Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı ve 5E Modeli

Aşağıda ünitenin bir kısmına ilişkin plan örnek olarak verilmiştir. Tam ünite planı ekler kısmında verilecektir.

Yapılandırmacı öğrenme kuramı, ülkemizde fen ve teknoloji öğretim programının 2004 yılında kabul edilip uygulamaya geçirilmesiyle önem kazanmış ve bu kurama olan ilgi de artmıştır. Bu kuram Ausubel’ in anlamlı öğrenme ile ilgili görüşlerine dayalı olarak 1970’li yıllarda Osborne ve Wittrock tarafından geliştirilmiştir (Ayas, 1995). Bu kuram, Piaget’ in bilişsel gelişim, Bruner’ in bağımsız öğrenme ve Ausubel’ in anlamlı öğrenme kuramlarından etkilenmiştir (Çalık 2006; Köseoğlu ve Kavak, 2001).

Yapılandırmacı öğrenme kuramında; öğretimden çok bilgi ve öğrenme kavramları önem taşımaktadır. Bu kuramda öğrenme bireyin zihninde oluşan bir iç süreçtir. Öğrencinin ne öğrendiğinden çok nasıl öğrendiği ve bilgiyi zihninde ne şekilde yapılandırdığı önemlidir (Zahorik, 1995). Birey önceki bilgi ve deneyimlerinden yola çıkarak yeni karşılaşmış olduğu durumlara anlam kazandırır (Hewson ve Hewson, 1984; Osborne ve Wittrock, 1983;

Shymansky & Kyle, 1992). Öğrenci dünyayı ve zihnine ulaşan bilgileri öğrenme süzgecinden geçirerek anlamlaştırır (Özmen ve Demircioğlu ve Ayas, 2004).

Yapılandırmacı öğrenme kuramında amaç; öğrencilerin önceden belirlenen hedeflere sıralı bir düzen halinde ulaşmalarını sağlamaktan çok, onlara bilgiyi anlamlandırma becerisi kazandırmaktır (Keser, 2003; Şaşan, 2002). Bu kuram; öğrencilerin öğrenmelerine katkıda bulunmada bilgilerini yapılandırabilecekleri ve uygulayabilecekleri zengin öğrenme yaşantılarının oluşturulmasını hedeflemektedir (Bodner 1990, Özden 2000, Özmen ve Yıldırım 2005; Sprague ve Dede, 1999).

Öğrenme ortamında özellikle öğrenci merkezli demokratik bir öğrenme ortamının kurulması oldukça önemlidir (Gürol, 2002). Zengin öğrenme ortamlarının oluşturulmasında öğrencinin sosyal çevre ile etkileşimi ön plana çıkmaktadır. Öğrencilerin grup halindeki çalışmalarda akranları ile etkileşime girerek “akran öğrenimini” gerçekleştirdikleri bilinmektedir. Yapılandırmacı öğrenme kuramına uygun olarak geliştirilen bir öğrenme ortamında öğrenmenin gerçekleşebilmesi için beş temel öğeye önem verilmelidir (Driscoll, 1994). Bunlar;

1. Öğrenme ortamı öğrenci merkezli olmalıdır. Bu şekilde ancak birey öğrenmenin kendi denetimi altında olduğunu düşünerek neyi nasıl öğreneceğine karar verebilir.

2.Öğrencilerin günlük hayat ile ilgili bir problem durumu ile karşı karşıya getirilerek bu problemi çözmeleri sağlanmalıdır. Ancak böyle bir süreçte kalıcı bir öğrenme ortamı oluşturulabilir.

3.Öğrenme içeriği hiç kuşkusuz belirli bir düzende verilmeli, fakat bu süreçte farklı yöntem ve teknikler işe koşularak tam anlamanın gerçekleşmesi sağlanmalıdır.

4.Öğrencilerin birbirleri ile grup çalışması gibi çalışmalarla sosyal etkileşime girmeleri sağlanarak akran öğrenmesi gerçekleştirilmelidir.

5.Öğrenci ne bildiği, neyi ne şekilde savunabileceği konusunda kendi durumunun farkında olmalıdır. Ancak bu şekilde düşüncelerini ve sahip olduğu fikirleri savunabilir.

Bilginin öğrenenin zihinde yapılandığı bu kuramda, öğretmenlerin görevi öğrencilerin problemlerini çözebilecekleri ve kendilerine ait keşifler yapabilecekleri sınıf ortamlarını hazırlayarak öğrenmesini kolaylaştırmaktır (Chen, 2002). Yapılandırmacı öğrenme ortamında öğretmen, bilgi taşıyıcısı değil, öğrenmenin gerçekleşmesi için imkan sağlayan bireydir (Bodner, 1990; Capel, Leask ve Turner, 1998; Yager, 1991). Brooks ve Brooks (1999) yapılandırmacı öğrenme kuramı içerisinde öğretmeni öğrenciye yönünü bulmasında yardım

etmedeki rolünden dolayı kutup yıldızına benzetmektedir. Erdem ve Demirel (2002) yapılandırmacı öğrenme kuramında öğrencinin sahip olması gereken en önemli özellikleri; mücadeleci, girişimci, meraklı ve sabırlı olma şeklinde sıralamışlardır. Yapılandırmacı öğrenme kuramının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için hiç kuşkusuz öğrencilerin üzerlerine düşen görevleri iyi bir şekilde yerine getirmeleri gerekmektedir. Ülgen (1994) bu öğrenme kuramının öğrenen açısından yararlarını; girişimciliği geliştirme, güdülenmeyi sağlama, okula ilgiyi artırma, kendini ifade etmeye fırsat verme, öğrenen-öğreten ilişkisini geliştirme, düşünme ve plan yapma yeteneğini geliştirme şeklinde sıralamıştır.

Yapılandırmacı öğrenme kuramının öğrenme ortamında kullanıldığı farklı modeller bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; öğrenme halkası, 4E, 5E ve 7E modelleridir (Özmen, 2004; Osborne ve Wittrock, 1983; Yager, 1991). 4E modelini, 5E ve 7E modellerinden ayıran en önemli fark; bu modelin derinleşme aşamasını içermemesidir (Hırça 2008). Dört aşamalı model derinleşme aşamasını içermediğinden birçok araştırmacı tarafından

kullanılmamaktadır. 7E modeli derinleşme aşamasını içermesine rağmen bu modeldeki 7 basamak öğretmenler tarafından karışık bulunmaktadır. Ayrıca aşama sayısı arttıkça öğretmenler aşamaları birbirine karıştırabilmekte veya bazı aşamaları atlayabilmektedirler (Çalık, 2006; Treagust, Harrison ve Venville, 1998). Bu gibi nedenlerden dolayı 5E modeli öğretim sürecinde yapılandırmacı öğrenme kuramının en kullanışlı modellerinden biri olarak nitelendirilmektedir. Bu model Biological Science Curriculum Study’nin (BSCS) öncü isimlerinden Bybee (1997) tarafından geliştirilmiştir. Modelin İngilizce-Türkçe basamakları ve bu basamaklarda nelere dikkat edildiği aşağıda sırası ile verilmiştir.

1. Giriş Aşaması (Enter): Öğrencilerin herhangi bir kavramla ilişkili ön bilgilerinin ve sahip oldukları kavramların ortaya çıkarıldığı aşamadır. Öğrencilerin meraklarını

uyandıracak etkinliklerle derse girilir. Bu aşamada önemli olan öğrencilerin kısıtlanmadan değişik fikirler ileri sürebilmeleridir.

2. Keşfetme Aşaması (Explore): Öğrenciler, bilgisayar, internet, video ve kütüphanenin bulunduğu ortamlarda grup çalışmalarına yönlendirilerek ve birebir yaparak

karşılaştıkları yeni durumları açıklamada kullanabilecekleri fikirler üretir. 3. Açıklama Aşaması (Explain): Öğretmenin en etkili olduğu aşamadır. Bu aşama;

öğrencilerin eksik bilgilerinin tamamlandığı eğer varsa yanlış bilgilerinin yenisiyle değiştirildiği aşamadır. Öğretmen bu süreçte anlatım, tartışma, simülasyon, video gibi farklı yöntemlerden faydalanabilir. Bu sayede öğrencilerin de olayı açıklamalarına olanak sağlanmış olur.

4. Derinleşme Aşaması (Elaboration): Bu aşama edinilen bilgilerin karşılaşılan yeni durumları açıklamada kullanıldığı aşamadır. Öğretmenler, öğrencilerle birlikte ulaştıkları yeni bilgileri, yeni durumlara uygulayarak öğrenmeyi sağlamış olur. 5. Değerlendirme Aşaması (Evaluation): Öğrencilerin kendi gelişimlerini

değerlendirdikleri ve bir karara vardıkları aşamadır (Keser, 2003).

Bu çalışmada “Hücre Bölünmesi ve Kalıtım” ünitesi kapsamında yapılandırmacı öğrenme kuramının 5E öğretim modeline uygun olarak hazırlanmış, bütüncül yaklaşımla zenginleştirilmiş rehber materyaller yardımıyla geliştirilerek öğretim tasarımı oluşturulmuş ve etkinliği araştırılmıştır.

3.Bölüm Yöntem

Bu çalışmada, ortaokul sekizinci sınıf Fen Bilimleri Öğretim Programında bulunan “Hücre Bölünmesi ve Kalıtım” ünitesi ile ilgili öğretim tasarımı geliştirilerek 5E modeline yönelik uygulanmış ve uygulama sonuçları değerlendirilmiştir. Bu bölümde araştırma modeli, örneklem seçimi, öğretim tasarımı ve veri toplama araçlarının geliştirme aşamaları açıklanmıştır.