Yıkama Sonrası Toprakların Sodyumluluk Değişimi

Deneme parselleri topraklarının, S ıslah maddesi ve bu ıslah maddesinin iki farklı dozu sodyumluluk probleminin giderilmesi imkanlarının araştırılması ve yıkama suyu miktarının tespiti amacıyla parsel yıkaması yapılmıştır. Her yıkama sonucunda

0,00 25,00 50,00 75,00 100,00 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 D y s/D t B/Bo x 100 log (D_ys/D_t) = a-b . (B/Bo) . 100

parsellerden alınan toprak örneklerindeki DS miktarları ve elde edilen DS değerleri yıkama öncesi ve sonrası alınan toprak örneklerinin KDK ortalama değerleri ile hesaplanarak çizelge 4.13’da verilmiştir. S uygulamasının farklı dozlarının DS oranlarına etkiside çizelge 4.14’de verilmiştir.

Denemedeki S uygulamaları ve yıkama suyu uygulanmasından önceki DSY oranı %100 olarak kabul edilmiş ve her yıkamadan sonra başlangıç değerine göre toprakta kalan DS miktarı (q/qox100) çizelge 4.15’de verilmiştir. Toprak derinliği

itibarıyla DSY, S’ün farklı dozlarında ve yıkama suyu grafikleri şekil 4.6’da verilmiştir. Deneme parsellerinde S’ün DS’un giderilmesine olan etkisi çizelge 4.14’de So

grubunda incelendiğinde, 0-25cm derinlikteki katmanda başlangıçta 22.3 olan DSY, 30, 60, 90 cm olan yıkama suyu uygulamalarında sırasıyla, 21.2, 19.6 ve 19.3 olmuştur. Son yıkama uygulaması olan 120cm’de 20.4’e çıkmıştır. Bu durum B yıkamasında da görülmüştür.

So yıkamasında DSY’de düşüş görülmekle birlikte düşüş sınırlı kalmıştır. 25-

50’lik derinlikte başlangıçta 21.3 olan değer son yıkama suyunda 22.7 olmuştur. 50- 75cm ve 75-100 cm’lik katmanlarda başlangıç değerine göre artığı görülmüştür. Bu artış üst katmanlarda meydana gelen yıkanmaların alt katmanlarda az da olsa birikmesi neticesinde olduğu düşünülmektedir.

S1 uygulamasında parsellerde DSYdeğişimi, 0-25 cm katmanında başlangıçtaki

DSY değeri 23.0 iken, bu değer 30cm yıkama suyu uygulamasında 22.4’e düşmüştür. 60cm yıkama suyu uygulamasındaki düşüş devam ederek 20.6 ve sonraki 90cm yıkama suyu uygulamasında ise 19.4 ve 120cm yıkama suyu uygulamasında 17.8’e düşmüştür. Ancak DSY için sınır değer olan %15’in altına inmemiştir.

Bu katmandaki sodyum yıkanmasının sınırlı kalmasının nedeni, uygulanan S’ün, toprağa karışımın homojen olmadığı düşünülmektedir.

25-50cm’lik katman başlangıç DSY 20.6, 30cm yıkama suyu uygulamasında 19.2, 60cm’lik yıkama suyu seviyesinde ise 9.9 düşmüştür. Sonraki 90cm yıkama suyunda ise bir miktar artarak 12.8’e çıkmıştır. Son yıkama suyu seviyesi olan 120cm’de ise DSY başlangıç değerlerine yaklaşmıştır (DSY 20.8). Bu katmanda özellikle 90cm yıkama suyunda DSY<15 değerinin altına düşmüştür. Ancak son yıkamada tekrar yükselme olmuştur.

Bunun nedeni, B yıkamasında olduğu gibi, Munsuz ve ark. (2001) ve Western Fertilizer Handbook (1995), belirttiği şekilde killi toprakların dispers olmaya başladıklarında mekanik özellikleri ve kılcal borularda tıkanmaların başlamasıyla drenaj

güçlüklerinin ve dolayısıyla toprağın geçirgenliğinin azalması, agregat şişmesi meydana gelmesi bununla birlikte yıkanmada güçlüklerin ortaya çıkmasına neden olması ve aynı zamanda parsellerin ana drenaj kanalının yakın olması kapilar yükselme meydana gelmesi ile açıklanabilir (Özdemir,1998; Buckman ve Brady, 1967; Chen ve Banin, 1975; Ayers ve Westcot, 1976; Frenkel ve ark., 1978; Hardy ve ark., 1983; Miller ve Donahue, 1995; Hanson ve ark., 1999-2006; Bauder ve Brock, 2001).

Çizelge 4.13. S uygulamasında yıkama ile DS miktarlarının değişimi Uygulamalar Toprak Derinliği (cm) KDK (me.100g-1₎ DS Miktarı (me.100g-1₎ Yıkama Suyu Miktarı (cm)

0 30 60 90 120 So 0-25 21.5 4.80 4.57 4.21 4.15 4.39 25-50 20.4 4.35 4.56 4.54 4.60 4.63 50-75 20.1 2.89 2.47 2.95 3.56 3.32 75-100 20.5 2.47 2.67 2.68 3.09 2.83 S1 (1 t.da-1₎ 0-25 21.9 5.04 4.90 4.51 4.25 3.91 25-50 20.9 4.30 4.01 2.08 2.69 4.35 50-75 20.7 3.04 2.92 1.93 2.41 4.26 75-100 20.2 2.72 2.78 2.19 2.29 3.91 S2 (2 t.da-1₎ 0-25 20.4 4.80 4.78 4.69 3.18 4.07 25-50 20.9 4.39 4.11 3.14 2.82 3.95 50-75 20.0 3.07 2.56 2.04 2.53 3.77 75-100 20.3 2.89 2.88 2.78 2.24 3.25

Bu durum diğer katmanların 120cm’lik yıkama suyu uygulamalarının diğer katmanlarında da görülen bir durum olmuştur. 50-75 cm ve 75-100cm’lik katmanlarda başlangıç değerlerine göre yıkanan sodyum alt katmanlarda birikmeler meydana getirmiştir. Özellikle 60cm ve 90cm yıkama suyu sevilerinde elde edilen sonuçlar, Yılmaz (2001)’ın ve Beyazgül (1995)’in sonuçlarına yaklaşık uygunluk göstermektedir. Topraktaki yüksek oranda dispersiyonun toprağın fiziksel yapısındaki bozunma yüksek orandaki sodyumdan kaynaklanması (Miller ve Donahue,1995), deneme alanında tarımsal faaliyet olmaması, arazinin hiç sürülmemiş ve killi olma durumu ıslah çalışmasında karşılaşılan başlıca sorun olmuştur.

Bu durum Bresson ve Boiffin,(1990)’de belirttiği gibi yıkanmayla elektrolit değerinin azalması killerin şişmesine ve gözenek büyüklüğünün azalmasına neden olmaktadır. Bu durumunda 120cm su uygulamasında değerlerin artmasına neden olduğu düşünülmektedir.

Çizelge 4.14. S uygulamasının farklı dozlarının DSY etkisi Uygulamalar Toprak Derinliği (cm) DSY (%)

Yıkama Suyu Miktarı (cm)

0 30 60 90 120 So 0-25 22.3 21.2 19.6 19.3 20.4 25-50 21.3 22.3 22.3 22.5 22.7 50-75 14.4 12.3 14.6 17.7 16.5 75-100 12.1 13.1 13.1 15.1 13.8 S1 (1t.da-1₎ 0-25 23.0 22.4 20.6 19.4 17.8 25-50 20.6 19.2 9.9 12.8 20.8 50-75 14.7 14.1 9.3 11.6 20.6 75-100 13.4 13.7 10.8 11.3 19.3 S2 (2t.da-1₎ 0-25 23.6 23.5 23.1 15.6 20.0 25-50 21.0 19.6 15.0 13.4 18.9 50-75 15.3 12.8 10.2 12.6 18.8 75-100 14.2 14.2 13.7 11.0 16.0

Çizelge 4.15. S uygulamasının farklı dozlarında yıkama sonucunda toprakta kalan DSY başlangıca

göre yüzdeleri

Uygulamalar

Toprak Derinliği

(cm)

Yıkama Suyu Miktarı (cm)

0 30 60 90 120

DS’un Başlangıça Göre Toprakta Kalan Yüzdesi (q/qox100)* So 0-25 100 _{95.07 87.89 86.55 91.48} 25-50 100 _{99.77 96.10 95.87 98.85} 50-75 100 96.21 97.41 102.59 102.76 75-100 100 98.29 99.29 106.42 104.71 S1 (1 t.da-1₎ 0-25 100 97.39 89.57 84.35 77.39 25-50 100 _{95.41 69.95 73.85 88.53} 50-75 100 _{95.54 68.27 75.13 101.54} 75-100 100 96.79 70.57 76.85 109.48 S2 (2 t.da-1₎ 0-25 100 99.58 97.88 66.10 84.75 25-50 100 96.64 85.43 65.02 87.22 50-75 100 _{93.32 80.63 69.45 96.33} 75-100 100 _{94.60 83.67 70.99 99.46}

* qo: Başlangıçtaki DSY miktarı q : Yıkama sonrası DSY miktarı

S2 uygulanan parsellerde DSY değişimi; 0-25cm katmanında başlangıçta 23.6

iken bu değer 30cm yıkama suyu uygulamasında 23.5 düşmüştür. 60cm yıkama suyu uygulamasında düşüş devam ederek 23.1’e ve sonraki 90cm yıkama suyu uygulamasında ise 15.6’ya düşmüştür. Buraya kadar DSY bitki yetiştirme sınırlarına gelmiştir. Ancak isteğimiz sınır olan <5 altına inmemiştir. 120cm yıkama suyu uygulamasında 20.0’a çıkmıştır. 25-50cm’lik katman başlangıç DSY değeri 21.0, 30 cm

yıkama suyu uygulamasında 19.6’ya, 60cm’lik yıkama suyu seviyesinde ise 15.0’e düşmüştür. Sonraki 90cm yıkama suyunda ise bir miktar artarak DSY 13.4’e inmiştir. Bu katmanda da DSY<15 altına inmiştir. Ancak 120 cm yıkama suyu seviyesinde ise artma olarak 18.9’a çıkmıştır. 50-75cm ve 75-100cm’lik katmanlarda da başlangıçta DSY 15.3 ve 14.2 iken, son yıkama suyunda 18.8 ve 16.0’a yükselmiştir. 30 ve 60cm yıkama suyu seviyelerinde üst katmanlarda meydana gelen yıkanmalar sonucunda bu katmanda birikme meydana gelmiştir.

Sonuç olarak; kontrol grubu uygulamasındaki yıkama suyu seviyeleri uygulamalarında elde edilen değerlerde bir değişim meydana gelmezken, S1 ve S2

dozundaki uygulamalarda ise özellikle 0-50 cm arasındaki derinlikte DSY azalmalar meydana gelmiştir. Bu dozlarda S uygulaması 30-90 cm’lik yıkama suyu seviyelerinde S aktif olarak DSY 15’in yani, tarımsal faaliyet sürdürme değerlerinin aşağısına inmiştir. Ancak 120 cm yıkama suyu seviyesi uygulaması, S1 dozu 0-25cm katman

haricinde diğer doz ve katmanlarda artışa neden olmuştur. Toprakta tarımsal faaliyet olmaması, bünyenin yüksek oranda killi, toprağın aşırı dispers halde ve drenanj güçlüğü ile kısa mesafede toprak değişkenliğin olması gibi nedenlerden dolayı arazi şartlarının ıslahta önemle göz önünde tutulması gerekmektedir.

Şekil 4.6.(a-d)’da farklı dozlarda S ve yıkama suyu seviyelerinde DSY değerleri verilmiştir.

b.

c.

d.

4.4. Parsel ve Kolon Yıkama Değerlerine Göre Tuz Taşıma Modeli