Yalın üretim sistemini uygulamayı düşünen bir işletme, işletmeninin tüm yönetim fonksiyonlarında, kuruluşların örgüt yapılarında, üretim süreçlerinde ve performans ölçütlerinde temel bazı değişimleri uygulamak zorundadır (Tütek ve Semra, 1992, s.97). Bu değişimlerin ana amacı, üretimde üretkenliği engelleyen, müşterilere gereksiz maliyetler yükleyen veya firmanın rekabet gücünü tehlikeye sokan her türlü öğeyi ortadan kaldırmakla yükümlüdür. İlk olarak işletmeler nasıl yalın olunacağını, ne gibi süreçlerin gerektiğini düşünerek, tasarlayarak böyle bir işe girişmelidirler.
yöneticilerinin dikkate almaları gereken bazı gerekler vardır. Bunlardan bir kısmı işletmenin örgütsel yapısını ilgilendirirken, diğer bir bölümü de üretim yapısını ilgilendirmektedir (Banar, 1994, s.94) . Bu kriterlerin bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
2.1.1.4.1. İşletmenin Örgütsel Yapısında Uygulanması Gereken İşlemler:
• Yalın üretim sisteminin başarıyla gerçekleşmesi için öncelikli olarak üst yönetim desteğinin kesinlikle sağlanması gerekmektedir. Sisteme inanmış bir üst yönetim, sisteminin gerektirdiği değişiklikleri gerçekleştirmek için yönetimin en üstten en alta kadar eğitilmesi ve işletmenin gerçekten ne yapmak istediğinin ve hedeflerinin tüm çalışanlara belirtilmesi gerekmektedir (Ersen, 1994, s.115). Böylece, çalışanlar ortak bir anlayış çerçevesinde bir araya gelerek işletme içerisinde ortak bir kültürün yaratılması sağlanır (Necef, 1994, s. 143).
• İşletmelerin değişen rekabetçi koşulları önceden tahmin etme veya bu koşullara anında cevap verebilme kapasitelerinin bulunması gerekmektedir. Bu da esneklik faktörüyle mümkündür. Çevre şartlarındaki karmaşıklık, dinamiklik, ani dalgalanmalar ve yüksek hıza uyum sonucunda organizasyonların tüm faaliyetlerinde ve süreçlerinde esneklik ilkesini ön plana çıkarmak zorundadırlar. • İşletmelerin sahip olması gereken diğer önemli özellik ise yaratıcı ve yenilikçi
olmaktır. Özellikle hazır giyim sektöründeki moda akımı ve müşteri taleplerindeki değişim oldukça hızlı olmaktadır. Bu hıza ayak uydurabilmek için, arge faaliyetlerine ve planlama bölümüne fazlasıyla iş düşmektedir. Bu nedenle ne tür işletme olursa olsun sürekli mükemmelliğe ve yüksek kaliteye ulaşmak üzere yeni ürün ve hizmetler sunmalı ve sürekli gelişme çabası içinde olmaları gerekmektedir.
• Bir diğer faktör ise yeni ürünleri üretmede ve ürettikleri ürünleri müşterilere ulaştırmalarındaki hızdır. Hiyerarşik yapılar gelişim ve uygulama kararların hızlı bir şekilde alınmasına engel olmakta ve koordinasyon zorlaşmaktadır. Bu nedenle işletmelerin hiyerarşik yapılardan sıyrılmaları gerekmektedir (Besler, 2002, s. 40-41).
Şekil 2’de yalın üretim felsefesinde bulunması gereken “yönetici-işçi koordinasyonu” gösterilmiştir.
Paylaş
Yönetici İşçi
Şekil 2: Yönetici-İşçi koordinasyonu
Yalın üretim sistemini benimsemiş bir işletmenin üretim sürecindeki ilişki yönetici ve işçi arasındaki iyi koordinasyondan geçer (Suiçmez, 1991, s. 62).
2.1.1.4.2. İşletmenin Üretim Sürecinde Uygulanması Gereken İşlemler:
• Yalın üretim her şeyden önce tekrarlı üretim süreçlerinde uygulanan bir sistemdir. Bu sistemin başarıya ulaşmasında gereken bir diğer faktör ise ürün türlerinde kısıtlamaya gidilmesidir. Bu demektir ki, hazır giyim işletmesinde, bir sezon bayan gömleği, diğer sezon erkek pantolonu veya başka sezon başka çeşit ürünler üretmek yerine, işletme kendi üretim sürecince istikrarlı olarak her sezon aynı çeşit ürünleri üretmeli, müşteri talepleri veya moda akımları doğrultusunda model özelliklerini değiştirmelidir.
• Yalın üretim sisteminin en temel amacını oluşturan israfın azaltılması, üretim sürecini etkileyen en önemli gereklerden birini oluşturur. Genel israf olarak nitelendirilen ancak belirli işletme koşulları altında gerekli olabilen operasyonlar; örneğin, pantolon üretiminde pantolonu yan paça dikme otomatına getirmek için uzun mesafelerin yürünmesi, farklı renkte ihtiyaç duyulan ipliğe veya başka yardımcı malzemeye ulaşmada gereken süre, bir aletin bir elden diğerine alınması gibi operasyonların kaldırılması için genellikle yerleşim planında düzenlemeler yapmak gereklidir (Cebeci, 2006).
• Yalın üretimin amaçlarının gerçekleşebilmesi için önemli bir diğer faktör ise parçaların, donanımların veya süreçlerin yakınlığını belirleyen bir mühendislik ve
imalat felsefesi olan, grup teknolojisinin oluşturulmasıdır. Bu teknolojiden en verimli şekilde yaralanmak, artan müşteri isteklerini; israfların azaltılması, temin sürelerinin düşürülmesi ve kalite düzeyinin artırılması yaklaşımları ile yalın üretim prensiplerine göre tasarlanan hücresel üretim sisteminin uygulanmasıyla mümkündür (Kulak ve Durmuşoğlu, 2004, s.36). Japonlar hücresel üretim sistemini yalın üretime geçebilmek amacıyla ilk ve en önemli adım olarak ele almaktadırlar (Özgen ve Dülger, 1996, s.37). Bu sistemde benzer işlemlerin yerine getirilmesinde kullanılan farklı tipteki makineler, grup teknolojisine uygun olarak bir araya getirilerek gruplanır. Bu durumda gruplanan parçaların üretim işlemleri benzer olacağı için üretimde yüksek verimlilik sağlanacak ve hazırlık süreleri kısalacaktır (Durmuşoğlu ve Toraman, 1991, s.7).
• Ürün üreten her işletme o ürünü elde edebilmek için belli üretim süreçlerini uygular. Hazır giyim işletmelerinde de genellikle üretim sürecinin tamamı, dikim öncesi işlemler (tasarım, satın alma, kalıp çıkarma, serileme, kesim resmi hazırlama kesim ve benzeri işlemler), dikim süreci, dikim sonrası işlemler (kalite kontrol, ütüleme, paketleme ve benzeri işlemler) ve pazarlama olarak 4 adıma ayrılmaktadır (D.P.T., 2006, s.162). Bu adımlardan, en fazla süre ve emeğin dolayısıyla da en fazla israfın gerçekleştiği (en fazla işçinin çalıştığı adım) dikim ve biraz da dikim sonrası işlemlerdir. Bu süreçte ürüne gereksiz değer katan aşamaların yeniden tanımlanması ve üretim sürecinde israfa neden olan aşamaların belirlenerek ortadan kaldırılması gerekmektedir.
• Üretim süreci öncesinde yapılması gereken hazırlıklarla, üretim süreci dışında yapılabilecek hazırlıklar birbirinden ayrılmalıdır. Genellikle hazır giyim ve tekstil sektöründe üretim aşamasındaki hayati olan sorun ön sürelerin düşürülmesidir. Ön süre, tasarımdan son ürünün elde edilmesine kadar geçen süre olarak tarif edilir. Bu sürenin içinde tasarım, hammadde tedariki, ara mamul tedariki ve imalat yer almaktadır (Erkip, 1993, s.19).
• Üretim sürecinde yaşanan problemlerin kaynağını bulana kadar devamlı araştırma yapmak ve anında düzeltme imkânı sağlamak gerekmektedir (b Emre, 1995, s.34).
• İşçiler çeşitli tipteki makineleri kullanabilecek şekilde eğitilmiş olmalıdır. Böylece sisteminde yalnızca istenen parçalar üretileceğinden, makineler ve dolayısıyla işçilerin bazen boşta kalmaları önlenebilecektir (Yüzügüllü ve Doyuran, 1990, s.93).
• Son olarak ise, müşteriye istediği ürünü istediği zaman ve yerde sunmak tek başına yeterli değildir. Bunlara uygun süreçleri yeniden tasarlamalı, üretimde esnek ve yenilikçi olunmalıdır (Yaşar, 2007).
Yalın üretimin başarıyla uygulanabilmesi için yukarıdaki faktörler çerçevesinde, geleneksel işletme düzeninden ayrılıp pazara yönelik ve esnek bir işletme organizasyonun yapılandırılması gerekir Ayrıca yalın üretimin gerçekleşmesi için gerekli olan ilkeler yukarıda belirtilenlerle sınırlı olmayıp, yalın üretim sisteminin oluşturulmasında uygulanan teknikler içinde yine yalın üretim sisteminin gereklerinden bahsedilecektir.