Zaman Yönetimi

Sınırlı bir kaynak olan zamanın verimli bir şekilde kullanılması gerekir. Zaman yönetimi, yönetim süreçlerinin en kritik bileşenidir. Belli zaman aralıklarında belli faaliyetlerin yapılamasının zorunlu olduğu sınıf yönetimi açısından da zamanı doğru kullanmak üzerinde dikkatle durulması gereken bir husustur (Erkılıç, 2005:121). Zamanı daha iyi anlamak adına zamanın özelliklerini bilmek gerekmektedir. .Zaman; hiçbir şekilde üretilemeyen, sadece bir defa kullanılabilen, durdurulamayan, dondurulamayan, uzatılamayan, geri getirilemeyen, yedeklenemeyen, depolanamayan, onarılmayan, yerine başka şey konulamayan, devredilemeyen, herkesin eşit olarak sahip olduğu… “bir şeydir” (Kulaksızoğlu, 2003:229).

Öğrenci başarısının artırılması ve disiplin problemlerinin de buna bağlı olarak azaltılmasının en etkili yollarından biri iyi bir zaman yönetimidir. Zamansızlıktan şikâyet edenler aslında zamanı iyi kullanamayanlardır. (Güçlü, 2001:87).

Zamanın etkili kullanılması öğrencilerin öğretme-öğrenme ortamına daha çok maruz kalmalarını da sağlar. Eğitim-öğretim işleriyle meşgul olan öğrenciler problem davranışlar göstermeye pek zaman bulamazlar (Özkılıç, 2003:87). Etkili zaman yönetimi öğretmenin kendini yıpratacak düzeyde durmadan çalışması değildir. Yapacağı işleri ayrıntılı şekilde zamana göre planlayan öğretmenin hem kendisi hem sınıfı rahat olur. Senenin başında işlerin nasıl yapılacağına yönelik kurallar koyan öğretmenlerin bu kuralları bir iki hafta içerisinde öğrencilere öğretmesi gerekir. Böylece öğrenciler uydukları kurallarla aslında zamanın etkili kullanılmasını da sağlamış olurlar (Özkılıç, 2003:91).

Ders süresini, öğretim amaçları doğrultusunda etkin ve verimli yönetmek sınıf yönetiminin sınıf yönetiminin en stratejik unsurlarından birisidir (Aydın, 2000:95). Sınıf yönetiminde iyi olmak öncelikler zaman yönetimini iyi bilmekten geçer.

43

Ders öncesindeki zaman yönetimi evreleri olarak; plan yapma ve hazırlık, sınıf kurallarını belirleme ve ders araç-gereçlerinin hazırlanması sayılabilir. Ders sırasında da öğretmenin zamanı etkili ve verimli kullanması özellikle sınıf yönetimi açısından çok önemlidir. Öğretmen akademik öğrenmenin gerçekleştiği zamanı ne kadar yüksek tutarsa o oranda başarılı olur (Erkılıç, 2005:130). Oysa sınıftaki zamanın birçoğu akademik çalışmalar yerine sınıf düzenini sağlamak için harcanmaktadır (Nelson, 2002:167). Eğer 40 dakikalık bir dersin 15 dakikası işleyiş, 25 dakikası da düzeni sağlamakla geçiyorsa orada sınıf yönetiminden de, zaman yönetiminden de söz edilemez.

Öğretmenin hazırlayacağı planın en önemli öğesi hiç kuşkusuz zamandır. Etkinlikler planlanırken zamana dikkat edilmelidir. Zaman öğesinin göz ardı edildiği bir etkinlik planlaması ne kadar iyi olursa olsun etkili bir sonuç vermez. Öğretmenin zamanı etkili kullanabilmesi için dikkat edilmesi noktalar şöyle sıralanabilir (Ekici, 2002:80):

1) Amaçlar net ve açık olarak tespit edilmeli. 2) Ayrıntılı bir ders planı yapılmalı

3) Öğrencilerin özellikleri bilinip etkinlikler bu özellikler gözetilerek hazırlanmalı

4) Kullanılacak ders araç-gereçleri derse başlamadan hazır edilmeli 5) Öğretmen derse zamanında ve etkili bir şekilde başlamalı

6) Sınıf kuralları sıkı bir şekilde uygulanmalı

7) Etkinlikler ve materyaller aktif öğrenmeyi destekleyecek şekilde düzenlenmeli 8) Zamanı boşa geçirmeye çalışan öğrencilere taviz verilmemeli

Günümüzde her alanda başarılı olmanın yolu zamanı iyi kullanmaktır (Alay ve Koçak, 2003:326). Kendi zamanını yönetememek toplumumuz bireylerinde oldukça yaygın gözlenen bir olgudur (Gençtan, 2000:107-108). Zaman yönetimi aslında bir öz yönetimdir; yaşadığımız olayların kontrolünü sağlamaktır; bireyin kendisini yönlendirecek olayları yönetmesidir (Güçlü, 2001:92).

Sınıf yönetimi iyi planlanırsa öğretime ayrılan zaman artar ve boşa giden zaman azalır, sınıfa düzen gelir (Bacanlı, 2001:234). Eğer öğretmenler, öğretmenler odasından 1 dakika önce çıkmayı başarabilseydi eğitim sisteminin birçok sorunu çözülürdü, üreticilikte artış olurdu. Dolayısıyla dakiklik, öğretmenlerin ne düzeyde

44

olduğunu anlamaları gereken bir konudur. Öğretmenler kişisel zamanlarının mesleki zamanlarını almasını engellemelidirler (Waters, 1996:61).

Yapılan her çalışma zaman yönetiminin ne kadar önemli bir faktör olduğunu ortaya koymuştur. Zamanın doğru kullanımına öğretmenlerin de öğrencilerin de gereksinimi vardır (Terzi, 2002:162). Zamanı ve kendimizi yönetmenin temelinde kişisel ve profesyonel önceliklerin belirlenerek tüm düzenlemelerin de bu belirlemelere göre yapılması yatar (Güçlü, 2001:92).

Öğretmenin etkili bir zaman yönetimi için için derse nasıl başlayacağını, derste kullanacağı öğretim yöntem ve teknikleri, kullanacağı ve araç gereçleri öğrencilere hangi soracağı soruları, vereceği örnekleri, geri bildirimlerde ve düzeltme işlemlerinde neler yapacağını ayrıntılarıyla planlaması gerekir (Üstün, Nural ve Değer, 2005:47). Öğrencilerin bir aktiviteden diğerine geçiş için harcadıkları zaman da sınıf yönetimi açısından oldukça önemlidir. Eğer geçişler arasında zaman uzarsa bu durum öğrencilerin ilgisini dağıtabilir. Bu da öğrencilerin değişik davranışlara yönelmelerine zemin oluşturur (Sadık, 2002:7).

Sınıf içi öğretimde zaman kavramının ders süresi ile ifade edilmesi bir sınırı ya da bir kesinliği belirtir. Çünkü öğretmen ve öğrenci tarafından belirlenmiş bu zaman kesitinde belirlenmiş olan hedeflere ulaşılabilmesi için uygun olan davranışları göstermeleri beklenir (Üstün, Nural ve Değer, 2005:48).

Derste zaman kullanımının verimli olabilmesi öğrencilerin önceden planlandığı gibi dershane ve laboratuvarlarda faal olmaları, derse ve deneylere katılmaları, ders süresinin iyi değerlendirilmesi konusunda yönlendirilmeleri de gerekir. Öğrencilerin ne yapacaklarını, ne zaman yapacaklarını, kiminle çalışacaklarını bilmeleri için iyi bir zaman planlaması gerekir (Livatyalı, 2004:307).

Zamanı yönetmek, olayların ve olguların önceliklerine göre sıraya konularak kontrol edildiği bir olgudur (Açıkalın,1998:124). Yönetimde etkin ve verimli olmak, zamanın doğru kullanımıyla yakından ilgilidir. Sınıfta süreyi etkili kullanan öğretmen öğretim hedeflerinin gerçekleştirilmesini sağlayarak öğrencilerin yaşamlarında zamanlarını etkili kullanabilen yetişkin olmalarına da örnek olur (Ağaoğlu, 2006:8).

Eğitim-öğretimde zaman kavramı; ayrılmış zaman, öğretim zamanı, meşgul olunan zaman ve akademik öğrenme zamanı diye dört farklı düzeyde tanımlanır. Ayrılmış

45

zaman, öğretmenin belli bir konu, içerik veya etkinlik için süredir. Öğretim zamanı, günlük yapılması gereken rutin görevler tamamlandıktan sonra öğretim için kalan süredir. Meşgul olunan zaman, öğrencilerin aktif olarak öğrenme etkinliklerine katıldığı süredir. Akademik öğrenme zamanı olarak adlandırılan zaman, öğrencinin öğrenme etkinliklerinde bulunduğu, yani öğrenmelerin oluştuğu zamandır. Bu süreler, birbirinin kapsamına girebilecek şekilde iç içe bir özelik gösterir. Ayrılmış öğrenme zamanından akademik öğrenme zamanına gidildiğinde sürenin de azaldığı görülür (Ekici, 2005:80).

Etkili öğretim, öğrenme için ayrılan zamanın çokluğuna ve etkili kullanımı ile doğru orantılıdır. Etkili sınıf yönetimi teknikleri, öğretimi bozucu etmenleri en aza indirerek, öğretmenin öğretime, öğrencilerin öğrenmeye ayırdığı süreyi artırır (Erden, 2005). Bunun için öğretmenler ders öncesi, derste ve ders sonrası için zaman kullanımı konusunda yeterli beceriye sahip olmalıdırlar. Zamanın iyi kullanımı için öğretmen derse hazır gelmeli, bireysel sorunlarını okulun dışında bırakmalı, derste dersin bölünmesini engellemelidir (Livatyalı, 2004:306).

Zamanı etkin kullanmak için planlı olmak gerekir. Etkili bir öğretmen öğrenme öğretme etkinliklerini planlayarak derse girer. Okulda ve sınıfta geçen zamanın akademik öğrenme etkinlikleriyle geçirilmesine dikkat eden öğretmen zamanı etkili kullanır (Demirel, 2009:33). Etkili zaman yönetimi, öğretmenin daha çok çalışarak daha fazla iş yapması değildir. Etkili zaman yönetimi, öğretmenin zamanı akıllıca planlaması ve zaman alıcı unsurları ortadan kaldırarak çalışmasıdır(Özkılıç, 2005:87). Sınıfta zamanın, eğitsel amaçlara yönelik etkinlikler için kullanılabilmesi için, sınıf süreçlerinin dikkatlice planlanması, zamana bağlanması gerekir (Başar, 2006:132).