Yaşam Tarzına Dayalı Ötekileştirme

TABLO 27. Ötekileştirme Ölçeği İçin Yapılan Varimax Rotasyonlu Faktör Analizinin Sonuçları.

27TABLO 27. Ötekileştirme Ölçeği İ çin Yapıla n Varima x Rotasyonlu Faktör Analizi nin Sonu çları.

Faktör 2: Yaşam Tarzı

ORT SS Yüklemeler Yaşam Tarzı

Çok açık giyim tarzı olan birisi ile yan yana gelmekten

kaçınmam 3.36 1.24 .835

Dikkat çekecek şekilde farklı giyinen (yırtık kot, çok

renkli vb.) birisi ile arkadaşlık kurarım. 3.72 1.15 .820 Dövme, küpe ve piercingi olan biri ile aynı yaşam alanı

(ev, oda vb.) arkadaşlığı yapabilirim. 3.86 1.20 .766

Alkol tüketen biri ile arkadaşlık yaparım. 3.38 1.39 .647

Cronbach Alfa .811

Eigen değeri 1.82

Açıklanan Varyans (%) 9.10

Ötekileştirme soru formunun ikinci faktörü yaşam tarzı olarak adlandırılabilir. Bu faktör altında toplanan ifadelere bakıldığında, en yüksek yüklemeyi, “çok açık giyim tarzı olan birisi ile yan yana gelmekten kaçınmam” ifadesinin yaptığını görüyoruz. Bu faktör altında yer alan diğer ifadeler ise “dikkat çekecek şekilde farklı giyinen (yırtık kot, çok renkli vb. gibi) birisi ile yakın arkadaşlık kurarım”, “dövme, küpe ve piercingi olan biri ile aynı yaşam alanı (ev, oda vb.) arkadaşlığı yapabilirim”, “alkol tüketen biri ile arkadaşlık yaparım” olarak sıralanmaktadır. Yaşam tarzı faktörü altında toplanan ifadelerin aritmetik ortalamaları 3.38 ile 3.86 arasında değişmektedir. Ayrıca standart sapmaları da yüksektir (en düşük 1.15 ve en yüksek 1.39). Bu sonuçlar öğrencilerin katılım düzeylerinin yüksek olduğunu ve heterojen bir yapı gösterdiklerini işaret etmektedir. Yaşam tarzı faktörü 1.82’lik eigen değeri ile toplam varyansın % 9.10’unu açıklamaktadır. Faktörün güvenirlik oranının yüksek olduğunu söyleyebiliriz ( .811).

Yaşam tarzı adını verdiğimiz bu faktör içerisinde dört ifadenin toplandığını görmekteyiz. Bir önceki faktörümüz olan etnik köken/birlikte yaşam faktörüne göre faktörümüzdeki ifadelere katılımların ortalaması daha düşüktür. Ayrıca yine bu faktördeki ifadelerin standart sapmalarının da yüksek olduğunu görmekteyiz. Bu

91

durum, örneklemimiz içerisindeki katılımcıların ifadelere katılımında heterojenliğin söz konusu olduğunu ve farklı kesimlerde çeşitli yığılmaların olduğunu bize göstermektedir.

Bu faktör altındaki ifadeler, kişilerin daha çok yaşam biçimlerinde tercih ettikleri bir tarzı ortaya koymaktadır. Buradaki ifadelerin daha çok kişilerin yaşam tarzlarını belirleyen değerler sistemi ile ilgili olduğu söylenebilir. Kişilerin günlük yaşam süreçleri içerisinde benimsedikleri tarzın dışında farklı bir yaşam biçimini sergileyen kişilerle bir arada olma ya da ortak bir yaşam biçimini paylaşmaya yönelik gösterdikleri bir tepki olarak değerlendirilebilir. Buradaki ifadeler, dikkatlice incelendiğinde Türk toplumunun büyük ölçüde kabul ettiği değerler sistemi ile aykırılık göstermekte, hatta çatışmaktadır. Türk toplumunun kabul ettiği ortalama giyim tarzının sınırlarını aşan bu tür tarzlar hakkında, ifadelere bu oranlarda katılım göstermeleri normal olarak değerlendirilmelidir. Eğer örneklemimizi üniversite gençliği değil de orta ve yaşlı grup içerisinden seçmiş olsaydık muhtemelen ifadelere katılım ortalamaları ve standart sapmaları daha düşük olurdu. Bilindiği gibi Türk toplumunda aşırı açık giyinme ve yırtık kotla dolaşmanın, dövme ve erkeklerde küpe takmanın benimsenme düzeyi oldukça düşüktür. Alkol kullanmanın hem dini hem de ahlaki değersel durumunu göz önüne alındığında, toplumsal kabulde olumsuz bir bakış açısına sahip olduğu bilinmektedir. Bunlara rağmen, ortalamaların beşli bir likertte üçün üzerinde hatta bazılarında dörde yakın olmasının, farklı yaşam tarzlarına saygı ve bir arada yaşama konusunda üniversite gençliğinin olumlu bakışını ortaya koyması açısından oldukça dikkate değer olduğu söylenebilir.

Yaşam tarzı faktörü ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılaşma yoktur (t=.688 ; p= .492). Dolayısıyla günlük yaşamda farklı bir yaşam tarzını benimseyen kişilere bakış açısında cinsiyetlere göre bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla kadınlar ve erkeklerin farklı yaşamı tercih eden kişilere karşı benzer bir tavır ya da algı düzeyine sahip oldukları söylenebilir.

Yaşam tarzı faktörü ile sınıf düzeyi arasında anlamlı bir farklılaşma bulunmamıştır (F=1.707; p=.146). Dolayısıyla üniversite eğitiminin bu bağlamda

92

kişiler üzerinde her hangi bir etkiye sahip olduğunu söylemek mümkün görünmemektedir.

Yaşam tarzı faktörü ile öğrenim görülen alan arasında anlamlı bir farklılaşma bulunamamıştır (F=.074; p=.929). Üniversitede okunan alanın da aynı şekilde yaşam tarzı konusunda belirleyici, etkin bir role sahip olmadığı görülmektedir. Bir önceki faktörümüzde de üniversite eğitiminin farklılıklara yönelik belirleyici bir etkiye sahip olmadığını ifade etmiştik. Benzer bir durumun burada da karşımıza çıkması üniversite eğitiminin farklılıklara bakış açısı ve yaşam tarzı konusunda olumlu ya da olumsuz belirleyici bir özelliğe sahip olmadığını göstermesi açısından oldukça dikkat çekicidir.

TABLO 28. Yaşam Tarzı Faktörü İle Lise Türü Arasındaki Farklılık

28 TABLO 2 8. Yaş am Tar zı Faktörü İle Lise Türü Arası ndaki Farklılık

Okullar ORT. SS F Sig.

Fen Lisesi 49.87 10.91 7.976 .000 Anadolu Lisesi 50.69 9.68 İmam-Hatip Lisesi 45.29 10.23 Meslek Lisesi 50.61 9.68 Diğer 50.59 9.92

Yaşam tarzı faktörü ile mezun olunan lise türü arasında anlamlı bir farklılaşma bulunmuştur (F=7.976; p=.000). Bu faktördeki anlamlı farklılığın kaynağı incelendiğinde, Tukey testi sonucunda % 5 anlam düzeyinde İmam-Hatip lisesi ile fen lisesi, Anadolu lisesi, eslek lisesi ve diğer kategorisinde yer alan liseler arasında anlamlı bir farklılaşma tespit edilmiştir. İmam-Hatip lisesi mezunlar, fen lisesi, Anadolu lisesi, meslek lisesi ve diğer kategorisindeki lise mezunlarına göre yaşam tarzı faktörüne daha az önem vermektedir.

İmam Hatip liseleri ile diğer tüm liseler arasında anlamlı bir ilişkinin ortaya çıkması, beklenen bir durum olarak değerlendirilebilir. Çünkü İmam Hatip liseleri daha çok dini bilgiyi esas alan bir öğretim programına sahiptir. Daha önce belirttiğimiz gibi bu faktörde yer alan ifadelerin önemli bir kısmının Türk

93

toplumunun sahip olduğu yaşam tarzı ile çok uyuşmayan ifadeler olması ve dinen haram sayılan alkole dair bakış açıları normal olarak değerlendirilebilir. Fakat bu liselerin ifadelere katılım ortalamalarına baktığımızda aralarında çok büyük farklılıkların olmadığı görülecektir. Bu durum, okuduğu lise hangisi olursa olsun, kişilerin yaşam tarzlarına bakış açısında bir benzerliğin olduğunu söylememizi de mümkün kılmaktadır.

TABLO 29. Yaşam Tarzı Faktörü İle Yerleşim Yeri Arasındaki Farklılık

29TABLO 29. Ya şa m Tarzı Faktörü İle Yerleşim Yeri Arasınd aki Farklılık

Yerleşim Yeri ORT. SS F Sig.

Köy 47.22 10.53 3.795 .005 Kasaba 45.05 9.69 İlçe 50.69 9.62 Küçük Şehir 50.16 9.49 Büyük Şehir 50.80 10.08

Yaşam tarzı faktörü ile hayatın büyük kısmının geçirildiği yerleşim yeri arasında anlamlı bir farklılaşma bulunmuştur (F=3.795; p=.005). Bu faktördeki anlamlılığın kaynağı incelendiğinde, Tukey testi sonucunda % 5 anlam düzeyinde kasaba ile ilçe ve küçük şehir arasında anlamlı bir farklılaşma görülmüştür. İlçe, küçük şehir ve büyük şehirde yaşayanlar kasabada yaşayanlara göre yaşam tarzı faktörüne daha fazla önem vermektedir. Örneklemimiz içerisindeki kişilerin yaşadığı yerleşim yerine göre ötekinin yaşam tarzına farklı bakış açılarına sahip olmaları beklenen bir durumdur. Çünkü nüfusu daha yüksek olan yerleşim yerleri, doğal olarak birçok farklı yaşam tarzına sahip kişileri barındırmaktadır. Toplumsal yaşam içerisinde bu farklılıklarla karşılaşmanın kişilerin düşünce ve algılarında sıradan ve olumlu olarak değerlendirmelere yol açması ihtimali daha yüksektir. Oysa küçük yerleşim yerleri daha homojendirler ve farklı yaşam tarzlarının daha az görüldüğü yerlerdir.

94

TABLO 30. Yaşam Tarzı Faktörü İle Yaşanılan Bölge Arasındaki Farklılık

30TABLO 30. Ya şa m Tarzı Faktörü İle Yaş anılan Bölge Arasın daki Farklılık

Bölge ORT. SS F Sig.

Akdeniz 50.39 9.57 3.966 .001 Doğu Anadolu 46.74 11.81 Ege 53.83 8.24 Güneydoğu Anadolu 51.30 10.14 İç Anadolu 49.22 10.09 Karadeniz 50.42 10.57 Marmara 51.94 9.15

Yaşam tarzı faktörü ile yaşanılan bölge arasında anlamlı bir farklılaşma tespit edilmiştir (F=3.966; p=.001). Bu faktördeki anlamlılığın kaynağı incelendiğinde, Tukey testi sonucunda % 5 anlam düzeyinde Ege bölgesi ile Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgeleri arasında anlamlı bir farklılaşma bulunmuştur. Yaşam tarzı faktörüne Ege Bölgesi, Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerine göre daha fazla önem vermektedir. Eğe bölgesi ile İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleri arasında anlamlı ilişkinin ortaya çıkması beklenen bir durum olarak değerlendirilebilir. Nitekim İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinin Ege Bölgesine oranla daha muhafazakâr ve geleneksel değerlere sahip oldukları bilinmektedir. Bu konuda yapılmış çeşitli araştırmalar da bunu göstermektedir. Hatta seçmen tercihlerine baktığımızda Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinde muhafazakâr milliyetçi partilerin daha fazla oy aldığı görülmektedir.

95

TABLO 31. Yaşam Tarzı Faktörü İle Gelir Düzeyi Arasındaki Farklılık

31TABLO 31. Ya şa m Tarzı Faktörü İle Gelir Düzeyi Arasınd aki Farklılık

Gelir Düzeyi ORT. SS F Sig. 750-ve altı 47.11 9.05 6.818 .000 751-1500 48.31 10.07 1501-2250 48.60 10.34 2251-3000 50.03 9.48 30001 ve üstü 52.11 9.76

Yaşam tarzı faktörü ile ailenin gelir düzeyi arasında anlamlı bir farklılaşma bulunmuştur (F=6.818;p=.000). Bu faktördeki anlamlı farklılığın kaynağı incelendiğinde, Tukey testi sonucunda % 5 anlam düzeyinde ailelerinin gelir düzeyi 3000 ve üzeri olan ile 751-1500 ve 1501-2250 tl olan öğrenciler arasında anlamlı bir farklılaşma bulunmuştur. Ailelerinin gelir düzeyi 3000 tl ve üstü olan öğrenciler, ailelerinin gelir düzeyi 751-1500 ve 1501-2250 tl olan öğrencilere göre daha fazla önem vermektedir. Burada görüldüğü gibi gelir faktörü yaşam tarzı konusunda farklı düşünce ve algıların ortaya çıkmasında etkilidir. Yüksek gelir düzeyine sahip olan kişilerin farklı yaşam tarzlarını benimseyen kişilere daha olumlu bir bakış açısı sergilemeleri, gelire bağlı olarak değişen sosyo-kültürel ve ekonomik ortamlarla açıklanması mümkün olabilir. Çünkü gelir düzeyinin artması, mekânsal, kültürel değişimi önemli ölçüde etkileyen faktörler arasındadır.