Disiplin Kavramı

İşletmede sınıflandırma, düzenleme, temizlik ve standartlaştırmadan sonra gelen disiplin, ilk 4S adımında konulmuş işletme kurallarına uymak ve bu kuralları

alışkanlık haline getirene kadar takip etmektir. Başka bir deyişle işçilerin motive edildiği basamak da denilebilir (Köprülü, 2001, s. 60).

Disiplinde sürekli denetim ve takip, kuralların alışkanlık haline getirilmesinin en önemli adımlarından biridir. Bu amaçla, görsel denetim yöntemlerinin de yardımıyla tüm yöneticiler tarafından sık sık denetimler yapılmalıdır. Aynı zamanda, işletmede disiplini sağlamak amacıyla faaliyet türlerine göre kontrol listeleri oluşturulur, kontrol sonuçları puanlandırılır ve dönemsel kontroller yapılarak iyileşme ya da bozulmanın oranı izlenir.

Disiplin kavramını işletmede tam anlamıyla uygulamak için tüm çalışanları bu konuda eğitmek şarttır. Bu anlamda eğitim ve disiplin uygulama aşamaları şöyle sıralanmıştır:

• Eğitim - Disiplin için plan yapılması.

• Plan için yönetimin desteğinden emin olunması ve gerekli düzeltmelerin yapılması.

• Alandaki herkesin 5S standartları ve amaçları hakkında eğitilmesi. • Bir 5 S İletişim Tahtasının oluşturulması ve sürdürülmesi.

• Diğer iletişim aletlerinin oluşturulması ve sürdürülmesi.

• 5 Dakika 5 S ve Haftalık 5 S faaliyetleri ile 5 S faaliyetlerini günlük işlerin parçası haline getirilmeli.

• Tüm standartları apaçık yapmak için standartların ve görsel metotların geliştirilmesine devam edilmesi.

• Tüm çalışanların katılımının arttırılmasına devam edilmesi.

Disiplindeki ana amaç, davranışları alışkanlık haline getirebilme çabasından geçmektedir. İstenmeyen davranış ya da yapılması gereken kuralları tüm çalışanlar uygularlarsa ortada kontrol edilmesi gereken hiçbir faktör kalmaz. Böylece problemler de ortadan kalkar.

Bu davranışları alışkanlık haline getirmenin ön koşulu ise tüm çalışanlara, kendilerinden beklenilen davranışların nedenini açıklamaktır (Erol, 2003, s.517) . Çoğu işletmede kurallar, sözlü olarak ve gerekçeleri açıklanmadan sunulmakta, 5S sistemindeki standartlaştırma ilkesi eksik uygulanmakta veya hiç

uygulanamamaktadır. İlk 4S ilkesinden birinin tam anlamıyla yerine getirilmemesi ise disiplin kavramı ortadan kaldırmaktadır.

2.1.1.6.7.1. Disiplinin Uygulama Aşaması

İşletmelerde disiplin adımı eğitimle desteklendikten sonra, disiplinin aşamalarına sıra gelir. Buna göre disiplin adımı 5 aşamadan meydana gelir. Bunlar: Görsel 5S, düzeltme, disiplin için 15 ders, şirket çapında uygulama ve son olarak ise bu sistemin güçlendirilmesi için 5S promosyon araçlarıdır.

• Görsel 5S : Standartlaştırma aşamasında değinilen ve 5S koşullarının düzeyi hakkında bilgi veren eylemlerdir.

• Düzeltme: Görsel 5S ortamı sağlanıp, pekiştirildikten sonra işletmedeki sorunlar rahatça görülebilmektedir. İşletmedeki sorunlar belirlendikten sonra bu sorunlara neden olan faktörleri bulmak gerekir. Bu amaçla sorunlara ‘ Neden?’ sorusu sorulmalı ve kaynağı bulunup düzeltilmelidir.

• Disiplin için 15 ders: Eleştiriler 5S faaliyetleri düşüşe geçtiği zaman devreye girer ve disiplini ayağa kaldırmak için kullanılır. Bu eğitim insanları motive etme amaçlıdır. Burada faydalanılabilecek birtakım tavsiyeler vardır:

- Başkalarına hitap ederken kırıcı olunmamalıdır. - İş kıyafetleri temiz giyilmeli ve gururla taşınmalıdır. - İyi iş ortamını 5S koşullarından yaratıldığı hatırlatılmalıdır. - 3 belirticilerin (ne, nerede, nasıl) temeldir ve korunmalıdır

- Sürekli olarak düzensiz yerlere düzen, kirli yerlere temizlik uygulanmalıdır. - Çalışmaya başlanmadan önce kontrol edilmelidir.

- Ayırma çizgilerinin yaşam ve ölümü ayırdığı unutulmamalıdır. -5S şartlarında bozulma başladığı anda gereken önlemler asılmalıdır. -Tüm çalışanlar eleştirmeye ve eleştiriye açık olmalıdır.

-Düzensizlik ve kirin kaynağına inilmelidir. -Para sınırlıdır fakat yaratıcılık sınırsızdır. -Yerinde ve zamanında müdahale edilmelidir.

-Toplantılar için 3 saat israf, 2 saat iyi, 1 saat en iyisidir.

-İyileştirme gayret, gayret ise istek gerektirir (Ünnü, 2003, s.101).

5S yaklaşımında eğitim, sadece 5S eğitimiyle sınırlı kalmamalı, üretimin her aşamasında ortaya çıkan yenilikleri de kapsamalıdır (Güçlüer, 2000, s. 21).

• Şirket Çapında Uygulama: 5S çalışmaları sadece şirketin belli birkaç bölümünde sınırlı kalırsa bir yere ulaşamaz. Bu sebepten 5S faaliyetlerinin başarıya ulaşması için şirketin tüm bölümlerinin ve tüm çalışanlarının katılımı şarttır.

• 5S Promosyon Araçları: Şirket bütününde 5S kültürünü yayma yöntemlerinden oluşur. Bu kültürle ortaya çıkan temel değer ve inançlar, tüm çalışanları geleceğe yönlendiren bir kişilik kazanmalarına ve 5S kültürünü davranış haline getirmelerine neden olur. Bu etkinlikleri, halkla ilişkiler boyutu, iyileştirme boyutu ve değerlendirme boyutu olmak üzere 3 ana başlık altında toplamak mümkündür.

-Halkla ilişkiler boyutunda: 5S Bülteni Çıkarma, Afişler, Sloganlar,Rozetler -İyileştirme Boyutunda: Öneri/Fikir Üretme Yarışı, Fabrika Gezileri, 5S Günü ( Ayda Bir Gün , Bir Saat ), Fotoğraf Çekimi ( 1.Ay – 3.Ay – 6.Ay – 1.Yıl )

-Değerlendirme Boyutunda:Üst Düzey Yöneticilerinin Ziyaretleri, Sorun Uyarı Listeleri, Ödül – Duyuru

2.1.1.6.7.2. Disiplin Türleri

İşletmelerde uygulanan disiplin türleri dört temel başlık altında toplanmaktadır (Geylan, 1993, s.147).

• Önleyici Disiplin: İşgörenlerin kendilerini disipline ederek, kural ve düzenlemeleri ihlal etmesinin engellenmesidir.

• Düzeltici Disiplin: Ceza yoluyla, işgörenlere gözdağı vererek, gelecekte aynı hataları yapmalarına engel olunmasıdır.

• Kademeli Disiplin: Tekrarlanan suçlar için daha şiddetli cezalar verilmesini öngörür. Düzeltici disiplinle arasındaki tek fark daha şiddetli uygulamalar içermesidir. Fakat her ikisinde de ana amaç, kendisine davranışını düzeltmesi için bir şans vermektir. Bu disiplin türlerinde işten çıkarma eylemi içine girilmez. O

zaman disiplin kavramı oluşmaz. Bunun yerine kınama, ücrette kesinti sağlama, bölüm veya departman değişikliği gibi maddi ve manevi cezalar verilmesi uygundur.

Temel disiplin yaklaşımları ise cezalandırıcı cezasız disiplin olmak üzere ikiye ayrılır.

• Cezalandırıcı disiplin, etki yasası dâhilinde kurala uymayan çalışanlara verilen cezaları içerir.

• Cezasız disiplin ise, çalışanların kendi istekleriyle, örgütün kural ve düzenlemelerine uymasını eğitim yoluyla sağlamaktır (Geylan, 1993 ,s.115). 5S sisteminde ise sürekliliğin sağlanması amacıyla işgörenlerin kendi sorumlulukları konusunda bilinçlendirilmeleri ancak cezasız disiplinle sağlanabilir (Güray, 2003, s.40).