YÖNTEM

68

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BAĞCILAR İLÇESİNDE TEKSTİL SEKTÖRÜNDE KAYIT DIŞI ÇALIŞAN KADINLAR: ALAN ÇALIŞMASI

1. ALAN ÇALIŞMASI: BAĞCILAR

Bağcılar, İstanbul’un Avrupa Yakası’nda bulunan ve hızla gelişen bir ilçesidir.

İlçenin nüfusu Adrese Dayalı Nüfus Sayımına göre (2020) 737.206’dır ve bu sayıyla İstanbul’un büyük ilçelerinden biri hâlindedir (http://www.bagcilar.bel.tr).

Bağcılar, İstanbul’un önemli sanayi ve ticaret merkezlerinden biridir. İlçede tekstil ön plandadır ve tekstille ilgili önemli ticari birimler bulunmaktadır. Tekstil dışında gıda, taşımacılık, metal işleri, basın merkezleri bulunmakla birlikte ticari dokuyu küçük işletmeler oluşturmaktadır. Bağcılar’da tarımsal faaliyetler yapılmamaktadır (https://www.istanbul.net.tr).

69

hedef alan ve sosyal olguları bağlı bulundukları yerlerde araştırmayı ve de anlamlandırmayı esas alan bir yaklaşımdır. Çalışmanın deseni de nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması seçilmiştir. Durum çalışmasında olaylar, deneyimler, yönelimler, algılar ve kavramlar gibi çeşitli şekillerde karşılaşılan hususlarda derinlemesine odaklanan bir desendir. Ayrıca durum çalışmasını daha iyi anlamayı sağlayabilecek açıklamalar, yaşantı ve örnekler ortaya koyabilmektedir.

Kendisinin ya da katılımcıların yaşantısına dair farkındalık kazanmak ya da düşünce ve tepkilerinin öğrenilmesini amaçlayan durum çalışmasında araştırmacı, benzer yaşantıya sahip olan insanların vermiş oldukları ortak düşünce ve tepkilere ulaşmaya çalışmakta ve insanların düşünce ve tepkilerini de genel olarak derin görüşmelerle tanımlamaya çalışmaktadır. Bu araştırmada da farklı tekstillerde kayıt dışı çalışan kadınların görüşleri incelenmiştir (Demir, 2015: 34).

1.2.2. Çalışma Grubu

Araştırmada toplam 28 kişiye ulaşılmıştır. Kişilerin isimlerine yer verilmediğinden, araştırmaya katılan kadınlar K1, K2, K3 şeklinde kodlanmıştır.

Katılımcılarla yapılan görüşmelerden sonra konuya uygun kişilerin önerilmesi ve kişilerin çalışmaya katılımlarından dolayı kartopu örneklem yöntemi kullanılmıştır.

Kartopu örneklem genel olarak çalışma başladıktan sonra araştırmacının yapılan çalışma için katılımcılardan öneride bulundukları diğer kişilerin çalışmaya dahil edildiği ve çalışma devam ederken gerekli olduğu takdirde örneğin görüşmedeki kişiler tarafından ilgili konuya uygun kişilerin önerilmesiyle işe koşulan bir amaçlı örneklem türüdür (Demir, 2015: 35).

Kartopu örneklem tekniğinin kullanılmasındaki amaç, hem konunun bu tekniğe uygun oluşu hem de katılımcıların araştırmadan çekinmesidir. Araştırmaya katılan kişilerin tanıdığı kişilere ulaşarak ve kimliklerinin hiçbir şekilde belirtilmeyeceğinin güvencesi verilerek araştırmaya güvenmeleri sağlanmıştır (Aslan, 2016: 73).

70 Tablo 12: Kadınların Genel Özellikleri

Kadın Kod

Yaş Eğitim Medeni Durum

Hane Büyüklüğü

Çocuk Sayısı

Doğum Yerleri (Göç)

Kaç Yıldır Çalışıyor

K1 40 Lise Evli 4 2 Yozgat 4 yıl

K2 35 İlkokul Evli 8 4 Van 7 yıl

K3 49 İlkokul Evli 4 1 Elâzığ 5 yıl

K4 22 İlkokul Bekar 5 - Batman 3 yıl

K5 45 İlkokul Evli 4 2 Adıyaman 2 yıl

K6 55 İlkokul Dul 3 2 Elâzığ 20 yıl

K7 36 İlkokul Bekar 7 - Ankara 10 yıl

K8 36 Lise Bekar 3 - İstanbul 2 yıl

K9 23 Ortaokul Bekar 7 - Ankara 10 yıl

K10 33 Lise Dul 5 1 Iğdır 3 yıl

K11 52 Lise Evli 4 2 Kars 3 yıl

K12 46 Ortaokul Evli 4 2 Zonguldak 6 yıl

K13 50 Lise Evli 4 2 Iğdır 10 yıl

K14 20 Lise Bekar 3 - Iğdır 2 yıl

K15 42 Lise Dul 3 2 Iğdır 5 yıl

K16 55 Ortaokul Evli 5 3 Niğde 1 yıl

K17 53 Lise Evli 4 2 Malatya 10 yıl

K18 29 Lise Bekar 3 - İstanbul 3 yıl

K19 58 İlkokul Evli 2 - Malatya 5 yıl

K20 53 Ortaokul Evli 4 2 Malatya 3 yıl

K21 31 İlkokul Evli 4 2 Adıyaman 1 yıl

K22 55 İlkokul Evli 3 2 Samsun 10 yıl

K23 50 Lise Evli 3 1 Kahramanmaraş 10 yıl

K24 55 İlkokul Evli 3 1 Giresun 10 yıl

K25 40 Ortaokul Evli 4 2 Diyarbakır 4 yıl

K26 22 Lise Bekar 5 - İstanbul 3 yıl

K27 38 İlkokul Evli 4 2 Iğdır 2 yıl

K28 51 İlkokul Evli 5 3 Adıyaman 11 yıl

71

Tablo 12’de de görüldüğü üzere araştırmaya toplam 28 kayıt dışı çalışan kadın katılmıştır. Görüşülen kadınlar 18-64 yaş arasındadır. Tüm yaş grupları değerlendirildiğinde Bağcılar’daki kayıt dışı çalışan kadının en yoğun olduğu yaş grubunun 45-54 olduğu görülmektedir. En düşük yaş grubu ise 25-34 yaş aralığında olanlardır. 0-4 yıl aralığında çalışan kayıt dışı kadın işgücü sayısı daha fazladır. En az çalışma süresi 1 yıldır. En fazla çalışma süresi ise 20 yıldır. Sigortasız çalışmayı başından beri kabul etmiş kadın çalışanlardır.

1.2.3. Veri Toplama Aracı

Araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Uygulanan yöntemde kadınlara sorulacak olan sorular konunun içeriğine uygun olarak daha önceden belirlenmiştir. Görüşmecinin verdiği cevaplara bağlı olarak hazırlanan soruların yanına daha ayrıntılı bilgi alabilmek için ilave sorular da sorulmuştur.

Yarı yapılandırılmış görüşme yönteminin sosyolojide en fazla kullanılan araştırma yöntemlerinden biri olduğunu söylemek mümkündür. Bu yöntem özellikle örgüt çalışmalarında örgüt bilimciler tarafından örgütlerinin farklı yanlarını, örgütlerinin boyutlarını çalışırken bu görüşme yöntemini esas veri aracı olarak kullanmaktadırlar.

Yöntem, kişilerin tecrübelerine, görüşlerine, tutum ve şikâyetlerine ilişkin bilgi edinmek için fazlasıyla etkili bir yöntemdir. Görüşme yönteminin ana ilkesi karşılıklı gerçekleşmesi, önceden belirlenmiş olması, önemli bir amaç içermesi, etkileşim sağlanması ve soru sorma yoluyla yapılmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 129).

1.2.4. Veri Toplama Süreci

Görüşmeler 15 Ekim 2021 ve 5 Kasım 2021 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya öncelikle araştırmacının tekstilde kayıt dışı kadın çalışan tanıdıklarıyla başlanmıştır. Onlarla yapılan görüşmeler sırasında tekstilde kayıt dışı kadın çalışan tanıdıkları olup olmadığı sorulduğunda verilen olumlu yanıtlarla kartopu örneklemle çalışmaya dâhil olan kişilerle de görüşmeler sağlanmıştır.

Görüşmeler kadınların müsait olduğu vakitlerde evlerine gidilerek veya ortak bir yer belirlenerek yapılmıştır. Görüşmeye başlamadan önce kadınlara ne üzerine bir araştırma yapılacağı, araştırmanın ne için kullanılacağına yönelik açıklamalar yapılıp bilgi verilmiştir. Anlatılanlar doğrultusunda görüşmeyi hemen kabul edenler olduğu gibi

72

kabul etmek istemeyenler de olmuştur. Bu görüşmeyi yapmaya korktuklarını, patronlarının duyması hâlinde kovulacaklarını söylemişlerdir. Verilen güvenceyle birlikte görüşmeyi kabul edenler olduğu gibi vakit ayıramayacaklarını, uğraşmak istemediklerini, yapamayacaklarını söyleyenler de olmuştur.

Görüşmeyi kabul edenlere sorular sorulmuş verilen cevaplar görüşme kâğıdına not alınmıştır. Kadınlardan birkaçı soruları cevaplarken fazla gergin ve çekingen iken diğerleri gayet rahat ve dobra bir şekilde cevap vermişlerdir. Görüşme esnasında kabul edenlerden ses kaydı alınırken bazıları bu durumdan rahatsız olmuş ve istemediklerini dile getirmişlerdir.

Görüşme esnasında hiçbir baskı kurulmamış olup hür iradeleriyle soruları cevaplandırmışlardır. Sonuç olarak pek çok veri elde edilmiştir. Görüşmeler ortalama 25-30 dakika sürmüştür.

Toplanan veriler kâğıttan ve ses kaydından yola çıkılarak detaylandırılmıştır.

Detaylandırmalar, okuyucunun anlayacağı bir dilde, sade ve akıcı bir şekilde yazılmıştır. Bu nedenle bulgularda hiçbir şekilde yönlendirme yapılmamış sadece tarafsız bir şekilde öznel düşüncelere de yer verilmiştir. Böylece daha nitelikli sonuç elde edilmiştir.

1.2.5. Verilerin Çözümlenmesi

Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Betimsel analiz, derinlemesine analiz gerektirmeyen verilerin işlenmesinde kullanılmaktadır. Bu analizle görüşme yapılan kişileri tanıtıcı bulgular ele alınıp değerlendirilmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2016).

1.2.6. Verilerin Analizi

Verilerin analizinde ilk olarak kodlama yapılırken daha sonra temalar belirlenmiştir. Bunların sonucunda kodlar ve temalar düzenlenip bulgular yorumlanmıştır. Araştırmada sonuca ulaşabilmek için kategoriler arasında bağlantılar dikkate alınmıştır. Verilerin analizinde Excel ve Word programlarından yararlanılmıştır.

1.2.7. Geçerlilik

Araştırmada geçerlilik, aktarılabilirlik ve inandırıcılık olarak ele alınmaktadır.

Aktarılabilirlik de ayrıntılı betimlere yer verilmektedir. İnandırıcılık için ise katılımcı

73

onayına gerek vardır. Bunu da görüşme sonunda veriler, araştırmacı tarafından kısaca anlatılarak doğruluğuna dair geri dönüş alınmıştır. Katılımcılar görüşlerini doğrulamanın yanında gerektiği takdirde ek açıklamalarda da bulunmuşlardır.