Bu bölümde, u ana kadar olu turulan ve geçmi ara tırmalardan elde edilen teorik dü ünceler e li inde, teoriyi geni letmek için, çalı mada elde edilen verilerin yorumlanmasını sa lamı olan yöntem ve bu yönteme ba lı olarak kullanılan tekniklerden bahsedilmektedir. Bu ba lamda üçüncü bölümde; ara tırmanın deseni, örneklemi, veri toplama araç ve teknikleri, veri toplama süreci, toplanan verilerin analizleri ve elde edilen bulgular sunulmaktadır. Bölümün sonunda ise ortaya çıkan sonuçlar ile turizm sektörüne ve di er ara tırmacılara öneriler yer almaktadır.
3.1. Ara tırmanın Yakla ımı ve Yöntemi
Ara tırmanın temel yakla ımı tümevarım yakla ımıdır. Tümevarım yakla ımı, parçaların incelenmesini ve bu incelemelere dayanılarak bütünün tanımlanmasını amaçlayan bir yakla ımdır ( slamo lu, 2002: 36). Yani tümevarım sınırlı sayıda örne e bakarak, genel hakkında kanaat sahibi olunmasını sa lar (Altunı ık ve di erleri, 2007: 21). Bu ara tırmada yöntem olarak, nitel ara tırma yöntemi kullanılmı tır. Nitel ara tırmalarda genellikle, do rulu u veya yanlı lı ı test edilmek üzere önceden belirlenmi bir kuram ya da denence (hipotez) yoktur. Nitel ara tırmalarda tümevarım ilkesi hakimdir. Ara tırmacı topladı ı tanımlayıcı ve ayrıntılı verilerden yola çıkarak inceledi i probleme ili kin ana temaları ortaya çıkarma, topladı ı verileri anlamlı bir yapıya kavu turma, yani bu verilerden yola çıkarak bir kuram olu turma çabası içindedir (Yıldırım ve im ek, 2011: 47).
Hancock (1998), nitel ara tırmanın, sosyal olayları veya olguları do al ortamları içerisinde tanımlamaya, fikir, deneyim ve duyguları ortaya çıkarmaya yönelik oldu unu ifade etmektedir. Nitel ara tırmada, ki ilerin belirli bir konu hakkında ne dü ündükleri, neden öyle dü ündükleri esas alınır. Nitel ara tırma ölçüm yapmaz, içebakı sa layarak ara tırma konusu ile ilgili bireylerce açıklanan bakı açılarının entegrasyonunu ve analizini gerçekle tirir (Akgül, 2004: 132-133). Bu ara tırmada çalı maya konu edilen durumlar, kendi gerçek ortamları içerisinde detaylı olarak tanımlanmaya, katılımcıların bilgi, görü ve deneyimleri ortaya çıkarılmaya çalı ıldı ından nitel ara tırma yöntemi izlenmi tir.
Nitel ara tırmada, en yaygın olarak kullanılan üç veri toplama yöntemi vardır. Bunlar, görü me (odak grup görü mesi dahil), gözlem ve yazılı dokümanların incelenmesidir. Nitel ara tırmada bu yöntemler ayrı ayrı kullanılabildi i gibi çe itleme yapılarak aynı ara tırmada birlikte de kullanılabilirler. Çe itleme (triangulation), farklı veri toplama ve analiz yöntemlerinin kullanılmasıyla ara tırma sonuçlarının inandırıcılı ının arttırılmasına yönelik çabaların bütünüdür (Yıldırım ve im ek, 2011: 94). Osmanlı saray mutfa ının gastronomi turizmi çerçevesinde incelenmesini konu alan bu çalı mada da çe itleme (triangulation) yoluna gidilmi tir.
3.1.1. Ara tırmanın Deseni
Bu ara tırmada “Osmanlı saray mutfa ına ait yiyecek ve içecekler gastronomi turizmini
geli tirmek için kullanılabilir mi? ana problemi ile Osmanlı saray mutfa ı, gastronomi
turizmi çerçevesinde irdelenmek istenmi tir. Ara tırmanın ana problemi, mevcut durumun ayrıntılı ve derinlemesine ara tırılmasını gerektirdi inden, ara tırmanın deseni durum çalı ması/analizi olarak belirlenmi tir. Ara tırmada çalı ılan durumlara ili kin etkenler, bütüncül bir yakla ımla ele alınarak etkileri üzerine odaklanılmı tır (Yıldırım ve im ek, 2011: 77). Çoklu durum deseninde gerçekle tirilen ara tırmada her bir durum kendi içinde bütüncül olarak ele alınmı ve daha sonra birbirleriyle kar ıla tırılmı tır. Yıldırım ve im ek (2011), birden fazla kendi ba ına bütüncül olarak algılanabilecek durumların söz konusu oldu u deseni, bütüncül çoklu durum deseni olarak tanımlamaktadır.
Yıldırım ve im ek (2011)’in önerdi i ve bu ara tırmada da takip edilen, durum çalı ması yaparken izlenebilecek belli ba lı a amalar unlardır:
• Ara tırma sorularının geli tirilmesi,
• Ara tırmanın alt problemlerinin geli tirilmesi, • Analiz biriminin saptanması,
• Çalı ılacak durumun belirlenmesi,
• Ara tırmaya katılacak bireylerin seçilmesi,
• Verinin toplanması ve toplanan verinin alt problemlerle ili kilendirilmesi, • Verinin analiz edilmesi ve yorumlanması,
3.1.2. Ara tırmanın Örnekleme Stratejisi ve Kullanılan Örneklem Yöntemi
Nitel ara tırma yakla ımında amaç, elde edilen bulguları evrene genellemek yerine, belli bir odakta ele alınan olguya ili kin ayrıntılı bir anlayı geli tirmektir (Uygun, 2009: 90). Tam anlamıyla nitel ara tırma gelene i içinde ortaya çıkan amaçlı örnekleme yöntemleri zengin bilgiye sahip oldu u dü ünülen durumların derinlemesine çalı ılmasına olanak vermektedir. Bu anlamda amaçlı örnekleme yöntemleri pek çok durumda, olgu ve olayların ke fedilmesinde ve açıklanmasında yararlı olmaktadır (Yıldırım ve im ek, 2011: 107).
Yıldırım ve im ek (2011), ba lıca amaçlı örnekleme yöntemlerini u ekilde sıralamaktadır: A ırı veya aykırı durum örneklemesi, maksimum çe itlilik örneklemesi, benze ik örnekleme, tipik durum örneklemesi, kritik durum örneklemesi, kartopu veya zincir örnekleme, ölçüt örnekleme, do rulayıcı veya yanlı layıcı örnekleme ve kolay ula ılabilir durum örneklemesidir (Yıldırım ve im ek, 2011: 107). Ara tırmacı kendi amacına göre bu stratejilerden birini ya da bir kaçını seçmeyi tercih edebilir. Bu ara tırmada, ara tırmanın amaçlarıyla ili kili olarak amaçlı örnekleme yöntemlerinden; “Ölçüt Örnekleme (Criterion Sampling)” yöntemi kullanılmı tır. Ölçüt örneklemede incelenen duruma yönelik seçilecek birimlerin belli bir kriteri ta ıması artı söz konusudur (Sa mak, 2012) ve örneklem, problemle ilgili olarak belirlenen niteliklere sahip ki iler, olaylar, nesneler ya da durumlardan olu turulmaktadır (Büyüköztürk, 2012: 11).
Sonuç olarak, Osmanlı saray mutfa ının gastronomi turizmi çerçevesinde incelenmesi konulu bu çalı manın örneklemi olu turulurken, ara tırmacı tarafından olu turulmu bazı ölçütler kullanılmı tır. Bu ölçütler unlardır:
1. Restoranların tamamı stanbul ilinde faaliyet göstermelidir.
2. Restoranlar Kültür ve Turizm Bakanlı ı tarafından verilen turizm i letme belgeli 1. ve 2. sınıf lokanta, 5 yıldızlı otel ya da özel tesis içerisinde restoran olmalıdır. 3. 4 yıldız ve daha altındaki otellerin içinde bulunan restoranlar çalı ma
4. Restoranların mönüleri mutlaka Osmanlı saray mutfa ına ait yiyecek ve içeceklerden olu malıdır.
5. Uzmanlar tarafından ba arısı kanıtlanmı , me hur bazı restoranlar; belediye belgeli olsalar dahi, çalı ma kapsamında de erlendirilmelidir.
Ara tırmaya hangi restoranların dahil edilece i belirlenirken izlenen süreç birkaç a amadan olu maktadır. Öncelikle, çalı manın örneklemi olu turulurken, ara tırmacı tarafından olu turulmu ölçütlere uyan i letmeleri tespit etmek amacıyla, 06.03.2013 tarihinde stanbul l Kültür ve Turizm Müdürlü ü’ne önce telefon, sonra ise e-posta yoluyla ula ılmı ; stanbul’da bulunan turizm i letme belgeli 1. ve 2. sınıf lokanta, 5 yıldızlı otel ve özel tesislerin ad ve adreslerinden olu an bilgiler istenmi tir. Söz konusu tesislere ait detaylı bilgiler Ek 1, Ek 2, Ek 3 ve Ek 4’de tablolar halinde yer almaktadır. Ara tırmanın konuyla ilgili “Ekler” kısmı incelendi inde, stanbul’da 129 adet turizm i letme belgeli 1. sınıf lokanta, 46 adet turizm i letme belgeli 2. sınıf lokanta, 50 adet turizm i letme belgeli 5 yıldızlı otel ve 92 adet turizm i letme belgeli özel tesis oldu u görülmektedir. Turizm i letme belgeli 5 yıldızlı otellerin içinde bulunan restoranların da, 1. sınıf lokanta statüsünde oldu u bilinmelidir.
Sonuç olarak ara tırmanın örneklemini belirlemeye yönelik olu turulan be adet ölçütün ilk dördünü kar ılayan i letme sayısı 317’dir. 4. ölçüte göre, 317 restoran arasından sadece mönüsü Osmanlı saray mutfa ı üzerine olan restoranların ara tırmaya dahil edilmesi gerekti inden; söz konusu 317 i letmenin her birinin resmi web sitesine girilerek, yiyecek-içecek mönülerine ula ılmaya çalı ılmı tır. Restoranların bir kısmı resmi web sitelerine yiyecek-içecek mönüsü eklemi se de, bir kısmı bundan kaçınmı tır. Resmi web sitelerinden yiyecek-içecek mönüsüne eri ilemeyen i letmelere ise telefon yoluyla ula ılmı ve gerekli olan dokümanlar elde edilmi tir. Her bir restoranın yiyecek-içecek mönüsü teker teker incelenmi ve sadece mönüsü Osmanlı saray mutfa ı üzerine olanlar ara tırma kapsamına alınmı tır. Tablo 3.1, yapılan inceleme sonucu ara tırmaya dahil edilen restoranlar hakkında bilgiler içermektedir. Tablo 3.1’te görüldü ü üzere yapılan inceleme sonucunda, mönüsü sadece Osmanlı saray mutfa ına ait yiyecek-içeceklerden olu an, turizm i letme belgeli dokuz adet restoran ara tırma kapsamına alınmı tır.