Yapı Tekniği

Moloz Taşlı Duvarlar ve Harç Duvar İşçiliği

Hiç kuşkusuz bu duvar tekniğinin geniş alana yayılması ve uzun kullanım süresi, öncelikle kendi basit ve hızlı imalatına ve böyle olunca da daha ucuz yapı masraflarına atfedilebilir. Uzun süreli kullanımına ve hem basit hem de önemli mezar yapılarında çok yönlü tatbikine uygun olarak duvar yapısının kalitesi çok farklıdır. Düzensiz şekilde büyük ve küçük taşlardan çok az yapı harcıyla inşa edilen ve buna uygun olarak da sayısız boşluklara ve çok az dayanıklılığa sahip en ilkel moloz taş duvar yapısı yanında, küçük takriben yumruk büyüklüğündeki yoğun harç kütlesi içine gömülmüş taşlardan, kısmen de kaplama taşı ile yapılmış harç yapılı duvar yapıları-opus caementicum- vardır. Harç ise kireç, deniz kumu, küçük kireç taşları parçaları ve çok ince parçalanmış seramik oluşturulur179. Suriye ve adalarda Roma öncesi harç işçiliği için özellikle tipik olan, roma opus caementicum’un karakteristik elementi volkanik kumdan(Pozzolana) ve alçı kullanımının kentte kullanılmadığı görülmektedir180_.

Antik kentin karakteristik duvar kaplama tarzı düzensiz kırma taş duvar yapısı(opus incertum) ile düzenli yontma taş duvar işçiliği (opus quadratum) arasında bir birliktelik görülmektedir. Bu iki tekniğin genel olarak opus vittatum’un bir şekli olduğunu söylemek olasıdır. Duvarların iç ve dış cephesinin yapımı birbirinden farklıdır. Mezar anıtlarının içinden tespit edildiği kadarıyla moloz taş duvar yapısına sahip mezar odalarının iç yüzeyi nadiren       

178 _{Machatschek 1967, 67.} 179 _{Machatschek 1967,69.} 180 _{Vitrivius II, 6.}

düzgün blok taşlar ile kaplanmıştır. Asıl duvar kaplaması(opus quadratum) genelde mezar evlerin ana cephesinde görülmektedir diğer üç cephe ise opus vittatum ile kaplanmıştır181.

Duvar Sıvaları

Kaplama yapılmayan moloz taş duvarlarda, kaba ve düzgün olmayan bölümleri harç

ile tesviye edilmektedir182. Bu tesviye genel olarak bir derz yapma şeklinde uygulanmıştır. Mezarların dış cephelerinde uygulanan sıvaların yapımında ise harç kurumadan boşluklara pişmiş toprak parçalar yerleştirilmektedir, bu uygulamada yağmura karşı bir direnç kabiliyeti ve aynı zamanda da çatı yüzeylerindeki su geçirmez döşemeyle birlikte tam bir bütünlük arz ettiği görülmektedir183. Ancak mezar odaları içinde uygulanan sıva örneklerinde, Anemurium mezar yapılarında olduğu gibi süsleme görülmemektedir.

Temel

Nekropol alanının geneli göz önüne alındığında mezar yapıları doğal kaya zeminde

yada kaya zeminin üzerinde çok ince bir toprak tabaka olan bölümlerinde inşa edilmiştir. Yapıların asıl duvarları doğrudan kaya üzerine oturtulduğu görülmektedir. Mezar odalarının zemini ise kaya bloğu işlenerek oluşturulmaktaydı184_{. Büyük mezar yapılarında (öncelikle}

kaplama taş kullanılan) genel olarak alçak, kaba harç malzemeden yapılan, takriben 0,30 m yüksekliğinde bir podyum yapılıp oluşturulan bu podyumun dış cephesi düzgün blok taşlar ile kaplandığı görülmektedir185. Podyumun üzerine ise kenarlardan ortalama olarak 0,05-0,10 m kadar içe mezar yapısının duvarları inşa edilmiştir (plan 10-11).

Tonoz

Nekropol alanında iki istisna dışında kırma taş duvar işçiliği veya harçlı duvar işçiliği kapsamında yapılan mezar odaların ve mezar evlerin hepsi basit, yarım daire şeklinde tonoz ile örtülmüştür. Bu tonozların yapımında yapıları oluşturan ince moloz taşlar kullanıldığı sabittir. Hali hazırda ayakta kalan kalıntılardan beşik tonozların kesitlerini görmek mümkün olduğundan, bu durum bize tonozun nasıl inşa edildiğini göstermektedir. Bu tonozlar özellikle hazırlanan kemer şeklinde bir ahşap kalıp üzerine inşa edilmektedir. Bu inşa sırasında öncelikle kalıbın üzerine 2-3 cm lik kaba bir harç tabakası bu harcın üzerine taşlar dikey        181 _{Machatschek 1967, 68.} 182 _{Machatschek 1967, 68.} 183 _{Machatschek 1967, 68} 184 _{Machatschek 1967, 70.} 185 _{Vitrivius VIII, 7.}   53 

yerleştiriliyor yerleştirilen taşların üzerine de yine ikinci bir harç tabakası ile kapatılmaktadır186.

Çatı şekline uygun tarzda tonoz konstrüksiyonu ya kapatıcı bir harç tabakasıyla hazırlanmış olmalıydı ya da mezar eve arzu edilen formu (kübik veya semerdam çatı şekli gibi) veren kırma taş duvar işçiliği aynı şekilde harçlı duvar işçiliği kapsamında başka bir duvarla kapatma tekniğini ihtiva ediyordu. Her durumda konstrüksiyon ile duvarla kapatma arasındaki ayırımı görmek mümkündür187.

Çatı

Mezarların tavanın tonoz şeklinde olması dolaylı olarak bu tonozun üstüne uygulanan semerdam ve düz çatılar için duvarla kapatma üstüne, seviyesizliği tesviyelemek için 2-3 cm kalınlığında kalın bir harç katmanı uygulanmıştır. Bu kalın katmanın üstüne asıl çatı inşa edilmiştir. Çatılar birbirinden farklı şekillerde olsalar da uygulama şekli yukarıda belirttiğimiz şekilde uygulandığı kesindir188. Çatılarda özellikle küçük pişmiş toprak parçaları, kiremit tozu, küçük taş kırıntılarıyla birlikte hazırlanan kireç harç kullanılmıştır. Bu harcı bir çeşit

Opus Signinum189 _{olarak adlandırmakta mümkündür. Bu bağlamda özellikle Roma su}

kanallarının içinin sıvanmasında kullanılan bu su geçirmez harç tipi, yapıları su ve nemden korumaktadır190.

Zemin

Machatschek mezar odalarında ve mezar evlerde yaptığı çalışmalarda çok az sayıda eski zeminin görülebildiği söylemektedir. Mezar evlerin zamanla ev olarak kullanılmasından ötürü zeminleri oldukça fazla zarar görmüştür.

Duvarları doğrudan kaya üzerine inşa edilen daha küçük mezar odalarında ve mezar evlerde doğal zemin sadece düzlenirken, yukarıda belirtmiş olduğumuz gibi podyumlar üzerine inşa edilen daha büyük mezar evler en üst zemin tabakası olarak, çatılarda olduğu gibi kireç taşı parçacıklarıyla ve kırılmış pişmiş toprak malzemeyle karıştırılarak oluşturulan harçla yapılan bir zemine sahiptir. Bu zeminlerin büyük bir bölümü tahrip olsa dahi bu tipte zemin kalıntıları nadir de olsa mezarlarda görülebilmektedir. Bu harç zeminlerin dışında çok       

186 _{Machatschek 1967, 70.} 187 _{Machatschek 1967, 70-71.} 188 _{Machatschek 1967, 71.}

189_{Ayrıntılı tanım için bkz. Vitrivius, VII, 1.} 190 _{Machatschek 1967, 71}

nadir karşımıza çıksa dahi mozaik zemin mezarlarda kullanılmıştır. Bu örnekler özellikle N 4 olarak adlandırılan nekropolde 10x10 cm ebatlarında gri kenar çizgili beyaz renkli mozaik kalıntıları tespit edilmiştir. Ayrıca N 6 nekropolündeki bir mezarda kare şeklinde mozaik plaka izleri de oldukça belirgin bir şekilde görülmektedir191.