Yaşam Doyumunu Etkileyen Faktörler

Yaşam doyumu, çok yönlü bir kavramdır. Bireyler üzerinde etkili olan değişkenler sebebiyle, kişilerin hayattan aldıkları doyum düzeylerinde farklılıklar gözlemlenmektedir. Bu kavram, kişilerin değer yargılarını, tecrübelerini, bir konu üzerindeki yeterliliklerini değerlendirme aşamasında objektif ve subjektif birtakım göstergelerden etkilenmektedir.142

Bu alanda araştırma yapan Diener ve Sulh, objektif göstergelerin yaşam doyumu üzerinde, içinde bulunduğu toplumun ideallerini yansıtması ve nesnel veri sağlaması gibi pozitif etkilerinin olduğunu savunmaktadır. Objektif göstergeler, kişi farkına varmasa da bireyin yaşamsal nesnelerini kapsamaktadır. Subjektif göstergeler ise, kişinin bir konuyu değerlendirmesi aşamasında kişisel yargılarına ve isteklerine göre şekillenmesini içermiştir. 143

Konu ile ilgili yapılan araştırmalar neticesinde, yaşam doyumuna etki eden değişkenler, bireysel, demografik ve toplumsal faktörler olarak incelenmiştir.

1.2.3.1. Bireysel ve Demografik Faktörler

Bireysel ve demografik etkenlerin, yaşam doyumu üzerine etkisi, çeşitli çalışmalarda araştırılmış olup farklı sonuçlarla karşımıza çıkmaktadır. ABD’de yapılan araştırmalarda, yaşam doyumunun iş istihdamı, medeni hal, sosyal destek ve eğitim gibi değişkenler ile olumlu bir ilişkisinin olduğu saptanmıştır.144

140 _{Yetim, a.g.e., 261}

141 _{Gümüş, a.g.t., 45}

142 _{Şimşek, a.g.t., 27}

143 _{Büber, a.g.t., 101}

144 _{S., Naz, “Relationship of Life Satisfaction and Job Satisfaction among Pakistani Army Soldiers”,}

Cinsiyet: Yapılan araştırmalar incelendiğinde, cinsiyet ile yaşam doyumu arasındaki

ilişkinin olumlu ya da olumsuz olması noktasında kesin bir yargının olmadığını göstermiştir. Her ne kadar kadınların erkeklere kıyasla refah seviyelerinin yüksek olduğu çalışmalar mevcut olsa da, pek çok farklı araştırma incelendiğinde, cinsiyet farklılığı ile yaşam doyumu düzeylerine ait veriler farklılık göstermektedir. Çalışmalar incelendiğinde, kadınların negatif durumlara karşı verdikleri tepkiler erkeklere oranla daha şiddetli olsa da, yaşamlarından zevk alma oranları daha fazladır. Buna rağmen, doyum açısından, kadın ve erkek arasındaki fark yok denecek kadar azdır.145

Kültür: Eunkok Suh ve arkadaşları, kültür ile yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi

ölçmek için aynı etnik kökende ve aynı yaşta insanlara anket uygulamışlar ve etkinin olumlu yönde olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Kültürel değerlerini benimseyen ve hayatını ona göre şekillendiren bireylerin, hayattan aldıkları doyum seviyeleri yüksek iken, kültürel normlara sahip toplumların değer yargılarının kararlı seviyede olduğu sonucuna ulaşılmıştır.146

Yaş: Literatürde, yaş ile yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi inceleyen pek çok çalışma

vardır. Diener ve Suh, kişilerin hayatları süresince, doyum düzeylerinin istikrarlı kaldığını ancak 20li ve 80li yaşlarında yaşam doyumlarında biraz artma eğiliminin olduğunu savunmaktadırlar. Ancak 80’li yaşlarda yaşam doyumunun artış göstermesi durumu, modern hayat için böyle bir genelleme yapmayı engeller. Çünkü Erikson’un “Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk” evresine göre, birey yaşamının son aşamasında huzursuzluk içinde endişeli ve kaygılı olmaktadırlar.

Huzurlu ve sakin bir hayat sürdüren kişilerin olumlu yaklaşımlarından dolayı orta yaşlardan sonra, yaşam doyumu seviyelerinde artışların olduğunu belirtmiştir. Bu görüşü Herzberg “U” eğrisiyle desteklemektedir. Genç yaşlarda artan yaşam doyumunun, orta yaşlarda azaldığı ve yaşlandıkça yaşamdan alınan doyum düzeyinin yeniden yükseldiğini söylemiştir.147

145 _{Ü., Yetim, Kişisel Projelerin Organizasyonu ve Örüntüsü Açısından Yaşam Doyumu, Doktora Tezi, Ege}

Üniversitesi, İzmir, 1991, ss. 57-60

146 _{L., Sousa, L., Lyubomirsky, “Life Satisfaction. Encyclopedia of Women and Gender: Sex Similarities}

and Differences and The Impact of Society on Gender “, San Diego: Academic Press, 2001, ss. 667-670

147 _{K., N., Özel, İş Doyumu ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin Demografik Değişkenler Açısından}

İncelenmesi: Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma Ankara Örneği, Türk Hava Kurumu Üniv. Sosyal

Sosyal Destek: Arkadaş çevresi ya da ailesi ile düzenli iletişimleri olan bireylerin,

hayat memnuniyeti seviyelerinde olumlu yönde bir ilişki görülmüştür. Antonucci ve arkadaşları, yaptıkları çalışmalarında diğer insanlarla yoğun iletişim kuran kişilerin toplum içinde saygı duyulan, fiziksel ve ruhsal sağlıklarının iyi, sosyal bağlarının olumlu şekilde arttığı yönünde çıkarımlar elde etmişlerdir.148

Medeni Durum: Bazı araştırmacılar, evliliği, bireyleri stresten uzaklaştıran, sosyal

bütünleşmeyi sağlayan, toplumsal ilişkilerin sıklıkla yaşandığı bir kurum olarak betimlerler ve evli kişilerin bekarlara göre yaşam doyumu seviyelerinin yüksek oluşu görüşünü savunmuşlar.149

Eğitim: Araştırmacılar, eğitimin kişilerin hedefleri doğrultusunda ilerleme

kaydetmelerine olanak sağladığı ve farklılıklara uyum sağlamalarını kolaylaştırdığı için, yaşam doyumuna pozitif yönde etki ettiğini savunmuşlardır. İzafi olarak, daha yüksek seviyede eğitim ve gelir seviyesine sahip kişiler, yaşam hakkındaki fikirlerinde daha pozitif, daha iyimserdirler. Daha gerçekçi bir yaşam tarzı benimsedikleri için, doyum seviyelerinin de daha fazla olduğu gözlemlenmiştir.150 _{Ancak modern hayatın ortaya}

koyduğu materyalist yaşam tarzı, gelişmiş ülkelerde intihar tarzı vakaların yüksek olduğunu göstermiştir.

1.2.3.2. Toplumsal Faktörler

Kişilerin, sivil toplum kuruluşları, dernekler, kulüpler, faaliyetler gibi sosyal etkileşimi sağlayacak ortamlarda aktif bir şekilde rol alması, aile ve akrabalık ilişkilerini olumlu yönde etkilediği gibi, toplumsal ve ailevi sorumluluklar alması yaşam doyumu düzeylerini de etkilemektedir. Molix’e göre, kişilerin çalıştığı ortamla ve ailesi ile etkileşim halinde olması yüksek doyum ve mutluluk sağlamaktadır.151

148 _{T., C., Antonucci, J., E., Lansford, H., A., Akiyama, “Impact of Positive and Negative Aspects of Marital}

Relationships and Friendships on Well-Being of Older Adults”. Applied Development Science. 5 (2), 2001, ss. 68-75.

149 _{Büber, a.g.t., 104}

150 _{M., Frijns, Determinants of Life Satisfaction: A Cross Regional Comparison, Maastricht University of}

Business and Economics, Holland, 2010, s. 14