AraĢtırmanın bu bölümünde araĢtırmanın modeli, araĢtırmanın çalıĢma grubu, veri toplama aracı ve veri toplama uygulamalarına yer verilmiĢtir.
3.1. AraĢtırma Modeli
Bu çalıĢma iliĢkisel tarama modelinde betimsel bir çalıĢmadır. AraĢtırmanın modeli tarama modellerinden iliĢkisel tarama modelindedir. ĠliĢkisel tarama modelleri, değiĢkenler arasındaki iliĢkileri saptamak (Sönmez ve Alacapınar, 2011) ya da iki ve daha çok sayıdaki değiĢken arasındaki birlikte değiĢimin varlığını veya derecesini belirlemeyi hedefleyen araĢtırma modelleridir. ĠliĢkisel tarama modeli gerçek bir neden-sonuç iliĢkisi vermemekle birlikte bir değiĢkendeki durumun bilinmesi halinde diğerinin kestirilmesine imkan tanımaktadır (Karasar, 2006).
3.2. AraĢtırmanın ÇalıĢma Grubu
AraĢtırmanın çalıĢma grubunu 2014-2015 öğretim yılında 12 üniversitede eğitim fakültelerinin Ġlköğretim sosyal bilgiler öğretmenliği 1.2.3.4. sınıflarında öğrenim gören 2193 öğretmen adayı oluĢturmaktadır. Örneklem belirlenirken seçkisiz örnekleme yöntemlerinden “tabakalı örneklem” yöntemi kullanılmıĢtır. Tabakalı örnekleme sınırları belirlenmiĢ bir evrende alt tabakalar ya da alt birim gruplarının var olduğu durumlarda kullanılır. Bu noktada önemli olan, evreni kendi içinde saf ve benzeĢik bir olgu olarak kabul etmek yerine, evren içerisindeki alt tabakaların varlığından yola çıkarak evren üzerinde çalıĢmaktır (Yıldırım ve ġimĢek, 2013, s. 133). Bölgelere göre örneklem belirleme çalıĢması yapılmıĢ ve NUTS 1 düzeyi örneklem için uygun görülmüĢtür. NUTS 1 (Nomenclature of Territorial Units for Statistics), Avrupa Birliği tarafından kabul edilen istatistiki bölge birimlerine verilen genel bir ad olarak bilinmektedir. NUTS 1 üzerinden yürütülen örnekleme belirleme aĢamasında, araĢtırmadaki il seçimini NUTS 1‟i oluĢturan 12 bölge içerisinden ulaĢılabilirlik, ekonomiklik, uygulama kolaylığı gibi ölçütler dikkate alınarak her bölgeden 1 il ve 1 üniversite seçilmiĢ, seçilen her üniversitenin eğitim fakültesinde okuyan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tamamı örneklem grubuna dahil
edilmiĢtir. Buna göre araĢtırma Türkiye‟de NUTS 1 düzeyinde belirlenen Ġlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi Anabilim Dalı 1.2.3.4. sınıf öğrencilerinin bulunduğu Marmara, Trakya, Pamukkale, Gazi, Ġzzet baysal, Mehmet Akif Ersoy, Ahi Evran, Kastamonu, Karadeniz Teknik, Fırat, Erzincan, Adıyaman Üniversiteleri‟nde gerçekleĢtirilmiĢtir. UlaĢılması gereken sayılar göz önünde bulundurularak 12 bölgede yer alan 12 farklı üniversitenin eğitim fakültelerinde anket uygulanmıĢtır. ÇalıĢma sonucunda, eğitim fakültelerinin 1.2.3.4 sınıflarında öğrenim görmekte olan toplam 2343 öğretmen adayına ulaĢılmıĢtır. Toplanan veriler incelendiğinde, 150 katılımcının anketleri yönergeye uygun biçimde doldurmadığı belirlenerek çalıĢma 2193 veri üzerinden gerçekleĢtirilmiĢtir
Tablo 3.1. Örneklem seçilen üniversitelerin ÖSYS öğrenci kontenjanları
No Bölge (Nuts 1 / 12 Bölge) Üniversite Öğrenci Sayısı
1 Ġstanbul Marmara Üniversitesi 275 2 Batı Marmara Trakya Üniversitesi 235 3 Ege Pamukkale Üniversitesi 355 4 Doğu Marmara Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi 275
5 Batı Anadolu Gazi Üniversitesi 375
6 Akdeniz Mehmet Akif Ersoy 235 7 Orta Anadolu Ahi Evran Üniversitesi 315 8 Batı Karadeniz Kastamonu Üniversitesi 355
9 Doğu Karadeniz Karadeniz Teknik Üniversitesi 495 10 Kuzeydoğu Anadolu Erzincan Üniversitesi 415
11 Ortadoğu Anadolu Fırat Üniversitesi 235 12 Güneydoğu Anadolu Adıyaman Üniversitesi 235 Toplam 3800
Tablo 3.2. İstatistikî bölge birimleri sınıflaması ve bu bölgelerden seçilen örneklem iller
1.Düzey 2.Düzey 3.Düzey 1.Düzey 2.Düzey 3.Düzey Tr Türkiye
TR1Ġstanbul TR10 (Ġstanbul) TR100 Ġstanbul* TR8 Batı
Karadeniz TR81(Zonguldak Karabük, Bartın) TR811 Zonguldak TR812 Karabük TR813 Bartın TR821 Kastamonu* TR822 Çankırı TR823 Sinop TR831 Samsun TR832 Tokat TR833 Çorum TR834 Amasya TR2 Batı Marmara TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) TR211 Tekirdağ TR212 Edirne* TR213 Kırklareli TR221 Balıkesir TR222 Çanakkale TR82(Kastamonu , Çankırı, Sinop) TR83 (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) TR22 (Balıkesir, Çanakkale) TR3 Ege TR31 (Ġzmir) TR310 Ġzmir TR321 Aydın TR322 Denizli* TR323 Muğla TR331 Manisa TR332Afyonkarahisar TR333 Kütahya TR334 UĢak TR9 Doğu Karadeniz TR90 (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, GümüĢhane) TR901 Trabzon* TR902 Ordu TR903 Giresun TR904 Rize TR905 Artvin TR906 GümüĢhane TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) TR33 (Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, UĢak) TRA Kuzeydoğu Anadolu TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) TRA11 Erzurum TRA12 Erzincan* TRA13 Bayburt TRA21 Ağrı TRA22 Kars TRA23 Iğdır TRA24 Ardahan TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) TR4 Doğu Marmara TR41(Bursa,EskiĢehi r Bilecik) TR411 Bursa TR412 EskiĢehir TR413 Bilecik TR421 Kocaeli TR422 Sakarya TR423 Düzce TR424 Bolu* TR425 Yalova TRB Ortadoğu Anadolu TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) TRB11 Malatya TRB12 Elazığ* TRB13 Bingöl TRB14 Tunceli TRB21 Van TRB22 MuĢ TRB23 Bitlis TRB24 Hakkâri TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce,
Bolu, Yalova) TRB2 (Van, MuĢ,
Bitlis, Hakkâri) TR5 Batı Anadolu TR51 (Ankara) TR510 Ankara* TR521 Konya TR522 Karaman TRC Güneydoğu Anadolu TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) TRC2 (ġanlıurfa, Diyarbakır) TRC11 Gaziantep TRC12 Adıyaman* TRC13 Kilis TRC21 ġanlıurfa TRC22 Diyarbakır TRC31 Mardin TRC32 Batman TRC33 ġırnak TRC34 Siirt TR52 (Konya, Karaman) TRC3 (Mardin, Batman, ġırnak, Siirt) TR6 Akdeniz TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) TR611 Antalya TR612 Isparta TR613 Burdur* TR621 Adana TR622 Mersin TR631 Hatay TR632KahramanmaraĢ TR633 Osmaniye Toplam 12 26 81 TR62 (Adana, Mersin) TR63 (Hatay, KahramanmaraĢ Osmaniye)
Ġstatistikî Bölge Birimleri Sınıflaması (ĠBBS)
*: AraĢtırma Kapsamında Üniversitelerin Bulunduğu Ġller
Kaynak: Milli Eğitim Ġstatistikleri, Örgün Eğitim.
TR7 Orta Anadolu TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, NevĢehir, KırĢehir) TR711 Kırıkkale TR712 Aksaray TR713 Niğde TR714 NevĢehir TR715 KırĢehir* TR721 Kayseri TR722 Sivas TR723 Yozgat TR72 (Kayseri, Sivas,Yozgat)
3.3. Veri Toplama Araç ve Teknikleri
AraĢtırmanın veri toplama aracı üç bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının cinsiyet, yaĢ ve mezun olduğu okul gibi demografik değiĢkenlerine yönelik kiĢisel bilgi formu yer almaktadır. Ġkinci bölümde sosyal bilgiler öğretmen adaylarının mesleki özyeterlik algılarını belirlemek amacıyla “Öğretmen Özyeterlik Ölçeği”; üçüncü bölümde ise sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine iliĢkin motivasyonlarını ortaya koymak amacıyla “Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine ĠliĢkin Motivasyon Düzeyleri Ölçeği” kullanılmıĢtır.
3.3.1. Öğretmen Özyeterlik Ölçeği
Tschannen-Moran ve Hoy (2001) tarafından geliĢtirilmiĢ olan ölçeğin orijinal formu Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalıĢması Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından yapılmıĢtır. “Öğretmen Özyeterlik Ölçeği” toplam 24 maddeden ve üç alt boyuttan oluĢmaktadır. “Öğrenci katılımına yönelik özyeterlik” boyutu öğretmenlerin öğrencileri okul içi etkinliklerini iyi yapabileceklerine ne düzeyde inandırabilecekleri ile ilgili 1., 2., 4., 6., 9., 12., 14. ve 22. maddelerden oluĢmaktadır. “Öğretim stratejilerine yönelik özyeterlik” boyutu öğretmenlerin çeĢitleri öğretim ve değerlendirme stratejilerini ne düzeyde kullanabileceklerine iliĢkin 7., 10., 11., 17., 18., 20., 23. ve 24. maddelerden oluĢmaktadır. “Sınıf yönetimine yönelik özyeterlik” boyutu öğretmenlerin sınıfta istenilmeyen davranıĢları ne düzeyde kontrol edebilecekleri ile ilgili 3., 5., 8., 13., 15., 16., 19. ve 21. maddelerden oluĢmaktadır. Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından yapılan uyarlama çalıĢmasında ölçeğin geçerliğini ortaya koymak için yapılan faktör analizi sonuçlarında ölçeğin toplam varyansın % 65‟ini açıkladığı bulunmuĢtur. Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından yapılan uyarlama çalıĢmasında ölçeğin güvenirliğini belirlemek için yapılan analizler sonucunda her bir boyut için hesaplanan iç tutarlılık katsayıları (Cronbach Alpha değeri) Ģu Ģekildedir: “Öğrenci katılımına yönelik özyeterlik” boyutu için .82, “Öğretim stratejilerine yönelik özyeterlik” boyutu için .86, “Sınıf yönetimine yönelik özyeterlik” boyutu için ise.84‟tür. Ölçeğin tamamı için hesaplanan iç tutarlılık katsayısı da .93 olarak bulunmuĢtur.
Bu çalıĢmada yapılan güvenirlik analizleri sonucunda ölçeğin tamamı için iç tutarlık katsayısı .95 olarak bulunmuĢtur. Ayrıca her bir boyut için ayrı ayrı hesaplanan iç tutarlılık katsayıları, “Öğrenci katılımına yönelik özyeterlik” için .86, “Öğretim stratejilerine yönelik özyeterlik” için .87, “Sınıf yönetimine yönelik özyeterlik” için .86 olarak bulunmuĢtur.
3.3.2. Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine ĠliĢkin Motivasyon Düzeyleri Ölçeği
Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik motivasyonlarını tespit etmek amacıyla Acat ve Yenilmez (2004) tarafından oluĢturulan “Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine ĠliĢkin Motivasyon Düzeyleri” ölçeği 23 maddeden ve likert türünde 5 seçenekten oluĢmaktadır. Ölçek tek boyutludur. Öğretmen adaylarından, her maddenin karĢısında yer alan “5= Tamamen katılıyorum”, “4= Çoğunlukla Katılıyorum”, “3= Orta düzeyde katılıyorum”, “2= Katılmıyorum” ve “1= Tamamen katılmıyorum” seçeneklerinden birinin iĢaretlenmesi istenmiĢtir. Ankette yer alan olumlu maddelerin katılma düzeyleri için sınırlar; 1.00–1.80 “Tamamen katılmıyorum”, 1.81–2.60 “Katılmıyorum”, 2.61–3.40 “Orta düzeyde katılıyorum” ve 3.41–4.20 “Katılıyorum” 4.21–5.00 “Tamamen katılıyorum” olarak yorumlanmıĢtır. Ölçekten alınabilecek en düĢük puan 23, en yüksek puan ise 115‟tir. Bunun yanı sıra ölçekte 18 olumlu, 5 olumsuz madde yer almaktadır. Olumsuz maddeler değerlendirme aĢamasında ters çevrilerek ve kodlanmıĢtır. Ölçeğin geçerliğini belirlemek için faktör analizi yapılmıĢ ve faktörlerin, varyansın 0,54‟ünü açıkladıkları saptanmıĢtır. Buna dayanarak ölçeğin geçerliği olduğu kabul edilmiĢtir. Acat ve Yenilmez (2004) tarafından oluĢturulan “Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine ĠliĢkin Motivasyon Düzeyleri” ölçeğinin iç tutarlılık katsayısı .92 olarak bulunmuĢtur (Acat ve Yenilmez, 2004).
Bu çalıĢmada yapılan güvenirlik analizleri sonucunda ölçeğin tamamı için iç tutarlık katsayısı .85 olarak bulunmuĢtur.
3.4. Verilerin Toplanması ve Analizi
AraĢtırmanın verileri SPSS 16 programı kullanılarak analiz edilmiĢtir. AraĢtırmada alt problemlerin çözümlenmesi için ilk önce her bir alt ölçekte bulunan maddelerin aritmetik ortalama değerleri hesaplanarak o faktör için bir puan hesaplanmıĢtır. Analizler bu faktör puanları üzerinden gerçekleĢtirilmiĢtir. DeğiĢkenler arasındaki iliĢkilerin hesaplanmasında Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı (r) kullanılmıĢtır. Aynı zamanda, yordayıcı değiĢkenlerin yordama düzeylerini belirlemek amacıyla Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi yapılmıĢtır. Regresyon analizlerinin yorumlanmasında, standartlaĢtırılmıĢ Beta (β) katsayıları ve bunların anlamlılığına iliĢkin t-testi sonuçları göz önünde bulundurulmuĢtur.