4.1.1. Araştırmanın Amacı
Araştırmanın amacı, çalışanların dönüşümcü liderlik algılarının iş tatminine etkisini inceleyerek çalışanların mensubu oldukları kuşak bakımından farklılıkları ortaya koymaktır.
Araştırmanın temel sorunsalı:
a) Çalışanların dönüşümcü liderlik boyutlarının iş tatmini üzerindeki etkileri nasıldır?
b) Çalışanların dönüşümcü liderlik boyutlarının iş tatmini üzerindeki etkisi kuşaklarda nasıl farklılaşmaktadır?
Araştırma sonucunda elde edilecek bulguların, dönüşümcü liderlik ile iş tatmini arasındaki ilişkiyi inceleyen diğer çalışmalar açısından yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
4.1.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın anket yöntemiyle Ankara ilinde elektrik ve inşaat sektöründe faaliyet gösteren 3 farklı işletme çalışanları ile Büyükşehir Belediye çalışanlarına
uygulanmıştır. Araştırmanın örneklemini oluşturan kişiler rastlantısal seçilerek anket çalışmasına gönüllü olarak katılımları sağlanmıştır. Araştırmaya katılan 300 kişiden 43’ ünün anketleri eksik ve hatalı bulunduğu için araştırmaya dâhil edilmemiştir. Çalışma hayatında aktif olarak en son 2010 yılında yer aldığı kanısına varılan 69 yaş ve üzeri (Sessiz Kuşak) araştırmaya dâhil edilmiştir. Ancak ulaşılan sonuçlarda bu yaş grubu çalışanına rastlanmamıştır.
Demografik Özellikler: Araştırmaya katılan kişilerin demografik özellikleri Tablo 9 ve Şekil 9’da detaylı biçimde gösterilmiştir. Katılımcıların %52,9’u kadın iken %47,1’i erkeklerden oluşmaktadır. Kuşak ayrımı açısından incelendiğinde anket çalışmasına katılan kişilerin yarıdan fazlasının (132 kişi) Y kuşağına mensup oldukları, 63 kişinin X kuşağına, 62 kişinin ise Baby Boomers olarak adlandırılan kuşağa mensup oldukları gözlenmiştir. Anket çalışması içeriğinde Sessiz Kuşak olarak adlandırılan (69 yaş ve üzeri) kuşağa mensup çalışana rastlanmamıştır.
Tablo 9: Demografik Özellikler (N= 257)
Kişilik Özelliği Kişi Sayısı %
Cinsiyet Kadın 136 52,9 Erkek 121 47,1 Kuşak Ayrışımı Y kuşağı 132 51,4 X kuşağı 63 24,5 Baby Boomers 62 24,1
Medeni Durum Evli 188 73,2
Bekar 69 26,8 Eğitim Düzeyi Lise 115 44,7 Ön Lisans 33 12,8 Lisans 89 34,6 Lisansüstü 20 7,8 Sektör Özel 210 81,7 Kamu 47 18,3 Çalışma Süresi 1 yıldan az 24 9,3 1-5 yıl 135 52,5 6-10 yıl 55 21,4 11-15 yıl 18 7,0 16 yıl ve üzeri 25 9,7 Pozisyon Büro personeli 168 65,4 Teknik personel 43 16,7 Memur 46 17,9
Medeni durum açısından gruplandırıldığında katılımcıların %73,2’sinin evli, %26,8’inin ise bekâr oldukları belirlenmiştir. Eğitim düzeylerine göre yapılan sınıflandırmada en fazla lise mezunu çalışanın (115 kişi) anket çalışmasına katıldığı belirlenmiştir. Lisans ve lisansüstü eğitim düzeyine sahip çalışan sayısı ise toplamda 109 kişidir. Katılımcıların %81’i özel sektörden %18,3’ü ise kamudan araştırmaya katılmıştır. Çalışma süresi açısından incelendiğinde katılımcıların yarıdan fazlasının (%52,5) görev yaptıkları kurumda 1-5yıl arasında çalışma süresine sahip oldukları gözlenmiştir. Çalışanların çok büyük kısmı ise bulundukları kurumda büro personeli olarak görev yapmaktadırlar (168 kişi).
4.1.3. Araştırmanın Modeli
Araştırmada niceliksel veri toplama araçlarından biri olan anket yöntemine başvurulmuştur. Araştırma özel ve kamu sektör çalışanlarının dönüşümcü liderlik algısının iş tatmini üzerindeki etkisini tespit ederek kuşaklararası farklılık analizi yapılmıştır. Araştırmadaki değişkenlerin belirlenebilmesi için dönüşümcü liderlik ve iş tatmini ve kuşak kavramları arasındaki ilişkiye yönelik bir literatür taraması yapılarak elde edilen bulgulara göre araştırmanın modeli oluşturulmuştur.
Araştırmada bağımsız değişken olan dönüşümcü liderlik özelliğini ölçmek için, Podsakoff ve arkadaşları (1990) tarafından geliştirilen ve İşcan (2002) tarafından Türkçeye çevrilen, geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmış olan “Dönüşümcü Liderlik Ölçeği” kullanılmıştır. Dönüşümcü liderliğin boyutlarını, “idealleştirilmiş etki”, “ilham verici motivasyon”, “zihinsel teşvik” ve “bireysel düzeyde ilgi” oluşturmaktadır (Akdeniz, 2010: 116).
Araştırmada bağımlı değişken olarak belirlenen iş tatminini ölçmek amacıyla ise Weiss, Davis, England ve Lofquist (1967) tarafından geliştirilen ve Baycan (1985) tarafından Türkçeye çevrilen geçerlik ve güvenilirlik çalışması yapılmış olan, “Minnesota İş Tatmini Ölçeği” kullanılmıştır (Akdeniz, 2010:119).
Şekil 10: Dönüşümcü Liderliğin İş Tatminine Etkisi DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK
İdealleştirilmiş Etki İlham Verici Motivasyon Zihinsel Teşvik
Bireysel Düzeyde İlgi
Y Kuşağı X Kuşağı Baby Boomers Kuşağı
4.1.4. Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan anket üç bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde çalışanların yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çalıştığı sektör, mevcut işyerlerinde ne kadar süredir ve hangi pozisyonda çalıştıklarını öğrenmek amacıyla 7 adet demografik soru sorulmuştur.
İkinci bölümde, çalışanların dönüşümcü liderlik algılamalarını ölçmek amacıyla Podsakoff (1990) tarafından geliştirilen ve Bozkır (2014)’ün tez çalışmasında kullanılan “Dönüşümcü Liderlik Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek 23 ifadeden oluşmaktadır ve ifadelerin ölçülmesinde “1, Kesinlikle katılmıyorum” ve “5, Kesinlikle katılıyorum” şeklinde 5’li likert tipi ölçekten yararlanılmıştır.
Dönüşümcü liderlik ölçeği dört boyut ve 23 ifadeden oluşmaktadır. Bu boyutlar; idealleştirilmiş etki, ilham verici motivasyon, zihinsel teşvik ve bireysel düzeyde ilgi şeklindedir. Araştırmada kullanılan ölçeğe ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır.
İdealleştirilmiş etki boyutunu ölçen ifadeler; 1, 2, 4, 7, 8, 10, 13, 14, 16, 19 ve 22 no’lu ifadelerdir. İlham verici motivasyon boyutunu ölçen ifadeler; 3, 9, 15, 20 ve 23 no’lu ifadelerdir. Zihinsel teşvik boyutunu ölçen ifadeler; 6, 12, 18 ve 21 no’ lu ifadelerdir. Bireysel düzeyde ilgi boyutunu ölçen ifadeler; 5, 11 ve 17 no’lu ifadelerdir.
Araştırmanın üçüncü bölümünde ise, çalışanların iş tatmin düzeylerini ölçmek amacıyla Weiss, Davis, England ve Lofquist (1967) tarafından geliştirilen “Minnesota İş Tatmin Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek 20 ifadeden oluşmaktadır ve ifadelerin ölçülmesinde “1, Hiç memnun değilim”, “5, Çok memnunum” şeklinde 5’li likert tipi ölçekten yararlanılmıştır.
4.1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma, Ankara ili sınırlarında özel ve kamu sektöründe faaliyet göstermekte olan çalışanlar ile sınırlıdır. Ancak kamu ve özel sektör çalışanların
dağılım oranı eşit olmayıp büyük çoğunluğu özel sektör çalışanları oluşturmaktadır. Dolayısıyla elde edilen sonuçlar için tüm kamu ve özel sektör çalışanlarına genelleme yapılmaması araştırma için bir kısıt oluşturmaktadır. Kuşak çalışanlarının dönüşümcü liderlik algısı ve iş tatmini algılarını belirlemek için niceliksel veri toplama aracı olarak anket yöntemi uygulanmış ve araştırma sonucunda 257 kişiye ulaşılmıştır. Ölçeklerdeki ifadelerin araştırmaya katılanlar tarafından doğru anlaşıldığı, verilen cevapların gerçeği yansıttığı ve herhangi bir baskı altında kalmadan verildiği varsayılmaktadır.
4.1.6. Verilerin Analizi ve Yorumlanması
Anket formu aracılığıyla elde edilen veriler “SPSS for Windows 22.0” ve Lisrel programlarında analiz edilmiştir. Ölçme araçlarının güvenilirliği için güvenirlik analizi Cronbash Alfa katsayısından yararlanılmıştır. Ölçme araçlarının geçerliği için doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Araştırmada çalışanların demografik özelliklerine ilişkin yüzde frekans tabloları, ölçek puanlarının ortalaması ve std. Sapma istatistikleri hesaplanmıştır. Dönüşümcü liderlik ölçek puanları ile iş tatmini düzeyleri arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon analizi ve iş tatmini bağımlı değişken olmak üzere regresyon analizleri yapılmıştır.