konuların zamanında bitirilememesi ve çoğu zaman sıkıştırılıp öğrenilmeden bitirilmesinin tercih edilmesi,

7. Programda yer alan konuların birçoğunun çocukların yaş ve gelişim düzeylerine uygun olmaktan, onların merak ve ilgilerini karşılamaktan uzak olması,

8. Okulda kazandırılmaya çalışılan yaşantı biçimleri ile gerçek dünyanın çoğu kez uyum içinde olmaması,

9. Sekiz yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretim uygulaması ile ilkokul ve ortaokul programları üst üste eklendiği için, temel eğitimde program bütünlüğünün olmaması, 10. Dikey eksende, temel eğitimde birinci sınıftan-sekizinci sınıfa her bir dersin kendi içinde kavram bütünlüğünün olmaması,

11. Yatay eksende, dersler arasında yeterli paralelliğin sağlanmamış olması,

12. Ekonomik ve toplumsal gelişmelerin bir sonucu olarak, bireylerin yaratıcılık, eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme, işbirliği yeterliklerini kazanmalarının daha bir önem kazanmış olması,

13. Kendini ifade edebilen, iletişim kurabilen, girişimcilik ruhuna sahip vatandaşlar yetiştirme gerekliliğinin daha baskın konuma gelmesi,

14. Çocuklarımızın, ülke çapında ya da uluslar arası değerlendirmelerde beklenen düzeyde başarı gösterememesi (Karip, 2005, 14).