Yıllık Ücretli İzin Kullanma Zamanının Belirlenmesi

4857 Sayılı İş Kanunu 60. Maddesi, yıllık ücretli izinlerin ne zaman kullanılacağı, hangi işçiye ne zaman ve ne süre ile izin kullandırılacağını, izin kullandırılırken uyulacak usul ve esasların ve uygulanması gereken tedbirlerin ve işverenin tutma zorunluluğu olduğu izin kayıtlarının nasıl tutulması gerektiğini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle gösterileceğini belirtmiştir. Yıllık ücretli izin talebi ve kullanımına, Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nde yer verilmiştir. Madde de görüleceği üzere, iznin ne zaman kullanılacağı işçinin talebi de göz önüne alınmak şartı ile işveren aittir.

49_{KAPLAN SENYEN, s.368}

50_{ÖZEN, Cüneyt, Yıllık Ücretli İzin Hakkı, Ankara, 2012, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma}

43

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de, hesaba katılmak sureti ile en az bir yıl çalışarak yıllık ücretli izne hak kazanan işçi, kanun gereğince hak ettiği bu iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanacaktır.

Hak ettiği iznini bu şekilde kullanacak olan işçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru aynı yöntemle hesaplanacak ve hak ettiği her izni bir sonraki hizmet yılı içinde kullanacaktır. Burada işveren tarafından önem arz eden husus, işçinin iş sözleşmesine tabi olarak çalışmasının hesaplanacağıdır.

Öte yandan işçi, aynı işverene tabi olarak fakat farklı iş yerlerinde çalışmış dahi olsa yerleşmiş mevzuat gereği, her yıl dolduğunda bir sonra ki yıl için yıllık ücretli izine hak kazanacaktır.

Yıllık ücretli izinin mahiyeti gereği, işveren; zorunlu bir sebep olmadıkça işçinin hak ettiği izni, kullanmaya hak kazandığı yıl içinde kullandırtmak zorundadır.

Yukarıda da detaylı açıkladığımız üzere bunun aksi sonucunu doğuracak her türlü anlaşma geçersiz sayılmaktadır. Kanunda izin sürelerinin birleştirilerek sonraki yıllarda kullanılabileceği konusunda açık bir hüküm yoktur. Bu sebeple, bir görüşe göre; işçi izin kullanmak istemese dahi, işveren yıllık izni işçinin hak ettiği o yıl içinde kullandırmak zorundadır.51 _{Öte yandan benimde katıldığım bir diğer görüşe göre, her} ne kadar kanuna ve mahiyetine uygun olanın iznin o yıl içinde kullanılması olsa da, işçinin kullanmadığı iznin kaybı söz konusu değildir. Fesih ile ücret alacağına dönüşecek olmasının yanında, işçinin o yıl kullanamadığı iznin hakkaniyet ölçüsünde bir sonra ki yıla devredebileceğinin kabulü gerekir.52

Öte yandan işçinin yıllık ücretli izin kullanma koşullarını yerine getirmesi, hak etmiş olduğu yıllık izni hemen kullanacağı anlamına gelmemektedir. İzin kullanma dönemleri, iznin nasıl kullanılacağı, Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 5. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre, işveren veya işveren vekilleri veya izin kurulu işyerinde yürütülen işlerin niteliğine ve özelliğine göre, izinlerin, nasıl verileceğini tayin edebilir. Belirlenen izin zamanları işyerinde ilan edilir. İşveren veya izin kurulu, izin günlerini belirlerken objektif ve tarafsız olmak zorundadır.

51_{ÇELİK-CANİKLİOĞLU-CANBOLAT, s.696}

44

Madde hükmünde açıkça belirtildiği üzere, işyerinde işin nitelik ve özellikleri yönünden izin kurulu, işveren veya işveren vekili izinlerin hangi dönemde kullanılacağını belirleme hakkına sahip olup, bu hususta duyuruda bulunabilecektir. Böylece yıllık izin planlaması yapılarak o işyerinde çalışan işçilerin işi aksatmayacak biçimde izin kullanması sağlanmıştır.

Belirlenen izin süresinde bu hakkını kullanan işçi, izin süresinin bitiminden sonra; kabul edilebilir ve belgelendirilebilir bir mazereti olmaksızın iki iş günü ve daha fazla, işe geç başlar ise işverenini tazminatsız fesih hakkı doğar.53

İşveren bu hakkını, 4857 sayılı kanunun 25. Maddesi ikinci fıkrasının g bendine uygun olarak kullanmak zorundadır.

Yani art arda iki iş günü veya bir ayda iki defa tatil gününden sonra ya da herhangi bir gün, ayda üç defa bu durumun tekrarlanması halinde haklı nedenle fesih hakkı doğacaktır.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi bir kararında işverence ücretli ya da ücretsiz olarak izin verilen bir işçinin, izin süresinde işyerinde olması beklenemeyeceğinden, bu hallerde devamsızlık halinden söz edilemeyeceği, fakat yıllık izin gününü belirlemek işverenin yönetim hakkının kapsamında olduğundan, işçinin kendi belirlediği zamanda izine çıkması söz konusu olamaz. Bu sebeple işçinin iznini kullandığını belirterek işyerine gelmemesinin işverenin onayında olmayan hallerde devamsızlık hali oluşturacağını hüküm altına almıştır.54

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği gereği, yıllık ücretli izin hakkını kullanmak isteyen işçi, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmelidir. Yine yönetmeliğin 8. Maddesi gereği, işçinin, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazması gerekmektedir.

İşçinin bu şekilde başvurusu üzerine, işveren veya işveren vekili tarafından izin tarihinin uygun bulunması üzerine işçinin yıllık iznini kullandığı kabul edilir.

53 _{KURT, s.417}

45

Bu sebeple, işveren tarafından işçiye izin hakkı kullandırılırken her şeyin yazılı ve yönetmeliğe uygun olarak yapılması önem arz etmektedir. Yönetmeliği 20. Maddesi gereği zorunluluk haline getirilen bu uygulama önem arz etmektedir. Nitekim sözleşmenin feshedilmesinden sonra bu husus uygulamada çokça sorunlara yol açmaktadır.

İşçi yıllık ücretli izin hakkını kullanmış olsa dahi, işveren tarafından yönetmeliğin öngördüğü şekilde yazılı ispat vasıtalarının düzenlenmemiş bulunması durumunda tanık deliline başvurulmaktadır. Bu nokta da işveren açısından ispat zorlaşmakta ve yıllık ücretli izinler kullandırılmış olsa dahi ücretini ödeme sonucu doğabilmektedir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun aldığı bir karar neticesinde eğer işçinin imzasını taşıyan bir belge ile izin kullandığı anlaşılıyor ise, izinleri kullanmadığı tanıklarca doğrulansa dahi izin ücretine hükmedilemez. Burada önemli olan husus işçinin izine gidiş ve dönüş tarihlerinin belirtilmiş olması gerektiğidir.55

Farklı kıdemlere sahip iki aynı nitelikte işçinin aynı zamanlarda izin talep etmesi durumunda iznin nasıl düzenleneceği yine yönetmelikte belirlenmiştir.

Buna göre; Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği 8. maddesinin, 3. Fıkrası gereği, aynı tarihte izin isteyen birden fazla işçi olması durumunda izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl işçinin iznini kullandığı tarih dikkate alınarak hangi işçinin o tarihte izine çıkacağı kararlaştırılır. Bu madde ile izin kurulu veya işverenin yıllık ücretli izin taleplerini neye göre düzenlemesi gerektiği de açıkça belirtilmiştir. Yargıtay aynı tarihte izin kullanma talebinde bulunan ve hacca gitme niyeti olan iki işçiden kıdemi büyük olanın talebinin kabul edilmesi gerektiği yönünde karar vermiştir.56

İşçinin izin kullanmak için başvurmaması halinde, bu durum işçinin bu haktan vazgeçtiği sonucunu doğuramayacağından işveren tarafından kullandırılmak zorundadır. Bu durumda, işveren veya izin kurulu izin kullanma tarihini belirlemeli ve işçi izne çıkarılmalıdır.57_{Bu şekilde belirlenen izin tarihlerine, zaten izin talep etmemiş} olan işçinin itiraz hakkı bulunmamaktadır.

55_{ÇELİK-CANİKLİOĞLU-CANBOLAT, s.699}

56_{Yargıtay 9. H.D. T.20.06.2006, E.2006/15954, K.2006/17843GÜVEN-AYDIN, s.290} 57_{ÖZEN, Cüneyt, s.117}

46

Yıllık izin kullandırılmasının yönetim hakkı işverende olduğundan işçinin kendisine yıllık izin kullandırılmaması sebebi ile iş sözleşmesini haklı olarak feshedebileceği Yargıtay’ca kabul edilmemektedir.

İşverenini bu hususta objektif ve tarafsız olmak zorunluluğu ile beraber, ancak çok uzun süre yıllık izin kullandırılmaması durumunda veya işçinin talep etmesine rağmen gerekçesiz olarak izin kullandırılmaması hallerinde işçinin haklı fesih yapabileceği görüşü benimsenmiştir.58