Yaşam ve kariyer becerileri

çıkaran, küresel rekabetçi ortamda ayakta durabilmelerini sağlayan, değişken hayat şartlarına karşı uyumu sağlayan zorunlu becerilerdir. Bu beceriler sorumluluk ve görev bilincinin gelişmesi, proje üretme ve yönetebilmeyi, zamanı en verimli şekilde kullanabilmeyi kapsar (P21, 2015).

2.3.3.1. Esneklik ve uyum: İçimizde yaşadığımız zaman dilimi durağan değil

sürekli değişkendir. Bugün doğru kabul edilen olay, oldu veya durumlar kısa sürede doğruluğunu veya güncelliğini yitirebilmektedir. Bu durum yaşam koşularının sürekli

32

değişmesine neden olabilmektedir. Bununla beraber toplumlar ve toplumları oluşturan bireyler farklı davranışlara veya kültürel değerlere sahiptir. Bilgi çağı bu farklılıkların önceki toplumlardaki gibi törpülenmesine değil farklılıklara uyum sağlamayı gerektirir (Akıncı-Çötok, 2006). Esneklik ve uyum becerisi sürekli değişim halinde olan yaşam koşullarına uyum sağlayabilme yetisidir. Uyumlu olabilmek farklı kültürler arasında denge unsuru olmayı, çok kültürlü ortamlarda sorunlara pratik çözüm yolları geliştirebilmek için duygu ve düşünceleri kavramayı, aynı anda birden fazla alanda sorumluluk alabilmeyi, başarısızlık, övgü veya eleştirileri olumlu karşılayabilmeyi gerektirir (Yalçın, 2018).

2.3.3.2. Kendini yönteme: Uygun amaçların belirlenmesi ile bu amaçlara ulaşabilme adına potansiyel yeteneklerin etkili bir şekilde kullanılmasına dayanan zamanı en verimli kullanabilme yetisidir. Öğrencisinden yetişkinine, ev hanımından şirket yöneticisine günümüz insanının üzerinde düşen sorumluluk ve iş yükü oldukça fazladır. Bu sorumlulukların iyi yönetilebilmesi, işlerin ve görevlerin uygun zaman diliminde yapılması için her bireyin bu beceriye sahip olması zorunluluktur. Bu sebeple kendini yönetme becerisi 21. yy. becerileri arasında zorunlu bir beceridir (Kalyoncu, 2012). Kendini yönetme becerisine sahip bireyler; yakından uzağa hedefleri belirleyebilme ve zamanı verimli yönetebilme, hedeflerin somutluk düzeyine göre başarı ölçütleri belirleyebilme, kendi görev sorumluluğuna giren işleri bağımsız bir şekilde tamamlayabilme, öğrenmeyi yaşam boyunca sürekli hale getirebilme özelliklerine sahiptir (Yalçın, 2018).

2.3.3.3. Sosyal beceriler: Bilgi toplumundaki değişimin sürekli ve hızlı olması her yaş gurubu insanın birlikte yaşadığı toplulukla birlikte üretken bir şekilde iş yapabilmesini ve birlikte uyumlu şekilde yaşaması zorunlu kılmıştır. Sosyal beceriler bu birlikteliğin verimini ve devamını sağlar. Kişilerarası niteliği olan Sosyal beceriler davranış ögeleri olarak ortaya çıkar. Çevredeki diğer bireyler tarafından beğenilen davranış ögesi olan sosyal beceriler etkileşimin devamına yöneliktir. Sosyal beceriler bireylerarası ilişkileri başlatma, uygun şekilde sürdürme ve bitirme süreçlerini kapsar (Zengin, Kırılmazkaya ve Zengin, 2012). İnsan ilişkilerinde önemli rol oynayan bu becerileri göstermede her birey yetkin değildir. Bireylerin sosyal becerileri yeteri düzeyde sergileyememesi insan ilişkilerinde ve ortama uyum sağlamada başarısız

33

sonuçlara yol açabilir (Deniz, 2013). Sosyal beceriler bilgi toplumunda bireylerin başarılı olmasını sağlayan faktörler arasında zekâdan daha önemlidir. Bu beceriler insanların birbirleriyle etkileşimleriyle oluşan sosyal durumların analiz edilip değerlendirilmesiyle uygun tepkilerin oluşmasını sağlayan davranışlar bütünüdür. Sosyal beceriler gözlenebilir ile gözlenebilir olmayan duyuşsal veya bilişsel tüm davranış ögelerini kapsar (Eryılmaz ve Uluyol, 2015; Kalyoncu, 2012). Bu davranış ögelerinin gösterilmesiyle birey topluluğu oluşturan diğer bireylerden pekiştirme elde ederler veya süregelen pekiştirmelerin devamı sağlanmış olur (Zengin vd, 2012).

Sosyal becerilerin; duyuşsal anlatımcılık, duyuşsal duyarlılık, duyuşsal kontrol, sosyal duyarlık ve sosyal kontrol olmak üzere altı boyutu vardır (Deniz, 2013).

Duyuşsal Anlatımcılık (Emotional Expressivity): Kişinin sözsüz iletişim becerilerini, özellikle duyuşsal iletilerini gönderme yetisini gösterir.

2.Duyuşsal Duyarlık (Emotional Sensitivity): Diğer bireylerin sözsüz iletişimlerini algılayıp doğru yorumlayabilme yetisidir.

3.Duyuşsal Kontrol (Emotional Control): Kişilerin duyuşsal ve sözel olmayan ifadelerini algılayabilme ve onları kontrol edebilme yetisidir.

4.Sosyal Anlatımcılık (Social Expressivity): konuşmasıyla kişileri etkileşime katabilme yetisidir.

5. Sosyal Duyarlık(Social Sensitivity): Diğer bireylerin sözel iletişimlerini doğru yorumlama yetisidir.

6. Sosyal Kontrol (Social Control): Kişinin sosyal ortamlarda kendini ortaya çıkarma ve sosyal rol oynama yetisidir.

Bireyin akranları tarafından kabul görülmesi, insanlar tarafından bireyin öneminin değerlendirmesi, akademik yönde başarı, çevreye uyumu kolaylaştırması sosyal becerilere sahip olmanın avantajlarını oluşturur (Deniz, 2013). Sosyal ve kültürlerarası etkileşim becerisine sahip bireyler; her kesim ve her çeşit kültürden insan veya gurupla verimli bir şekilde etkileşimde bulunabilme, ilişkilerde nerede konuşup nerede dinleyeceğini kestirebilme, birlikte çalışmada verimli olabilme, kültürel farklılıkları zenginlik olarak değerlendirip bu farklılıklara saygı gösterme özelliklerine sahiptir (Yalçın, 2018).

34

2.3.3.4. Üretkenlik ve hesap verilebilirlik: Üretkenlik ve hesap verilebilirlik

becerileri içi içe olan, birbirini tamamlayan becerilerdir. Üretkenlik hedefler doğrultusunda ihtiyaçların belirlenip uygun zaman dilimi içerisinde, işbirliğini ön gören etik çalışma biçimi ile ürün oluşturma becerisidir. Hesap verilebilirlik ise ürün ortaya oluşturma sürecinde aktif rol alınmasıyla ürünün eksik doğru tüm niteliğinin sorumluluğunu üstlenmektir. İşe yarar Projeler tasarlayarak verimli ürünler ortaya koymak, projelerden işe yarar sonuçlar çıkarabilmek ve proje sürecini etkili şekilde yürütmekle yakından ilişkili olan üretkenlik ve hesap verilebilirlik becerileri, eğitimde kazandırılması zorunlu olan bilgi çağının önemli becerilerindendir (Eryılmaz ve Uluyol, 2015). Bu becerilere sahip bireyler proje yönetebilme, hedeflere ulaşabilmek için verimli çalışmaya öncelik vererek işleri önem sırasına göre sınıflayabilme, zamanı en etkili bir şekilde kullanabilme, başkalarıyla ortak bir amaç için uyumlu çalışabilme, sonuçların sorumluluğunu alabilme özelliklerine sahiptir (Yalçın, 2018)

.

2.3.3.5. Liderlik ve sorumluluk: Bilgi çağında değişime uyum sağlayıp yenilikleri takip edebilmek için bireylerin bir arada yaşamasını ve birlikte uyumlu hareket etmesini gerektirir (Özkan, 2009). Liderlik belirli amaçlar etrafında insanları toplayabilme ve bu amaçlara ulaşabilmek için insanların potansiyellerini en verimli şekilde kullanarak insanları eyleme geçirebilme yetisidir. İlkel toplumlarda liderlik insanları tehlikeden korumayı, vahşi hayvan ya da düşman saldırılarına karşı gurubunu hayatta tutabilmeyi, gözü pek olmayı gerektirmektedir (Yakut, 2004). Günümüz bilgi çağında ise liderlik rekabetçi iş dünyası başta olmak üzere eğitim, sağlık gibi tüm alanlarda yeniliklere uyum sağlayarak değişimlere yön verebilme, değişime uyum sürecinde ortaya çıkan motivasyon kaybı, stres gibi olası yaşanabilecek olumsuzlukları bertaraf edebilme gibi özellikleri kapsamaktadır. Alanında yetkin bir lider elindeki tüm imkânların verimli kullanmasıyla fırsatlar meydana getirerek gurubunu başarıya ulaştıran bireylerdir. Başarıya ulaştırabilecek düşüncelerini eyleme dönüştürebilen liderler, duyguları hedefe yönlendirebilme, yaşanabilecek fikir ayrılıklarını uzlaşmayla çözümleyebilme, mevcut durumu fırsata çevirebilme yeterliliğine sahiptir (P21, 2015). Liderlik ve sorumluluk becerisine sahip bireyler; diğer insanları bir amaca yönlendirmek ve o insanlara rehber olabilmek için sahip olduğu becerilerini etkin bir şekilde kullanma, ortak amaca ulaşabilmek için diğerlerinin potansiyel güçlerini ve yeteneklerini geliştirme, guruba önderlik etmedeki

35

güç kullanımında etik ve dürüst davranış sergileme özelliklerine sahiptir. Bu bireyler gurubuna karşı olumlu olumsuz her durumdan sorumludur (Yalçın, 2018).