Lisans dersleri bakımından:

21.yy. becerilerine katkısının yeterli olduğu, fizik, kimya gibi alan dersleri ile eğitim derslerinin becerileri katkısının orta düzeyde olduğu görülmektedir. Ders bağlamında nitel veriler nicel verileri kısmen desteklemektedir. Bu sonuç uygulama derslerine bakan yönü (Baltacı-Göktalay ve Özeke, 2015) ile alan ve eğitim derslerine bakan yönü (Çakır ve Güngör, 2017; Eret-Orhan, 2017; Sazak-Pınar, 2012) ile alanyazındaki çalışmalarca desteklenmiştir. Baltacı-Göktalay ve Özeke (2015) tarafından yapılan çalışmada öğretmen eğitimi programının 21.yy. becerilerini kazandırması bakımından yeterli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu araştırmanın aksine Çakır ve Güngör (2017) lisans eğitimindeki ders içeriklerinin 21.yy. öğretmen yeterlilikleri bakımından işlevsel olmadığını vurgulanıştır. Eret-Orhan (2017) tarafından yapılan öğretmen adaylarının görüşlerinin alındığı çalışmada öğretmen eğitim programlarının başta medya okuryazarlığı, evrensel düşünme, araştırma becerileri olmak üzere bir takım 21.yy.becerileri kazandırmada yetersiz kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Sazak-Pınar (2012) yaptığı araştırmasında MEB öğretim programlarında problem çözme, iletişim, sorumluluk, işbirliği gibi becerilerin sosyal beceriler şemsiyende toplanarak öğrencilerin kazandırılması planlanmasına rağmen özel eğitim programı dışındaki öğretmen yetiştirme programındaki lisans derslerinin hiçbirinde sosyal beceri öğretimini konu alan bir dersin bulunmadığını belirtmiştir. Ruettgers (2013) ABD’deki ilköğretim öğretmen yetiştirme programının 21.yy. yeterlilikler açısından incelediği çalışmasında öğretmen yetiştirme programının eleştirel düşünme ve dijital okuryazarlık için yetkin olduğunu; problem çözme, iletişim becerileri, küresel farkındalık ve kültürler arası uyum becerileri noktasında yeterli olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Drysielski (2015) tarafından yapılan çalışmada Finlandiya eğitim programının 21.yy. becerilerin ABD öğretim programlarındakine göre daha baskın olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu çalışmada ABD için uygulanan standart testlerin azaltılması önerilmiştir.

111

Fen bilgisi öğretmen adayları 21.yy. becerilerine en fazla katkının uygulamaya dönük derslerin yaptığını belirtmişlerdir. Fen bilgisi öğretmen adaylarından 15’i laboratuvar derslerinin yeterli katkıyı sağladığını ifade ederken 9’u materyal tasarım dersini, 5’i topluma hizmet uygulama dersinin, 2’si öğretmenlik uygulamaları dersinin becerilere katkısının yeterli düzeyde olduğunu ifade etmiştir. Fen bilgisi öğretmen adayları bu derslerin özellikle yaratıcılık, yenilenme, problem çözme gibi öğrenme ve yenilenme becerileri ile proje hazırlama ve projeden verimli sonuç çıkarmayı içeren üretkenlik ve hesapverilebilirik becerisi, kendini yönetme ve sorumluluk becerilerini kapsayan yaşam ve kariyer becerilerine katkısının olduğunu ifade etmişlerdir. Bu bulgu alanyazındaki kimi çalışmaların sonuçlarıyla paralellik göstermektedir (Akarsu ve güven, 2014; Aktamış ve Hiğde, 2016; Duruhan ve Çapuk, 2011; Duruhan ve Şan, 2013; Sarıbıyık, Altunçekiç ve Yaman, 2004; Yılmaz, 2011). Yaparak yaşayarak öğrenmeye dayalı problem çözme becerileri gurup çalışmasının geliştirdiği işbirliği becerileri gibi öğrenme ve yenilenme becerileri, mantıksal düşünme ve koordinasyona bağlı yaşam ve kariyer becerileri laboratuvar derslerinin öğrenme ürünleridir (Sarıbıyık vd., 2004). Aktamış ve Hiğde (2016) yaptıkları araştırmada problem çözme ve bilimsel süreç becerilerini kazandırma amaçlı hazırlanan senaryolarla işlenen laboratuvar derslerinin problem çözme becerilerinin yanı sıra yaratıcılıklarını da geliştirdiği sonucuna ulaşmıştır. Sarıbıyık ve arkadaşları (2004) yaptıkları çalışmada fen bilgisi öğretmen adaylarının laboratuvar derslerinin mesleki nedenlerle daha çok sahiplendikleri sonucuna ulaşmıştır. Bu sonuç fen bilgisi laboratuvar derslerinin öğretmen adaylarının mesleki özyeterlik algısına arttırması açısından önemlidir. Bu çalışmada öğretmen adayları laboratuvar, materyal dersinin öğretmenlik meslek bilgisini geliştirdiği için çok önemli olduğunu belirtmişlerdir. Bu bulgu Duruhan ve Şan (2013) Öğretim Teknolojisi ve Materyal Geliştirme dersine yönelik yaptıkları çalışmanın bulgularını destekler niteliktedir. Söz konusu çalışmada öğretmen adayları materyal dersinin öğretmenlik bilgisini geliştirmesini dersin kazanımları arasında olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca bu çalışmada adaylarının materyal geliştirme sürecinde haz aldıklarını ve proje hazırlama konusunda özbilinç kazandıkları sonucuna ulaşılmıştır (Duruhan ve Şan, 2013). Alanyazındaki başka bir çalışma öğretmen adaylarının materyal tasarlama sürecinde yaratıcılıklarının önemli derecede kullandıklarını belirlenmiştir (Duruhan ve Çapuk, 2011). Akarsu ve güven (2014) yaptıkları araştırmada öğretmen adaylarının teknolojik, pedagojik ve alan bilgi seviyelerinin yüksek olmasının nedenini daha önce alınan Öğretim Teknolojisi ve

112

Materyal Geliştirme dersinin verimli olmasına bağlamıştır. Yılmaz (2011) çalışmasında öğretmen adaylarının toplum uygulamaları dersinin sosyal sorumluluk kazanmada çok önemli olduğu düşündüklerini belirterek bu dersin toplumsal farkındalık oluşturarak merak duygusunu geliştirip yaratıcı ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirebilecek nitelikte olduğunu belirtmiştir. Bu çalışmanın aksine Eret-Orhan (2017) tarafından yapılan çalışma öğretmenlik uygulaması dersine yönelik sorunların belirlenmesi adına dikkat çekicidir. Söz konusu çalışmada öğretmenlik uygulama dersinin son sınıfa bırakılması, uygulamaya gidilen okullarda idarenin ve personelin olumsuz tutumları, seçilen öğretmenlerin yetersizliği, uygulamaların yeterince değerlendirilmemesi gibi sorunlar öğretmen adayları tarafından belirtilmiştir.

Fen bilgisi öğretmen adaylarından 10’u alana özgü derslerin, öğrenme ve yenilenme becerileri ağırlıklı olmak üzere 21.yy. becerilerine katkısının yeterli düzeyde olduğunu ifade ederken, 6’sı bu derslerin teorik olması ve ezbere dayalı olmasına bağlı olarak becerilere katkısının yetersiz olduğunu belirtmiştir. Bu bulgular eğitim derslerinin becerilere katkısına yönelik bulgularla paralellik göstermektedir.

Fen bilgisi öğretmen adaylarından 10’u eğitim derslerinin 21.yy. becerilere katkısını yeterli düzeyde olduğunu ifade etmiştir. Öğretmen adaylarından 5’i bu derslerin öğretmenliğe hazırlaması bağlamında özellikle yaşam ve kariyer becerilerine katkısının olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmen adaylarından 10’u ise bu derslerin ezber ve teorik ağırlıklı olmasında kaynaklı olarak becerilere katkısının yetersiz olduğunu dile getirmişlerdir. Eret-Orhan (2017) çalışmasında ders içeriklerinin kuramsal olması yeteri kadar uygulama içermemesinin öğretmen adayları tarafından sorun olarak görüldüğünü belirtmiştir. Sazak-Pınar (2012) tarafından yapılan çalışmada öğretmen adaylarının sosyal becerilerinden model olma, prova etme ve ödüllendirme teknikleri bakımından eksik olması bulgusunun öğretim ilke ve yöntemleri dersinin verimsizliğine bağlamıştır. Kula (2015) yaptığı çalışmasında öğretmen adaylarının aldıkları eğitim ders sayısı ile teknopedogojik yeterlik düzeyi arasında manidar bir ilişkinin bulunmadığı sonucuna ulaşmıştır. Söz konusu araştırmaya göre eğitim derslerinin teknoloji okuryazarlığının katkısının yeterince olmaması sonucu çıkarılabilir.

Nicel verilere göre fen bilgisi öğretmen adayları lisans derslerinin bilgi okuryazarlığına katkısının yeterli olduğunu değerlendirmişlerdir. Bu bulgu alan yazındaki bilgi okuryazarlığına yönelik kimi araştırmalarca desteklenmediği

113

görülmektedir (Baysen, Çakmak ve Baysen, 2017; Çakmak ve Önal, 2013; Ünal ve Er, 2015). Çakmak ve Önal (2013) yaptıkları çalışmada bilgi okuryazarlığı becerilerine yönelik belirli bir eğitim programı olmaması bu becerilerin gelişmesinin önündeki en önemli sorun olduğunu belirtmiştir. Baysen ve arkadaşları (2017) yaptıkları araştırmada bilgi okuryazarlığı becerilerine yönelik dersin olmadığı belirtilerek öğretmen yetiştirme eğitimi ile bilgi okuryazarlığı becerileri arasında istenilen düzeyde bir ilişkinin kurulamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ünal ve Er (2015) yaptıkları çalışmada öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerinin yeterli olmadığı sonucuna ulaşarak bu eksikliğin kapatılabilmesi için bu becerilere yönelik seçmeli dersin açılabilmesini önermiştir. Turgut ve arkadaşları (2014) yaptıkları araştırmada kolay yönetilebilir modüllere ayrılarak işlenen bilimsel araştırma yöntemleri dersiyle öğretmen adaylarının sosyal becerileri ile iletişim becerilerinin geliştiği sonucuna ulaşmıştır. Aynı araştırmada Turgut ve arkadaşları (2014) ders kapsamında öğretmen adaylarının araştırma süreçlerine yönelik öz yeterlilik algısının geliştirdiği bulgusuna yer vermiştir.

Nicel verilere göre fen bilgisi öğretmene adayları lisans derslerinin medya okuryazarlığı becerilerine katkısının orta düzeyde olduğunu değerlendirmişlerdir. Atmaca (2016) yaptığı araştırmada medya okuryazarlığı dersi alan öğretmen adaylarının dersi almayan öğretmen adaylarına göre medya okuryazarlığı becerilerinin farkındalık olarak daha bilinçli olduklarını, gelişim ve değişim kavramlarını daha sık kullandıklarını belirtmiştir. Erişti ve Erdem (2018) öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı becerilerindeki eksikliğin giderilmesi, bu konuda mesleği icra ederken rol modelliği için lisansta medya okuryazarlığı eğitiminin önemi belirtmiştir. Ata ve Yıldırım (2016) tarafından yapılan araştırmada öğretmen adaylarının çevrimiçi okuma süreçleri ile yeni okuryazarlık konularında yeterli olmadıkları, öğretmen yetiştirme programlarının bu eksikliğin giderilmesin yönelik düzenlenmesi gerektiğini vurgulanmıştır.