Yapı Taşıyıcı Elemanlarının Ölçüleri 81

Yapı tespit formu geliştirilirken alanda, farklı ekiplerle yapılan denemelerde; yapı elemanlarının ölçülerinin alınması ve bozulma/hasar durumunun incelenmesinin eş zamanlı yapılmasının, tespiti yapan kişinin dikkatini dağıttığı ve bazı bilgilerin eksik bırakılmasına neden olduğu görülmüştür. Bunun sonucunda yapı tespit formunda, yapı elemanlarının ölçülerinin alınması ile yapı elemanlarının mevcut durumu ve bozulma/hasarlarının incelemesi işlemi birbirinden ayrılmıştır. Yapı elemanlarının bozulma/hasar durumunun incelenmesinden önce her bir yapı elemanına aks kodu verilerek ölçüsünün alınmasına karar

verilmiştir (Ek 2).

“D. Yapı Taşıyıcı Elemanlarının Ölçüleri” bölümü duvarlar, ayaklar/payandalar, sütunlar ve kemerler/lentolar olmak üzere yapı elemanlarına göre alt başlıklara ayrılmıştır. Duvarlar kendi içinde cephe duvarları ve iç mekan duvarları olmak üzere ayrılmış, diğer yapı elemanları yapının dış kısmında ya da iç bölümlerinde farklılık göstermediği için ayrılmamıştır.

Tez çalışmasında geliştirilen yöntemde, her yapı elemanının iki tarafı da incelenmektedir. Böyle bir incelemenin amacı, yapı elemanında bozulma/hasar olması durumunda, bu bozulma/hasarın elemanın her iki tarafında da devam edip etmediğinin belirlenmesidir. Değerlendirme, bilgisayar veri tabanı ile yapılacağı için bilgisayar ortamında her yapı elemanı aynı kod ile tanımlanmalıdır. Yapı, mekanlara ayrılarak her mekanın yapı elemanları incelenir. Bu durumda cephe duvarlarının hem iç mekanlarda hem dışarıda aynı aks kodu ile isimlendirilmesi, duvarın parçalara ayrılarak incelenmesi ile mümkün olmuştur.

 Cephe Duvarları

Duvarlar, cephede girinti çıkıntı ve mekan sınırlarına göre parçalara ayrılarak incelenir. Her girinti çıkıntı bir cephe duvarı oluşturur. Cephede tek parça gibi görünen duvarlar, bazı durumlarda, iç mekanlarda kendilerine dik birleşen duvar, ayak, payanda gibi bir taşıyıcı eleman ile mesnetlenir. Bu durumda cephe duvarı her mesnet aralığı için parçalara ayrılarak incelenir. Yapı tespiti; yapı, mekanlara ayrılarak ve her mekandaki yapı elemanları incelenerek yapılacağı için cephe duvarları her mekan sınırına göre parçalara ayrılarak ele alınmıştır. Örneğin, Şekil 5.13'te cephe duvarının aks kodu C2F2 ve duvar parçalarının aks kodları da C2D2, D2E2, E2F2'dir.

Cephe duvarının ölçüsü alınırken öncelikle cephenin toplam duvar uzunluğu, ardından her bir duvar parçasının uzunluğu, kalınlığı ve yüksekliği ölçülür. Toplam cephe uzunluğu yapı taban alanının hesaplanması için gereklidir, her bir duvar parçasının boyutları da Bölüm 5.3’te değerlendirme ölçütlerinde anlatılacak olan duvar narinliği hesabı için gereklidir.

Duvar ölçüleri alınırken, duvar geometrisinde ve duvarın yapısal davranışında oldukça önemli olan duvar boşluklarının ölçüleri de alınmıştır. Duvar boşluklarının ölçüleri alınırken Şekil 5.14’te gösterildiği biçimde, her boşluğa kod verilerek yapı tespit formunda belirtilmiş ve boşluk genişliği ile yüksekliğinin ölçülmesi istenmiştir. Bölüm 5.3'te anlatılacak değerlendirme ölçütlerine göre, deprem kuvveti karşısında zemin kat duvarlarının mukavemeti daha önemli olduğu için sadece zemin kat duvar boşluklarının ölçüleri sorgulanmıştır. Ayrıca anıtsal yapıların büyüklüğü dikkate alınırsa, pek çok durumda üst

katlara ulaşmak mümkün olmamaktadır.

Şekil 5.14 Boşluk kodu verilmesi

İncelenen cephe duvarında hatıl var ise duvar narinliğinde belirleyici olduğu için duvardaki hatıl mesafelerinin ölçülmesi istenmiştir. İlk hatılın yerden yüksekliği, iki hatıl arasındaki mesafe (birden fazla ise sırayla tüm hatıllar arasındaki mesafe ölçülmektedir) ve son hatıl ile saçak arasındaki mesafenin ölçüleri istenmiştir.

Bazı yapılar farklı yükseklikteki bitişik kütlelerden oluşmuştur. Bu durumda cephe duvarı incelenirken incelenen duvara bitişik, duvar önünde daha alçak bir yapı kütlesi olabilir (Şekil 5.15). Deprem kuvveti etkisi ile alçak olan duvarın mesnetlendiği seviyede kesme etkisi olacağından bu durum duvar davranışı için çok önemlidir. Bu nedenle incelenen cephe duvarında kesme etkisi oluşturabilecek böyle bir yapı kütlesinin varlığı yapı tespit formunda sorgulanmıştır.

Şekil 5.15 Cephede duvar önünde, kendisine bitişik ve daha alçak bir kütle olma durumu  Mekan Duvarları

İç mekanlarda yer alan her bir duvarın aks kodu verilerek uzunluğu, kalınlığı ve yüksekliği ölçülür (Ek2). Duvarda boşluklar var ise cephe duvarlarında olduğu gibi plan düzleminde boşluk kodu verilerek sadece zemin kat seviyesindeki duvar ölçüleri alınır.

 Ayaklar/Payandalar

Aks kodu verilen her bir ayak ya da payanda elemanının ölçüsü alınır. Ayaklarda hem duvara bitişik olan ayakların hem de serbest ayakların ölçüleri alınır. Dörtgen en-kesitli ayaklarda kalınlık, uzunluk ve yükseklik; dairesel en kesitli ayaklarda yarıçap ve yükseklik; çokgen en kesitli ayaklarda ise köşelerden geçen dairenin yarıçapı ve yükseklik ölçüsü alınır. Kalınlık ölçüsü, bakılan yöne dik doğrultudaki kenar boyutudur (Ek 2).

 Sütunlar

Aks kodu verilen her bir sütunun ölçüsü alınır. Dairesel kesitli sütunlarda yarıçap ve yükseklik, dörtgen kesitlilerde kalınlık, uzunluk ve yükseklik, çokgen kesitli ise köşelerden geçen dairenin yarıçapı ve yükseklik ölçüsü istenmiştir (Ek 2).

 Kemerler/Lentolar

Yapı tespitinde sadece mekan sınırı oluşturan kemer ya da lentoların incelenmesine karar verilmiştir. Duvar düzlemi içinde olan hafifletme kemerleri çoğu durumda sıva ya da duvar kaplamasının altında kaldığı için görünmeyebilir, bu nedenle duvar düzlemi içinde kalan kemerlerin incelenmemesine karar verilmiştir.

Kemer ölçüleri Şekil 5.16'da verilen l, h, d, Y parametrelerine göre istenmiştir (Ek 2). İncelenen eleman lento ise sadece uzunluk (l) ve yükseklik (h) ölçüsü alınacaktır.

Şekil 5.16 Kemer ölçüsünde belirlenen parametreler

Aks kodu verilerek tüm yapı elemanlarının ölçüleri alındıktan sonra mevcut durum ile bozulma ve hasarların incelenmesine geçilir.