Karma yönteme dayal• ara•t•rma nitel ve nicel yöntemlerle veri toplama, analiz etme ve bütünle•tirmeye olanak veren ara•t•rma oldu"u için (Cresswell ve Plano Clark, 2007’den aktaran Y•ld•r•m ve $im•ek, 2013) bu çal••mada, karma yöntem ara•t•rma tekni•i kullan•lm••t•r. Ayr•ca karma yöntem ara•t•rma modeli, nitel ve nicel yöntemleri, yakla••mlar• kullanarak veri toplamas•, bu verileri analiz etmesi, bulgular• bütünle•tirmesi ve ileriye yönelik yordamalarda bulunmaya imkân tan•mas• yönüyle kapsaml• ve çok boyutlu bir ara•t•rma alan•d•r (Tashakkori ve Creswell, 2007).
Bilimsel ara•t•rmalar•n geli•imi incelendi•inde pek çok disiplinde nicel ara•t•rma paradigmas• çok çe•itli nicel ara•t•rma modellerini birle•tirerek tek ara•t•rma yöntemi olarak kullan•ld••• görülür (Neuman, 2013). Ancak 20. yüzy•lda nicel ara•t•rma varsay•m ve ilkelerini reddeden ara•t•rmac•lar nitel ara•t•rma paradigmas•n• kullanmaya ba•lam••lard•r (K•ral ve K•ral, 2011). Denizin ve Lincoln’a (2000) göre 1900-1950 y•llar• aras• nitel ara•t•rman•n ilk tarihsel dönemleridir. 1960’l• y•llara gelindi•inde ise iki ara•t•rman•n kar•••m• olan karma ara•t•rma paradigmas• ortaya ç•km••t•r. Karma yöntem ara•t•rmalar•, nicel ve nitel ara•t•rma yöntemlerinin ayn• çal••mada birle•tirilmesi fikri olarak 1960’larda çerçevesini bulmu•% (Leech ve Onwuegbuzie, 2009) ve sonras•ndaki y•llarda önem ve ilerleme kazanm••t•r (Creswell, 2003’ten ve Tashakkori ve Teddlie, 1998’den aktaran Gökçek, 2013).
Karma Yöntem ara•t•rmalar•na yöneli•in günümüzde gittikçe artt••• söylenebilir. Sadece ülkemizde 2003-2012 y•llar• aras•nda ULAKB#M’de karma yöntem etiketli 133 makaleye ula••ld••• rapor edilmi•tir (Gökçek ve di•erleri, 2013, s. 442). Fakat karma yöntem ara•t•rmalar• konusunda ülkemizde tüm ara•t•rmac•lar•n üzerinde uzla•• sa•lad••• ortak kavramlar henüz netlik kazanmam••t•r (Y•ld•r•m ve $im•ek, 2013).
Karma yöntem ara•t•rmas•n•n gereklili•ine gerekçe olarak, sosyal bilimlere ve e•itim bilimlerine konu olan olay ve olgular•n karma••k ve çok boyutlu olmas• gösterilebilir. Gerçe•in do•as•na yönelik nesnelci yakla••m• benimseyen pozitivist paradigmaya yönelik ele•tiriler karma yöntem modelinin fesefesinin olu•umuna temel te•kil etmi•tir. Bununla birlikte nicel ve nitel yöntemlerin bir araya getirilmesinin yöntembilimsel gerekçesini Bryman (1988’den aktaran Punch, 2005) ortaya koymu•tur. En genelde bu birle•tirmenin nedenleri, iki yakla••m•n güçlü yanlar•ndan faydalanmak ve zay•f yönlerini telafi etmektir. Karma yöntem ara•t•rmas•nda nicel ve nitel verilerin birle•tirilmesi ve bulgular•n birbirini destekleyici sonuçlara götürebilmesi aç•s•ndan izlenecek 11 ad•mdan olu•an bir yakla••m önerilmi•tir (Punch, 2005):
1. Üçgenleme mant••• olarak adland•r•lan yakla••mda nitel ara•t•rma türünden elde edilen veriler nicel ara•t•rmadan elde edilen verilerle bulgular•n geçerlili•ini art•rmak için denetlenir.
2. Nitel ara•t•rma ba•lam ve konular için temel bilgileri elde etme zemini olu•turmas• ve bir hipotez kayna•• olarak i•lev görmesi nedeniyle nicel ara•t•rma için ölçek olu•turulmas•na yard•mc• olacakt•r.
3. Nicel ara•t•rma örneklemin seçilmesinde daha belirgin bir çerçeve ortaya koyabilmesi yönüyle nitel ara•t•rma için kolayl•k sa•lar.
4. E•itim bilimlerinin ara•t•rma sahas•na giren olgular, sadece nicel ölçümlerle gözlemlenebilecek ve yorumlanabilecek nitelikte de•ildir. E•itim bilimleri insan ve onun do•as•na ait kantitif gerçekleri de çok de•i•kenli yap•s•yla ele almak durumundad•r. Bu nedenle nicel ve nitel ara•t•rmalar genel bir görünüm sa•lamak için birle•tirilir.
5. Nicel ara•t•rma özellikle e•itim sürecinin ve sosyal ya•am•n yap•sal özelliklerini tespit etmede etkiliyken, nitel ara•t•rma ço•unlukla süreci anlama ve anlamland•rma aç•s•ndan daha güçlüdür. Farkl• özellikleriyle güçlü olan bu iki kutup karma yöntem
ara•t•rmas•nda birle•tirilerek bir ara•t•rman•n sonucuna yönelik daha sa•lam bir analiz elde edilebilir.
6. Nitel ara•t•rmada daha çok ara•t•rmac•n•n ilgilerinin belirleyici oldu•u, nicel ara•t•rmada ise daha çok uygulama kat•l•mc•lar•n•n bak•• aç•s•n•n belirleyici oldu•u dikkate al•n•rsa bu iki perspektif tek bir çal••mada birle•tirilerek çal••man•n hem ara•t•rmac•n•n hem kat•l•mc•lar•n katk•s•yla çözümü amaçlanan problemi betimlemesine çok yönlü katk• sa•lanm•• olur.
7. Nitel ara•t•rmalardan elde edilen verilerin evren-örneklem için genelleme yapmaya elveri•li olmad••• durumlarda ara•t•rmaya istatistik anlam•nda baz• nicel kan•tlar•n eklenmesi genelleme yapmaya yard•mc• olarak problemin çözümünde daha ku•at•c• bir biçimde sonuca ili•kin tespitler yap•labilmesini sa•lar.
8. Nicel ara•t•rma ara•t•rmac•n•n çe•itli de•i•kenler aras•nda ili•ki kurmas•na olanak verir. Fakat bu ili•kilerin nedenlerini aç•klamada zay•f kal•r. Bu nedenle nitel bir ara•t•rma nicel de•i•kenlerin aras•ndaki genel ili•kilerin alt•nda yatan etkenleri betimlemeye yard•mc• olur.
9. E•itim alan•nda ve sosyal alanlarda çe•itli problemlerin ve olgular•n büyük ölçekli yap•sal özelliklerini ortaya ç•karmada nicel ara•t•rmalar etkiliyken, ayn• alanlardaki küçük ölçekli davran••sal problemleri çözümlemede nitel ara•t•rmalar etkilidir. Bir problemin çözümünde her iki düzeydeki verileri birle•tirmek etkin bir çözüm önerisi geli•tirmek için gerekli olacakt•r.
10. Uzun süreçli ara•t•rmalar•n a•amalar•n• yap•land•r•rken hem nicel hem nitel ara•t•rmalara ihtiyaç duyulabilir.
11. Bir ara•t•rman•n deseni olu•turulurken nitel bir ara•t•rma içinde temel al•nan örneklem yar• deneysel bir tasar•m (nicel) içinde incelenmeye uygun olabilece•i için karma model ara•t•rmas• gereklidir.
Bununla birlikte karma model ara•t•rmalar•n zay•f yönleri de Johnson ve Onwuegbuize (2004) taraf•ndan •u •ekilde aç•klanm••t•r:
1. Nitel ve nicel ara•t•rman•n her ikisini tamamlamak tek bir ara•t•rmac• için zor olabilir. Özellikle iki veya daha fazla yakla••m ayn• anda kullan•lmak isteniyorsa bu bir ara•t•rma tak•m•n• gerektirebilir.
2. Ara•t•rmac• birden fazla yöntem ve yakla••m• nas•l uygun bir bicimde kullan•laca••n• ve nas•l uygun bir bicimde kar••t•r•laca••n• anlamak ve ö•renmek zorundad•r
3. Dilde sadelik yanl•s• olanlar (purists) yöntemsel olarak belirli bir zaman içerisinde ya nitel ya da nicel bir çal••ma yap•lmas•n• önermektedirler.
4. Daha pahal•d•r ve daha çok zaman harcamay• gerektirir.
5. Karma ara•t•rmalar•n arta kalan baz• detaylar• da tamam•yla yöntembilim ara•t•rmac•lar•n taraf•ndan çözülebilir (K•ral ve K•ral, 2011).
Bu ara•t•rmada sözel (dilbilimsel) malzeme olan metaforlar•n bili•sel boyutlar•n• betimlemek amaçland•••ndan hem deneysel hem nitel uygulamalara ihtiyaç duyulmu•tur. Öte yandan sanatsal de•er ta••yan en küçük söz yap•s• olan metaforlar•n yazar ve okur öznelli•i aç•s•ndan özelliklerinin hem bili•sel hem dilbilimsel olarak ayr• ayr• betimlenmesi birbirinden farkl• bir çok de•i•ken aras•ndaki ili•kileri anlamay• gerektirdi•inden karma model uygulamas• ara•t•rman•n temelini olu•turmu•tur. Ara•t•rmada karma model türlerinden aç•klay•c• s•ral• karma desen kullan•lm••t•r.
Bu ba•lamda edebi metni yorumlama ediminde ilk a•ama olarak edebi metinleri olu•turan en küçük unsu olan metaforlar•n alg• boyutunu betimlemek için Ba"lam D••• $iirsel #mgelem Normlar• ölçe•i ile al•nan nicel veriler, iki ayr• guruba uygulanan bellek testinden elde edilen nitel verilerle ve edebi metnin anlama ve yorumlama boyutunu betimlemeye yönelik öznel yakla••m• destekleyici deneysel uygulamadan elde edilen nitel verilerle kar••la•t•r•lm••t•r.
Ara!t•rman•n Modeli
Bu çal••ma, nitel ve nicel ara•t•rma metodolojisini içeren karma modele göre gerçekle•tirilmi•tir. Ara•t•rmada kullan•lan veriler, yedi farkl• ve bir birinden ba••ms•z çal••ma grubundan toplanm••t•r. Bu yedi farkl• grup •u •ekilde özetlenebilir:
1. Çal••ma Gurubunu; uygulamaya yönelik, •iirsel imge envanteri olu•turmak amac•yla içerik analizi yap•lan 1930-2000 aras• dönemden random seçilen 26 •airin ula••labilen tüm •iirlerinden olu•an bas•l• kaynaklar olu•turmaktad•r.
2. Çal••ma Gurubu; 2. Çal••ma gurubundan elde edilen metafor envanterini Ba•lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n ölçülmesi uygulamas•na yönelik nitel tarama yöntemiyle içerik analizine tabi tutan 10 ki!iden olu!an uzman gurubu olu!turmaktad•r.
3. Çal•!ma Grubu; Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n Ölçülmesi uygulamas• kapsam•nda, !iirsel metinlerden seçilen metaforlar• Ö"rencilerin (okur) öznel yakla!•mlar•n• alg• boyutunda betimlemek amac•yla, Somutluk, Anlaml•l•k, •mgelem faktörlerine göre 500 ö"renci ile yap•lan nitel taramadan olu!maktad•r.
4. Çal•!ma Gurubu; Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n Ölçümü Uygulamas•yla ba"lant•l• olarak söz konusu uygulamadan hemen sonra, !iirsel imgelerin estetik olarak bellekte kodlanmas•na etki eden faktörleri betimlemek amac•yla uygulamaya kat•lan ö"rencilerden 15’i k•z, 10’u erkek toplam 25 ö"renciye uygulanan bellek/Hat•rlama testinden olu!maktad•r.
5. Çal•!ma gurubu; Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n Ölçümü Uygulamas•yla ba"lant•l• olarak 2 gün sonra söz konusu uygulamaya kat•lan ö"rencilerden 26’s• k•z, 24’ü erkek toplam 50 ö"renciye uygulanan bellek/Hat•rlama testinden olu!maktad•r.
6. Çal•!ma Grubu; uygulamaya kat•lan ö"rencilerden seçkisiz atanan 100 ki!i ile !iirsel imgelerin ça"r•!•m setini olu!turmak amac•yla yap•lan nitel uygulamadan olu!maktad•r.
7. Çal•!ma Grubu; edebî metni anlama ve yorumlamada Öznel Yakla!•m•n desteklenmesine yönelik uygulama kapsam•nda, edebî metni anlama ve yorumlama düzeyinde ö"rencilerin (okur) öznel yakla!•mlar•n• analiz etmek amac•yla ön test ve son test uygulanan 12 ki!ilik deney, 11 ki!ilik kontrol gurubundan olu!an ve toplam 23 ki!i ile gerçekle!tirilen deneysel uygulamadan olu!maktad•r.
Sözü edilen çal•!ma guruplar• ile yap•lan uygulamalarda kullan•lan analiz yöntemleri de a!a"•da özetlenmi!tir:
1. Guruptaki bas•l• kaynaklar• incelemede nitel analiz metodlar•ndan içerik analizi kullan•lm•!t•r.
2. Gruptaki bas•l• kaynaklar• incelemeye ve metafor envanteri elde edebilmeye yönelik içerik analizi yöntemi kullan•lm•!t•r.
3. Gurupta Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n ölçülmesine yönelik uygulaman•n içeri"ini olu!turmak amac•yla 10 ki!ilik uzman gurubu ile metafor envanterine üzerinde nitel analiz metotlar•ndan içerik analizi ve genel tarama metodu uygulanm•!t•r.
4. Gurupta Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n ölçülmesi uygulamas• 500 ö"rencinin kat•l•m•yla gerçekle!tirilmi! ve bu uygulamada genel tarama yöntemi kullan•lm•!t•r.
5. Gurupta Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n ölçülmesi uygulamas•na kat•lan 25 ö"renciye uygulamadan hemen sonra uygulanan bellek testinde de genel tarama yöntemi kullan•lm•!t•r.
6. Gurupta yine, Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n ölçülmesi uygulamas•na kat•lan bu kez 50 ö"renciye, uygulamadan 2 gün sonra tatbik edilen bellek testinde genel tarama yöntemi kullan•lm•!t•r.
7. Grupta yap•lan öznel yakla!•m•n desteklenmesine yönelik deneysel çal•!mada, Ön test, son test, kontrol gruplu deneysel desen modeli kullan•lm•!t•r.
A!a"•daki tablo 1’de bu çal•!mada kullan•lan karma model özetlenmi!tir: Tablo 1 Ara t!rmada"Yap!lan"Uygulamalar!n"ve"Kullan!lan"Modellerin"Özet"Tablosu Uygulama Modelinin Ad• Çal•!ma Gurubu ve Say•s•
Amac• Aç•klama •lgili
Ekler 1.•çerik Çözümleme 26 bas•l• materyal 1. Ba"lam d•!• !iirsel imgelem normlar• uygulamas• için belirtilen metinlerden !iirsel metaforlar• ç•karmak
26 $iir Kitab•ndan içerik çözümlemesiyle 5046 !iirsel imgeden olu!an metafor envanteri ç•kar•lm•!t•r.
3. Genel Tarama 500 ö"renci, 10 uzman, 20 Uygulay•c•
Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n• ö"rencilerin öznel alg•lar• ba"lam•nda Somutluk, Anlaml•l•k, •mgelem faktörlerine göre ölçmek
26 !airin !iirlerinden derlenen 5048 !iirsel imge 10 Uzman taraf•ndan seçilmi!tir. Seçilen 101 imge 500 ö"renciye imgelem normlar• testiyle uygulanm•!t•r.
EK-A EK-B EK-C EK-D
4. Genel Tarama 100 ö"renci Alg• boyutundaki okur öznelli"ini !iirsel imgelerin ça"r•!•m seti ile dilsel olarak betimlemek
Ça"r•!•m Seti Testi EK-E
5. Genel Tarama 75 ö"renci $iirsel imgelerin belle"e kodlanmas•nda etkili olan ve alg•n•n estetik yap•s•n• olu!turan bili!sel ve dilsel öznellik faktörlerini analiz etmek
•lki 50 ö"renciyi, ikincisi 25 ö"renciyi kapsayan Bellek Testi uygulanm•!t•r. Ek-F 6. Deneysel Uygulama ($iirsel metni anlama ve yorumlamada öznel yakla!•m•n desteklenmesine yönelik uygulama ) 12 ki!ilik Deney gurubu, 11 ki!ilik Kontrol gurubundan olu!an toplam 23 ö"renci (12 k•z, 11 erkek ö"renci)
Önce alg• boyutunda betimlenen bili!sel öznellik faktörlerini, anlama ve yorumlama düzeyinde dilsel ve bili!sel taraflar•yla betimlemek
Deney ve kontrol guruplar•na ön test uyguland•ktan sonra deney gurubuna yönelik öznel yakla!•m• destekleyici 2 haftal•k bir etkinlik yap•lm•! ve son testle ö"rencilerin öznel yakla!•mlar•nda nas•l bir de"i!imin gözlendi"i izlenmi!tir. Ek-G Ek-& 7. Kelime S•kl•k Analizi 5046 metaforu olu!turan 14.642 kelime
Yazar öznelli"i ba"lam•nda $iirsel imge yarat•m•nda estetik malzeme olarak hangi sözcü"ün hangi s•kl•kta kullan•ld•"•n• betimlemek. Kelime s•kl•"• analizinde !iirlerde en az 2, en fazla 6 kelime aras•ndaki metaforlar•n s•kl•"• ölçülmü!tür. Tablo- 29
Tablo 1’de görülmekte olan bu çal•!mada kullan•lan uygulama modelleri ve çal•!ma guruplar• ile ilgili detayl• aç•klamalar, a!a"•da ayr• ba!l•klar halinde yer almaktad•r.
Bu ara!t•rma, iki temel uygulamadan olu!maktad•r. Birinci uygulama, karma ara!t•rma yönteminde kullan•lan Çe!itleme (Üçleme) Desenine göre tasarlanm•!t•r. Birinci uygulaman•n kapsam•nda ve bu uygulamay• desteklemeye yönelik iki bellek testi ve bir ça"r•!•m testinden olu!an üç uygulama yer almaktad•r. Ara!t•rmada kullan•lan ikinci uygulama, Deneysel ara!t•rma uygulamas• modeline göre desenlenmi!tir.
Yukar•da anlat•lan gerekçelere dayanarak bu tezin konusu olan okur (ö"renci) öznelli"inin alg•sal temelleri, edebî metinler ve edebî metinlerin sentetik-semantik figüratif yap•s•n• olu!turan metaforlar•n anlama ve yorumlama boyutunda ara!t•r•lmas• ve bu ba"lamda öznelli"in tek boyutlu bir olgu olmamas•, bili!sel, pedagojik, felsefi, estetik, dilbilimsel boyutlar• içermesi nedeniyle bu uygulama karma ara!t•rma modeline göre kurgulanm•!t•r.
Bir edebî metne yönelen okurun (ö"renci) öznelli"i, en ba!ta temelde alg•, anlama ve yorumlama olmak üzere üç temel süreci içerir. Bu üç temel süreçten alg•y• bili!sel olarak metaforlar düzeyinde ölçmek için yar• deneysel, SOMUTLUK, ANLAMLILIK ve •MGELEM !eklindeki üçlü de"i!kene ba"l• bir likert ölçe"i (Ek-C) olu!turulmu!tur. Bu ölçe"i olu!tururken örnek al•nan A. Paivio, J. C. Yuille ve S. A. Madigan’•n (1968) kurgulad•"• deneysel modele ek olarak edebî metinleri olu!turan metaforlara ili!kin temel zihinsel süreçleri betimlemek ve bu dört de"i!kenin aralar•ndaki korelasyonu ve bu süreçlerde öznelli"in anlama ve yorumlamadaki rolünü daha bütüncül görebilmek amac•yla, Yale Üniversitesi’nden Anderson (1974); A. Tekcan ve •. Göz’ün (2005) çal•!mas• örnek al•narak Ça"r•!•m Seti eklenmi!tir. Bu metotla !iirsel metinlerin temel yap• unsurlar• olan metaforlar•n, ba"lamlar• d•!•nda kelime ve kelime gurubu düzeyinde imgelem de"erleri ölçülmü!tür. Ba"lam d•!• boyutun tercih edilmesindeki gerekçe, farkl• metinlerden seçilen
metaforlar•n çok çe!itli dil ve anlam özellikleriyle estetik özelliklerini ba"lam d•!•na ta!•yarak bir arada görüp de"erlendirme imkan• sa"lamas•d•r.
Bili!sel ara!t•rmalarda, kelimelerin ilk kontrol edilen özelli"i ‘s•kl•k’ de"erleri olmu!tur (Thorndike ve Lorge, 1944; Kucera ve Francis, 1967’den aktaran Tekcan ve Göz, 2005).
Haz•rlanan ölçekte kat•l•mc•lara, Somutluk, Anlaml•l•k ve •mgelem de"erleri, s•ras•yla ‘Benim için somuttur’, ‘Benim için anlaml•d•r’, ‘Zihnimde bir görüntü olu!turuyor’ ifadeleriyle sorulmu!tur. Kat•l•mc•lar, bu üç ölçekte 7’li Likert ölçe"ine göre de"erlendirmede bulunurken, Ça"r•!•m Seti sütununda metaforlar•, duygu ve dü!ünce olarak zihinlerinde ça"r•!t•rd•"• ilk ‘!eyi’ bir kelimeyle yazarak de"erlendirmeleri istenmi!tir. Ça"r•!•m seti, ara!t•rmaya kat•lan ö"rencilerin içinden, her s•n•f düzeyinden seçkisiz olarak atanan 100 ki!ilik bir guruba, tek seferde uygulanm•!t•r. Ara!t•rmaya kat•lan ö"rencilerin cinsiyet ve ö"renim seviyesi baz•nda de"erlendirmeleri de uygulamaya dâhil edilmi!tir. Uygulama haz•rlanan bir yönergeyle kat•l•mc•lar için anla!•l•r hale getirilmi!tir. Haz•rlanan yönerge Ek-D’de gösterilmi!tir. Triangulaton (Birle!ik Desen, E! zamanl• Desen veya Çe!itleme) Deseni’ne göre tasarlanan bu yar• deneysel uygulama Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar•n•n Ölçümü !eklinde isimlendirilmi!tir, Ek-C’de gösterilmi!tir.
Ba"lam D•!• $iirsel •mgelem Normlar• uygulamas• yap•ld•ktan sonra, iki ayr• guruba birer hat•rlama testi uygulanm•!t•r. 10’u erkek, 15’i k•z ö"renciden olu!an ilk guruba, uygulamadan hemen sonra; 26’s• k•z, 24’ü erkek toplam 50 ö"renciden olu!an ikinci guruba ise iki gün aradan sonra bir hat•rlama testi uygulanm•!t•r. Bu testte ö"rencilere iki gün önce yap•lan uygulamada de"erlendirdikleri metaforlardan hat•rlayabildikleri 5 metaforu yazmalar• istenmi!tir. Bu testten al•nan verilerle k•z ve erkek ö"rencilerin hat•rlama performans• hat•rlanan metafor adedi, tam hat•rlanan metafor say•s• ve s•kl•"•, eksik hat•rlanan metaforlarda ise atlama, dönü!türme ve mant•ksalla!t•rarak yeniden kurma
ba!l•klar• alt•ndaki bili!sel öznellik de"i!kenleri incelenmi!tir. Yukar•da sözü edilen terimler, Bartlett’in (1932’den aktaran Ayçiçe"i, 2007, s. 399) ünlü Hayaletlerin Sava!• adl• deneyinden sonra yapt•"• hat•rlama testinin sonuçlar•na göre belle"in in!a edici özelli"inin analitik bile!enleri olarak ortaya koydu"u kavramlard•r. Ayr•ca toplamda 50 ö"rencinin kaç de"i!ik metaforu hat•rlad•klar• ve ö"renci baz•nda en çok hat•rlanan (s•kl•k) metaforlar•n hangileri oldu"u tespit edilmi!tir. Bunula göre, ö"rencilerin hangi metaforlar• ne kadar hat•rlayabildikleri analiz edilmi!tir. Bu analizde Bartlett’in in!a edici belle"in özellikleri olarak tan•mlad•"•;
1. Mant•ksalla!t•rma 2. Hakim konu
3. Bilginin dönü!türülmesi (kelime ve ek düzeyinde) 4. S•ran•n de"i!tirilmesi
5. Atlamalar
6. Bireysel tutum de"i!kenleri dikkate al•nm•!t•r. Deneklerin hat•rlama performans• sergileyecekleri sözce kümelerinde hat•rlaman•n tam veya eksik olmas•, metaforun korunup korunmad•"•, de"i!tirildiyse metaforun sentaks•n•n ne !ekilde de"i!tirildi"i ara!t•r•lm•!t•r. Bireysel tutum faktöründe, !iirsel imgelerdeki öznel alg•n•n engrafik kodlamas•n•n, yani imgenin sözcelem yap•s•n• duygusal yeknesakl•"•n d•!•na ç•kararak, bellekteki kodlamay• kal•c• hale getirmek suretiyle estetik duygu uyand•rmay• sa"layan gradasyon (yo"unluk), kontrast (z•tl•k), sürpriz (Güngör, 1999) kognitif etkenlerinden hangisine dayal• oldu"u ara!t•r•lm•!t•r.
Ara!t•rman•n ikinci uygulamas•, deneysel uygulama modeline göre desenlenmi!tir. Nitel deney uygulamas• bir olguya (probleme), yap•s•n• ara!t•rmak amac•yla bilimsel olarak kabul görmü! kurallara göre müdahale eden ayd•nlat•c• bir deney biçimidir (Mayring, 2011, 62). Kleining Gestalt psikolojisinin ve çocuklar•n bili!sel geli!imlerini ara!t•ran Piaget’nin
çal•!malar•n•n birer nitel deney oldu"unu ifade etmektedir (Mayring, 2011). Nitel deney bir olgunun yap•s•n• gösterecek biçimde olgunun inceleme alan•na müdahale ederek de"i!imler yaratmaya çal•!makt•r. Ara!t•rmac• mümkün oldu"unca do"al ortam• içinde denetimli ve olguya uygun müdahalelerde bulunarak ortaya ç•kan de"i!imleri gözlemler.
Nitel deneyin evreleri dört basamaktan olu!ur (Mayring, 2011): a. Olgunun betimlenmesi
b. Deneysel Müdahale
c. Olgunun yeniden betimlenmesi
d. Olgunun yap•s• ile ilgili sonuçlar ç•karma
Bu uygulama, Edebî Metin Düzeyindeki Anlama ve Yorumlamada Öznel Yakla!•m•n Desteklenmesine yönelik deneysel uygulama olarak adland•r•lm•!t•r. •lk uygulamada alg• düzeyinde ölçülen öznellik, bu uygulamada metin düzeyinde, deney gurubu lehine desteklenerek ölçülmü!tür. Okur (ö"renci) öznelli"inin bir !iirsel metindeki metaforlar• anlama ve yorumlamada, metnin estetik boyutu, metni üreten kayna"•n özellikleri, metnin ait oldu"u sanatsal ak•m ve dönemin !artlar• ba"lam•nda uygulamal• olarak desteklenmesiyle ortaya ç•kacak de"i!iklikleri betimlemek amaçlanm•!t•r. Bu uygulama için 15’er ki!iden olu!an deney ve kontrol guruplar• seçkisiz (random) olarak düzenlenmi!tir. Deney ve kontrol guruplar•na ön testte bir !iirsel metin okutularak anlama ve yorumlama düzeyindeki öznelli"in ö"rencilerin yaz•l• anlat•mlar• arac•l•"•yla betimlemesi yap•lm•!t•r. Bu betimlemede ön test ve son testte ö"rencilerin edebî metindeki metaforlar• ba"lam içinde anlamland•r•rken yapt•"• yorumlar öznellikler aras• (inter-subjectivity) belli bir tematik merkeze konumlan•p konumlanmad•"•na göre analiz edilmi!tir.
Deney gurubundaki ö"rencilerin öznel yakla!•mlar•n• destekleyici deneysel uygulamada, deney gurubundaki ö"rencilere yönelik yap•lan ilk derste, edebî metinlerin öncelikle estetik de"er nesnesi oldu"unu aç•klayan bilgiler verilmi!tir. Daha sonra estetik
be"eni ve estetik be"eninin öznellikle ili!kisi aç•klanm•!t•r. •kinci derste !iirsel metinlerin estetik boyutunu olu!turan metaforlar ve bir !iirsel metnin içindeki metaforlar•n ba"lam içindeki konumlan•!lar• (izotopi) (Filizok, 2001) Yahya Kemal’in Sessiz Gemi, Necip Faz•l’•n Kald•r•mlar, Nazir Akal•n’•n $airin Ölümü !iirleri üzerinde uygulamal• olarak gösterilmi!tir. Bu !iirler, Greimas’•n çekirdek semler kuram• (K•ran ve K•ran, 2013; Filizok, 2015) çerçevesinde i!lenmi!tir. Bu üç !iir tematik olarak izleklerinde, semantik olarak metaforlar•nda benzer çekirdek anlambirimcikleri (yolculuk, ölüm gibi) içermektedir. Ayr•ca bu üç !iirin ortaya ç•kmas•nda, her !iirin yazar•n•n kendi özel ya!am•na dair etkili sebeplerin olmas• ve bu !ekilde yazar öznelli"inin de söz konusu metinlerde daha belirgin izlenebilmesi nedeniyle seçilmi!tir. Bu ba"lamda seçilen metinlerin yazar ve okur öznelli"ini belirlemede birbirine yak•n oldu"u ifade edilebilir. Son olarak üçüncü derste ad• geçen metinlerin ortaya