2. Edebiyatımızda Gökyüzü Varlıkları 4
5.2. Yıldızların Oluşum Hikâyeleri 117
Başka milletlerin mitlerinde olduğu gibi Türk mitolojisinde de uzay cisimlerine dönüşümü görmekteyiz. Efsanelerimizin kiminde zorda kalan öksüz kız, üvey annesinden kurtulmak için dua ederek yıldıza dönerken kiminde de istemediği biri ile evlendirilmek istenen kız yıldıza dönüyor. Bazı efsanelerde ise hayvanlar yıldıza dönüyor.
Aşağıda özetle yer vereceğimiz efsanede ise avcı, atı ve köpeği ile yıldıza döner: Bir zamanlar yetim bir oğlan çocuğu varmış. Bu çocuk büyüyüp usta bir avcı olmuş. Elinden hiçbir av kurtulamazmış. İhtiyacı olmasa bile avlanırmış. Bu durumu gören halk delikanlıya, sen bu hayvanları Tanrı’nın emri ile mi, kendi iradenle mi öldürüyorsun diye sormuşlar. Avcı da bunlara Tanrı da kim oluyor ki diye kızarak cevap vermiş. Bu olaydan bir gün sonra yine avdayken avcı üç geyik görür ve onları kovalar. Geyikler kaçıp gökyüzüne çıkmış. Geyiklerin peşini bırakmayan avcı onlarla
118
gökyüzüne çıkmış. Atı ve köpeği ile gökyüzüne çıkan avcı, yanındakilerle beraber yıldıza dönüşmüş. (Ergun, 1997: 869).
Anadolu’da Ay ile Güneş’in sevgili oluşlarına dair birçok efsane rivayet edilir. Her aşkın müspet ya da menfi sonuçları ortaya çıkar. Biz burada konumuz itibariyle yıldızların oluşumunu ele aldığımızdan bu efsanenin burada bir kez daha anılmasını faydalı gördük.
Bir rivayete göre ay erkek, güneş de onun sevgilisidir. Büyüklü, küçüklü bütün yıldızlar, ay ile güneş arasındaki aşkın mahsulleridir. (Işıklı, 1956: 1245).
Yıldızların oluşmasında Ay ve Güneş etkili olmuştur. Gerçekte de düşündüğümüzde Güneş sisteminde bütün yıldızlar ışığını Güneş’ten almaktadır.
Ele alacağımız bu efsanede ise gökyüzü varlıklarını bir aile ilişkisi içinde bulmaktayız. Aile rolleri içinde Ay’ı erkek, Güneş’i kadın ve Yıldız’ı ise bu ailenin çocuğu olarak görmekteyiz. Bu efsanemizde dönüşümden ziyade kimlerin gece ve gündüz ortaya çıktıkları işlenmiştir. Efsanede ise ay ve güneşi insanların müşkülünü çözen, insanlara faydası dokunan karı-koca olarak görmekteyiz.
Güneş, gündüzleri Ay ise geceleri evden çıkıp dolaşırlarmış. Gel zaman git zaman Ay ve Güneş’in çocukları olmuş. Çocuklarının adını Yıldız koymuşlar. Çocukları bir iken iki, iki iken üç, derken çoğalıp gitmişler. Ne olduysa olmuş araları bozulmuş ve Güneş evi terk etmiş. Olan ise çocuklara olmuş. Anaları Güneş, Yıldız’ı yanına çekmek istese de Ay buna müsaade etmezmiş. Şimdi ise halk arasında anlatılan efsaneye göre ise Ay uyuyunca Güneş çocuklarını kaçırmak istermiş. Ay ise gündüzleri çocuklarını hiç ortaya çıkarmaz, onları Güneş’e göstermezmiş. (Ergun, 1997: 526).
119 SONUÇ
Tezimize konu olan gökyüzü varlıkları Türk mitolojisinde önemli bir yer teşkil etmiştir. Türk dünyasında ve Anadolu’da gök cisimlerinin inanışlarda ne kadar etkili olduğunu gördük. İlkel dönemlerden günümüze geldikçe inanışlardaki bu etkisinin azaldığı bir gerçektir. Ancak inanışlardaki etkisinin azalmasına paralel gökyüzü ve gök cisimleri merakı insanlarda artarak devam etmiştir.
Türk düşünce sisteminde Güneş, Ay ve Yıldızlar daima iyi ruhlarla beraber anılmıştır. Kötü ruhlar yerin kat kat altına cezalandırmak için gönderilirken gökyüzü kutsanmıştır. Gökler Âlemi iyi ruhların mekânı olarak görülmüştür. Gökyüzü iyeleri, koruyucu ve yardımcı iye yönleri ile inanışlarda karşımıza çıkar. Evren algılaması Türklerde üç katlı bir düşüncedir. Bunlar yer altı dünyası, insanoğlunu yaşadığı yeryüzü ve gökyüzüdür. Yer ve gök birbirini tamamlayan iki önemli unsurdur. Evren, gökyüzü, güneş, ay ve yıldızlar ile ilgili olarak bunların yaratılması ya da oluşumları, görünüşleri, halk muhayyilesinin yorumlarıyla sınırlı kalmamış inanışlarına da yansımıştır. Çalışmamızda görülmüştür ki bu yansımalar destan edebiyatında ve Türk halk edebiyatında da başarılı bir biçimde işlenmiştir.
Araştırmalarımız neticesinde Gök Tanrı inancının aynı şekli ile birebir örtüşmese de değişik fonksiyonlarda günümüz inançlarında devam etmiş olduğunu gördük. Bazı yörelerde eski özelliklerini korurken kimi yerlerde ise geleneklerle ve yeni inanışlarla karışmıştır. Gökten yardım ve koruyuculuk istenmesi eski Türk inanışlarında yaşamış var olan bir gelenektir. İslam dininden sonra Allah’tan yardım dileme ve O’na kulluk etme başlamıştır. Bu gün Anadolu’da veya İslam coğrafyasının birçok yerinde Allah’a dua edilirken, belanın defedilmesi veya rahmetin gelmesi için Müslümanlar, avuçlarını göğe açarlar bazen de yüzlerini göğe kaldırarak alkış ve kargışda bulunurlar. Bu Gök Tanrı dininden İslam dinine geçişte devam eden, anlam değiştiren ve hala yaşayan bir uygulamadır.
Din insanların hayatlarını düzenleyen en temel faktörlerden biridir. Sonuç itibariyle tarihle var olan, köklü bir geçmişe sahip Türkler dinlerine ve atalar kültüne düşkün bir millettir. Orta Asya’dan Anadolu coğrafyasına taşıdığı inanışların içerisinde gökyüzü varlıklarını ele aldığımız bu çalışmanın Türk düşünce sistemini araştıranlar açısından katkı sağlayacağı düşüncesindeyiz.
120
KAYNAKÇA
Acaroğlu, M. Türker (1993), Türk Atasözleri, İstanbul: İletişim Yayınevi.
Akalın L. Sami (1972a), Türk Mânilerinden Seçmeler II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Akalın, L. Sami (1972b), Türk Mânileri, İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
Akalın, L. Sami (1990), Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Aker, M. Cavit (1956), “Ay Hakkında İnanmalar, Muğla’da”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (84) , Temmuz, 1341.
Akif M. (1956), “Ay Hakkında İnanmalar, Devreke’de”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (86) , Eylül, 1373.
Akif, M. (1936), “Devreke’de Halk Arasındaki Aya Dair Bilgiler”, Halk Bilgisi Haberleri, S. 54, Nisan, 94-95.
Aksoy, Ömer Asım (1965), Atasözleri ve Deyimler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Alpaslan, Hurşit (1956), “Ay Hakkında İnanmalar, Gaziantep’te”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (87), Ekim, 1392.
Alper, Muhammed Emin (1978), Marifetnâme’de İnanmalar, Lisans Bitirme Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum (Basılmamış).
Alptekin, Ali Berat (1997), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Alptekin, Ali Berat (1999), Kirmanşah Hikâyesi, Ankara: Akçağ Yayınları Alptekin, Ali Berat (2002), Taşeli Masalları, Ankara: Akçağ Yayınları.
Alptekin, Ali Berat (2006), Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler, Ankara: Akçağ Yay.
Alptekin, Ali Berat (2009), “Halk Hekimliği ve Rüya Motifi Üzerine”, Erciyes, (377), Mayıs, 28-30.
Anohin, A.V. (2006), Altay Şamanlığına Ait Materyaller(Çev. Zekeriya Karadavut – Jannet Meyermanova), Konya: Kömen yayınları.
121
Arat, Reşid Rahmeti-Willy Bang (1936), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
Artun, Erman (2004), Anonim Halk Edebiyatı Nesri, İstanbul: Kitabevi. Artun, Erman (2006), Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı, İstanbul: Kitabevi. Artun, Erman (2008), Türk Halk Edebiyatına Giriş, İstanbul: Kitabevi.
Aslan, Ensar (1990), Halk Hikâyeleri İnceleme Yöntemleri, Yaralı Mahmut Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme, Diyarbakır.
Ayni, Mehmet Ali (2000), Tasavvuf Tarihi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Ayverdi, İlhan (2006), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Mas Matbaacılık. Azadovski, Mark (1992), Sibirya'dan Bir Masal Anası (Çev. İlhan Başgöz), Ankara:
Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bali, Muhan (1973), Ercişli Emrah ve Selvihan Hikâyesi/Varyantların Tespiti ve Halk Hikâyeciliği Bakımından Önemi, Ankara.
Bali, Muhan (1982), Halk Edebiyatında Nesir, Erzurum.
Banarlı, Nihat Sami (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 1.Cilt, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Başgöz, İlhan (1999), Geçmişten Günümüze Nasreddin Hoca, İstanbul: Pan Yayıncılık.
Başgöz, İlhan-A. Tietze (1999), Türk Halkının Bilmeceleri, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bayat, Fuzuli (2003), Köroğlu: Şamandan Âşıka, Alptan Erene, Ankara: Akçağ Yayınları.
Bayat, Fuzuli (2005), Ay Kültünün Dini- Mitolojik Sistemde Türk Boy Adları Etimolojisi, Ankara: Üç Ok Yayınları.
Bayat, Fuzuli (2006), Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, İstanbul: Ötüken Neşriyat. Bayat, Fuzuli (2007a), Mitolojiye Giriş, İstanbul: Ötüken.
Bayat, Fuzuli (2007b), Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi 1, İstanbul: Ötüken.
Bayat, Fuzuli (2007c), Türk Mitolojik Sistemi 2, İstanbul: Ötüken. Bayat, Fuzuli (2009), Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, İstanbul: Ötüken.
Bedi Nihat (1956), “Ay Hakkında İnanmalar”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (89) , Aralık, 1412.
122
Bedi, Nihat (1936), “Aya Dair”, Halk Bilgisi Haberleri, S. 52, Şubat, 53-55.
Boratav, Pertev Naili (1973a), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Boratav, Pertev Naili (1973b), 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınevi. Boratav, Pertev Naili (1984), Köroğlu Destanı, İstanbul: Adam Yayıncılık.
Boratav, Pertev Naili (1988) Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara: Adam Yayınları.
Boratav, Pertev Naili (2006), Nasreddin Hoca, İstanbul: Kırmız Yayınları.
Boratav, Pertev Naili (2009a), Az Gittik Uz Gittik, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Boratav, Pertev Naili (2009b), Zaman Zaman İçinde, Ankara: İmge Kitabevi
Yayınları.
Böcuoğlu Süleyman Sami (1956), “Ay Hakkında İnanmalar, Isparta’da”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (83) , Haziran, 1325.
Büyükokutan, Aslı (2005), Muğla Yöresi Alevi Türkmenlerinin Halk Edebiyatı ve Folklor Ürünleri Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir (Yayımlanmamış).
Cemalettin Osman (1956), “Ay Hakkında İnanmalar”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (81), Nisan, 2228.
Cinlioğlu, Halis Turgut (1957), “Ay Hakkında İnanmalar Tokat’ta”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (91), Şubat, 1456.
Çağatay, Saadet (1974), “Türklerde Batıl İnançlar Arasında Tabu”, 1. Uluslararası Türk Folklor Semineri, Ankara, 1974, s. 364-372.
Çelebioğlu, Âmil (1995), Türk Ninniler Hazinesi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Çelebioğlu, Amil, Yusuf Ziya Öksüz (1979), Türk Bilmeceler Hazinesi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Çelik, Ali (2005), Mânilerimiz ve Trabzon Mânileri, Ankara: Akçağ Yayınları.
Çiftçi, Musa (2004), “Türklerde Gök Kültürü”, Prof. Dr. Abdurrahman Güzel’e Armağan (Editör: Doç. Dr. İsmet Çetin), Ankara: Gazi Eğitim ve Kültür Vakfı Yayını, 263-273.
Çobanoğlu, Özkul (2002), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
123
Çobanoğlu, Özkul (2003), Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları
Çobanoğlu, Özkul (2003), Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Ankara: Akçağ Yayınları.
Çoruhlu, Yasar (2002), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Duymaz, Ali (1996), Nevruz Bey Hikâyesi (İnceleme-Metinler), Milli Folklor
Yayınları.
Duymaz, Ali (1997), Bir Destan Kahramanı Salur Kazan, İstanbul: Ötüken Neşriyat. Duymaz, Ali (2001) Kerem İle Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma,
Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Duymaz, Ali (2002), İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler, Ankara: Akçağ yayınevi. Ekici, Metin (2004), Halk Bilgisi Derleme ve İnceleme Yöntemleri Ankara:
Geleneksel Yayınları.
Elçin, Şükrü (1990), Türkiye Türkçesinde Ağıtlar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Elçin, Şükrü (1990), Türkiye Türkçesinde Mâniler, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Elçin, Şükrü (1997), Halk Edebiyatı Araştırmaları Cilt I-II, Ankara: Akçağ Yayınları.
Elçin, Şükrü (1998), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
Elçin, Şükrü (2000), Kerem ile Aslı Hikâyesi (Araştırma İnceleme), Ankara: Akçağ Yayınları.
Eliade, Mircea (1999), Şamânizm (Çev. İ. Birkan), İstanbul: İmge Yayınları.
Eliade, Mircea (2003), Dinler Tarihine Giriş (Çev. Lale Aslan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Ergin, Muharrem (1988), Oğuz Kağan Destanı, (Tercüme Metin Sözlük), İstanbul: Hülbe Basım ve Yayın.
Ergin, Muharrem (1989), Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ergin, Muharrem (2006) Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Ergun, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi Cilt I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
124
Ergüven, Emre (2008)(hzl.), Resimli Evren Atlası (Çevirenler: Âlim Rüstem Arslan, İlke Akbulut, Barış Toktamış), İstanbul: NTV Yayınları.
Esin, Emel (1978), İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Esin, Emel (2002), Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Esin, Emel (2003), Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eyuboğlu, İsmet Zeki (1998), Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınlar.
Feyizli, Hasan Tahsin (2005), Feyzü’l-Furkân Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, İstanbul: Server İletişim ve Yayıncılık.
Gökalp, Ziya (1995), Türk Medeniyeti Tarihi, İstanbul: Toker Yayınları Gökyay, Orhan Şaik (2007), Dedem Korkut Kitabı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Gömeç, Saadettin (2009), Türk Destanlarına Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
Görkem, İsmail (2001), Türk Edebiyatında Ağıtlar, Çukurova Ağıtları İnceleme- Metin, Ankara: Akçağ Yayınları.
Guluyev, Ebulfeyz Amanoğlu (1995), “Manas Destanında Kişi Adları”(Çev. Hülya Kamoğlu – Çengel), Manas Destanı ve Etkileri Bilgi Şöleni, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Gülensoy, Tuncer (2002), Manas Destanı (Günümüz Türkçesiyle), Ankara: Akçağ Yayınları.
Günay, Umay (1975), Elazığ Masalları İnceleme-Metin, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Günay, Umay (1986), Âşık Tarza Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Günay, Umay (1993), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Güney, Eflatun Cem (1957), Nasrettin Hoca Fıkraları, İstanbul: Yeditepe Yayınları. Güzel, Abdurrahman (1999), Dinî Tasavvufî Halk Edebiyatı, Ankara: Akçağ
125
Hacıyeva, Maarife – Karaman Erdal – Kömürcü Ahmet (2002), Örneklerle Folklor, Halk ve Tekke Edebiyatı Sözlüğü, Bakü: Azerbeycan Devlet Neşriyatı Qafqaz Üniversitesi Yayınları.
Halıcı, Feyzi (1981), Konya Fıkraları, Konya: Arı Basımevi.
Hançerlioğlu, Orhan (2004), Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi. Hasan, Ümit (1986), Eski Türk Toplumu Üzerine incelemeler, Ankara: Ve Yayınları. Helimoğlu Yavuz, Muhsine (1993), Diyarbakır Efsaneleri, Ankara: Doruk Yayınları. Işıklı, Burhanettin (1956), “Ay Hakkında İnanmalar İstanbul’da”, Türk Folklor
Araştırmaları Dergisi, 4 (78) , Ocak, 1245.
İnan, Abdülkadir (1954), “Müslüman Türklerde Şamânizm Kalıntıları” İlahiyat Fakültesi Mecmuası, S.4, s. 19-30.
İnan, Abdülkadir (1976), Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. İnan, Abdülkadir (1998a), Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve
Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İnan, Abdülkadir (1998b), Makaleler ve İncelemeler II, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İnan, Abdülkadir (2000), Tarihte ve Bugün Şamânizm, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İndirkaş, Zühre (2007), Türk Mitosları ve Anadolu Efsanelerinin İz Sürümü, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
İsamettin, Faika (1956), “Ay Hakkında İnanmalar, Bursa’da”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (80), Mart, 2275-2276.
İzbırak, Reşat (1976), Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Ankara: İkbal Matbaacılık.
Kadirzade, Kadir İbrahimoğlu (2005), Âdetler, İnançlar ve Türklerin Soy Kütüğü Meselesi (Çev. Ahmet DOĞAN), Ankara: Akçağ Yayınları.
Kafesoğlu, İbrahim (1998), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Kafkasyalı, Ali (1998), Âşık Murat Çobanoğlu Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Bilgisayar Yayıncılık.
Kalafat, Yaşar (1992), “Gök Tanrı İnancından Günümüze Kadar Efsunlama”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.69, Eylül, s.50-57.
Kalafat, Yaşar (1994), “Halk İnançlarında Göğe Kaldırma Dini Pratiği”, Yeni Forum, S.305, Ekim, s.46-48.
126
Kalafat, Yaşar (1995), Doğu Anadolu'da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Kalafat, Yaşar (1998), Kuzey Azerbeycan – Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’da Eski Türk Dini İzleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kalafat, Yaşar (2004), Altaylar’dan Anadolu’ya Kamizm-Şamânizm, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Karadavut, Zekeriya (1992), Yozgat Efsaneleri (İnceleme-Metin), Yüksek lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya (Yayınlanmamış).
Karadavut, Zekeriya (2002), Köroğlu'nun Ortaya Çıkışı, Türk Dünyasındaki Varyantlar Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Kırgızistan-Bişkek: Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
Karadavut, Zekeriya (2009), “Türk Halklarının Bilmecelerinde Gökyüzü Unsurları/Nebesnıye Elementı v Zagadgkah Tyurskih Narodov”, Aktualnıye Problemı Sovremennoy Folkloristiki (Materialı Mejdunarodnoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii)/ Kazan, 29 İyun 2009, Kazan, 24–26.
Kaya, Doğan (2007), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
Korkmaz, Esat (2003), Eski Türk İnançları ve Şamânizm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Nasr, Seyyid Hüseyin (1985), İslam Kozmoloji Öğretilerine Giriş (Çev. Nazife Şişman), İstanbul: İnsan Yayınları.
Necati, Şerif (1940), “Soma’da Ay’a Dair İnanmalar”, Halk Bilgisi Haberleri, S.105, Temmuz, 229-232.
Ocak, Ahmet Yasar (1983), Bektaşi Menkıbelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Ocak, Ahmet Yasar (2000), Alevî ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
Ocak, Ahmet Yasar (l984), Türk Halk İnançlarında ve Edebiyatında Evliya Menkıbeleri, Ankara.
Oğuz, M. Öcal (2000), Türk Dünyası Halk Biliminde Yöntem Sorunları, Ankara: Akçağ Yayınları.
127
Oğuz, M. Öcal, vd. (2003), Dünya Halkbilimi Çalışmaları Tarihi, Ankara: Millî Folklor.
Orkun, Hüseyin Namık (1994), Eski Türk Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ögel, Bahaeddin (1984), İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ögel, Bahaeddin (1998), Türk Mitolojisi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ögel, Bahaeddin (2006), Türk Mitolojisi II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Özbek, Mehmet (1994), Folklor ve Türkülerimiz, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Özçelik, Mehmet (2004), Afyonkarahisar Masalları Araştırma – İnceleme – Metin, Isparta: Fakülte Yayınları.
Özön, Mustafa Nihat (1952), Türk Atasözleri, İstanbul: İnkilâp Kitabevi.
Öztelli, Cahit (1983), Halk Türküleri Evlerinin Önü, İstanbul: Doğuş Matbaası. Pala, İskender (2006), Ah Mine’l-Aşk, İstanbul: Kapı Yayınları.
Palancı, Beyhan (2006), Ortaçağ Seyahatnamelerine Göre Türk Dünyasında Gelenek ve Görenekler, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya (Yayınlanmamış).
Parlatır, İsmail (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
Petekçi, Ahmet (1953), “Bozkır’da Güneş ve Ay Tutulması”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 1 (42), Ocak, 661-663.
Petekçi, Ahmet (1957), “Ay Hakkında İnanmalar, Bozkır’da”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (93) , Nisan, 1484.
Reichl, Karl (2002), Türk Boylarının Destanları (Gelenekler, Şekiller, Şiir Yapısı) (çev. Metin Ekici), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Roux, Jean Paul (2007), Türklerin Tarihi (Çev. Aykut Kancıgil, Lale Aslan), İstanbul:
Kabalcı Yayınları. Rysbaeva, G.K. (2009), “Türk Halklarında Ay ve Güneşe Tapma”, Karadeniz, Bahar,
S. 2, s. 150-153.
Sakaoğlu, Saim (1973), Gümüşhane Masalları Metin Toplama ve Tahlil, Ankara: Sevinç Matbaası.
Sakaoğlu, Saim (1977), Türk Çocuklarına Masallar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
128
Sakaoğlu, Saim (1985), “Anadolu Folklorunda Göktürk Efsanelerinin İzleri”, 5. Milletlerarası Türkoloji Kongreleri Bildirileri C.2, İstanbul, s.255-262. Sakaoğlu, Saim (1992), Türk Fıkraları ve Nasreddin Hoca, Konya: Selçuk
Üniversitesi Yayınları.
Sakaoğlu, Saim (1998), Dede Korkut Kitabı / İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar, 2 C., Konya: Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları.
Sakaoğlu, Saim (2003), 101 Türk Efsanesi, Ankara: Akçağ Yayınları. Sakaoğlu, Saim (2004), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Sakaoğlu, Saim (2005), Nasreddin Hoca Fıkralarından Seçmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
Sakaoğlu, Saim (2009), 101 Türk Efsanesi, Ankara: Akçağ Yayınları. Sakaoğlu, Saim (2009), Efsane Araştırmaları, Konya: Kömen Yayınevi.
Sakaoğlu, Saim- Alptekin, Ali Berat (2005), Türk Halk Edebiyatı Ders Notları, Konya (Yayımlanmamış Ders Notları).
Sakaoğlu, Saim- Alptekin, Ali Berat (2006), Halk Şiirinden Seçmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
Sakaoğlu, Saim- Alptekin, Ali Berat (2006), Türk Saz Şiiri Antolojisi (14-21. Yüzyıllar), Ankara: Akçağ Yayınları.
Sakaoğlu, Saim, Alptekin, Ali Berat; Sakaoğlu, Yurdanur; Şimşek, Esma (1997), Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sakaoğlu, Saim, Alptekin, Ali Berat; Sakaoğlu, Yurdanur; Şimşek, Esma (1999), Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sakaoğlu, Saim-Duymaz Ali (1996), Hurşit İle Mahmihri Hikâyesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sakaoğlu, Saim-Duymaz, Ali (2002), İslamiyet Öncesi Türk Destanları, İstanbul: Akçağ Yayınları.
Sanır, Ferruh (2000), Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Ankara: Gazi Kitabevi.
Sarıkçıoğlu, Ekrem (2002), Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Isparta: Fakülte Kitabevi.
129
Seyidoğlu, Bilge (1975), Erzurum Halk Masalları Üzerinde Araştırmalar, Metinler ve Açıklamalar, Ankara: Baylan Matbaası.
Seyidoğlu, Bilge (1997), Erzurum Efsaneleri, İstanbul: Dergâh Yayınları. Seyidoğlu, Bilge (2006), Erzurum Masalları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Seyidoğlu, Bilge (2009), Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Sümer, Faruk (1992), Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri, Boy Teşkilatı, Destanları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Şenocak, Ebru (2010), “Mitolojik Konulu Bir Halk Hikâyesi ‘Leyla ile Mecnûn Hikâyesi’ Merkezinde Yıldıza Dönüşüm”, Milli Folklor, 86, Bahar, Ankara, 20-29.
Şentürk, Şennur (2009), “Güneş, Ay ‘Kün ve Ay’”, Sikkeler Ne Anlatır? Orataçağ Anadolu Sikkelerinde Simgeler ve Çokkültürlülük (30 Eylül – 31 Aralık), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Şeref, A. (1956), “Ay Hakkında İnanmalar İstanbul’da”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4 (79) , Şubat, 1261.
Şimşek, Esma (2001), Yukarı Çukurova Masalları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Tan, Nail – Turhan, Salih (1998)(hzl.), Ankara Halk Müziği, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı Eğitim ve Kültür Dairesi Başkanlığı Yayınları.
Tan, Nail (1974), “Türk Folklorunda Ay Tutulması”, Türk Kültürü Dergisi, S.146, 81- 85.
Taner, Nuri (1982a), “Halk Kültüründe Ay I”, Türk Folkloru, S. 30, 11-15. Taner, Nuri (1982b), “ Halk Kültüründe Ay II”, Türk Folkloru, S. 31, 20-22.
Tanyu, Hikmet (1986), İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Taş, İsmail (2002), İslâm Öncesi Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Konya: Kömen Yayınları.
TDK (1998), Türkçe Sözlük (Hazırlayanlar: İsmail Parlatır, Nevzat Gözaydın, vd.) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
130
Temiz, Ceren (2007), Rüzgâr, Şimşek ve Yıldırım ile ilgili Türk Âdet ve İnanmaları Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir (Yayımlanmamış).
Tezel, Naki (1992), Türk Masalları I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Tezel, Naki (2009), Türk Masalları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım.
Togan, Zeki Velidi (1972), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi